شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «قالقامان-مامىر» داستانى.
تاقىرىبى: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «قالقامان - مامىر» داستانى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: شاكارىم شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرۋ، حيكاياتتىڭ مازمۇنىن ۇعىندىرۋ ارقىلى قالقامان، كوكەناي ارەكەتىنە ەكى ءتۇرلى كوزقاراستى باعا بەرۋ.
ءا) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى پوەماداعى كەيىپكەرلەردىڭ جاقسى مىنەز - قۇلىق، ورىندى ءىس - ارەكەتتەرىن تالداۋ ارقىلى ادامگەرشىلىك، مەيرىمدىلىك، قامقورلىق، جاساۋعا باۋلۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ وي ەركىندىگىن، ەستەتيكالىق سەزىمىن وياتۋ، قىسقاشا مازمۇنداتۋ ارقىلى ءتىل دامىتۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، سۇراقتار ارقىلى بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا باۋلۋ.
ساباقتىڭ قۇرىلىمى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ، وتكەن ساباقتا بەرىلگەن ماتەريالداردى سۇراۋ، تەكسەرۋ، بەكىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: شىعارماشىلىق
ساباقتىڭ ءتيپى: يكەم - داعدىنى قالىپتاستىرۋ
ساباقتىڭ ادىستەرى: ماتىنمەن جۇمىس، پىكىر ايتۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساحنالاندىرىلعان كورىنىس، سۇراقتار ارقىلى پروبلەمالىق جاعداي تۋعىزۋ.
كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، كورمە، كىتاپتار
فورماسى: ۇجىمدىق، توپتىق، جەكە
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، سالت - ءداستۇر
ساباقتىڭ جوسپارى.
1. ۇلى ابايدىڭ ءىزباسار ءىنىسى.
2. ىزدەندىرۋ باعىتىنداعى جۇمىستار
3. «قالقامان - مامىر» تاريحي حيكايا ( مازمۇنداۋ، تالداۋ، جيناقتاۋ).
ا) شىعارمانىڭ كومپوزيسيالىق قۇرىلىممەن تانىسۋ (ادەبي - تەوريالىق ۇعىمدارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ).
ءا) شىعارماعا اننوتاسيالىق تالداۋ جاساۋ.
ءى كەزەڭ
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
1. وقۋشىلارعا سۇراقتار قويۋ ارقىلى شاكارىم تۋرالى وزدىگىنەن وقىپ كەلگەن بىلىمدەرىن تەكسەرۋ
سۇراق: بالالار، قازاق ادەبيەتى تاريحىندا ابايدان كەيىنگى تۇلعالى اقىن اتانعان شاكارىم تۋرالى كىم نە بىلەدى؟
جاۋاپ: شاكارىم 1858 جىلى شىڭعىستاۋ بوكتەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ول ابايدىڭ اعاسى قۇدايبەردىنىڭ بالاسى. اكەسى قۇدايبەردى ەرتە قايتىس بولادى. جەتىم قالعان شاكارىمدى اعاسى اباي تاربيەلەپ وسىرەدى.
ءمۇعالىم: دۇرىس. شاكارىمنىڭ ءومىر دەرەگى تۋرالى تاعى كىم تولىقتىرادى؟
جاۋابى: شاكارىم جەتى جاسقا كەلگەندە اكەسى قۇدايبەردى قايتىس بولادى. اكە ولىمىنە ول قاتتى قايعىرادى. ءوزىنىڭ تۇڭعىش ولەڭىن وسى اكەسى قايتىس بولعاندا شىعارادى. بۇل تۋرالى شاكارىمنىڭ مىناداي ەستەلىگى بار. «جازعىتۇرى اكەم ءولىپ، اۋىلعا ات قويىپ، كەلىپ جاتقان ادامدار كوپ بولدى. مەن وسى كەزدە ەسىك الدىنداعى توبەشىككە وتىرىپ، تاسقا ورمەلەپ بارا جاتقان قۇرتتى ءولتىردىم. ايتقانىم بار. سوندا ەستە قالعانى...
ءولتىردىڭ، نە تاپتىڭ سەن ونان پايدا،
ءومىر ءسۇرىپ ءجۇرۋشى ەم جازدا سايدا.
ءولىمنىڭ قاندايلىعىن كوزىڭ كوردى.
كەشەگى ءتىرى جۇرگەن اكەڭ قايدا؟
مەنىڭ دە جەتىم قالدى بالالارىم،
ولار دا جىلايدى ىزدەپ انالارىن.
ءوزىڭ جەتىم، جەتىمدى اياساڭشى،
جوق ەكەن باسىندا مي - سانالارىڭ.
وسى ولەڭدى شەشەلەرىنە وقىپ بەرگەندە، شەشەلەرى قاتتى جىلايدى. ولار شاكارىمگە ەندى ولەڭ جازبا دەپ تىيىم سالادى. سوندا اباي جوق، شاكارىمگە ولەڭ جازبا دەمەڭدەر، جازسىن ولەڭدى، بۇگىننەن باستاپ ونى ءوزىم تاربيەلەيمىن دەگەن ەكەن.
ءمۇعالىم: وتە جاقسى. وتە قىزىقتى ەستەلىك ايتتىڭ، سونىمەن شاكارىمنىڭ اقىندىق بۇلاعىنىڭ كوزىن اشقان كىم ەكەن، بالالار
جاۋابى: شاكارىمدى اباي تاربيەلەپ ءوسىردى. ونىڭ ولەڭ جازۋعا دەگەن ىقىلاسىن بايقاعان اباي ونى ءسوز ونەرىنە، اقىندىق ونەرگە باۋلىدى. ول ابايدىڭ ەڭ دارىندى شاكىرتى ءارى زاڭدى ءىزباسارى بولدى. ول ارنايى وقۋ ورىندارىندا وقىماسا دا، ءوز بەتىنشە ىزدەندى. اباي اعاسىنىڭ باسشىلىعىمەن كوپ نارسە ۇيرەندى. تۇركىستان ولكەسىندەگى بىلىمدەر، عۇلاما ادامنىڭ ءبىرى بولادى. ول اراب، پارسى، تۇرىك تىلدەرىن جاقسى ءبىلدى، ول ورىس تىلىنە جەتىك بولدى.
ءمۇعالىم: وتە دۇرىس ايتتىڭ. بەلگىلى عالىم قايىم مۇحامەدحانوۆتىڭ سوزىمەن ايتساق: ۇلى اقىن دۇنيەدەن قايتقان سوڭ حالىق شاكارىمدى ەكىنشى ابايىمىز دەپ تانىپ، ەرەكشە قۇرمەتتەگەن. بۇل پىكىر شاكارىمدەي دارىنعا حالىق تاراپىنان بەرىلگەن ءادىل باعا. اباي دا دانانىڭ اقىندىق ءداستۇرىن زاڭدى تۇردە جەمىستى جالعاستىرعان ول ءوزى ءومىر سۇرگەن كۇردەلى كەزەڭنىڭ اششى شىندىعىن ءوز تۋىندىلارىندا تاپ باسىپ سۋرەتتەي ءبىلدى. سول شىعارمانىڭ ءبىرى وزدەرىڭنىڭ مازمۇنىمەن تانىسىپ كەلىپ وتىرعان قالماقان – مامىر داستانى.
ءى كەزەڭ
ءمۇعالىم: بالالار، ۇيدە مازمۇنىمەن تانىسىپ كەلىڭدەر. ەندى جىرداعى باستى وقيعالارعا نازار اۋدارىپ، مازمۇنداپ كورەيىك.
جاۋاپ: بۇل پوەمانى اقىن تاريحي حيكايا دەپ اتاعان. ويتكەنى داستاننىڭ وقيعاسى اقتابان شۇبىرىندى زامانىندا وتەدى. پوەمانىڭ العاشقى شۋماقتارىندا انەت بابا، مامبەتەي، قالقامان، مامىر ەسىمدەرى اتالىپ تانىستىرىلادى.
ءمۇعالىم: انەت بابا، مامبەتەيلەردى اقىن كىم دەپ تانىستىرادى، ولاردىڭ قالقامان مەن مامىرعا قانداي تۋىسقاندىق قاتىسى بار
جاۋابى: « انەت بابا ارعىننىڭ ەل اعاسى، ءارى بي، ءارى مولدا، عۇلاماسى. ورتا جۇزگە ءادىل ەكەن، سول كەزدە توقسان بەسكە كەلگەن جاسى» دەپ انەت بابانى تانىستىرادى. ال مامبەتەي مەن كىشىك اعايىندى بىرگە تۋعان ادامدار، كىشىكتەن انەت، ايتەكە تارايدى. ال مامبەتەيدەن مامىردىڭ اكەسى تۋادى. ايتەكەدەن ولجاي، ءبايبورى، قالقامان تۋادى. سوندا قالقامان مەن مامىردىڭ اكەلەرى نەمەرە اعايىندى كىسىلەر.
ءمۇعالىم: وتە جاقسى تۇسىنگەنسىڭ. ال ەندى داستاندا مامىر بەينەسى قالاي سۋرەتتەلەدى؟
جاۋاپ: مامىر مامەتەيدەن تاراعان بايدىڭ قىزى. ءوزى وتە سۇلۋ ءارى اقىلدى. اكەسى ونى ەركەلەتىپ ءوسىردى. قىز كيىمىن كيمەي، ءوزىن ەر بالامىن دەپ ەسەپتەپ جۇرەدى. بايدىڭ مامىردىڭ باسقا بالاسى جوق. سوندىقتان ەل بايدىڭ كوڭىلىنە قاراپ، ونى قىز دەپ ايتا الماي جۇرەدى. قۇدا تۇسۋگە ەل باتا المايدى. قالقامان دا سول كوپتىڭ ءبىرى. ءبىر كۇنى ەكەۋى جىلقى باعىپ ءجۇرىپ كەزدەسەدى. وسى كەزدە ءبىرىن ءبىرى قاتتى ۇناتىپ قالادى.
ءمۇعالىم: جىر جەلىسى بويىنشا وسى ەكى جاستى جاقىنداستىراتىن ءبىر توسىن وقيعا بولادى. كىم ايتادى ەكەن؟
جاۋاپ: داستاندا سامەكە دەگەن حان قالماقتى جەڭىپ، توي جاسايدى. سول تويعا توبىقتى ەلى تەگىس شاقىرىلادى. وڭاشا قالعان جاستار باستاڭعى جاسايدى.
ءمۇعالىم: باستاڭعى دەگەن نە؟
جاۋاپ: بۇل قازاق حالقىنىڭ ءبىر سالت ءداستۇرى. ۇيدەگى ۇلكەندەر ءبىر جاققا كەتكەندە، ۇيدەگى جاستار باس قوسادى.
ءمۇعالىم: جاۋابىڭ دۇرىس. كەلەسى كەزەكتە قالقامان مەن مامىردىڭ اڭگىمەسىنە بەرەيىك.
جاۋاپ: ەكى وقۋشى رولگە ءبولىپ، جىردان ءۇزىندى وقيدى.
ءمۇعالىم: مىنە بالالار، قالقامان مەن مامىردىڭ اراسىنداعى سىردى تىڭدايىق. نەنى تۇسىندىك؟ نە ۇقتىق؟
جاۋاپ: قالقامان مەن مامىر ءبىر - ءبىرىن قاتتى سۇيەدى. ءبىراق مامىردىڭ اكەسى بىرەۋگە اتتاستىرىپ قويىپتى. بۇل – ءبىرىنشى كەدەرگى. قالقامان مەن مامىر ەكەۋى ءبىر - بىرىنە جاقىن، اتالاس تۋىس. بۇل ەكىنشى كەدەرگى. ءبىراق، ءبىرىن - ءبىرىن ۇناتقان ەكى جاس بارلىق كەدەرگىنى اتتاپ ءوتىپ، قاشىپ كەتەدى.
كورىنىس:
انەت بابا ويلانىپ وتىر.
ولجاي: و، قاسيەتىڭنەن اينالايىن، انەت بابام! قاپى قالدىق.
انەت: و، قۇدايىم. ءوزىڭ ساقتاي كور. ءجۇرىسىڭ سۋىت، نە حابارمەن كەلدىڭ؟
ولجاي: قيىن شارۋا بولىپ تۇر. بالام، قالقامان مامىردى الىپ قاشىپ كەلدى. توبىقتى جاقىننان قىز الماۋشى ەدى. نەندەي اقىل بەرەسىڭ، بابا!
انەت: و، قۇدايىم! ءبىر سورعا دۋشار قىلايىن دەگەنىڭ بە؟ تۇسىمدە ءبىر جامان ءتۇس كورىپ ەدىم. نە جورىمدى بىلمەي وتىر ەدىم. و، توبا! قاتەلەسەسىڭ - اۋ. بىتىسپەيتىن ءبىر ىسكە كەز بولدىم - اۋ، بالام. كوكەنايدىڭ مىنەزى قاتال ەدى. كەشىرە الار ما ەكەن؟
سوسىن ولجايعا:
ۋا، ولجاي، بولار ءىس بولدى. توبىقتىعا حابار قىل. مالدى اياماسىن. مامبەتەيدىڭ كومەيىن مالمەن تىعىنداسىن.
ولجاي: قۇپ بولادى، بابا! ايتقانىڭدى قالىڭ توبىقتىعا جەتكىزەمىن.
ءمۇعالىم: وسى كورىنىستەن كىمنىڭ بەينەسىن تانىدىڭدار؟ مىنەزدەمە بەرىڭدەر.
جاۋاپ: انەت بابا ەل بىرلىگىن، حالىقتىڭ تىنىشتىعىن ويلاعان ادام. ونىڭ ءاربىر سوزىنەن، قيمىلىنان وتە اقىلدى ادام ەكەندىگى كورىنىپ تۇر. انەت بابانىڭ جۇرەگى وتە مەيرىمدى. قالقامان مەن مامىرعا جانى اشيدى. قالقاماندى قۇتقارۋ ءۇشىن ءارتۇرلى امالدار ويلاپ تابادى. قالىڭ مالدى كوپ بەرىپ ءبىرىستىرۋ جاعىن ويلايدى. وعان كونبەگەن سوڭ، قۇن بەرۋدى ايتادى. ابدەن امالى قۇرىعان كەزدە عانا قالقاماندى ولتىرۋگە كونەدى. وندا دا اتپەن شاۋىپ ءوتسىن، سوندا اتسىن كوكەناي دەيدى. مۇمكىن اتقان وقتان ءتىرى دەپ ۇمىتتەنەدى. انەت بابا ۇلكەن جۇرەكتى، مەيرىمدى، جاستارعا پانا بولعان، ەل بيلەگەن عۇلاما ادام.
ءمۇعالىم: وتە جاقسى ايتتىڭ. ولاي بولسا، مىنەزدەمە دەگەن نە؟
جاۋاپ: شىعارماعا قاتىسۋشىنىڭ مىنەزىن، دۇنيەگە كوزقاراسىن سۋرەتتەۋ مىنەزدەمە دەپ اتالادى.
ءمۇعالىم: ءيا، بالالار ءومىر – كۇرەس، ونىڭ ايدىنىندا مەيرىمدىلىك پەن قاتىگەزدىك، جاقسىلىق پەن جاماندىق سياقتى كەرەعار ۇعىمدار كەزەكتەسىپ جاتادى. سونىڭ دالەلى مىنا ءبىر كورىنىس.
كورىنىس:
قىز - كەلىنشەكتەرىمەن مامىر كەلە جاتادى.
ءبىرىنشى قىز: مامىر - اۋ، اۋىلعا دا كەلىپ قالدىق. مىنا قىردىڭ استى سەنىڭ اۋىلىڭ.
ەكىنشى قىز: ءيا، اۋىلىڭدى دا ساعىنعان شىعارسىڭ.
مامىر: ءيا، ساعىندىم عوي. قايران مەنىڭ تۋعان اۋىلىم. سامال جەلىڭدى ساعىندىم - اۋ. جۇپار اڭقىعان كوك ءشوبىڭدى ساعىندىم.
جەڭگەسى: و، جاساعان، مىنا كەلە جاتقان ەركەجانىم با؟ قۇداي - اۋ سەنى دە كورەتىن كۇن بولادى ەكەن - اۋ!
مامىر: ءيا، جەڭەشە، تۋعان جەردىڭ ءقادىرىن ۇزاتىلعان قىز بىلمەگەندە كىم بولسىن. ساعىندىق قوي، تۋعان جەردىڭ قاسيەتتى توپىراعىن.
جەڭگەسى: ءيا، قاراعىم - اي! ءقايتسىن - اي، ەندى! جۇرە عوي قارعام، ءۇي جاققا. سول كەزدە قارا كيىمدى كوكە ناي شىعادى.
- ءاي، قويشى بالا، اناۋ كەلە جاتقان توپ كىمدەر؟ ايت، جانىڭنىڭ بارىندا.
قويشى: ول مامىر كوكەم عوي، توركىندەپ كەلە جاتقان.
كوكەناي: اح، ءجۇزىقارا! ۇيالماي اۋىلعا كەلە جاتقانىن قارا. سەنىڭ قۇنىڭ ءبىر وق قانا. ءاي، ەسسىز، مالعۇندار. بالا كەتىڭدەر، انا ءجۇزىقارانىڭ قاسىنان. بىلاي تۇرىڭدار، ەگەر ولگىلەرىڭ كەلمەسە. ءقازىر ا تامىن، اتاڭا نالەت ءجۇزىقارانى! (مامىر جۇرەگىن ۇستاپ قۇلايدى).
مامىر:
و، اللا جانىم!
كوكەناي، قارعامايمىن سەنى. اقتىق ءسوزىمدى تىڭدا. مەنىڭ ءىسىم اق. جازىعىم تەك قالقاماندى سۇيگەنىم. سەنەن ولەر الدىنداعى اقتىق تىلەگىم. قالقاماندى ولتىرە كورمە. وبالىما قالما جازىقسىز جاننىڭ. موينىڭا ءبىر قان جۇكتەگەنىڭ جەتەر. ولتىرە كورمە قالقاماندى.
قالقامان، قوش امان بول! (ساحنا جابىلادى).
ءمۇعالىم: بالالار، وزدەرىڭ جاڭا عانا كونەناي قاتىگەزدىگىنىڭ كۋاسى بولدىڭدار.
مامىردى اياماي، قانىن جۇكتەگەن كوكەناي مامىردىڭ اقتىق سوزىنەن سوڭ ءوز ارەكەتىن توقتاتتى ما؟
جاۋاپ: جوق، قاتىگەز كوكەناي جازىقسىز جاستى ءولتىرىپ الدىم - اۋ دەپ ويلاعان دا جوق. ول انەت باباعا قايتا - قايتا كىسى سالىپ، قالقاماندى ءولتىر دەپ قيعىلىق سالدى. قالقاماندى ولتىرمەسە، تۋىستىقتان كەتەمىز، ەل ءىشى ىنتىماعى بۇلىنەدى دەپ قورقىتتى.
ءمۇعالىم: سونىمەن، بالالار، جىر وقيعاسى نەمەن اياقتالادى؟
جاۋاپ: اقىرىندا كوكەناي دەگەنىنە جەتىپ، قالقاماندى اتادى ءبىراق قالقامان اجال وعىنان امان قالىپ، قۇلاق ەستىمەس، كوز كورمەس الىس جاققا كەتىپ قالادى. ول جاقتا ۇيلەنىپ، ءۇيلى - بالالى بولادى.
ءمۇعالىم: ال، بالالار جىر وزەگى وزدەرىڭە تانىس. ەندى جىر جەلىسى بويىنشا مىناداي توپتىق، جۇپتىق، جۇمىستار جۇرگىزەمىز. بۇل ءۇشىن سىنىپتاعى وقۋشىلار قابىلەتى بويىنشا ءۇش توپقا بولىنەدى.
ءى - توپ: شىعارمانىڭ كومپوزيسيانىڭ قۇرىلىسىنا تالداۋ. ادەبي تەوريالىق ۇعىمداردى دالەلدەۋ. ەكى وقۋشى جۇپتاسىپ ورىندايدى. ءبىرى ءماتىن بويىنشا، ەكىنشىسى تەوريادان جاۋاپ بەرەدى.
ءى - جاۋاپ: باستالۋى.
جاۋاپ: كوركەم شىعارمادا باياندالاتىن وقيعانىڭ باستالۋىن شىعارمانىڭ باستالۋى دەيمىز.
2 - جاۋاپ: بايلانىسى.
قالقامان مەن مامىردىڭ ءبىر - ءبىرىن ۇناتۋى، باستاڭعى جاساۋى، ءسوز بايلاسۋى.
كوركەم شىعارمادا وقيعالاردىڭ ءبىر - بىرىمەن ساباقتاسىپ وتىرۋىن بايلانىس دەيمىز.
3 - جاۋاپ: شىعارمانىڭ دامۋى.
مامىردىڭ بىرەۋگە ايتتىرىلۋى.
شىعارماداعى وقيعالاردىڭ قالىڭداپ، شيەلەنىسە ءتۇسۋىن شىعارمانىڭ دامۋى دەيمىز.
4 - جاۋاپ: شىعارمانىڭ شارىقتاۋ شەگى.
ەكى جاستىڭ سەرتتەسىپ قالۋى، مامبەتەلەيلەر مەن توبىقتى رۋىنىڭ جانجالداسۋى. كوركەم شىعارمالاردا وقيعالاردىڭ شارىقتاۋ شەگىنە جەتۋىن شىعارمانىڭ شارىقتاۋ شەگى دەيمىز.
5 - جاۋاپ: شىعارمانىڭ اياقتالۋى.
مامىردىڭ ايانىشتى ءولىمى، قالقاماننىڭ ەلدەن كەتۋى. كوركەم شىعارمادا وقيعالاردىڭ ءبىر شەشىمگە كەلۋىن وقيعانىڭ شەشىمى دەيمىز.
6 - جاۋاپ: شىعارمانىڭ كومپوزيسياسى دەگەنىمىز نە.
جاۋاپ: كوركەم شىعارمادا وقيعانىڭ باستالۋىن، ولاردىڭ بايلانىسىن، شارىقتاۋ شەگىن شىعارمانىڭ كومپوزيسيالىق قۇبىلىس دەيمىز.
2 - توپ شىعارماعا اننوتاسيالىق تالداۋ.
1 - ءبولىم.
ءبولىمنىڭ اتى
كەيىپكەرلەردىڭ تاعدىرى
شىعارمانىڭ كوركەمدىك ءادىسى
كەزدەسۋ
باستاڭقى
توسىن جاعداي
باتىل شەشىم
قاتىگەزدىك قالقامان مەن مامىر ءبىرىن - ءبىرى العاش كورگەننەن - اق ۇناتىپ قالادى.
مامىردىڭ تۋىستارى تويعا كەتىپ، جاستار باستاڭقى جاسايدى.
مامىر قالقامانعا ءوزىنىڭ بىرەۋگە اتاستىرىلعانىن جەتكىزدى.
ءبىرىن - ءبىرى ۇناتقان ەكى جاس قول ۇستاسىپ قاشىپ كەتەدى.
كوكەناي توركىندەپ كەلگەن مامىردى اتىپ ولتىرەدى. بايانداۋ
سۋرەتتەۋ
ديالوگ
پورترەت
بايانداۋ، ديالوگ.
سۇراق: بايانداۋ دەگەن نە؟
جاۋاپ: ادەبي شىعارمانىڭ وقيعاسىن جەلىلى تۇردە كوركەمدەپ اڭگىمەلەۋدى بايانداۋ دەيمىز.
سۇراق: سۋرەتتەۋ دەگەن نە؟
جازۋشى كەيدە شىعارما وقيعاسىن بايانداۋ بارىسىندا وقيعانىڭ بولعان جەرىمەن، وقيعاعا قاتىسۋشى كەيىپكەرلەرمەن، ولاردىڭ جەكە باسىنا ءتان ەرەكشەلىكتەرىمەن، ولاردى قورشاعان ورتامەن تانىستىرادى. مۇنى سۋرەتتەۋ دەيمىز.
3 - توپ ولەڭ قۇرلىسىن تالداۋ.
(جىردىڭ العاشقى شۋماعى)
وتكەن ءىس ويعا كۇڭگىرت كوزگە تانىق،----------------- 11 ا
كورمەسە دە بىلگەنگە ءبارى قانىق.------------------- 11 ا
مىڭ جەتى ءجۇز جيىرما ەكىنشى جىل،--------------- 11 ب
قازاقتىڭ سىر بويىندا جۇرگەنى انىق.----------- 11ا
(جىردىڭ سوڭعى شۋماعى)
حان شىڭعىس دەگەن تاۋدا تۇرمىز بىزدە،--------- 11 ا
ەگەردە ىزدەسەڭدەر سونان ىزدە.---------------------- 11 ا
توبىقتى دا قۇنانباي قاجى دەسە،----------------- 11 ب
باستى كىسى بىلەدى ورتا جۇزدە.------------------------ 11 ا
سۇراق: پورترەت دەگەن نە؟
جاۋاپ: كوركەم شىعارمادا كەيىپكەردىڭ سىرت تۇلعاسىن، بەت الپەتىن سۋرەتتەۋدى پورترەت دەيمىز.
جاۋاپ: كوركەم شىعارمادا كەيىپكەرلەردىڭ كەزدەسىپ سويلەسۋىن ديالوگ دەيمىز.
3 كەزەڭ.
ءمۇعالىم: بالالار، جىردىڭ كومپوزيسيالىق قۇبىلىسى بويىنشا وتە ءساتتى جۇمىس جاسادىڭدار. سەندەرگە كوپ راقمەت. ەندى كەيىپكەرلەر تاعدىرىنا تەرەڭ ۇڭىلەيىكشى. باستى كەيىپكەرلەر تۋرالى ءوز پىكىرىمىزدى اشىق ايتىپ مىناداي سۇراقتار بويىنشا پىكىرتالاس ۇيىمداستىرايىق.
ءى v. 1. قالقامان مەن مامىردىڭ قوسىلعانى دۇرىس پا؟ بۇرىس پا؟
جيناقتاۋشى توپ.
جاۋاپ: ءيا، مەن قالقامان مەن مامىردىڭ قوسىلعانى دۇرىس دەيمىن. ولار – ادال ماحاببات يەلەرى. ءبىرىن - ءبىرى قاتتى سۇيەدى. مامىر ولەر الدىندا دا ءوزىنىڭ قالقامانعا دەگەن ماحابباتىن دالەلدەپ كەتتى. ءوزى ولسە دە قالقاماننىڭ ءتىرى قالۋىن ارماندادى، باقىت تىلەدى. سوندىقتان مەن ەكەۋىنىڭ قوسىلعانىن دۇرىس دەپ ويلايمىن.
داتتاۋشى توپ: جوق، بۇل پىكىرگە قوسىلا المايمىن. ولار ءبىرىن – ءبىرى ۇناتسا دا، سەزىمدى اقىلعا جەڭدىرۋ كەرەك ەدى. ويتكەنى، ولار بىرىنشىدەن، اتا سالتىن بۇزدى. ول كەزدە اتا سالتىن ورىنداماي، باتا بۇزعان ادامدى جازالاعان. ەكىنشىدەن، ولار ءوزارا اعايىندى، تۋىس ادامنىڭ بالالارى. سوندىقتان ولار قازاقتا جەتى اتاعا قىز الماۋ دەگەن قاعيدانى، زاڭدى بۇزدى. سوندىقتان اتا - ءداستۇرىن بۇزىپ وتىرعان ەكەۋىن ايىپتايمىن.
دايەكتەمە: قالقامان مەن مامىردى قوسىلۋى دۇرىس ەمەس، ويتكەنى ولار ءوزارا تۋىستاس ادامدار.
2. كوكەناي ارەكەتىن قالاي باعالايسىڭدار؟ جىردا كوكەناي باتىر دەپ سۋرەتتەلەدى، ونىڭ باتىرلىق ارەكەتى جىردا كورىنە مە؟
جاۋاپ: ەرتە كەزدە كىنالى ادامداردىڭ ايتپايتىن ارناۋى زاڭ ورىندارى بولعان. جازاسىن وتەۋ ءۇشىن جاتاتىن تۇرمەلەر دە بولماعان. سوندىقتان ەل بيلەۋشى ادامدار، ياعني ءار رۋدىڭ انەت، قالقامان سياقتى كوسەمدەرى دالالىق سوت جاساپ، وزدەرىنشە ۇكىم شىعارىپ وتىرعان. كوكەناي - ءوز زامانىنىڭ سالت - ءداستۇرىن بەرىك ۇستاعان ادام. سوندىقتان ونىڭ مامىردى، قالقاماندى جازالاۋى دۇرىس دەپ ويلايمىن.
جاۋاپ: كوكەنايدىڭ ارەكەتىن تاعى باسقا رۋلاس ادامدار تەگىس جاقتادى. مىسالى جىردا مىناداي ولەڭ جولدارى بار.
توبىقتى وسى سوزگە قاق ءبولىنىپ،
بولىستى مامبەتەيگە قانجىعالى.
سوندىقتان كوكەناي مامىردى جازالاماسا، كەلەشەكتە تاعى تۋىسقان ادامدار قوسىلىپ قويۋى مۇمكىن ەدى. سوندىقتان بولاشاقتا جاستارعا ساباق بولسىن دەپ وسىنداي قاتىگەزدىككە باردى دەپ ويلايمىن.
دايەكتەمە: كوكەنايدىڭ ارەكەتى دۇرىس.
داتتاۋشى توپ.
كوكەناي - ءوز زامانىنىڭ قاتىگەز ادامى. ول ەكى جاستىڭ اراسىنداعى تىكەنەك سياقتى. ءبىرىن - ءبىرى ۇناتقان ەكى جاستىڭ وبالىنا قالدى. مامىر دا، قالقامان دا ءولىم جازاسىنا كەسەتىندەي ەشتەڭە بۇلدىرگەن جوق. ولار – ادال ماحاببات يەلەرى. وعان دالەل قالقاماننىڭ مىنا ءسوزى:
مامىر – اۋ، اتىپ تۇرسىن الدەنەنى،
شاريعات قوسادى ەكەن نەمەرەنى.
قايعى ويلاپ جامان ىرىم ايتا بەرمە،
الاڭسىز سۇيگەن بولساڭ انىق مەنى.
وسىلاي ءبىرىن - بىرىنە ۇزدىككە ەكى عاشىقتى ايىرعان كوكەناي ارەكەتىن مەن ايىپپايمىن. كوكەناي - ەسكى سالت - سانانىڭ ادامى، ول وقىماعان قاراڭعى ادام.
جاۋاپ:
مامىر ايتتى: مەن سەنسىز ءتىرى تۇرمان،
ءۇش قايىردىم ءسوزىڭدى مەن انتۇرعان،
ءبىر قۇدايعا سىيىنىپ ال دا جونەل،
جولىندا ولسەم رازىمىن، جانىم قۇربان،- دەپ
قالقامانعا دەگەن جۇرەگىنىڭ ىستىق ىقلاسىن بىلدىرگەن ادال ماحاببات يەسى.
جاۋاپ: جىردا كوكەناي باتىر دەپ تالادى. ءبىراق ونىڭ باتىرلىعى ەشقانداي ەپيزودتا جوق. مىلتىقسىز، قارۋسىز قىز، جىگىتتى ءولتىرۋ - باتىرلىق ەمەس. ول بارىپ تۇرعان قورقاقتىق. ادال، ۇلى ماحابباتتان قورىققان دەپ تۇسىنەمىن.
3. قالقاماننىڭ ەل ورتاسىنان كەتكەنى دۇرىس پا؟ تەرىس پە؟
جاۋاپ: قالقامان قازاق حالقىنىڭ سول كەزدەگى سالت - ءداستۇردى بۇزدى.
بىرىنشىدەن، مامىردىڭ اتاستىرىلىپ قويعان جەرىنىڭ باتاسىن بۇزدى. ەكىنشىدەن، وزىمەن جاقىن تۋىسقان ادامنىڭ قىزىن الدى. سوندىقتان ەل بىرلىگى بۇزىلدى، داۋ - جالدان كوبەيدى. وسى سەبەپتەن قالقاماننىڭ كوزگە كۇيىك بولماي، الىسقا كەتكەنى دۇرىس.
جاۋاپ: قالقامان ءوزىن وققا بايلاپ بەرگەن تۋىسقاندارىن كەشىرە المادى. ەلىندە جۇرگەن سوڭ مامىردىڭ قايعىسىن دا ۇمىتا المادى. سوندىقتان ەل ىشىنەن كەتكەنى دۇرىس دەيمىن.
داتتاۋشى توپ: مەن قالقاماننىڭ ەلدەن كەتۋىن قالايمىن. تۋىستارى، انەت بابا ول ءۇشىن قاتتى قينالدى. ونى ءولىم جازاسىنا كەسكەن - مامبەتەيلەر. سوندىقتان جەكپە - جەكتە امان قالعان سوڭ، ەلىندە قالۋى كەرەك ەدى.
جاۋاپ: قالقامان ەلدەن بەزىپ، ءوزىنىڭ كۇيرەكتىگىن كورسەتتى. ونى ەلدەن ەشكىم قۋعان جوق. ول وكپەلەسە تەك كوكەنايعا عانا وكپەلەۋى كەرەك ەدى. ەلدە ءجۇرىپ كوكەنايعا قارسى كۇش كوسەتۋى كەرەك ەدى. مامىردى شىن جۇرەگىمەن سۇيەتىنىن دالەلدەپ، ونىڭ ەسىمىن ءوتۋى كەرەك ەدى. ءوزىنىڭ ادال ماحاببات يەسى ەكەنىن دالەلدەپ، ءوزى ءۇشىن ءولىپ كەتكەن مامىرعا ۇمىتىلماستاي ەتىپ ەسكەرتكىش مۇنارا ورناتۋى كەرەك ەدى. مىسالى ايشا بيبىگە ەسكەرتكىش ورناتقان قاراحان باتىر سياقتى. سوندىقتان ونىڭ ەلدەن كەتكەنى دۇرىس ەمەس دەپ ويلايمىن.
v. ءمۇعالىم: ءيا، بالالار ءارقايسىڭ ءوز پىكىرلەرىڭدى دالەلدەپ ايتىپ شىقتىڭدار. قالقامان مەن مامىردىڭ قوسىلۋى دۇرىس، تەرىس دەپ كەسىپ ايتۋ قيىن. ول زامان ايەل زاتىن قور ەتكەن، بۇعاۋدا ۇستاپ، مالعا ساتقان زامان، سوندىقتان ەركىندىككە ۇمتىلعان قالقامان مامىر جۇرەك قالاۋىن ماقسات ەتە بىلگەن، ادال ماحابباتقا جۇگىندىرە بىلگەن. شاكارىمنىڭ دا ماقساتى سول. ول دا ءوز زامانىنىڭ قاتاڭ قاعيداسىنا نارازى، قارسى.
ال، كوكەناي بەينەسىنە كەلەتىن بولساق، ءوز زامانىنىڭ زاڭىن بۇلجىتپاي ورىندايتىن، ودان باسقا ءبىلىمى جوق دوڭايبات ەل اعاسى. شاش ال دەسە باس الاتىن قاتال، قاتىگەز. ەجەلدەن كەلە جاتقان اتا - بابا ءداستۇرىن بۇزدى دەپ جازىقسىز مامىردى قۇرباندىققا شالدى. ەگەر كوكەنايدىڭ ەڭ قۇرماسا ءدىني ساۋاتى بولسا، ادام قانىن موينىنا جۇكتەمەس ەدى، ادام قانىنىڭ سالماعىن بىلەر ەدى.
ال قالقاماننىڭ ەلىنە وكپەلەپ كەتۋى دۇرىس دەپ جاتىرمىز، ال شىنايى ماحاببات تۇرعىسىنان قاراساق، ەل ىشىندە قالىپ مامىردىڭ باسىنا ۇمىتىلماستاي ەسكەرتكىش نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى - اۋ.
نە دەسەك تە ەكى توپتىڭ دا ناقتى جاۋاپتارىنا مەن ىرزامىن. باستى ماقسات - قالقامان - مامىر وقيعاسىنان عيبرات الۋ.
ءۇى ساباقتان الار ءتالىمىمىز:
« اتا سالتتان اتتاۋعا دا بولماس،
جۇرەك قالاۋىن تاستاۋعا بولماس».
ءۇىى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءۇىىى ءۇي تاپسىرماسى. شىعارما «ەگەر مەن قالقامان بولسام...»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: شاكارىم شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرۋ، حيكاياتتىڭ مازمۇنىن ۇعىندىرۋ ارقىلى قالقامان، كوكەناي ارەكەتىنە ەكى ءتۇرلى كوزقاراستى باعا بەرۋ.
ءا) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى پوەماداعى كەيىپكەرلەردىڭ جاقسى مىنەز - قۇلىق، ورىندى ءىس - ارەكەتتەرىن تالداۋ ارقىلى ادامگەرشىلىك، مەيرىمدىلىك، قامقورلىق، جاساۋعا باۋلۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ وي ەركىندىگىن، ەستەتيكالىق سەزىمىن وياتۋ، قىسقاشا مازمۇنداتۋ ارقىلى ءتىل دامىتۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، سۇراقتار ارقىلى بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا باۋلۋ.
ساباقتىڭ قۇرىلىمى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ، وتكەن ساباقتا بەرىلگەن ماتەريالداردى سۇراۋ، تەكسەرۋ، بەكىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: شىعارماشىلىق
ساباقتىڭ ءتيپى: يكەم - داعدىنى قالىپتاستىرۋ
ساباقتىڭ ادىستەرى: ماتىنمەن جۇمىس، پىكىر ايتۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساحنالاندىرىلعان كورىنىس، سۇراقتار ارقىلى پروبلەمالىق جاعداي تۋعىزۋ.
كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، كورمە، كىتاپتار
فورماسى: ۇجىمدىق، توپتىق، جەكە
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، سالت - ءداستۇر
ساباقتىڭ جوسپارى.
1. ۇلى ابايدىڭ ءىزباسار ءىنىسى.
2. ىزدەندىرۋ باعىتىنداعى جۇمىستار
3. «قالقامان - مامىر» تاريحي حيكايا ( مازمۇنداۋ، تالداۋ، جيناقتاۋ).
ا) شىعارمانىڭ كومپوزيسيالىق قۇرىلىممەن تانىسۋ (ادەبي - تەوريالىق ۇعىمدارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ).
ءا) شىعارماعا اننوتاسيالىق تالداۋ جاساۋ.
ءى كەزەڭ
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
1. وقۋشىلارعا سۇراقتار قويۋ ارقىلى شاكارىم تۋرالى وزدىگىنەن وقىپ كەلگەن بىلىمدەرىن تەكسەرۋ
سۇراق: بالالار، قازاق ادەبيەتى تاريحىندا ابايدان كەيىنگى تۇلعالى اقىن اتانعان شاكارىم تۋرالى كىم نە بىلەدى؟
جاۋاپ: شاكارىم 1858 جىلى شىڭعىستاۋ بوكتەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ول ابايدىڭ اعاسى قۇدايبەردىنىڭ بالاسى. اكەسى قۇدايبەردى ەرتە قايتىس بولادى. جەتىم قالعان شاكارىمدى اعاسى اباي تاربيەلەپ وسىرەدى.
ءمۇعالىم: دۇرىس. شاكارىمنىڭ ءومىر دەرەگى تۋرالى تاعى كىم تولىقتىرادى؟
جاۋابى: شاكارىم جەتى جاسقا كەلگەندە اكەسى قۇدايبەردى قايتىس بولادى. اكە ولىمىنە ول قاتتى قايعىرادى. ءوزىنىڭ تۇڭعىش ولەڭىن وسى اكەسى قايتىس بولعاندا شىعارادى. بۇل تۋرالى شاكارىمنىڭ مىناداي ەستەلىگى بار. «جازعىتۇرى اكەم ءولىپ، اۋىلعا ات قويىپ، كەلىپ جاتقان ادامدار كوپ بولدى. مەن وسى كەزدە ەسىك الدىنداعى توبەشىككە وتىرىپ، تاسقا ورمەلەپ بارا جاتقان قۇرتتى ءولتىردىم. ايتقانىم بار. سوندا ەستە قالعانى...
ءولتىردىڭ، نە تاپتىڭ سەن ونان پايدا،
ءومىر ءسۇرىپ ءجۇرۋشى ەم جازدا سايدا.
ءولىمنىڭ قاندايلىعىن كوزىڭ كوردى.
كەشەگى ءتىرى جۇرگەن اكەڭ قايدا؟
مەنىڭ دە جەتىم قالدى بالالارىم،
ولار دا جىلايدى ىزدەپ انالارىن.
ءوزىڭ جەتىم، جەتىمدى اياساڭشى،
جوق ەكەن باسىندا مي - سانالارىڭ.
وسى ولەڭدى شەشەلەرىنە وقىپ بەرگەندە، شەشەلەرى قاتتى جىلايدى. ولار شاكارىمگە ەندى ولەڭ جازبا دەپ تىيىم سالادى. سوندا اباي جوق، شاكارىمگە ولەڭ جازبا دەمەڭدەر، جازسىن ولەڭدى، بۇگىننەن باستاپ ونى ءوزىم تاربيەلەيمىن دەگەن ەكەن.
ءمۇعالىم: وتە جاقسى. وتە قىزىقتى ەستەلىك ايتتىڭ، سونىمەن شاكارىمنىڭ اقىندىق بۇلاعىنىڭ كوزىن اشقان كىم ەكەن، بالالار
جاۋابى: شاكارىمدى اباي تاربيەلەپ ءوسىردى. ونىڭ ولەڭ جازۋعا دەگەن ىقىلاسىن بايقاعان اباي ونى ءسوز ونەرىنە، اقىندىق ونەرگە باۋلىدى. ول ابايدىڭ ەڭ دارىندى شاكىرتى ءارى زاڭدى ءىزباسارى بولدى. ول ارنايى وقۋ ورىندارىندا وقىماسا دا، ءوز بەتىنشە ىزدەندى. اباي اعاسىنىڭ باسشىلىعىمەن كوپ نارسە ۇيرەندى. تۇركىستان ولكەسىندەگى بىلىمدەر، عۇلاما ادامنىڭ ءبىرى بولادى. ول اراب، پارسى، تۇرىك تىلدەرىن جاقسى ءبىلدى، ول ورىس تىلىنە جەتىك بولدى.
ءمۇعالىم: وتە دۇرىس ايتتىڭ. بەلگىلى عالىم قايىم مۇحامەدحانوۆتىڭ سوزىمەن ايتساق: ۇلى اقىن دۇنيەدەن قايتقان سوڭ حالىق شاكارىمدى ەكىنشى ابايىمىز دەپ تانىپ، ەرەكشە قۇرمەتتەگەن. بۇل پىكىر شاكارىمدەي دارىنعا حالىق تاراپىنان بەرىلگەن ءادىل باعا. اباي دا دانانىڭ اقىندىق ءداستۇرىن زاڭدى تۇردە جەمىستى جالعاستىرعان ول ءوزى ءومىر سۇرگەن كۇردەلى كەزەڭنىڭ اششى شىندىعىن ءوز تۋىندىلارىندا تاپ باسىپ سۋرەتتەي ءبىلدى. سول شىعارمانىڭ ءبىرى وزدەرىڭنىڭ مازمۇنىمەن تانىسىپ كەلىپ وتىرعان قالماقان – مامىر داستانى.
ءى كەزەڭ
ءمۇعالىم: بالالار، ۇيدە مازمۇنىمەن تانىسىپ كەلىڭدەر. ەندى جىرداعى باستى وقيعالارعا نازار اۋدارىپ، مازمۇنداپ كورەيىك.
جاۋاپ: بۇل پوەمانى اقىن تاريحي حيكايا دەپ اتاعان. ويتكەنى داستاننىڭ وقيعاسى اقتابان شۇبىرىندى زامانىندا وتەدى. پوەمانىڭ العاشقى شۋماقتارىندا انەت بابا، مامبەتەي، قالقامان، مامىر ەسىمدەرى اتالىپ تانىستىرىلادى.
ءمۇعالىم: انەت بابا، مامبەتەيلەردى اقىن كىم دەپ تانىستىرادى، ولاردىڭ قالقامان مەن مامىرعا قانداي تۋىسقاندىق قاتىسى بار
جاۋابى: « انەت بابا ارعىننىڭ ەل اعاسى، ءارى بي، ءارى مولدا، عۇلاماسى. ورتا جۇزگە ءادىل ەكەن، سول كەزدە توقسان بەسكە كەلگەن جاسى» دەپ انەت بابانى تانىستىرادى. ال مامبەتەي مەن كىشىك اعايىندى بىرگە تۋعان ادامدار، كىشىكتەن انەت، ايتەكە تارايدى. ال مامبەتەيدەن مامىردىڭ اكەسى تۋادى. ايتەكەدەن ولجاي، ءبايبورى، قالقامان تۋادى. سوندا قالقامان مەن مامىردىڭ اكەلەرى نەمەرە اعايىندى كىسىلەر.
ءمۇعالىم: وتە جاقسى تۇسىنگەنسىڭ. ال ەندى داستاندا مامىر بەينەسى قالاي سۋرەتتەلەدى؟
جاۋاپ: مامىر مامەتەيدەن تاراعان بايدىڭ قىزى. ءوزى وتە سۇلۋ ءارى اقىلدى. اكەسى ونى ەركەلەتىپ ءوسىردى. قىز كيىمىن كيمەي، ءوزىن ەر بالامىن دەپ ەسەپتەپ جۇرەدى. بايدىڭ مامىردىڭ باسقا بالاسى جوق. سوندىقتان ەل بايدىڭ كوڭىلىنە قاراپ، ونى قىز دەپ ايتا الماي جۇرەدى. قۇدا تۇسۋگە ەل باتا المايدى. قالقامان دا سول كوپتىڭ ءبىرى. ءبىر كۇنى ەكەۋى جىلقى باعىپ ءجۇرىپ كەزدەسەدى. وسى كەزدە ءبىرىن ءبىرى قاتتى ۇناتىپ قالادى.
ءمۇعالىم: جىر جەلىسى بويىنشا وسى ەكى جاستى جاقىنداستىراتىن ءبىر توسىن وقيعا بولادى. كىم ايتادى ەكەن؟
جاۋاپ: داستاندا سامەكە دەگەن حان قالماقتى جەڭىپ، توي جاسايدى. سول تويعا توبىقتى ەلى تەگىس شاقىرىلادى. وڭاشا قالعان جاستار باستاڭعى جاسايدى.
ءمۇعالىم: باستاڭعى دەگەن نە؟
جاۋاپ: بۇل قازاق حالقىنىڭ ءبىر سالت ءداستۇرى. ۇيدەگى ۇلكەندەر ءبىر جاققا كەتكەندە، ۇيدەگى جاستار باس قوسادى.
ءمۇعالىم: جاۋابىڭ دۇرىس. كەلەسى كەزەكتە قالقامان مەن مامىردىڭ اڭگىمەسىنە بەرەيىك.
جاۋاپ: ەكى وقۋشى رولگە ءبولىپ، جىردان ءۇزىندى وقيدى.
ءمۇعالىم: مىنە بالالار، قالقامان مەن مامىردىڭ اراسىنداعى سىردى تىڭدايىق. نەنى تۇسىندىك؟ نە ۇقتىق؟
جاۋاپ: قالقامان مەن مامىر ءبىر - ءبىرىن قاتتى سۇيەدى. ءبىراق مامىردىڭ اكەسى بىرەۋگە اتتاستىرىپ قويىپتى. بۇل – ءبىرىنشى كەدەرگى. قالقامان مەن مامىر ەكەۋى ءبىر - بىرىنە جاقىن، اتالاس تۋىس. بۇل ەكىنشى كەدەرگى. ءبىراق، ءبىرىن - ءبىرىن ۇناتقان ەكى جاس بارلىق كەدەرگىنى اتتاپ ءوتىپ، قاشىپ كەتەدى.
كورىنىس:
انەت بابا ويلانىپ وتىر.
ولجاي: و، قاسيەتىڭنەن اينالايىن، انەت بابام! قاپى قالدىق.
انەت: و، قۇدايىم. ءوزىڭ ساقتاي كور. ءجۇرىسىڭ سۋىت، نە حابارمەن كەلدىڭ؟
ولجاي: قيىن شارۋا بولىپ تۇر. بالام، قالقامان مامىردى الىپ قاشىپ كەلدى. توبىقتى جاقىننان قىز الماۋشى ەدى. نەندەي اقىل بەرەسىڭ، بابا!
انەت: و، قۇدايىم! ءبىر سورعا دۋشار قىلايىن دەگەنىڭ بە؟ تۇسىمدە ءبىر جامان ءتۇس كورىپ ەدىم. نە جورىمدى بىلمەي وتىر ەدىم. و، توبا! قاتەلەسەسىڭ - اۋ. بىتىسپەيتىن ءبىر ىسكە كەز بولدىم - اۋ، بالام. كوكەنايدىڭ مىنەزى قاتال ەدى. كەشىرە الار ما ەكەن؟
سوسىن ولجايعا:
ۋا، ولجاي، بولار ءىس بولدى. توبىقتىعا حابار قىل. مالدى اياماسىن. مامبەتەيدىڭ كومەيىن مالمەن تىعىنداسىن.
ولجاي: قۇپ بولادى، بابا! ايتقانىڭدى قالىڭ توبىقتىعا جەتكىزەمىن.
ءمۇعالىم: وسى كورىنىستەن كىمنىڭ بەينەسىن تانىدىڭدار؟ مىنەزدەمە بەرىڭدەر.
جاۋاپ: انەت بابا ەل بىرلىگىن، حالىقتىڭ تىنىشتىعىن ويلاعان ادام. ونىڭ ءاربىر سوزىنەن، قيمىلىنان وتە اقىلدى ادام ەكەندىگى كورىنىپ تۇر. انەت بابانىڭ جۇرەگى وتە مەيرىمدى. قالقامان مەن مامىرعا جانى اشيدى. قالقاماندى قۇتقارۋ ءۇشىن ءارتۇرلى امالدار ويلاپ تابادى. قالىڭ مالدى كوپ بەرىپ ءبىرىستىرۋ جاعىن ويلايدى. وعان كونبەگەن سوڭ، قۇن بەرۋدى ايتادى. ابدەن امالى قۇرىعان كەزدە عانا قالقاماندى ولتىرۋگە كونەدى. وندا دا اتپەن شاۋىپ ءوتسىن، سوندا اتسىن كوكەناي دەيدى. مۇمكىن اتقان وقتان ءتىرى دەپ ۇمىتتەنەدى. انەت بابا ۇلكەن جۇرەكتى، مەيرىمدى، جاستارعا پانا بولعان، ەل بيلەگەن عۇلاما ادام.
ءمۇعالىم: وتە جاقسى ايتتىڭ. ولاي بولسا، مىنەزدەمە دەگەن نە؟
جاۋاپ: شىعارماعا قاتىسۋشىنىڭ مىنەزىن، دۇنيەگە كوزقاراسىن سۋرەتتەۋ مىنەزدەمە دەپ اتالادى.
ءمۇعالىم: ءيا، بالالار ءومىر – كۇرەس، ونىڭ ايدىنىندا مەيرىمدىلىك پەن قاتىگەزدىك، جاقسىلىق پەن جاماندىق سياقتى كەرەعار ۇعىمدار كەزەكتەسىپ جاتادى. سونىڭ دالەلى مىنا ءبىر كورىنىس.
كورىنىس:
قىز - كەلىنشەكتەرىمەن مامىر كەلە جاتادى.
ءبىرىنشى قىز: مامىر - اۋ، اۋىلعا دا كەلىپ قالدىق. مىنا قىردىڭ استى سەنىڭ اۋىلىڭ.
ەكىنشى قىز: ءيا، اۋىلىڭدى دا ساعىنعان شىعارسىڭ.
مامىر: ءيا، ساعىندىم عوي. قايران مەنىڭ تۋعان اۋىلىم. سامال جەلىڭدى ساعىندىم - اۋ. جۇپار اڭقىعان كوك ءشوبىڭدى ساعىندىم.
جەڭگەسى: و، جاساعان، مىنا كەلە جاتقان ەركەجانىم با؟ قۇداي - اۋ سەنى دە كورەتىن كۇن بولادى ەكەن - اۋ!
مامىر: ءيا، جەڭەشە، تۋعان جەردىڭ ءقادىرىن ۇزاتىلعان قىز بىلمەگەندە كىم بولسىن. ساعىندىق قوي، تۋعان جەردىڭ قاسيەتتى توپىراعىن.
جەڭگەسى: ءيا، قاراعىم - اي! ءقايتسىن - اي، ەندى! جۇرە عوي قارعام، ءۇي جاققا. سول كەزدە قارا كيىمدى كوكە ناي شىعادى.
- ءاي، قويشى بالا، اناۋ كەلە جاتقان توپ كىمدەر؟ ايت، جانىڭنىڭ بارىندا.
قويشى: ول مامىر كوكەم عوي، توركىندەپ كەلە جاتقان.
كوكەناي: اح، ءجۇزىقارا! ۇيالماي اۋىلعا كەلە جاتقانىن قارا. سەنىڭ قۇنىڭ ءبىر وق قانا. ءاي، ەسسىز، مالعۇندار. بالا كەتىڭدەر، انا ءجۇزىقارانىڭ قاسىنان. بىلاي تۇرىڭدار، ەگەر ولگىلەرىڭ كەلمەسە. ءقازىر ا تامىن، اتاڭا نالەت ءجۇزىقارانى! (مامىر جۇرەگىن ۇستاپ قۇلايدى).
مامىر:
و، اللا جانىم!
كوكەناي، قارعامايمىن سەنى. اقتىق ءسوزىمدى تىڭدا. مەنىڭ ءىسىم اق. جازىعىم تەك قالقاماندى سۇيگەنىم. سەنەن ولەر الدىنداعى اقتىق تىلەگىم. قالقاماندى ولتىرە كورمە. وبالىما قالما جازىقسىز جاننىڭ. موينىڭا ءبىر قان جۇكتەگەنىڭ جەتەر. ولتىرە كورمە قالقاماندى.
قالقامان، قوش امان بول! (ساحنا جابىلادى).
ءمۇعالىم: بالالار، وزدەرىڭ جاڭا عانا كونەناي قاتىگەزدىگىنىڭ كۋاسى بولدىڭدار.
مامىردى اياماي، قانىن جۇكتەگەن كوكەناي مامىردىڭ اقتىق سوزىنەن سوڭ ءوز ارەكەتىن توقتاتتى ما؟
جاۋاپ: جوق، قاتىگەز كوكەناي جازىقسىز جاستى ءولتىرىپ الدىم - اۋ دەپ ويلاعان دا جوق. ول انەت باباعا قايتا - قايتا كىسى سالىپ، قالقاماندى ءولتىر دەپ قيعىلىق سالدى. قالقاماندى ولتىرمەسە، تۋىستىقتان كەتەمىز، ەل ءىشى ىنتىماعى بۇلىنەدى دەپ قورقىتتى.
ءمۇعالىم: سونىمەن، بالالار، جىر وقيعاسى نەمەن اياقتالادى؟
جاۋاپ: اقىرىندا كوكەناي دەگەنىنە جەتىپ، قالقاماندى اتادى ءبىراق قالقامان اجال وعىنان امان قالىپ، قۇلاق ەستىمەس، كوز كورمەس الىس جاققا كەتىپ قالادى. ول جاقتا ۇيلەنىپ، ءۇيلى - بالالى بولادى.
ءمۇعالىم: ال، بالالار جىر وزەگى وزدەرىڭە تانىس. ەندى جىر جەلىسى بويىنشا مىناداي توپتىق، جۇپتىق، جۇمىستار جۇرگىزەمىز. بۇل ءۇشىن سىنىپتاعى وقۋشىلار قابىلەتى بويىنشا ءۇش توپقا بولىنەدى.
ءى - توپ: شىعارمانىڭ كومپوزيسيانىڭ قۇرىلىسىنا تالداۋ. ادەبي تەوريالىق ۇعىمداردى دالەلدەۋ. ەكى وقۋشى جۇپتاسىپ ورىندايدى. ءبىرى ءماتىن بويىنشا، ەكىنشىسى تەوريادان جاۋاپ بەرەدى.
ءى - جاۋاپ: باستالۋى.
جاۋاپ: كوركەم شىعارمادا باياندالاتىن وقيعانىڭ باستالۋىن شىعارمانىڭ باستالۋى دەيمىز.
2 - جاۋاپ: بايلانىسى.
قالقامان مەن مامىردىڭ ءبىر - ءبىرىن ۇناتۋى، باستاڭعى جاساۋى، ءسوز بايلاسۋى.
كوركەم شىعارمادا وقيعالاردىڭ ءبىر - بىرىمەن ساباقتاسىپ وتىرۋىن بايلانىس دەيمىز.
3 - جاۋاپ: شىعارمانىڭ دامۋى.
مامىردىڭ بىرەۋگە ايتتىرىلۋى.
شىعارماداعى وقيعالاردىڭ قالىڭداپ، شيەلەنىسە ءتۇسۋىن شىعارمانىڭ دامۋى دەيمىز.
4 - جاۋاپ: شىعارمانىڭ شارىقتاۋ شەگى.
ەكى جاستىڭ سەرتتەسىپ قالۋى، مامبەتەلەيلەر مەن توبىقتى رۋىنىڭ جانجالداسۋى. كوركەم شىعارمالاردا وقيعالاردىڭ شارىقتاۋ شەگىنە جەتۋىن شىعارمانىڭ شارىقتاۋ شەگى دەيمىز.
5 - جاۋاپ: شىعارمانىڭ اياقتالۋى.
مامىردىڭ ايانىشتى ءولىمى، قالقاماننىڭ ەلدەن كەتۋى. كوركەم شىعارمادا وقيعالاردىڭ ءبىر شەشىمگە كەلۋىن وقيعانىڭ شەشىمى دەيمىز.
6 - جاۋاپ: شىعارمانىڭ كومپوزيسياسى دەگەنىمىز نە.
جاۋاپ: كوركەم شىعارمادا وقيعانىڭ باستالۋىن، ولاردىڭ بايلانىسىن، شارىقتاۋ شەگىن شىعارمانىڭ كومپوزيسيالىق قۇبىلىس دەيمىز.
2 - توپ شىعارماعا اننوتاسيالىق تالداۋ.
1 - ءبولىم.
ءبولىمنىڭ اتى
كەيىپكەرلەردىڭ تاعدىرى
شىعارمانىڭ كوركەمدىك ءادىسى
كەزدەسۋ
باستاڭقى
توسىن جاعداي
باتىل شەشىم
قاتىگەزدىك قالقامان مەن مامىر ءبىرىن - ءبىرى العاش كورگەننەن - اق ۇناتىپ قالادى.
مامىردىڭ تۋىستارى تويعا كەتىپ، جاستار باستاڭقى جاسايدى.
مامىر قالقامانعا ءوزىنىڭ بىرەۋگە اتاستىرىلعانىن جەتكىزدى.
ءبىرىن - ءبىرى ۇناتقان ەكى جاس قول ۇستاسىپ قاشىپ كەتەدى.
كوكەناي توركىندەپ كەلگەن مامىردى اتىپ ولتىرەدى. بايانداۋ
سۋرەتتەۋ
ديالوگ
پورترەت
بايانداۋ، ديالوگ.
سۇراق: بايانداۋ دەگەن نە؟
جاۋاپ: ادەبي شىعارمانىڭ وقيعاسىن جەلىلى تۇردە كوركەمدەپ اڭگىمەلەۋدى بايانداۋ دەيمىز.
سۇراق: سۋرەتتەۋ دەگەن نە؟
جازۋشى كەيدە شىعارما وقيعاسىن بايانداۋ بارىسىندا وقيعانىڭ بولعان جەرىمەن، وقيعاعا قاتىسۋشى كەيىپكەرلەرمەن، ولاردىڭ جەكە باسىنا ءتان ەرەكشەلىكتەرىمەن، ولاردى قورشاعان ورتامەن تانىستىرادى. مۇنى سۋرەتتەۋ دەيمىز.
3 - توپ ولەڭ قۇرلىسىن تالداۋ.
(جىردىڭ العاشقى شۋماعى)
وتكەن ءىس ويعا كۇڭگىرت كوزگە تانىق،----------------- 11 ا
كورمەسە دە بىلگەنگە ءبارى قانىق.------------------- 11 ا
مىڭ جەتى ءجۇز جيىرما ەكىنشى جىل،--------------- 11 ب
قازاقتىڭ سىر بويىندا جۇرگەنى انىق.----------- 11ا
(جىردىڭ سوڭعى شۋماعى)
حان شىڭعىس دەگەن تاۋدا تۇرمىز بىزدە،--------- 11 ا
ەگەردە ىزدەسەڭدەر سونان ىزدە.---------------------- 11 ا
توبىقتى دا قۇنانباي قاجى دەسە،----------------- 11 ب
باستى كىسى بىلەدى ورتا جۇزدە.------------------------ 11 ا
سۇراق: پورترەت دەگەن نە؟
جاۋاپ: كوركەم شىعارمادا كەيىپكەردىڭ سىرت تۇلعاسىن، بەت الپەتىن سۋرەتتەۋدى پورترەت دەيمىز.
جاۋاپ: كوركەم شىعارمادا كەيىپكەرلەردىڭ كەزدەسىپ سويلەسۋىن ديالوگ دەيمىز.
3 كەزەڭ.
ءمۇعالىم: بالالار، جىردىڭ كومپوزيسيالىق قۇبىلىسى بويىنشا وتە ءساتتى جۇمىس جاسادىڭدار. سەندەرگە كوپ راقمەت. ەندى كەيىپكەرلەر تاعدىرىنا تەرەڭ ۇڭىلەيىكشى. باستى كەيىپكەرلەر تۋرالى ءوز پىكىرىمىزدى اشىق ايتىپ مىناداي سۇراقتار بويىنشا پىكىرتالاس ۇيىمداستىرايىق.
ءى v. 1. قالقامان مەن مامىردىڭ قوسىلعانى دۇرىس پا؟ بۇرىس پا؟
جيناقتاۋشى توپ.
جاۋاپ: ءيا، مەن قالقامان مەن مامىردىڭ قوسىلعانى دۇرىس دەيمىن. ولار – ادال ماحاببات يەلەرى. ءبىرىن - ءبىرى قاتتى سۇيەدى. مامىر ولەر الدىندا دا ءوزىنىڭ قالقامانعا دەگەن ماحابباتىن دالەلدەپ كەتتى. ءوزى ولسە دە قالقاماننىڭ ءتىرى قالۋىن ارماندادى، باقىت تىلەدى. سوندىقتان مەن ەكەۋىنىڭ قوسىلعانىن دۇرىس دەپ ويلايمىن.
داتتاۋشى توپ: جوق، بۇل پىكىرگە قوسىلا المايمىن. ولار ءبىرىن – ءبىرى ۇناتسا دا، سەزىمدى اقىلعا جەڭدىرۋ كەرەك ەدى. ويتكەنى، ولار بىرىنشىدەن، اتا سالتىن بۇزدى. ول كەزدە اتا سالتىن ورىنداماي، باتا بۇزعان ادامدى جازالاعان. ەكىنشىدەن، ولار ءوزارا اعايىندى، تۋىس ادامنىڭ بالالارى. سوندىقتان ولار قازاقتا جەتى اتاعا قىز الماۋ دەگەن قاعيدانى، زاڭدى بۇزدى. سوندىقتان اتا - ءداستۇرىن بۇزىپ وتىرعان ەكەۋىن ايىپتايمىن.
دايەكتەمە: قالقامان مەن مامىردى قوسىلۋى دۇرىس ەمەس، ويتكەنى ولار ءوزارا تۋىستاس ادامدار.
2. كوكەناي ارەكەتىن قالاي باعالايسىڭدار؟ جىردا كوكەناي باتىر دەپ سۋرەتتەلەدى، ونىڭ باتىرلىق ارەكەتى جىردا كورىنە مە؟
جاۋاپ: ەرتە كەزدە كىنالى ادامداردىڭ ايتپايتىن ارناۋى زاڭ ورىندارى بولعان. جازاسىن وتەۋ ءۇشىن جاتاتىن تۇرمەلەر دە بولماعان. سوندىقتان ەل بيلەۋشى ادامدار، ياعني ءار رۋدىڭ انەت، قالقامان سياقتى كوسەمدەرى دالالىق سوت جاساپ، وزدەرىنشە ۇكىم شىعارىپ وتىرعان. كوكەناي - ءوز زامانىنىڭ سالت - ءداستۇرىن بەرىك ۇستاعان ادام. سوندىقتان ونىڭ مامىردى، قالقاماندى جازالاۋى دۇرىس دەپ ويلايمىن.
جاۋاپ: كوكەنايدىڭ ارەكەتىن تاعى باسقا رۋلاس ادامدار تەگىس جاقتادى. مىسالى جىردا مىناداي ولەڭ جولدارى بار.
توبىقتى وسى سوزگە قاق ءبولىنىپ،
بولىستى مامبەتەيگە قانجىعالى.
سوندىقتان كوكەناي مامىردى جازالاماسا، كەلەشەكتە تاعى تۋىسقان ادامدار قوسىلىپ قويۋى مۇمكىن ەدى. سوندىقتان بولاشاقتا جاستارعا ساباق بولسىن دەپ وسىنداي قاتىگەزدىككە باردى دەپ ويلايمىن.
دايەكتەمە: كوكەنايدىڭ ارەكەتى دۇرىس.
داتتاۋشى توپ.
كوكەناي - ءوز زامانىنىڭ قاتىگەز ادامى. ول ەكى جاستىڭ اراسىنداعى تىكەنەك سياقتى. ءبىرىن - ءبىرى ۇناتقان ەكى جاستىڭ وبالىنا قالدى. مامىر دا، قالقامان دا ءولىم جازاسىنا كەسەتىندەي ەشتەڭە بۇلدىرگەن جوق. ولار – ادال ماحاببات يەلەرى. وعان دالەل قالقاماننىڭ مىنا ءسوزى:
مامىر – اۋ، اتىپ تۇرسىن الدەنەنى،
شاريعات قوسادى ەكەن نەمەرەنى.
قايعى ويلاپ جامان ىرىم ايتا بەرمە،
الاڭسىز سۇيگەن بولساڭ انىق مەنى.
وسىلاي ءبىرىن - بىرىنە ۇزدىككە ەكى عاشىقتى ايىرعان كوكەناي ارەكەتىن مەن ايىپپايمىن. كوكەناي - ەسكى سالت - سانانىڭ ادامى، ول وقىماعان قاراڭعى ادام.
جاۋاپ:
مامىر ايتتى: مەن سەنسىز ءتىرى تۇرمان،
ءۇش قايىردىم ءسوزىڭدى مەن انتۇرعان،
ءبىر قۇدايعا سىيىنىپ ال دا جونەل،
جولىندا ولسەم رازىمىن، جانىم قۇربان،- دەپ
قالقامانعا دەگەن جۇرەگىنىڭ ىستىق ىقلاسىن بىلدىرگەن ادال ماحاببات يەسى.
جاۋاپ: جىردا كوكەناي باتىر دەپ تالادى. ءبىراق ونىڭ باتىرلىعى ەشقانداي ەپيزودتا جوق. مىلتىقسىز، قارۋسىز قىز، جىگىتتى ءولتىرۋ - باتىرلىق ەمەس. ول بارىپ تۇرعان قورقاقتىق. ادال، ۇلى ماحابباتتان قورىققان دەپ تۇسىنەمىن.
3. قالقاماننىڭ ەل ورتاسىنان كەتكەنى دۇرىس پا؟ تەرىس پە؟
جاۋاپ: قالقامان قازاق حالقىنىڭ سول كەزدەگى سالت - ءداستۇردى بۇزدى.
بىرىنشىدەن، مامىردىڭ اتاستىرىلىپ قويعان جەرىنىڭ باتاسىن بۇزدى. ەكىنشىدەن، وزىمەن جاقىن تۋىسقان ادامنىڭ قىزىن الدى. سوندىقتان ەل بىرلىگى بۇزىلدى، داۋ - جالدان كوبەيدى. وسى سەبەپتەن قالقاماننىڭ كوزگە كۇيىك بولماي، الىسقا كەتكەنى دۇرىس.
جاۋاپ: قالقامان ءوزىن وققا بايلاپ بەرگەن تۋىسقاندارىن كەشىرە المادى. ەلىندە جۇرگەن سوڭ مامىردىڭ قايعىسىن دا ۇمىتا المادى. سوندىقتان ەل ىشىنەن كەتكەنى دۇرىس دەيمىن.
داتتاۋشى توپ: مەن قالقاماننىڭ ەلدەن كەتۋىن قالايمىن. تۋىستارى، انەت بابا ول ءۇشىن قاتتى قينالدى. ونى ءولىم جازاسىنا كەسكەن - مامبەتەيلەر. سوندىقتان جەكپە - جەكتە امان قالعان سوڭ، ەلىندە قالۋى كەرەك ەدى.
جاۋاپ: قالقامان ەلدەن بەزىپ، ءوزىنىڭ كۇيرەكتىگىن كورسەتتى. ونى ەلدەن ەشكىم قۋعان جوق. ول وكپەلەسە تەك كوكەنايعا عانا وكپەلەۋى كەرەك ەدى. ەلدە ءجۇرىپ كوكەنايعا قارسى كۇش كوسەتۋى كەرەك ەدى. مامىردى شىن جۇرەگىمەن سۇيەتىنىن دالەلدەپ، ونىڭ ەسىمىن ءوتۋى كەرەك ەدى. ءوزىنىڭ ادال ماحاببات يەسى ەكەنىن دالەلدەپ، ءوزى ءۇشىن ءولىپ كەتكەن مامىرعا ۇمىتىلماستاي ەتىپ ەسكەرتكىش مۇنارا ورناتۋى كەرەك ەدى. مىسالى ايشا بيبىگە ەسكەرتكىش ورناتقان قاراحان باتىر سياقتى. سوندىقتان ونىڭ ەلدەن كەتكەنى دۇرىس ەمەس دەپ ويلايمىن.
v. ءمۇعالىم: ءيا، بالالار ءارقايسىڭ ءوز پىكىرلەرىڭدى دالەلدەپ ايتىپ شىقتىڭدار. قالقامان مەن مامىردىڭ قوسىلۋى دۇرىس، تەرىس دەپ كەسىپ ايتۋ قيىن. ول زامان ايەل زاتىن قور ەتكەن، بۇعاۋدا ۇستاپ، مالعا ساتقان زامان، سوندىقتان ەركىندىككە ۇمتىلعان قالقامان مامىر جۇرەك قالاۋىن ماقسات ەتە بىلگەن، ادال ماحابباتقا جۇگىندىرە بىلگەن. شاكارىمنىڭ دا ماقساتى سول. ول دا ءوز زامانىنىڭ قاتاڭ قاعيداسىنا نارازى، قارسى.
ال، كوكەناي بەينەسىنە كەلەتىن بولساق، ءوز زامانىنىڭ زاڭىن بۇلجىتپاي ورىندايتىن، ودان باسقا ءبىلىمى جوق دوڭايبات ەل اعاسى. شاش ال دەسە باس الاتىن قاتال، قاتىگەز. ەجەلدەن كەلە جاتقان اتا - بابا ءداستۇرىن بۇزدى دەپ جازىقسىز مامىردى قۇرباندىققا شالدى. ەگەر كوكەنايدىڭ ەڭ قۇرماسا ءدىني ساۋاتى بولسا، ادام قانىن موينىنا جۇكتەمەس ەدى، ادام قانىنىڭ سالماعىن بىلەر ەدى.
ال قالقاماننىڭ ەلىنە وكپەلەپ كەتۋى دۇرىس دەپ جاتىرمىز، ال شىنايى ماحاببات تۇرعىسىنان قاراساق، ەل ىشىندە قالىپ مامىردىڭ باسىنا ۇمىتىلماستاي ەسكەرتكىش نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى - اۋ.
نە دەسەك تە ەكى توپتىڭ دا ناقتى جاۋاپتارىنا مەن ىرزامىن. باستى ماقسات - قالقامان - مامىر وقيعاسىنان عيبرات الۋ.
ءۇى ساباقتان الار ءتالىمىمىز:
« اتا سالتتان اتتاۋعا دا بولماس،
جۇرەك قالاۋىن تاستاۋعا بولماس».
ءۇىى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءۇىىى ءۇي تاپسىرماسى. شىعارما «ەگەر مەن قالقامان بولسام...»
You Might Also Like
