سفەرا جانە شار
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سفەرا جانە شار.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا سفەرا مەن شار تۋرالى انىقتاماسىن تانىستىرا وتىرىپ، ولاردىڭ ەلەمەنتتەرىنە تۇسىنىك بەرۋ.
ءا ) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ سفەرا جانە شار ەلەمەنتتەرىنىڭ قاسيەتتەرىن قولدانا وتىرىپ ەسەپتەر شىعارتۋ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ، ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
ب ) تاربيەلىك: وقۋ ۇردىسىندە ۇيىمشىلدىققا، ءبىر – ءبىرىنىڭ ويىن تىڭداۋعا، ۇقىپتىلىققا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تاقىرىپتى اشاتىن سلايدتار، شار ماكەتى، گلوبۋس.
ساباقتىڭ ءادىسى: كورنەكىلىك، پراكتيكالىق
ءپان ارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، فيزيكا.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
1. شەڭبەر مەن دوڭگەلەكتىڭ قانداي ايىرماشىلىعى جانە ۇقساستىعى بار؟
2. راديۋس، ديامەتر، حوردا، سەكتور دەگەنىمىز نە؟
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
جارتى شەڭبەر ءوز ديامەترىنەن اينالعاندا شىعاتىن فيگۋرانى سفەرا دەپ اتايدى.
جارتى دوڭگەلەك ءوزىن شەكتەيتىن ديامەتردەن اينالعاندا شىعاتىن فيگۋرانى شار دەپ اتايدى
سفەرا شار
شاردىڭ بەتى – سفەرا.
سفەرانىڭ(شاردىڭ) كەز كەلگەن ەكى نۇكتەسىن قوساتىن كەسىندىنى حوردا، ال سەنترى ارقىلى وتەتىن حوردانى ديامەترى دەپ اتايدى.
جەر شار تارىزدەس. جەردىڭ ەڭ ۇلكەن قيماسىنىڭ شەڭبەرى ەكۆاتور، ال قالعان كىشى شەڭبەرلەر پاراللەلدەر دەپ اتالادى. جارتى شەڭبەرلەر مەريدياندار دەپ اتالادى.
شاردى(سفەرانى) جازىقتىقپەن قيعاندا پايدا بولاتىن كەز كەلگەن قيما دوڭگەلەك(شەڭبەر) بولادى. بۇل دوڭگەلەكتىڭ(شەڭبەردىڭ) سەنترى شاردىڭ(سفەرانىڭ) سەنترىنەن قيۋشى جازىقتىققا تۇسىرىلگەن پەرپەنديكۋلياردىڭ تابانى بولىپ تابىلادى.
ءىV. ەسەپتەر شىعارۋ
1. شاردىڭ ءراديۋسى 8 سم - گە، ال قيمانىڭ ءراديۋسى سم - گە تەڭ. شاردىڭ سەنترىنەن قيما جازىقتىعىنا دەيىنگى قاشىقتىقتى تابىڭىز.
R=OB=8 سم
AB= سم
AO -؟
شەشۋى: AO2=OB2 - AB2 AO2=64 - 15=49؛ AO=7سم
جاۋابى: 7 سم
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا سفەرا مەن شار تۋرالى انىقتاماسىن تانىستىرا وتىرىپ، ولاردىڭ ەلەمەنتتەرىنە تۇسىنىك بەرۋ.
ءا ) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ سفەرا جانە شار ەلەمەنتتەرىنىڭ قاسيەتتەرىن قولدانا وتىرىپ ەسەپتەر شىعارتۋ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ، ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
ب ) تاربيەلىك: وقۋ ۇردىسىندە ۇيىمشىلدىققا، ءبىر – ءبىرىنىڭ ويىن تىڭداۋعا، ۇقىپتىلىققا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تاقىرىپتى اشاتىن سلايدتار، شار ماكەتى، گلوبۋس.
ساباقتىڭ ءادىسى: كورنەكىلىك، پراكتيكالىق
ءپان ارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، فيزيكا.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
1. شەڭبەر مەن دوڭگەلەكتىڭ قانداي ايىرماشىلىعى جانە ۇقساستىعى بار؟
2. راديۋس، ديامەتر، حوردا، سەكتور دەگەنىمىز نە؟
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
جارتى شەڭبەر ءوز ديامەترىنەن اينالعاندا شىعاتىن فيگۋرانى سفەرا دەپ اتايدى.
جارتى دوڭگەلەك ءوزىن شەكتەيتىن ديامەتردەن اينالعاندا شىعاتىن فيگۋرانى شار دەپ اتايدى
سفەرا شار
شاردىڭ بەتى – سفەرا.
سفەرانىڭ(شاردىڭ) كەز كەلگەن ەكى نۇكتەسىن قوساتىن كەسىندىنى حوردا، ال سەنترى ارقىلى وتەتىن حوردانى ديامەترى دەپ اتايدى.
جەر شار تارىزدەس. جەردىڭ ەڭ ۇلكەن قيماسىنىڭ شەڭبەرى ەكۆاتور، ال قالعان كىشى شەڭبەرلەر پاراللەلدەر دەپ اتالادى. جارتى شەڭبەرلەر مەريدياندار دەپ اتالادى.
شاردى(سفەرانى) جازىقتىقپەن قيعاندا پايدا بولاتىن كەز كەلگەن قيما دوڭگەلەك(شەڭبەر) بولادى. بۇل دوڭگەلەكتىڭ(شەڭبەردىڭ) سەنترى شاردىڭ(سفەرانىڭ) سەنترىنەن قيۋشى جازىقتىققا تۇسىرىلگەن پەرپەنديكۋلياردىڭ تابانى بولىپ تابىلادى.
ءىV. ەسەپتەر شىعارۋ
1. شاردىڭ ءراديۋسى 8 سم - گە، ال قيمانىڭ ءراديۋسى سم - گە تەڭ. شاردىڭ سەنترىنەن قيما جازىقتىعىنا دەيىنگى قاشىقتىقتى تابىڭىز.
R=OB=8 سم
AB= سم
AO -؟
شەشۋى: AO2=OB2 - AB2 AO2=64 - 15=49؛ AO=7سم
جاۋابى: 7 سم
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
