تابيعات جانرى
تەحنولوگيا، سىزۋ جاەنە بەينەلەۋ ونەرى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
نازاروۆ باتىرحان دوسبولوۆيچ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تابيعات جانرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: تابيعات جانرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، پەيزاج تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ؛ كەسكىندەمەلىك داعدىلار مەن بىلىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: نازار اۋدارۋ جانە باقىلاعىشتىقتى دامىتۋ؛ تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك جانە قورشاعان ورتاعا ەستەتيكالىق قارىم - قاتىناس قالىپتاستىرۋ.
ب) تاربيەلىك: تابيعاتتى ايالاۋعا جانە قورعاۋعا باۋلۋ؛ تابيعات سۇلۋلىعىن سەزىنۋگە، كورە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرتۋ.
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: سلايدتار: تابيعات كورىنىسى سۋرەتتەرىنىڭ كوشىرمەسى، فوتوسۋرەتتەر، «سىزىقتىق جانە كەڭىستىكتىك پەرسپەكتيۆا» كەستەسى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءساتى.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
سۇراق - جاۋاپ
1. پورترەت دەگەنىمىز نە؟ 2. پورترەتتىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
III. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
پەيزاج - فرانسۋز ءسوزى، بۇل لاندشافتى، تابيعاتتى بەينەلەۋ. پەيزاج دەربەس جانر رەتىندە قىتايدا، جاپونيادا جانە باسقا شىعىس ەلدەرىندە، سونداي - اق ەۋروپادا دامىعان. پەيزاج ونەرى ءار الۋان. كەيبىر پەيزاجدار تابيعاتتىڭ ومىردە بار ناقتى كورىنىسىن بەينەلەسە، ەندى بىرەۋلەرى سۋرەتشىنىڭ قيالىنان تۋادى. ونداي شىعارمالاردىڭ بارىندە دە سۋرەتشىلەر تابيعاتتىڭ مىنەز - قۇلقىن اينىتپاي بەرۋگە تىرىسادى.
XVIءى عاسىردان باستاپ سۋرەتشىلەر ءبىرىڭعاي تابيعات كورىنىسىن بەينەلەيتىن كارتينالار جازۋدى باستادى. اسىرەسە XءىX عاسىردىڭ اياعى مەن XX عاسىردىڭ باسىندا ورىس سۋرەتشىلەرى پەيزاج جانرىندا كوركەم شىعارمالار ورىنداۋدا زور تابىسقا جەتتى. ف. ۆاسيليەۆتىڭ "جاڭبىر الدىندا"، ك. يۋوننىڭ "قىس سوڭى"، س. گەراسيموۆتىڭ "جاز ءوتتى"، ك. كوروۆيننىڭ "كوكتەم"، ي. ايۆازوۆسكييدىڭ "توعىزىنشى بالل"، ت. ب. كوركەم شىعارمالارىندا تابيعات كورىنىسىنىڭ الۋان ەرەكشەلىكتەرى شىنايى بەينەلەنگەن.
قازاقستان سۋرەتشىلەرى ءا. قاستەيەۆ، گ. ىسمايىلوۆ، س. مامبەيەۆ، و. تاڭسىقبايەۆ، ءۇ. اجييەۆ، ت. ب. پەيزاج جانرىندا كوپتەگەن شىعارمالار ۇسىندى. ا. چەركاسسكييدىڭ "كوكتەم"، ءا. قاستەيەۆتىڭ "شالكودە جايلاۋى"، ءۇ. اجييەۆتىڭ "اسى جايلاۋى"، ءا. ىسمايىلوۆتىڭ "ءحانتاڭىرى"، ج. شاردەنوۆتىڭ "قىس"، ت. ب. كوركەم شىعارمالارى قازاقستاننىڭ سۇلۋ تابيعاتىنىڭ كورىنىسىن پاش ەتتى.
تابيعات كورىنىسى بەينەلەنگەن سۋرەتشى شىعارمالارىن كورسەتۋ.
ءا. قاستەيەۆ “مەنىڭ وتانىم” 1959 ج.
ءا. قاستەيەۆ “بيىك تاۋداعى مۇز ايدىنى” 1955 ج.
پەيزاج – تابيعات كورىنىسىن بەينەلەۋ دەگەن ۇعىم. تابيعاتتىڭ الۋان ءتۇرلى بولۋى بەينەلەۋ ونەرىندە پەيزاجدىق جانردىڭ كوپتەگەن ءتۇرىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتتى.
پەيزاج تۇرلەرى:
اۋىل پەيزاجى
ساياباق پەيزاجى
قالا پەيزاجى
تەڭىز پەيزاجى
ساۋلەت پەيزاجى
يندۋستريالىق پەيزاج
اۋىل پەيزاجى (ءۇ. اجييەۆتىڭ «اسى جايلاۋى» كارتيناسى) اۋىل ءومىرىن، ونىڭ اينالاسىنداعى تابيعاتپەن شىنايى بايلانىسىن بەينەلەيدى.
ساياباق پەيزاجىندا (ۆ. ءباتۋريننىڭ «ياسنايا پولياناداعى گۇلدەر» كارتيناسى) ادامدار دەمالۋ ءۇشىن ارنايى جاسالعان تابيعات اياسى بەرىلەدى. مۇنداعى تابيعات بىردە گەومەتريالىق تارتىپكە قاتاڭ باعىندىرىلعان، بىردە تابيعي پىشىندەر ساندىك مۇسىندەر ساۋلەتى اسەم ۇيلەسىم تاۋىپ، ەركىن ورنالاسقانداي بولىپ كورىنەدى.
قالا پەيزاجىندا (و. نۇرجۇمايەۆتىڭ «تۇنگى سۋبۇرقاق» كارتيناسى) ادامزات قولىمەن سالىنعان بيىك عيماراتتار، كوشەلەر، داڭعىلدار، الاڭدار، جاعالاۋلار جانە باسقا دا كورىكتى جەرلەر بەينەلەنەدى.
تەڭىز پەيزاجى - مارينا (ي. ايۆازوۆسكييدىڭ «تەڭىزدەگى تۇنگى داۋىل» كارتيناسى) بىردە تىنىش، بىردە بۋىرقانعان تەڭىزدىڭ عاجاپ سۇلۋلىعىن، كوبىك شاشقان اساۋ تولقىنداردى نەمەسە تەڭىز داۋىلىن بەينەلەيدى.
ساۋلەت پەيزاجى (ا. وستروۋموۆا - لەبەديەۆانىڭ «كريۋكوۆ ارناسى» كارتيناسى) قالالىق پەيزاجعا ۇقساس كەلەدى. ولاردىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق – ساۋلەت پەيزاجىندا سۋرەتشى ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىن تابيعات اياسىندا بەينەلەيدى.
يندۋستريالىق پەيزاجدا (ك. مونەنىڭ «سەن - لازار ۆوكزالى» كارتيناسى) سۋرەتشى زاۋىتتار مەن فابريكالاردى، بوگەتتەر مەن ەلەكتر بەكەتتەرىن، ۆوكزالدار مەن كوپىرلەردىڭ ايشىقتى قۇرىلىمدارىن، تەمىرجول توراپتارىن سالعان جاسامپاز ادامنىڭ ءرولى مەن ماڭىزىن كورسەتۋگە تىرىسادى.
IV. وزىندىك جۇمىس.
تاپسىرما: ەلەستەتۋ نەمەسە قيالداۋ ارقىلى ءوز ويىڭداعى كورىنىستىڭ سۋرەتىن سال. تابيعاتتىڭ بۋىرقانعان، قوزعالىستاعى كەيپىن نەمەسە تىنىش، ءبىرقالىپتى كۇيىن بەرۋگە تىرىس.
V. قورىتىندى سۇراقتار:
• پەيزاج دەگەنىمىز نە؟
• “پەيزاج” ءسوزىنىڭ ماعىناسى قانداي؟
• پەيزاج تۇرلەرىن اتاڭدارشى.
• قانداي سۋرەتشى شىعارمالارىن بىلەسىڭدەر؟
VI. باعالاۋ
VII. ۇيگە تاپسىرما: سىنىپ جۇمىسىن تۇسپەن اياقتاۋ
نازاروۆ باتىرحان دوسبولوۆيچ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تابيعات جانرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: تابيعات جانرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، پەيزاج تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ؛ كەسكىندەمەلىك داعدىلار مەن بىلىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: نازار اۋدارۋ جانە باقىلاعىشتىقتى دامىتۋ؛ تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك جانە قورشاعان ورتاعا ەستەتيكالىق قارىم - قاتىناس قالىپتاستىرۋ.
ب) تاربيەلىك: تابيعاتتى ايالاۋعا جانە قورعاۋعا باۋلۋ؛ تابيعات سۇلۋلىعىن سەزىنۋگە، كورە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرتۋ.
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: سلايدتار: تابيعات كورىنىسى سۋرەتتەرىنىڭ كوشىرمەسى، فوتوسۋرەتتەر، «سىزىقتىق جانە كەڭىستىكتىك پەرسپەكتيۆا» كەستەسى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءساتى.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
سۇراق - جاۋاپ
1. پورترەت دەگەنىمىز نە؟ 2. پورترەتتىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
III. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
پەيزاج - فرانسۋز ءسوزى، بۇل لاندشافتى، تابيعاتتى بەينەلەۋ. پەيزاج دەربەس جانر رەتىندە قىتايدا، جاپونيادا جانە باسقا شىعىس ەلدەرىندە، سونداي - اق ەۋروپادا دامىعان. پەيزاج ونەرى ءار الۋان. كەيبىر پەيزاجدار تابيعاتتىڭ ومىردە بار ناقتى كورىنىسىن بەينەلەسە، ەندى بىرەۋلەرى سۋرەتشىنىڭ قيالىنان تۋادى. ونداي شىعارمالاردىڭ بارىندە دە سۋرەتشىلەر تابيعاتتىڭ مىنەز - قۇلقىن اينىتپاي بەرۋگە تىرىسادى.
XVIءى عاسىردان باستاپ سۋرەتشىلەر ءبىرىڭعاي تابيعات كورىنىسىن بەينەلەيتىن كارتينالار جازۋدى باستادى. اسىرەسە XءىX عاسىردىڭ اياعى مەن XX عاسىردىڭ باسىندا ورىس سۋرەتشىلەرى پەيزاج جانرىندا كوركەم شىعارمالار ورىنداۋدا زور تابىسقا جەتتى. ف. ۆاسيليەۆتىڭ "جاڭبىر الدىندا"، ك. يۋوننىڭ "قىس سوڭى"، س. گەراسيموۆتىڭ "جاز ءوتتى"، ك. كوروۆيننىڭ "كوكتەم"، ي. ايۆازوۆسكييدىڭ "توعىزىنشى بالل"، ت. ب. كوركەم شىعارمالارىندا تابيعات كورىنىسىنىڭ الۋان ەرەكشەلىكتەرى شىنايى بەينەلەنگەن.
قازاقستان سۋرەتشىلەرى ءا. قاستەيەۆ، گ. ىسمايىلوۆ، س. مامبەيەۆ، و. تاڭسىقبايەۆ، ءۇ. اجييەۆ، ت. ب. پەيزاج جانرىندا كوپتەگەن شىعارمالار ۇسىندى. ا. چەركاسسكييدىڭ "كوكتەم"، ءا. قاستەيەۆتىڭ "شالكودە جايلاۋى"، ءۇ. اجييەۆتىڭ "اسى جايلاۋى"، ءا. ىسمايىلوۆتىڭ "ءحانتاڭىرى"، ج. شاردەنوۆتىڭ "قىس"، ت. ب. كوركەم شىعارمالارى قازاقستاننىڭ سۇلۋ تابيعاتىنىڭ كورىنىسىن پاش ەتتى.
تابيعات كورىنىسى بەينەلەنگەن سۋرەتشى شىعارمالارىن كورسەتۋ.
ءا. قاستەيەۆ “مەنىڭ وتانىم” 1959 ج.
ءا. قاستەيەۆ “بيىك تاۋداعى مۇز ايدىنى” 1955 ج.
پەيزاج – تابيعات كورىنىسىن بەينەلەۋ دەگەن ۇعىم. تابيعاتتىڭ الۋان ءتۇرلى بولۋى بەينەلەۋ ونەرىندە پەيزاجدىق جانردىڭ كوپتەگەن ءتۇرىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتتى.
پەيزاج تۇرلەرى:
اۋىل پەيزاجى
ساياباق پەيزاجى
قالا پەيزاجى
تەڭىز پەيزاجى
ساۋلەت پەيزاجى
يندۋستريالىق پەيزاج
اۋىل پەيزاجى (ءۇ. اجييەۆتىڭ «اسى جايلاۋى» كارتيناسى) اۋىل ءومىرىن، ونىڭ اينالاسىنداعى تابيعاتپەن شىنايى بايلانىسىن بەينەلەيدى.
ساياباق پەيزاجىندا (ۆ. ءباتۋريننىڭ «ياسنايا پولياناداعى گۇلدەر» كارتيناسى) ادامدار دەمالۋ ءۇشىن ارنايى جاسالعان تابيعات اياسى بەرىلەدى. مۇنداعى تابيعات بىردە گەومەتريالىق تارتىپكە قاتاڭ باعىندىرىلعان، بىردە تابيعي پىشىندەر ساندىك مۇسىندەر ساۋلەتى اسەم ۇيلەسىم تاۋىپ، ەركىن ورنالاسقانداي بولىپ كورىنەدى.
قالا پەيزاجىندا (و. نۇرجۇمايەۆتىڭ «تۇنگى سۋبۇرقاق» كارتيناسى) ادامزات قولىمەن سالىنعان بيىك عيماراتتار، كوشەلەر، داڭعىلدار، الاڭدار، جاعالاۋلار جانە باسقا دا كورىكتى جەرلەر بەينەلەنەدى.
تەڭىز پەيزاجى - مارينا (ي. ايۆازوۆسكييدىڭ «تەڭىزدەگى تۇنگى داۋىل» كارتيناسى) بىردە تىنىش، بىردە بۋىرقانعان تەڭىزدىڭ عاجاپ سۇلۋلىعىن، كوبىك شاشقان اساۋ تولقىنداردى نەمەسە تەڭىز داۋىلىن بەينەلەيدى.
ساۋلەت پەيزاجى (ا. وستروۋموۆا - لەبەديەۆانىڭ «كريۋكوۆ ارناسى» كارتيناسى) قالالىق پەيزاجعا ۇقساس كەلەدى. ولاردىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق – ساۋلەت پەيزاجىندا سۋرەتشى ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىن تابيعات اياسىندا بەينەلەيدى.
يندۋستريالىق پەيزاجدا (ك. مونەنىڭ «سەن - لازار ۆوكزالى» كارتيناسى) سۋرەتشى زاۋىتتار مەن فابريكالاردى، بوگەتتەر مەن ەلەكتر بەكەتتەرىن، ۆوكزالدار مەن كوپىرلەردىڭ ايشىقتى قۇرىلىمدارىن، تەمىرجول توراپتارىن سالعان جاسامپاز ادامنىڭ ءرولى مەن ماڭىزىن كورسەتۋگە تىرىسادى.
IV. وزىندىك جۇمىس.
تاپسىرما: ەلەستەتۋ نەمەسە قيالداۋ ارقىلى ءوز ويىڭداعى كورىنىستىڭ سۋرەتىن سال. تابيعاتتىڭ بۋىرقانعان، قوزعالىستاعى كەيپىن نەمەسە تىنىش، ءبىرقالىپتى كۇيىن بەرۋگە تىرىس.
V. قورىتىندى سۇراقتار:
• پەيزاج دەگەنىمىز نە؟
• “پەيزاج” ءسوزىنىڭ ماعىناسى قانداي؟
• پەيزاج تۇرلەرىن اتاڭدارشى.
• قانداي سۋرەتشى شىعارمالارىن بىلەسىڭدەر؟
VI. باعالاۋ
VII. ۇيگە تاپسىرما: سىنىپ جۇمىسىن تۇسپەن اياقتاۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ماقساتى: بالالارعا قويان تۋرالى ءتۇسىندىرۋ. ورمان تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ. سوزدىك قورىن مولايتۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. كورنەكىلىكتەردى پايدالانا وتىرىپ، بالالاردىڭ سوزدىك قورلار...
