InfoHub Logo

ى.التىنسارين اتىنداعى ارقالىق مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى

ورازبايەۆا انارا عاني قىزى

 

قوعام ومىرىندەگى قازىرگى وزگەرىستەر ەكونوميكانىڭ، ساياساتتىڭ، الەۋمەتتىك-ساياسي سالانىڭ دامۋى قوعامداعى نەگىزگى فاكتور بولىپ تابىلاتىن جەكە تۇلعانىڭ جالپى دامۋىنا بايلانىستى بولماق. قازىرگى كەزدە وقىتۋدىڭ جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالارىن قولدانۋدى، جەكە تۇلعانىڭ جان-جاقتى شىعارماشىلىق تۇرعىدان دامۋىنا جول اشۋدى كوزدەپ وتىر.بۇل مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋشىلار ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى كۇردەلى ماسەلەلەردى شەشۋشى-كاسىبي شەبەرلىگى  جوعارى ۇستازدار. جوعارى كاسىبي پەداگوگيكالىق قۇزىرەتتى مۇعالىمدەرگە قويىلاتىن تالاپتار قوعام قاجەتتىلىگىنەن تۋىندايدى. وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ۇردىسىندە وقۋ قارقىنىن جاقسارتۋ ماقساتىندا جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ- زامان تالابى.

          پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى سيپاتتاعاندا ولاردىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى- قاسيەتتەرى، يدەيالارى، وقۋ جۇيەسىندە قولدانىلۋى، تيىمدىلىگى مەن ناتيجەلىلىگى نەگىزگە الىنادى. ءىس جۇزىندە قولدانىلىپ جۇرگەن كوپتەگەن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار بار:

• ءداستۇرلى وقىتۋ تەحنولوگياسى. بۇل تەحنولوگيانىڭ نەگىزىندە وقىتۋدىڭ سىنىپ-ساباق جۇيەسى جاتادى، ياعني ءمۇعالىم ءبىلىمدى ايتىپ بەرەدى، وقۋشىلاردا ىسكەرلىك پەن داعدى قالىپتاسادى، وقۋشىلار قايتالاۋ ارقىلى بەكىتەدى، ساباق قورتىندىسىن باعالايدى.
• وقىتۋدىڭ مودۋلدىك تەحنولوگياسى. بۇل تەحنولوگيا ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسىن وزگەرتەدى. وقۋشى مۇندا تولىعىمەن نەمەسە بولشەكتەپ ماقساتتى دارا باعدارلاما بويىنشا وزدىگىنەن وقيدى.
• جوبالىق  وقىتۋ تەحنولوگياسى. بۇل تەحنولوگيامەن وقىتۋ بارىسىندا: زەيىن ورتالىعى-وقۋشىلار، ولاردىڭ شىعارماشىلىق تالاپتارىنىڭ دامۋىنا مۇمكىنشىلىك جاساۋ. جوبا جۇمىسىندا ءار وقۋشىعا وزدىك دامۋ دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋىنە مۇمكىنشىلىك بەرىلەدى.
• باعدارلامالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى- بۇل ارنايى قۇرالداردىڭ كومەگىمەن باعدارلامالانعان وقۋلىق (ەەم- كومپيۋتەر) الدىن-الا قۇرىلعان وقۋ باعدارلاماسى بويىنشا وزدىك دارا وقىتۋ تەحنولوگياسى. ول ءار وقۋشىعا ونىڭ دارا ەرەكشەلىگىنە ساي وقۋعا مۇمكىندىك تۋعىزادى. بۇل تەحنولوگيا بويىنشا وقۋ ماتەريالىن وڭاي يگەرۋ ءۇشىن: كىشكەنتاي بولشەكتەرگە ءبولۋ؛ ءار ءبولىمدى مەڭگەرۋگە باعىتتالعان ارەكەتتى رەتتەپ ورىنداتۋ، باقىلاۋ تاپسىرمالارىنىڭ ورىندالۋ ناتيجەلەرىن تىركەۋ.
• اقپاراتتىق تەحنولوگيا- قازىرگى كۇننىڭ قاجەتتىلىگى كومپيۋتەرمەن ينتەنسيۆتى  وقىتۋدىڭ اشىق جۇيەلەرىن جاساۋ جانە قولدانۋ. سونىمەن قاتار باسقا دا قاشىقتان وقىتۋ تەحنولوگياسى، كرەديتتىك وقىتۋ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسى وقىتۋ ۇردىسىندە قولدانىلىپ ءجۇر.
• سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ -اشىق قوعام نەگىزى.ول ءوز الدىنا سۇراقتار قويىپ جانە ولارعا ۇنەمى جاۋاپ ىزدەۋ، ءار ماسەلەگە بايلانىستى ءوز پىكىرىن ايتىپ، ونى دالەلدەي الۋ،سونىمەن قاتار باسقالاردىڭ پىكىرلەرىن دىلىرەك قاراستىرۋدى جانە سول دىلەلدەمەلەردىى قيسىنىن زەرتتەۋ دەگەندى بىلدىرەدى.سىني ويلاۋ-ادام ءومىرىنىڭ ءبىر سالاسى. ولاي دەلىنەتىنى-بۇل فيلوسوفيا ادامدارعا كوپتەگەن جولدار مەن شەشىمدەر ىشىنەن وزدەرى ءۇشىن ماڭىزدى، ءارى پايدالى ەكەنىن، تەك قاجەتتى اقپاراتتاردى عانا جيناپ، جاڭا ءبىلىمدى بۇرىنعىدان اجىراتا بىلۋگە كومەكتەسەدى.

سىني ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسيانىڭ ءداستۇرلى وقىتۋدان باستى ءايىرماشىلىعى-بىلىمنىڭ دايىن كۇيىندە بەرىلمەۋى. بۇل جوبانىڭ ماقساتى- دەموكراتيالىق قوعامدا ءوز كوزقاراسى، پايىمداۋى بار،ءوزىن-وزى جەتىلدىرىپ وتىراتىن، اينالاداعى ۇدەرىستەرگە سىني كوزبەن قاراپ، جاۋاپ بەرە الاتىن جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ.

ستو  جوباسىن ءپان ەرەكشەلىگىنە قاراي قولدانا ءبىلۋ-بىلىم بەرۋ ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ، وقىتۋ ماقساتىنا جەتۋدىڭ بىردەن-بىر جولى. «سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ»- سىناپ قاراۋ ەمەس، وقۋشىنىڭ شىڭدالعان ويلاۋ ارەكەتى.بۇل  تەحنولوگيانىڭ نەگىزىندە وقۋشىلار  توپپەن جۇمىس ىستەۋ ارقىلى ءوزارا پىكىرلەسىپ، ۇتىمدى جاۋاپتاردى تاۋىپ ايتۋعا ۇيرەنەدى، ىزدەنە وتىرىپ، ءوز ويىن ايتۋعا، دالەلدەۋگە مۇمكىندىك الادى. توپپەن بىرىگىپ جۇمىس جاساۋ تۇلعا بويىندا شىدامدىلىق،  مەيىرىمدىلىك، ۇجىمدىق جاۋاپكەرشىلىك، بىرىگىپ ءبىر ماسەلەنى شەشۋ  سەكىلدى جاعىمدى قاسيەتتەردى دامىتادى.

سولاردىڭ ىشىندەگى «سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن» ارنايى پاندەردى وقىتۋدا قولدانىپ ءجۇرمىن. «سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن  ساباقتاردا قولدانۋ» تاقىرىبىن وزەكتى تاقىرىپ رەتىندە الدىم. وسى تەحنولوگيامەن جۇمىس جۇرگىزۋ ءۇشىن بەلگىلى مىندەتتەر قويدىم.  ولار:

 1. تەحنولوگيانى وقىپ مەڭگەرۋ؛

 2. تاجىريبەدە قولدانۋ؛

 3. ناتيجەسىن انىقتاۋ.

1ء-شى ساتىدا 2007-2008 وقۋ جىلىندا تەحنولوگيامەن تانىستىم، بايانداما ازىرلەندى ؛

2ء-شى ساتىدا 2008- 2009 وقۋ جىلىندا ساباقتارىمدا قولداندىم، پاندىك وتىرىسقا ادىستەمەلىك ازىرلەمە دايىندالدى ؛

3ء-شى ساتىدا 2010 -2011وقۋ جىلىنا مودەلدەۋ، كونسترۋكسيالاۋ پانىنەن «ستيل جانە مودا. مودانىڭ مىندەتتەرى» تاقىرىبىندا  اشىق ساباق جوسپارلاپ وتكىزدىم.

2011-2012 جىلى ماتەريالدانۋ پانىنەن «ماقتا جانە زىعىر تالشىقتارى» تاقىرىبىندا اشىق ساباق وتكىزىلدى.

 جالپى «سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىنىڭ» 90 ءتۇرلى ستراتەگياسى بار، سولاردىڭ ىشىندەگى- دارالىق پەن ۇقساستىق، ۆەنن دياگرامماسى، بەس جولدى ولەڭ، گالەرەياعا ساياحات، INSERT  كەستەسى، ءببۇ ستراتەگيالارىن ساباقتارىمدا قولدانامىن.

سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىنىڭ نەگىزگى ماقساتتارى:

- تەك قانا وقۋدا ەمەس، ومىردە دە وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛

- وزدىگىنەن دۇرىس شەشىم قابىلداي بىلەتىن تۇلعانى دامىتۋ؛

- اقپاراتتارەن جۇمىس ىستەي بىلەتىن شىعارماشىل تۇلعا قالىپتاستىرۋ؛

- قۇبىلىستاردى جان-جاقتى تالداپ سارالاي بىلەتىن سىنشىل تۇلعا تاربيەلەۋ.

 نەگىزى ساباقتىڭ ءۇش قۇرىلىمىن ساقتاۋدان تۇرادى:

- وي قوزعاۋ؛

- ماعىنانى اجىراتۋ؛

- وي تولعانىس.

ساباقتا بەلگىلى قاعيدالار ساقتالىنۋى قاجەت. ول ءۇشىن تاقىرىپ بويىنشا وقىتۋشى – وقۋشىلارعا تاپسىرمانى ورىنداۋعا  ۋاقىت بەلگىلەۋى، سەنىم كورسەتۋى، قولداۋى جانە باعىت بەرىپ كومەكتەسۋى قاجەت.

1. توپ تاقىرىپ بويىنشا تاپسىرما الادى

2. توپتىڭ ءاربىر مۇشەسى ىزدەنەدى

7. وي تۇجىرىمدايدى

8. بەرىلگەن تاپسىرمانى قورعايدى

6. كەستە تولتىرادى

5. ءتۇيىندى ماسەلەنى ايقىندايدى

4. توپتا تاقىرىپتى تالقىلايدى

3. تاپسىرما بويىنشا اقپارات جينايدى

وقىتۋشى وقۋشىلارعا شەشىمىن تابۋعا قاجەت ماسەلە قويادى. ونى: قاراپايىم،

انىقتاۋشى ، پراكتيكالىق ، تۇسىندىرمەلى ، شىعارماشىلىق،  باعالاۋشى

سۇراقتار قويۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرادى.    بۇل وقۋشىلاردىڭ جەكەلەگەن مۇمكىندىكتەرى مەن قابىلەتتەرىن اشۋعا باعىتتالادى.

ءبىلىمالۋشىلاردىڭ ىس-ارەكەتى: شەشىمىن تابۋعا قاجەت ماسەلەنى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن:

V	+	-	؟
ءبىلدىم	بۇل ماعان جاڭالىق	مەنىڭ ويىما قاراما-   قايشى	بۇل تۋرالى كوبىرەك  بىلگىم كەلەدى

دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ جازادى. ەرەكشە ارتىقشىلىق ءبىر جاعداي: كوپ سويلەمەيتىن، بەلسەندىلىگى تومەن وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعى ارتىپ، ولاردىڭ ءوز مۇمكىندىكتەرىنە قاراي توپتار بويىنشا ساباققا قاتىسۋعا تىرىسادى.

ستو تەحنولوگياسى-بىلىم بەرۋدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋداعى ءتيىمدى جوبا. ول ءۇشىن وقىتۋشى ساباقتىڭ ماقساتىن ناقتىلاپ، وعان شىعارماشىلىق تۇرعىدان كەلىپ، وقۋشىنىڭ بىلىمدىلىك، تاربيەلىك جاعىنان قىزىعۋىن ارتتىرىپ، ءونىڭوي-ورىسىن دامىتۋدا ايانباي ەڭبەكتەنۋى قاجەت. نەمىس پەداگوگى ا ديستەرۆەرگتىڭ «جامان ءمۇعالىم اقيقاتتى ءوزى ايتىپ بەرەدى، جاقسى ءمۇعالىم وقۋشىنىڭ ءوزىن ىزدەنۋگە جەتەلەيدى، ويعا ۇيرەتەدى» دەگەنى ءمالىم. وسى تاجىريبەنى ستو تەحنولوگياسى دا ۇستانادى. ستو ءمۇعالىم مەن وقۋشىنىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناس. ءمۇعالىم بۇل جاعدايدا تانىمدىق ىس-ارەكەتتى ۇيىمداستىراتىن ۇجىمدىق ىستەردىڭ ۇيتقىسى بولعاندىقتان، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعى مەن تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرادى. سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ نەگىزىندە قۇرىلعان ساباقتا تەك جاقسى وقيتىن وقۋشىلار عانا  بەلسەندى جۇمىس ىستەپ قانا قويماي، بارلىق بالانىڭ دامۋى ءۇشىن قولايلى جاعداي تۋعىزىپ، قابىلەتى جەتكەن جەرگە دەيىن ەڭبەك ەتۋى ويلاستىرىلسا، ءار وقۋشىنىڭ وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتاتىنى داۋسىز. سونداي اق «سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ» تەحنولوگياسىنا نەگىزدەلگەن ساباق وقۋشىنىڭ  ءوي-ورىسىن دامىتىپ، جان-جاقتى، تەرەڭ ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساپ قانا قويماي، وقۋشى بىردە باسقاعا كومەكتەسسە،بىردە باسقانىڭ كومەگىن ءوزى الادى. وقۋشى ءبىلىمدى ءوز ىزدەنىسىمەن، ءوز بىلىكتىلىگىمەن  الادى، ىسكەرلىك داعدىلارى قالىپتاسىپ، ارتادى. ستو باعدارلاماسى نەگىزىندە وتكىزىلگەن ساباقتار وقۋشىنىڭ تاقىرىپتى تولىق مەڭگەرۋىنە، ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساۋىنا جانە  ۋاقىت ۇنەمدەگە وتە ىڭعايلى. بۇل تەحنولوگيانى پايدالانۋ جەكە تۇلعانىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋعا، ەستەتيكالىق تىربيە، كوممۋنيكاتيۆتىك قابڭلەتتەرڭن شىڭداۋعا، قولايلى شەشىم قابىلداي الۋعا، ەڭ باستىسى، ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋعا نەگىز بولادى.

 ناتيجەسىندە:

- وقۋشى ەركىن سويلەپ، ءوز ويىن جاسقانباي ايتۋعا ۇيرەنەدى؛

- جۇپپەن، توپپەن جۇمىس ىستەي وتىرىپ، ءبىرىن-بىرى سىيلاۋعا، شەشىمى تابىلماي   جاتقان ماسەلەنى اقىلداسىپ شەشۋگە ۇمتىلادى؛

- ءبىرىن-بىرى وقىتۋعا جانە دامىتۋعا ۇيرەنەدى؛

- جاعىمدى قارىم-قاتىناسقا بەيىمدەلەدى؛

- ويى سارالانعان، دارىندى، شىعارماشىل تۇلعا قالىپتاسادى.

---