شاڭىراق
جەر اياعى كەڭي بەرە باستالىپ، قىزۋ جۇرگەن قۇرىلىس كۇزگە تامان اياقتالىپ قالدى. اناسىنىڭ ايتۋى بويىنشا، ەسكى تامنىڭ سىنىق اعاشىنا تيىسپەستەن، بارلىعىن جاڭادان الىپ، شىمقاي قىزىل كىرپىشتەن ءورىلىپ، ساۋلەتىن اسىرىپ-اق سالدى. اينالاعا ايدىندانا قاراعانداي ساندەنە بوي كوتەرگەن ەڭسەلى عيمارات كوكسۋداعى ەڭ كورىكتى ۇيلەردىڭ قاتارىنا قوسىلدى.
كۇن-تۇن دەمەي ەڭبەك ەتكەن دوسبول جاڭا قونىسقا كىرۋدىڭ قامىنا كىرىسكەن كۇنى كۇتپەگەن كوڭىلسىزدىككە تاپ بولدى. جاڭا ۇيگە كوشۋگە قامدانىپ، زاتتاردى جيناستىرا باستاعاندا اناسى:
— مەنىڭ زاتتارىم وسىندا قالا بەرسىن، - دەگەنى. دوسبول شوق باسىپ العانداي ىرشىپ ءتۇستى:
— قالاي؟ ءسىز سوندا؟..
— ءيا... مەن وسى ۇيدە قالا بەرەيىن.
— جيشە!..
— ەشتەڭە ەتپەيدى. بۇرىننان تۇرىپ كەلە جاتقان ءۇي عوي، قۇلاپ كەتەدى دەيسىڭ بە...
— ەل نە دەيدى، مۇنىڭىز نە؟ ءتۇۋ، ءسىز دە...
— ونى قايتەسىڭ، كىمنىڭ قايدا تۇرعانىندا ەلدىڭ نە شارۋاسى بار دەيسىڭ؟..
داۋسى ءسال قاتقىلداۋ شىققان سەكىلدى سەزىلدى. بۇدان ءارى ءسوزدءى سوزۋدىڭ قاجەتسىز ەكەنىن ءتۇءسىنگەن دوسبول ءۇنسىز قالدى.
كۇيەۋى قۋان دۇنيەدەن وتكەءنىنە جيىرما جىلدان اسسا دا، ونىڭ زاتتارى مەن جاتار ورنى سول كۇيى قاز-قالپىندا تۇر. دوسبول ولاردى دا قوزعاعان جوق. اقىرىن باسىپ، ۇيدەن شىعىپ كەتتى...
سودان بەرى، مىنە، جەتى كۇن، جەتى ءتۇن ءوتتى. بۇگىن قۇرباندىق شالىپ، ارۋاقتارعا ارناپ قۇران وقىتىپ، اۋىلداستارعا شاي بەرگەن.
* * *
ءباتيما وتىز جىل بويى ءتۇتىءنىن تۇتەتكەن ۇيىنە بۇگىن العاش ءتۇنەيءىن دەپ جاتقانداي كۇي كەشءتى.
و توبا! بۇگىن مىنا ءۇي مۇلدە باسقاشا عوي. ونىڭ كوڭىلىنە الدەءبىر الاڭ كىرگەن سەكىلدى. جىم-جىرت تىنىشتىققا ورانعان جالعىزدىق مۇنى دا بىرگە قىمتاپ العانداي. ۇيقىسى كەلەر ەمەس. جاستىققا باسى تيگەنى سول ەدى قۋانمەن بىرگە قاراتاۋدىڭ باۋىرىندا، كوكسۋدىڭ بويىندا قول ۇستاسىپ بىرگە جۇرگەن، وسى ۇيگە العاش كەلىن بولىپ تۇسكەن، اۋىل ادامدارى قۋانىپ قارسى العان كەزدەرى بىرىنەن سوڭ ءبىرى ەسىنە ءتۇسىپ، كوز الدىنان الما-كەزەك تىزبەكتەلىپ وتە بەردى...
ءسويتىپ جاتىپ، كىرپىگى اۋىرلاپ، ءوڭ مەن تۇستەي تۇسىنىكسىز ءبىر قىزىق كۇيگە ەندى. ەڭسەسىن باسقان اۋىر وي وز-وزىنەن سەيىلىپ، تۇلا بويى جەڭىلدەپ سالا بەردى. ءتىپءتى سالماق اتاۋلىدان ارىلىپ، قۇس قاۋىرسىنىنداي قالىقتاي ءجونەلدى...
«بۇگىن مەنى ەسىنە العان ەكەن عوي!..» دەپ ويلادى ول ءبىر ءتۇپسىز، تۇڭعيىق، جۇمباق الەمگە ەنىپ بارا جاتىپ. تاپ وسى ساتتە توسەگىنىڭ اياق جاعىنان قۋاننىڭ ەلەسى قىلاڭ بەردى. ...
— كەلدىڭ بە، — دەدى ءباتيما كۇبىرلەپ. تابالدىرىقتان بەرى اتتاپ، اياق جاقتاعى كيىزگە تىزە بۇككەن ەلەس بەينە باسىن اقىرىن عانا شۇلعىعانداي بولدى. سودان سوڭ:
— ۇيىقتاماعانسىڭ با؟ — دەدى سىبىرلاپ.
— ءيا، ۇيىقتاي الماي ءجۇرمىن. بالالار جاڭا ۇيگە كوشتى عوي، بىلەسىڭ. قۋاننىڭ جۇزىنەن نۇر توگىءلىپ، كۇلىمسىرەگەندەي بولدى.
— بالالار ەسەيدى، ەرجەتتى. ءبىزدىڭ كۇتكەنىمىز دە وسى ەمەس پە؟
— و جاراتقان يەم! — دەدى ءباتيما ەندى قولىن كەۋدەسىنە قويىپ.
— كورسەتكەنىڭە شۇكىر...
— سەن مۇندا نەگە جاتىرسىڭ؟ ءباتيما جەڭىل كۇرسىندى. ...
— ەسىڭدە مە، - دەدى سودان سوڭ وتكەن كۇندەر ەسىنە ورالىپ. — ماعان وسى شاڭىراقتى اماناتتاپ ەدىڭ عوي. «ءتۇتىنىمىز سونبەسىن، وشاعىمىز وشپەسىن» دەگەن سوزدەرىڭ قۇلاعىمنان كەتەر ەمەس. ءوزىڭ شىققان ۇيدەن مەن دە كوشسەم، بوساعامىز يەسىز، شاڭىراق كيەسىز قالماي ما؟
— قۇدايعا شۇكىر، — دەدى ەلەس-بەينە ورنىنان ءسال قوزعالعانداي بولىپ - بالا سۇيدىك. باقىتتى بولدىق. ەندى مىنە، ولار ەر جەءتىپ، ءوز الدىنا وتاۋ تىگىپ جاتىر. سولاردى جەتكىزگەن ساعان رازىمىن، سەن دە بالالارعا رازى بول. ولاردان ءبولىنىپ، جالعىز قالما. كوڭىلدەرى جابىرقاپ جۇرەر...
— قايدام... سەنى كۇتكەن شىعارمىن. ەسكى ۇيدەگى ءتاتتى كۇندەرءدى قيماعان بولارمىن، ءسىرا.
— ءيا، ايتپاقشى، ءتاتتى كۇندەر دەگەننەن ەسىمە ءتۇسىپ وتىر-داعى... انەۋكۇنى ۇلكەن بالانىڭ ۇيىندەگى كەلىن: «اپا، ءسىز اتامنان جاپ-جاس كۇنىڭىزدە ايىرىلىپسىز عوي»، - دەيدى. «ءبىر نارسە سۇراسام رەنجىمەيسىز بە؟..» «سۇراي عوي، قاراعىم». «قانشا دەگەنمەن، ءبارىمىز دە پەندە ەمەسپىز بە. اتامنان كەيءىن بىرەۋدى كوڭىلىڭىزگە جاقىن تارتىپ، قايتا تۇرمىس قۇرۋدى ويلاعان جوقسىز پا؟..»
شاي ءىشىپ وتىرعان كەسەم قولىمنان ءتۇسىپ كەتە جازدادى. ءبىر ۋاق ءۇن قاتا الماي، شاشالىپ، تۇنشىعىپ قالدىم. كەلىنىم ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ، موينىمنان تاس قىپ قۇشاقتاي الىپتى. «اينالايىن اپاتاي، كەشىرىڭىزشى مەنى! كەيدە ءوستىپ، ويىمداعىنى ىرىكپەي ايتا سالاتىن ادەتىم بار»، - دەپ شىر-پىر بوپ، جاس بالاشا وبەكتەپ جۇباتىپ جاتىر مەنى...
ۇندەمەي قالسام، اپامنىڭ ءبىر قۇپياسى ىشىندە كەتتى-اۋ دەپ ويلار دەدىم دە، وعان بار شىندىقتى جاسىرماي ايتىپ سالدىم.
«قۇي سەنەرسىڭ، قۇي سەنبەسسىڭ، مەن اتاڭنان ايىرىلعان جوقپىن، قاراعىم. كەي كۇندەرى ول تۇندە، بالالار قاننەن-قاپەرسىز پىسىلداپ ۇيقىدا جاتقاندا كەلىپ، باسىمنان سيپاپ: «ساعىندىڭ با؟» دەپ سىبىرلايدى قۇلاعىما. «ءيا!» دەپ، قولىنان ۇستاي الام. قۇددى ءبىر، ءتىرى كۇنىندەگىدەي ساۋساقتارى سالالى، دەمى ىستىق... سونداي كۇندەرى تاڭەرتەڭگىلىك بويىم سەرگىپ، بوز بيەنىڭ سۇتىنە شومىلعانداي جەڭىلدەپ، كۇلىپ ويانام... مىنە، قاراعىم، مەنىڭ ءومىرىمنىڭ بار قۇپياسى وسى!» دەدىم. دۇرىس ايتتىم با؟..»
ەلەس بەينە ءيىلىپ كەلىپ، ونىڭ باسىنان سيپاعانداي بولدى. «دۇرىس قوي»، - دەيتىن سياقتى. سودان سوڭ، ول:
— ال ەندى، جاڭا ۇيگە كوش، - دەدى شاتتانا سىبىرلاپ.
— سەن شە؟.. — ءباتيمانىڭ كوزى جاسقا تولىپ، يەگى دىرىلدەپ كەتتى. — مەنىمەنەن قوشتاسۋعا كەلگەننەن ساۋمىسىڭ ءوزىڭ...
ول عايىپ بولعان قۋاننىڭ ەلەسىنەن «مەن سەندەرمەن ماڭگى بىرگەمىن» دەگەندى انىق سەزىنىپ، قاپىسىز ۇققانداي بولدى. سودان سوڭ سەلك ەتە ءتۇسىپ، جان-جاعىنا قاراپ ەدى، ەشكىمدى كورە المادى...
تەرەزەنىڭ سىرتىنان اعاراڭداپ تاڭ بەلگىسى ءبىلىنىپتى. ءۇي ءىشى بىرتە-بىرتە جارىق تارتىپ، بوساعا جاقتاعى كەبەجە-ساندىقتار كوزگە شالىنا باستادى. اپ-ساتتە نۇرعا شومعان شاڭىراعى جۇماقتىڭ باقشاسىنا اينالىپ كەتكەندەي عاجاپ ءبىر جان راحاتىن سەزىندى...
* * *
كۇن كوكجيەكتەن قازىق بويى كوتەرىلگەن كەزدە جاڭا ۇيگە قاراي اياڭداعان اناسىن كورگەن دوسبول از-كەم اڭتارىلىپ تۇردى دا:
— بالالار، جيشەم كەلە جاتىر! — دەپ ايقايلاپ جىبەردى.
...اقىرىن اشىلعان ەسىكتەن مەيىرلەنە ەنگەن كۇننىڭ ساۋلەسى شۋاعىن شاشىپ، جامىراي العا ۇمتىلدى...
You Might Also Like
-
2021 جىلدىڭ 16 ساۋىرىندە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرىمەن (ۇيىمداستىرۋشىلار گ.قوزعامبايەۆا، يسلامتانۋ ماماندىعىنىڭ 1-...
