شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ "نايمان - انا"اڭگىمەسىندەگى ماڭگۇرتتىك ماسەلەسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ "نايمان - انا"اڭگىمەسىندەگى ماڭگۇرتتىك ماسەلەسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: اڭگىمەدەگى وزەكتى جايدىڭ شىنايى ومىردەن الىنعاندىعىن نانىمدى بايانداۋ ارقىلى اڭگىمە تۇيىنىنە نازار اۋدارتۋ.
تاربيەلىك: ادامزاتتىڭ اقىل - ويىنىڭ وزگەگە تاۋەلدى بولۋىندا – ماڭگۇرتتىك نىشانى جاتقانىن ۇقتىرۋ. وتانعا، ادام يگىلىگىنە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرىنە اسەر ەتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ وي ەركىندىگىن، پىكىرىن سارالاي بىلۋگە، تياناقتى، مادەنيەتتى سويلەي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرۋ.
ساباقتىڭ ادىستەرى: ا) وقۋ جانە جازۋ ارقىلى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ.
ءا) پروبلەما تۋعىزۋ.
ب) وقيعانىڭ شەشىمىن ىزدەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكتىلىگى: اۋديو، تىرەك سىزبا، سۋرەتتەر.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح.
ستراتەگيالار: توپتاستىرۋ، كۋبيزم، ينسەرت.
ساباقتىڭ بارىسى:
1 - كەزەڭ. ۇيىمداستىرۋ.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ كوڭىل - كۇيىن ساباققا اۋدارۋ.
2 - كەزەڭ.
تالدانعالى جاتقان ماسەلەنى حابارلاۋ. ماقساتىن قويۋ. بەلسەندى يگەرۋگە دايىنداۋ. ماڭىزدىلىعىن، قاجەتتىلىگىن سەزىندىرۋ، ءتۇسىندىرۋ.
سۇراق: 1. شىڭعىس ايتماتوۆ كىم؟
2. قانداي شىعارمالار جازدى؟
3. بالالار، ءقازىر مىنا ءۇزىندىنى تىڭداڭدار. وسى ءۇزىندى ارقىلى مەن بۇگىنگى وتەر ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبىن اشقالى وتىرمىن.
ۇزىندىدە: ەرتەدە، قالماق پەن قىرعىز شاپقىنشىلىعى تۇسىندا، ەكى جاق ءبىر - بىرىمەن قۇل ەتىپ ۇستاۋ ءۇشىن تۇتقىن الىپ وتىرعان. ول تۇتقىن مال سوڭىندا سالپاقتات جۇرگەنىمەن كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا ەبىن تاۋىپ، قاشىپ كەتەر دەپ، ولاردى ماڭگۇرت ەتىپ تاستايتىت بولعان. ول ءۇشىن الدىمەن تۇتقىننىڭ شاشىن تاقىرلاپ الىپ تاستاپ، جاس سويىلعان تۇيەنىڭ مويناعىن نە سيىردىڭ تەرىسىن باسىنا قاپتايدى. وعان قايىستان ءتىلىپ، باۋ وتكىزىپ، سامايدان تارتتىرىپ، مىقتاپ بايلايدى. ءسويتىپ، شىجىپ تۇرعان كۇننىڭ استىنا قول - اياعىن بايلاپ تاستايدى. تۇتقىن سوندا ەكى بىردەي ازاپقا تۇسەدى ەكەن. الدىمەن، جاس تەرى ىستىقتان جيىرىلىپ، باسىن ءبۇرىپ، سۇيەگىن سىندىرىپ جىبەرە جازداسا، ەكىنشىدەن، وسكەن شاش كەپتەلگەن تەرىنى تەسە الماي، كەرى قايىرىلىپ، قۇيقاسىن ينە سۇققانداي ەتىپ بۇرعىلاپ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن مۇلدە جويىپ جىبەرەدى. ءبىر جۇما، ون كۇننەن كەيىن نە ءولىپ قالادى، نە ماڭگۇرتكە اينالادى. اتى - ءجونىن، شىققان تەگىن ۇمىتىپ، تەك ءوز قوجاسىنىڭ ايتقانىن عانا ورىندايتىن ќارا كۇش يەسىنە اينالادى...
دۇنيەدەگى ەشبىر زۇلىمدىقتىڭ مىنا قاسىرەتكە تەڭ كەلەرى بولماس، ءسىرا؟
- وسى اڭگىمەدە نە تۋرالى ايتىلعان؟
- ماڭگۇرتتىك.
دۇرىس، ولاي بولسا، ءبىز سىزدەرمەن بۇگىن قىرعىزدىڭ اتاقتى جازۋشىسى، قازاق ەلى ءوز پەرزەنتىندەي كورىپ. «ادامزاتتىڭ ايتماتوۆى»دەپ سۇيسىنگەن زاڭعار جازۋشى ش. ايتماتوۆتىڭ «بوراندى بەكەت»رومانىنان «نايمان - انا»اتتى ءۇزىندىنى وتپەكپىز. مۇندا دۇنيە ءجۇزى عالىمدارىن الاڭداتقان «عاسىر قىلمىسى» اتانعان ماڭگۇرتتىك ماسەلەسىن كوتەرمەكپىز. ساباعىمىزدىڭ «ماڭگۇرتتىك - ماڭگى قاسىرەت»دەپ اتالۋ سەبەبى دە وسىندا.
3 - كەزەڭ. ماسەلەنى جان - جاقتى اشۋ، قابىلداتۋ، تۇجىرىمداتۋ، وي ەلەگىنەن وتكىزۋ، جالپىلاۋ جانە جۇيەلەۋ.
4 - كەزەڭ. كورنەكىلىكتەردى پايدالانا وتىرىپ، ءتۇيىندى سۇراق قويىپ، پىكىر تۋعىزۋ.
1. كورىنىس سىرىن اشۋ. بۇگىنگى اڭگىمەمىزگە مىنا كورىنىستىڭ قانداي قاتىسى بار؟ وندا: ساداق، اق جاۋلىق قۇس، تۇيە بەينەلەرى بار.
2. قۇبىلىس سىرىن اشا وتىرىپ، پىكىرلەردى جۇيەلەپ، ورتاق شەشىمگە كەلەمىز.
5 – كەزەڭ. تاقىرىپتىڭ ءتۇيىنى بولار مىنا سۇراققا نازار اۋدارتامىن.
1. بۇگىنگى اڭگىمەدەگى ماسەلەنى حالىقارالىق، مەملەكەتتىك دارەجەگە كوتەرۋدىڭ ماڭىزى بار ما؟
2. ماڭگۇرتتىكتىڭ ەڭ تومەنگى ساتىسى µز ورتاڭدا كەزدەسە مە؟
سۇراقتارعا كۋبيزم ستراتەگياسى بويىنشا جاۋاپ الىنادى.
1. سالىستىرىڭىز.
2. تالقىلاڭىز.
3. قولدانىڭىز.
4. سۋرەتتەڭىز.
5. بايانداڭىز.
6. قارسى شىعىڭىز.
سۇراقتار بىرنەشە قىرىنان اشىلعان سوڭ، قورىتىندى شىعارىلادى.
6 - كەزەڭ. بولجاۋ ستراتەگياسى.
- بالالار، وسىناۋ سارىوزەكتىڭ سارى اپتاپ شولىندە تىنىمسىز ىزىڭداعان جەل سارىنى قازاقتىڭ قاي اسپابىنىڭ ۇنىنە ۇقسايدى؟
- قوبىزدىڭ.
- دۇرىس، ەندەشە وسى قوبىز سارىنىنا قۇلاق توسا وتىرىپ، سەندەرگە بەرەر ءۇزىندىنى ءوز ەرىكتەرىڭمەن اياقتاڭدار.
- «جولامان! ا، جولامان! امانسىڭ با، قۇلىنىم!»- دەپ داۋىستادى.
بالاسى جالت قاراعاندا، قايران انا قۋانىشتان ءۇنى دە وقىس شىعىپ، ۇمىتتەنىپ قالدى، سويتسە ۇلى...
نۇسقالار:
ا) اناسىن تانىپ قاراعان ەكەن.
ءا) قۇر داۋىسقا ەلەڭدەپتى.
ب) جۇرەگىندە جىلت ەتىپ جىلىلىق پايدا بولدى.
ۆ) ماڭگۇرت ەمەس ەكەن.
بالالار جازعان ويلارىن توپتاستىرىپ، جيناقتايدى.
7 - كەزەڭ. ءى. ينسەرت ستراتەگياسى. ساباق مازمۇنىنا باعا بەرۋ.
بۇگىنگى ساباقتى قالاي قابىلدادىڭ؟
ءىى. توپتاستىرۋ ستراتەگياسى.
8 - كەزەڭ ۇيگە تاپسىرما.
1. بۇگىنگى ايتىلعان جايعا سۇيەنە وتىرىپ وي تولعاۋ.
2. شاعىن شىعارما جازۋ.
باعالاۋ. ماداقتاۋ. قوشتاسۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: اڭگىمەدەگى وزەكتى جايدىڭ شىنايى ومىردەن الىنعاندىعىن نانىمدى بايانداۋ ارقىلى اڭگىمە تۇيىنىنە نازار اۋدارتۋ.
تاربيەلىك: ادامزاتتىڭ اقىل - ويىنىڭ وزگەگە تاۋەلدى بولۋىندا – ماڭگۇرتتىك نىشانى جاتقانىن ۇقتىرۋ. وتانعا، ادام يگىلىگىنە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرىنە اسەر ەتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ وي ەركىندىگىن، پىكىرىن سارالاي بىلۋگە، تياناقتى، مادەنيەتتى سويلەي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرۋ.
ساباقتىڭ ادىستەرى: ا) وقۋ جانە جازۋ ارقىلى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ.
ءا) پروبلەما تۋعىزۋ.
ب) وقيعانىڭ شەشىمىن ىزدەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكتىلىگى: اۋديو، تىرەك سىزبا، سۋرەتتەر.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح.
ستراتەگيالار: توپتاستىرۋ، كۋبيزم، ينسەرت.
ساباقتىڭ بارىسى:
1 - كەزەڭ. ۇيىمداستىرۋ.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ كوڭىل - كۇيىن ساباققا اۋدارۋ.
2 - كەزەڭ.
تالدانعالى جاتقان ماسەلەنى حابارلاۋ. ماقساتىن قويۋ. بەلسەندى يگەرۋگە دايىنداۋ. ماڭىزدىلىعىن، قاجەتتىلىگىن سەزىندىرۋ، ءتۇسىندىرۋ.
سۇراق: 1. شىڭعىس ايتماتوۆ كىم؟
2. قانداي شىعارمالار جازدى؟
3. بالالار، ءقازىر مىنا ءۇزىندىنى تىڭداڭدار. وسى ءۇزىندى ارقىلى مەن بۇگىنگى وتەر ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبىن اشقالى وتىرمىن.
ۇزىندىدە: ەرتەدە، قالماق پەن قىرعىز شاپقىنشىلىعى تۇسىندا، ەكى جاق ءبىر - بىرىمەن قۇل ەتىپ ۇستاۋ ءۇشىن تۇتقىن الىپ وتىرعان. ول تۇتقىن مال سوڭىندا سالپاقتات جۇرگەنىمەن كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا ەبىن تاۋىپ، قاشىپ كەتەر دەپ، ولاردى ماڭگۇرت ەتىپ تاستايتىت بولعان. ول ءۇشىن الدىمەن تۇتقىننىڭ شاشىن تاقىرلاپ الىپ تاستاپ، جاس سويىلعان تۇيەنىڭ مويناعىن نە سيىردىڭ تەرىسىن باسىنا قاپتايدى. وعان قايىستان ءتىلىپ، باۋ وتكىزىپ، سامايدان تارتتىرىپ، مىقتاپ بايلايدى. ءسويتىپ، شىجىپ تۇرعان كۇننىڭ استىنا قول - اياعىن بايلاپ تاستايدى. تۇتقىن سوندا ەكى بىردەي ازاپقا تۇسەدى ەكەن. الدىمەن، جاس تەرى ىستىقتان جيىرىلىپ، باسىن ءبۇرىپ، سۇيەگىن سىندىرىپ جىبەرە جازداسا، ەكىنشىدەن، وسكەن شاش كەپتەلگەن تەرىنى تەسە الماي، كەرى قايىرىلىپ، قۇيقاسىن ينە سۇققانداي ەتىپ بۇرعىلاپ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن مۇلدە جويىپ جىبەرەدى. ءبىر جۇما، ون كۇننەن كەيىن نە ءولىپ قالادى، نە ماڭگۇرتكە اينالادى. اتى - ءجونىن، شىققان تەگىن ۇمىتىپ، تەك ءوز قوجاسىنىڭ ايتقانىن عانا ورىندايتىن ќارا كۇش يەسىنە اينالادى...
دۇنيەدەگى ەشبىر زۇلىمدىقتىڭ مىنا قاسىرەتكە تەڭ كەلەرى بولماس، ءسىرا؟
- وسى اڭگىمەدە نە تۋرالى ايتىلعان؟
- ماڭگۇرتتىك.
دۇرىس، ولاي بولسا، ءبىز سىزدەرمەن بۇگىن قىرعىزدىڭ اتاقتى جازۋشىسى، قازاق ەلى ءوز پەرزەنتىندەي كورىپ. «ادامزاتتىڭ ايتماتوۆى»دەپ سۇيسىنگەن زاڭعار جازۋشى ش. ايتماتوۆتىڭ «بوراندى بەكەت»رومانىنان «نايمان - انا»اتتى ءۇزىندىنى وتپەكپىز. مۇندا دۇنيە ءجۇزى عالىمدارىن الاڭداتقان «عاسىر قىلمىسى» اتانعان ماڭگۇرتتىك ماسەلەسىن كوتەرمەكپىز. ساباعىمىزدىڭ «ماڭگۇرتتىك - ماڭگى قاسىرەت»دەپ اتالۋ سەبەبى دە وسىندا.
3 - كەزەڭ. ماسەلەنى جان - جاقتى اشۋ، قابىلداتۋ، تۇجىرىمداتۋ، وي ەلەگىنەن وتكىزۋ، جالپىلاۋ جانە جۇيەلەۋ.
4 - كەزەڭ. كورنەكىلىكتەردى پايدالانا وتىرىپ، ءتۇيىندى سۇراق قويىپ، پىكىر تۋعىزۋ.
1. كورىنىس سىرىن اشۋ. بۇگىنگى اڭگىمەمىزگە مىنا كورىنىستىڭ قانداي قاتىسى بار؟ وندا: ساداق، اق جاۋلىق قۇس، تۇيە بەينەلەرى بار.
2. قۇبىلىس سىرىن اشا وتىرىپ، پىكىرلەردى جۇيەلەپ، ورتاق شەشىمگە كەلەمىز.
5 – كەزەڭ. تاقىرىپتىڭ ءتۇيىنى بولار مىنا سۇراققا نازار اۋدارتامىن.
1. بۇگىنگى اڭگىمەدەگى ماسەلەنى حالىقارالىق، مەملەكەتتىك دارەجەگە كوتەرۋدىڭ ماڭىزى بار ما؟
2. ماڭگۇرتتىكتىڭ ەڭ تومەنگى ساتىسى µز ورتاڭدا كەزدەسە مە؟
سۇراقتارعا كۋبيزم ستراتەگياسى بويىنشا جاۋاپ الىنادى.
1. سالىستىرىڭىز.
2. تالقىلاڭىز.
3. قولدانىڭىز.
4. سۋرەتتەڭىز.
5. بايانداڭىز.
6. قارسى شىعىڭىز.
سۇراقتار بىرنەشە قىرىنان اشىلعان سوڭ، قورىتىندى شىعارىلادى.
6 - كەزەڭ. بولجاۋ ستراتەگياسى.
- بالالار، وسىناۋ سارىوزەكتىڭ سارى اپتاپ شولىندە تىنىمسىز ىزىڭداعان جەل سارىنى قازاقتىڭ قاي اسپابىنىڭ ۇنىنە ۇقسايدى؟
- قوبىزدىڭ.
- دۇرىس، ەندەشە وسى قوبىز سارىنىنا قۇلاق توسا وتىرىپ، سەندەرگە بەرەر ءۇزىندىنى ءوز ەرىكتەرىڭمەن اياقتاڭدار.
- «جولامان! ا، جولامان! امانسىڭ با، قۇلىنىم!»- دەپ داۋىستادى.
بالاسى جالت قاراعاندا، قايران انا قۋانىشتان ءۇنى دە وقىس شىعىپ، ۇمىتتەنىپ قالدى، سويتسە ۇلى...
نۇسقالار:
ا) اناسىن تانىپ قاراعان ەكەن.
ءا) قۇر داۋىسقا ەلەڭدەپتى.
ب) جۇرەگىندە جىلت ەتىپ جىلىلىق پايدا بولدى.
ۆ) ماڭگۇرت ەمەس ەكەن.
بالالار جازعان ويلارىن توپتاستىرىپ، جيناقتايدى.
7 - كەزەڭ. ءى. ينسەرت ستراتەگياسى. ساباق مازمۇنىنا باعا بەرۋ.
بۇگىنگى ساباقتى قالاي قابىلدادىڭ؟
ءىى. توپتاستىرۋ ستراتەگياسى.
8 - كەزەڭ ۇيگە تاپسىرما.
1. بۇگىنگى ايتىلعان جايعا سۇيەنە وتىرىپ وي تولعاۋ.
2. شاعىن شىعارما جازۋ.
باعالاۋ. ماداقتاۋ. قوشتاسۋ.
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جىل بويىنا العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، وتىلگەن ماتەريالداردى ودان ءارى تاني تۇسۋگە، بەكىتۋگە، قايتالاپ جاڭا قىرىنان تانۋعا، ءار تاراۋدى جيناقتاپ ءارى جۇيەلەپ، جان - جاقتى قايتالاۋعا...
