شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى (1858-1931) «ادامدىق بورىشىڭ»
ادەبيەت 6 سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى (1858 - 1931) «ادامدىق بورىشىڭ»
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا اقىن تۋرالى اقپارات بەرۋ؛ ولەڭدى تالداۋ؛ «بورىش» تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: اقىن ولەڭىن تالداۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاربيەلىك: ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋ.
ساباق ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرتۋ.
كورنەكىلىگى: اقىننىڭ سۋرەتى، سلايد
ءپانارالىق بايلانىس: مۋزىكا
ساباق بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سالەمدەسۋ
كەزەكشىمەن سۇحبات
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
اباي قۇنانباي ۇلى تۋرالى سلايد نەمەسە بۋكلەت
ءىىى. جاڭا ساباق
شاكارىم – قازاق مادەنيەتى تاريحىندا ورنى زور، ەڭسەسى بيىك ەرەكشە تۇلعا. ول – زاماننىڭ وزىق ويلى دەموكراتى، ءىرى اعارتۋشىسى، تەرەڭ ويشىلى، قوعام قايراتكەرى. جارتى عاسىردان استام ەرىكسىز ۇزىلىستەن سوڭ حالىق الدىنا قايتا شىققان ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ ءبىرى شاكارىمنىڭ قازاق حالقىنىڭ رۋحاني مادەنيەتىنىڭ تاريحىندا الاتىن ورنى ەرەكشە. شاكارىم ءارى اقىن، ءارى تاريحشى، فيلوسوف، ءوز زامانىنىڭ ۇلكەن ويشىلى ەدى، قازاق ادەبيەتىن جاڭا بەلەسكە كوتەرگەن، قازاق حالقىنىڭ كوركەمدىك ويىنىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرىن تۋعىزعان، قازاق ولەڭدەرىن تۇرلەندىرە تۇسكەن، قازاق ءتىلىنىڭ مول مۇمكىندىكتەرىن بۇرىنعىدان ارمەن تانىتقان بىرەگەي قالامگەر ەدى. ول جاڭا قازاق ادەبيەتىنىڭ كوشباسشىسى ابايدىڭ ۇلكەن اعادان تۋعان ءىزباسار ءىنىسى. تۋىستىق جونىنەن عانا ەمەس، ۇستانعان جولى تۇرعىسىنان الىپ قاراعاندا دا ابايعا ەڭ جاقىن ادام ەدى. قيلى زاماندا وققا ۇشقان اقىننىڭ ەسىمى دە جۇرتشىلىق ساناسىنان الاستالماق بولعان ەدى. ءبىراق «جاقسىنىڭ اتى ولمەيدى، عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى» دەمەكشى ءوزى ولسە دە اتى وشپەگەن شاكارىم اتامىزدىڭ شىعارمالارى ءالى دە جاس ۇرپاقتىڭ ءبىلىم ءنارىن سۋسىنداتىپ كەلەدى.
«ادام بولىپ تۋدىم، ادام اتىمدى اقتايىن، كوپ ءۇشىن، حالىق ءۇشىن، كەلەشەك ۇرپاق ءۇشىن ەڭبەك ەتەيىن. كەيىنگىگە ۇلگى الارلىق ءىز - بەلگى قالدىرايىن، ادام اتىم وشپەسىن، تاريحقا از دا بولسا ۇلەس قوسايىن دەگەن ويدا بولدىم. كەلەشەكتىڭ ويىن اشايىن دەپ جازدىم.
..... ءوز زامانىم ءۇشىن جازعام جوق. كەلەر ءداۋىردىڭ ادامى ءۇشىن جازدىم.»
IV. وقۋلىقپەن جۇمىس
«ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
نەگىزگى تاقىرىبى - ادامزات مىندەتى. يدەياسى - ارتىنا ۇلگى الارلىقتاي ءىس قالدىرۋ. ادامنىڭ بورىشى - حالىققا ادال ەڭبەك ەتۋ، ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەنۋ، كەلەشەككە جول كورسەتۋ، ۇلگى الاتىنداي ءىز قالدىرۋ. جامان قىلىقتاردان اۋلاق بولۋ - مانساپ ءۇشىن ماقتانعا سالىنباۋ، ب ا ق ءۇشىن ارسىز قىلىقتاردان اۋلاق بولۋ.
V. داپتەرمەن جۇمىس.
ا. سوزدىكپەن جۇمىس.
مانساپ - اتاق
ءناپسى - جامان ءىس
تۇل - ەشنارسەسى جوق
عيبرات - ۇلگى.
ءا. ادامدىق بورىشتاردى جازامىز.
1. ادال ەڭبەك ەتۋ
2. ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەنۋ
3. كەلەشەككە جول كورسەتۋ
4. ۇلگى بولاتىن ءىس قالدىرۋ
ب. تاقتادا سوزدەر بەرىلگەن.
(ءبىلىمدى، ماقتانشاق، ارلى، ءبىلىمسىز، ەڭبەكقور، مانساپقور، ايلاكەر، جالقاۋ، وسەكشى، شىنشىل، ونەرلى، وتىرىكشى، جومارت، ساراڭ، قايىرىمسىز، اتا - انانى سىيلايدى).
بالالار، ادامعا ءتان جاقسى قاسيەتتەر مەن جامان قاسيەتتەردى ءبولىپ جازايىقشى.
ادامنىڭ جاقسى قاسيەتتەرى / ادامنىڭ جامان قاسيەتتەرى
ءبىلىمدى -------------------------------- ماقتانشاق
ارلى ---------------------------------- ءبىلىمسىز
ەڭبەكقور ---------------------------- مانساپقور
شىنشىل ---------------------------- ايلاكەر
ونەرلى -------------------------------- جالقاۋ
جومارت ------------------------------ وسەكشى
اتا انانى سىيلايدى ------------- وتىرىكشى
---------------------------------------- ساراڭ
VI. شىعارماشىلىق جۇمىس
وي تولعاۋ (5 - 6 سويلەمنەن).
مىنا تاقىرىپتار بويىنشا وقۋشىلار ءوز ويلارىن جازادى.
1. حالىققا ەڭبەك ەتۋ.
2. ءبىلىم، ونەر ۇيرەنۋ.
3. ءوزىمشىل بولماۋ.
4. ءومىرىڭدى بوسقا وتكىزبە!
5. ءومىرىڭدى ءماندى ماعىنالى وتكىز.
6. ارتىڭا جاقسى ءىز قالدىر.
VII. ساباقتى بەكىتۋ.
دەڭگەيلىك سۇراقتار
جوعارى دەڭگەي سۇراقتارى
1.»ادامدىق بورىشىڭ «ولەڭى تۋرالى ءوز پىكىرىڭ؟
2. ولەڭنەن اباي ونەگەسى قالاي بايقالادى؟
3. «قايتادان قايىرىلىپ قاۋىمعا كەلمەيسىڭ»دەگەن ولەڭ جولىندا اقىن نەنى ايتپاق بولدى؟
ورتا دەڭگەي سۇراقتارى
1. «اق جولدان اينىما»ءسوز تىركەسىنىڭ ماعىناسى قانداي؟
2. «بارىڭدى، ءنارىڭدى تىرلىكتە بەرگەيسىڭ»دەگەن ولەڭ جولىندا اقىن نەنى ايتپاق بولدى؟
3. اقىن «شىن باقىت» دەپ نەنى كورسەتتى؟
تومەن دەڭگەيدىڭ سۇراقتارى
1. ادامدىق بورىشتاردى اتا.
2. قانداي ىستەردەن اۋلاق بولۋ كەرەك؟
3.»تۇل»ءسوزىنىڭ ماعىناسى؟
VIII. ۇيگە تاپسىرما.
«ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭىن جاتتاۋ.
«مەنىڭ بورىشىم»تاقىرىبىنا شىعارما جازۋ.
IX. وقۋشىلاردى باعالاۋ
ساباق تاقىرىبى: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى (1858 - 1931) «ادامدىق بورىشىڭ»
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا اقىن تۋرالى اقپارات بەرۋ؛ ولەڭدى تالداۋ؛ «بورىش» تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: اقىن ولەڭىن تالداۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاربيەلىك: ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋ.
ساباق ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرتۋ.
كورنەكىلىگى: اقىننىڭ سۋرەتى، سلايد
ءپانارالىق بايلانىس: مۋزىكا
ساباق بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سالەمدەسۋ
كەزەكشىمەن سۇحبات
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
اباي قۇنانباي ۇلى تۋرالى سلايد نەمەسە بۋكلەت
ءىىى. جاڭا ساباق
شاكارىم – قازاق مادەنيەتى تاريحىندا ورنى زور، ەڭسەسى بيىك ەرەكشە تۇلعا. ول – زاماننىڭ وزىق ويلى دەموكراتى، ءىرى اعارتۋشىسى، تەرەڭ ويشىلى، قوعام قايراتكەرى. جارتى عاسىردان استام ەرىكسىز ۇزىلىستەن سوڭ حالىق الدىنا قايتا شىققان ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ ءبىرى شاكارىمنىڭ قازاق حالقىنىڭ رۋحاني مادەنيەتىنىڭ تاريحىندا الاتىن ورنى ەرەكشە. شاكارىم ءارى اقىن، ءارى تاريحشى، فيلوسوف، ءوز زامانىنىڭ ۇلكەن ويشىلى ەدى، قازاق ادەبيەتىن جاڭا بەلەسكە كوتەرگەن، قازاق حالقىنىڭ كوركەمدىك ويىنىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرىن تۋعىزعان، قازاق ولەڭدەرىن تۇرلەندىرە تۇسكەن، قازاق ءتىلىنىڭ مول مۇمكىندىكتەرىن بۇرىنعىدان ارمەن تانىتقان بىرەگەي قالامگەر ەدى. ول جاڭا قازاق ادەبيەتىنىڭ كوشباسشىسى ابايدىڭ ۇلكەن اعادان تۋعان ءىزباسار ءىنىسى. تۋىستىق جونىنەن عانا ەمەس، ۇستانعان جولى تۇرعىسىنان الىپ قاراعاندا دا ابايعا ەڭ جاقىن ادام ەدى. قيلى زاماندا وققا ۇشقان اقىننىڭ ەسىمى دە جۇرتشىلىق ساناسىنان الاستالماق بولعان ەدى. ءبىراق «جاقسىنىڭ اتى ولمەيدى، عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى» دەمەكشى ءوزى ولسە دە اتى وشپەگەن شاكارىم اتامىزدىڭ شىعارمالارى ءالى دە جاس ۇرپاقتىڭ ءبىلىم ءنارىن سۋسىنداتىپ كەلەدى.
«ادام بولىپ تۋدىم، ادام اتىمدى اقتايىن، كوپ ءۇشىن، حالىق ءۇشىن، كەلەشەك ۇرپاق ءۇشىن ەڭبەك ەتەيىن. كەيىنگىگە ۇلگى الارلىق ءىز - بەلگى قالدىرايىن، ادام اتىم وشپەسىن، تاريحقا از دا بولسا ۇلەس قوسايىن دەگەن ويدا بولدىم. كەلەشەكتىڭ ويىن اشايىن دەپ جازدىم.
..... ءوز زامانىم ءۇشىن جازعام جوق. كەلەر ءداۋىردىڭ ادامى ءۇشىن جازدىم.»
IV. وقۋلىقپەن جۇمىس
«ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
نەگىزگى تاقىرىبى - ادامزات مىندەتى. يدەياسى - ارتىنا ۇلگى الارلىقتاي ءىس قالدىرۋ. ادامنىڭ بورىشى - حالىققا ادال ەڭبەك ەتۋ، ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەنۋ، كەلەشەككە جول كورسەتۋ، ۇلگى الاتىنداي ءىز قالدىرۋ. جامان قىلىقتاردان اۋلاق بولۋ - مانساپ ءۇشىن ماقتانعا سالىنباۋ، ب ا ق ءۇشىن ارسىز قىلىقتاردان اۋلاق بولۋ.
V. داپتەرمەن جۇمىس.
ا. سوزدىكپەن جۇمىس.
مانساپ - اتاق
ءناپسى - جامان ءىس
تۇل - ەشنارسەسى جوق
عيبرات - ۇلگى.
ءا. ادامدىق بورىشتاردى جازامىز.
1. ادال ەڭبەك ەتۋ
2. ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەنۋ
3. كەلەشەككە جول كورسەتۋ
4. ۇلگى بولاتىن ءىس قالدىرۋ
ب. تاقتادا سوزدەر بەرىلگەن.
(ءبىلىمدى، ماقتانشاق، ارلى، ءبىلىمسىز، ەڭبەكقور، مانساپقور، ايلاكەر، جالقاۋ، وسەكشى، شىنشىل، ونەرلى، وتىرىكشى، جومارت، ساراڭ، قايىرىمسىز، اتا - انانى سىيلايدى).
بالالار، ادامعا ءتان جاقسى قاسيەتتەر مەن جامان قاسيەتتەردى ءبولىپ جازايىقشى.
ادامنىڭ جاقسى قاسيەتتەرى / ادامنىڭ جامان قاسيەتتەرى
ءبىلىمدى -------------------------------- ماقتانشاق
ارلى ---------------------------------- ءبىلىمسىز
ەڭبەكقور ---------------------------- مانساپقور
شىنشىل ---------------------------- ايلاكەر
ونەرلى -------------------------------- جالقاۋ
جومارت ------------------------------ وسەكشى
اتا انانى سىيلايدى ------------- وتىرىكشى
---------------------------------------- ساراڭ
VI. شىعارماشىلىق جۇمىس
وي تولعاۋ (5 - 6 سويلەمنەن).
مىنا تاقىرىپتار بويىنشا وقۋشىلار ءوز ويلارىن جازادى.
1. حالىققا ەڭبەك ەتۋ.
2. ءبىلىم، ونەر ۇيرەنۋ.
3. ءوزىمشىل بولماۋ.
4. ءومىرىڭدى بوسقا وتكىزبە!
5. ءومىرىڭدى ءماندى ماعىنالى وتكىز.
6. ارتىڭا جاقسى ءىز قالدىر.
VII. ساباقتى بەكىتۋ.
دەڭگەيلىك سۇراقتار
جوعارى دەڭگەي سۇراقتارى
1.»ادامدىق بورىشىڭ «ولەڭى تۋرالى ءوز پىكىرىڭ؟
2. ولەڭنەن اباي ونەگەسى قالاي بايقالادى؟
3. «قايتادان قايىرىلىپ قاۋىمعا كەلمەيسىڭ»دەگەن ولەڭ جولىندا اقىن نەنى ايتپاق بولدى؟
ورتا دەڭگەي سۇراقتارى
1. «اق جولدان اينىما»ءسوز تىركەسىنىڭ ماعىناسى قانداي؟
2. «بارىڭدى، ءنارىڭدى تىرلىكتە بەرگەيسىڭ»دەگەن ولەڭ جولىندا اقىن نەنى ايتپاق بولدى؟
3. اقىن «شىن باقىت» دەپ نەنى كورسەتتى؟
تومەن دەڭگەيدىڭ سۇراقتارى
1. ادامدىق بورىشتاردى اتا.
2. قانداي ىستەردەن اۋلاق بولۋ كەرەك؟
3.»تۇل»ءسوزىنىڭ ماعىناسى؟
VIII. ۇيگە تاپسىرما.
«ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭىن جاتتاۋ.
«مەنىڭ بورىشىم»تاقىرىبىنا شىعارما جازۋ.
IX. وقۋشىلاردى باعالاۋ
You Might Also Like
