InfoHub Logo

سارماتتار. سارمات تايپالارىنىڭ ورنالاسۋى. سارمات قوعامى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: باتىس قازاقستانداعى ەرتە تەمىر داۋىرىندەگى ءومىر سۇرگەن سارمات تايپالارىنىڭ تاريحى مەن ورنالاسۋى جانە قوعامدىق قۇرىلىسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ىزدەمپازدىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋگە جانە سالىستىرمالى تالداۋ جاساۋعا، قوسىمشا دەرەكتەرمەن تانىستىرا وتىرىپ، ولاردىڭ دۇنيەتانىمىن، تاريحي ويىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ەلجاندى، ۇلجاندى ازامات بولىپ وسۋگە تاربيەلەۋ. وتكەنىن ءبىلىپ، كەلەشەگىن بولجاي الاتىن ۇرپاق تاربيەلەۋ. ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: تۇسىندىرمەلى - بايانداۋ، ساتىلاي كەشەندى تالداۋ، سايكەستەندىرۋ تەستى، سۇراق - جاۋاپ، ساندار سويلەيدى. كورنەكىلىگى: كارتا، پلاكات، تىرەك - سىزبالار، سلايدتار. تەحنيكالىق قۇرالى: ينتەراكتيۆتى تاقتا

ساباق بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تۇگەندەۋ.
ءا) وقۋشىلار دايىندىعىن قاداعالاۋ.
ب) وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ

II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: «كوكپار» ويىنى (30 40 20)
30/1بۇيىمنىڭ بەتىنە التىن تۇيىرشىكتەردى دانەكەرلەۋ ءادىسى قالاي اتالادى؟(پوليحرومدىق ستيل) 30/2 عۇنداردا ەلدى كىم بيلەدى؟ (شانيۋي)
20/1 كوشپەندىلەر تۇرمىسقا قاجەتتى زاتتى كوبىنە نەدەن جاسادى؟
(بىلعارى)
20/2 عۇنداردىڭ باسپاناسى...(كيىز ءۇي)
40/1 اتتيلا (ەدىل) شامامەن قاي كەزەڭدە ءومىر ءسۇردى؟ (400 - 453)
40/2 عۇن سارايلارى نەدەن جاسالدى؟ (بورەنەدەن)
III. ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ: «كىم العىر» تەستى.
1. عۇندار ىدىس - اياق جاساۋعا تومەنگى ماتەريالداردىڭ قايسىسىن پايدالانعان؟
ا) اعاش؛
ءا) مەتالل؛
ب) تەرى؛
ۆ) بالشىق؛
2. بۇيىمنىڭ بەتىنە التىن تۇيىرشىكتەردى دانەكەرلەۋ ءادىسى قالاي اتالادى؟
ا) بەزەندىرۋ؛
ءا) پوليحرومدىق ستيل؛
ب) زەرلەۋ؛
ۆ) بوياۋ؛
3. عۇنداردىڭ نەگىزگى شارۋاشىلىعىن اتا؟
ا) اڭ اۋلاۋ؛
ءا) مال شارۋاشىلىعى؛
ب) ەگىنشىلىك؛
ۆ) زەرگەرلىك؛
4. عۇنداردا الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك قالىپتاسقانى نەدەن بايقالادى؟
ا) مال مەن جەرگە جەكە مەنشىك شىقتى؛
ءا) شەنەۋنىكتەر قالىپتاستى؛
ب) قۇقىقتىق جۇيە پايدا بولدى؛
ۆ) امىرشىلەر سايلاندى؛
5. عۇنداردىڭ ەۋروپاعا جورىعىن باسقارعان كىم؟
ا) بۋمىن
ءا) مودە
ب) ۋ - دي
ۆ) چجي چجي
گ) ەدىل
وي قوزعاۋ:
كارتامەن جۇمىس: وقۋشىلاردان وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا ساقتار، ۇيسىندەر، قاڭلىلار، عۇنداردىڭ مەكەندەگەن جەرلەرىن كارتادان كورسەتەدى.
ەندەشە جاڭا ساباعىمىز سارمات تايپالارىنىڭ مەكەندەگەن جەرلەرى، شەكتەسەتىن ايماقتارى، جورىق جاساعان ايماقتارى تۋرالى كورسەتەيىك.
ءمۇعالىم ءسوزى:
قازاقستان اۋماعىندا ب. ز. ب. 3 عاسىر مەن ب. ز. دىڭ 5 عاسىر ارالىعىندا ءۇيسىن، قاڭلى، عۇن، سارمات مەملەكەتتىك بىرلەستىكتەرى قالىپتاستى.
ءبىز ولاردىڭ ءۇيسىن، قاڭلى، عۇن تايپالارىمەن تانىستىق. ەندىگى تانىساتىن تايپامىز سارماتتار ەكەن.(جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن، جوسپارلارىن داپتەرگە جازعىزۋ)

IV. جاڭا ساباق. سارمات تايپالارىنىڭ ورنالاسۋى. سارمات قوعامى
جاڭا ساباقتىڭ جوسپارى:
1. سارماتتاردىڭ ورنالاسقان جەرى.
2. ساۆروماتتار.
3. ارال - كاسپيي تەڭىزدەرى ارالىعىن مەكەندەگەن تايپالار.
4. قوعامدىق قۇرىلىسى.

Cارماتتار
↓
«سارمات» دەگەن جۇرتتىڭ اتى كونە ءداۋىر اۆتورلارىنىڭ ەڭبەكتەرىندە ب. ز. ب. III عاسىردان باستاپ كەزدەسەدى.
تاريحي دەرەكتەردە العاشقى كەزەڭدە ب. ز. ب. VIII ع. «ساۆروماتتار» دەپ اتالعان.
ارال - كاسپيي ارالىعىندا وڭتۇستىككە قاراي داح (داي، داگ) تايپالارى تىرشىلىك ەتكەن.
كاسپيي تەڭىزىن گيركان تەڭىزى دەپ اتاعان، سوعان بايلانىستى كاسپييلىكتەردى كەيدە گيركانيلەر دەيتىن.
ەلىمىزدىڭ باتىس اۋماعىن ب. ز. ب. VIII ع. مەن ب. ز.- دىڭ V ع. مەكەندەگەن.

Cارماتتار جونىندە جازعان تاريحشىلار
↓
ديدور
ۇلكەن پلينيي
پوليبيي
گەرادوت

گرەك تاريحشىسى گەرادوت ب. ز. ب 490/480 - 425 ج. ش.
ساۆروماتتار سكيف تىلىنە وتە جاقىن تىلدە سويلەگەن، قاۋىمداعى ەرلەر مەن ايەلدەر تەڭ سانالعان. ساۆروماتتار داح - ماسساگەتتەر - مەن، يسسەدوندارمەن تۋىستاس كەلگەن.