تابيعات - تىرشىلىك كوزى
تابيعات - تىرشىلىك كوزى
«تابيعاتتىڭ بايلىعى – بارشا كەلەر ۇرپاقتىڭ يگىلىگى. ءبارىمىز ونداي بايلىق قولىمىزدا بولماعانداعىداي ءومىر ءسۇرىپ، جۇمىس ىستەۋگە ءتيىسپىز»
تابيعات ... تىرشىلىكسىڭ تۇنىپ تۇرعان!
سەن – كۇنسىڭ!
كوتەرىلگەن كۇلىپ قىردان .
سەن – كولسىڭ! سەن – ورمان!
سەن – بۇلاقسىڭ!
ادامدى سۇلۋلىققا قۇنىقتىرعان!
تابيعات – ادامزاتپەن ءبىرتۇتاس دۇنيە. تابيعات، جەر-انا، تۋعان جەر، اتامەكەن - قۇلاققا جىلى ەستىلىپ، شاتتىق سەزىمىن ۇيالاتاتىن ۇلى ۇعىمدار. تابيعات - ادامنىڭ بويىنا قۋات، كوڭىلىنە شابىت، سەزىمىنە ءلاززات شاپاعاتىن ۇيالاتاتىن سۇلۋلىق پەن اسەمدىك الەمى. تابيعات - ادام دەنساۋلىعىنىڭ ساقشىسى، جانعا داۋا، شيپاگەر. ەرتەدەن قالعان «كوزىڭدى قالدىر – بۇلاق كوزىن اشا ءجۇر، ءىزىڭدى قالدىر – جاقسى ىستەن مۇرا شاشا ءجۇر، ءوزىڭدى قالدىر – باقشا ءوسىرىپ جاسا نۇر» دەگەن سوزدەردە ومىردەگى وزىڭنەن كەيىنگى ۇرپاعىڭا ولمەيتىن مۇرا قالدىر، سوندا «سەنىڭ قولدان كوزىن اشقان بۇلاعىڭ، جاقسى ىستەرىڭ – شىراعىڭ، ال جاسىل ورمان – قۇنارىڭ بولماق» دەپ وسيەت قالدىرعان. حالقىمىزدىڭ ماقتانىشى، عالىم
شوقان ءۋاليحانوۆ تا: «تابيعات پەن ادام! ءوزىڭىز ايتىڭىزشى، تىرشىلىكتە ودان عاجاپ، ولاردان قۇپيا نە بار؟ قازاقتار كيەگە ۇلكەن ءمان بەرەدى. تابيعاتتى، كەيبىر جانۋارلار مەن قۇستاردى، كوشپەلى تۇرمىسقا قاجەتتى زاتتاردى كيەلى دەپ قاستەرلەيدى. وسى اتالعانداردى قۇرمەت تۇتۋ، ىرىم - جوراسىن جاساتتىرۋ ادام بالاسىنا باقىت پەن بايلىق، قۇت اكەلەدى» دەپ، اتاپ كورسەتكەن.
ادام – تابيعاتتىڭ اجىراماس بولىگى. سوندىقتان حالقىمىزدا «جەر-انا» دەگەن ەگىز ۇعىم قالىپتاسقان. جەردى ءوز اناسىنداي، اناسىن كۇندەي قاستەرلەۋ اتا قوستاعان سالتىمىز. «جەر شوقتىعى – كوكشەتاۋ»، «جەر جانناتى – جەتىسۋ» دەپ، بابالارىمىز تۋعان جەرگە، تابيعاتقا دەگەن ىستىق ماحابباتىن بىلدىرگەن. سول كەزدە-اق قازاق «سۋ ىشكەن قۇدىعىڭا تۇكىرمە»، «بۇلاق كورسەڭ، كوزىن اش»، - دەپ، جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەگەن. سول تاربيە، بابالار سالعان يگى ءداستۇر بۇگىنگى كۇنى دە جالعاسىن تاۋىپ جاتىر. دەگەنمەن، تابيعات اناعا بۇگىنگى كۇننىڭ كوزىمەن قارايىن بولساق، قورشاعان ورتامىزدىڭ شىنىمەن دە جەتىمدىك تارتىپ وتىرعان تۇستارى بار. وعان،ارينە، بۇگىنگى زامان قاجەتتىلىگى، ءومىر تالابى سەبەپ بولىپ وتىر. ەلدىڭ ورلەپ، شارىقتاعانى قانشالىقتى ماڭىزدى بولسا، تابيعاتتىڭ تازالىعى دا سونشالىقتى ماڭىزدى.
ويتكەنى، ادامزات بولاشاقتا بەيبىت، تازا عالامشاردا ءومىر ءسۇرۋى ءتيىس. دەمەك، عالامشاردىڭ قاۋىپسىزدىگى - بىزدەردىڭ قولىمىزدا !
بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە وسى باعىتتا ءبىرشاما ءىس-شارالار ورىندالىپ كەلەدى. قۇدايعا شۇكىر، تابيعاتقا جانى اشيتىن جاناشىر جاندار از ەمەس. مىنە، كوكتەم دە كەلدى. جۋاننىڭ جىڭىشكەرىپ، جىڭىشكەنىڭ ۇزىلەر شاعى كوكتەمدە تابيعات جاڭا تۇلەپ، قايتا تۋعانداي كۇيگە ەنەدى. بۇل مەزگىلدە تابيعات تا، جەر - انا دا، جان-جانۋار دا تۇلەيدى، جاڭارىپ، ادامزاتتىڭ بويىندا قان جۇگiرiپ، تال -تەرەكتەر بۇرشىك جارىپ، دالانىڭ ءتوسiندە قىزعالداقتار قۇلپىرا ءوسىپ، بەل-بەلەستەرگە قىزىلدى-جاسىلدى كىلەم توسەلەدى. سول ساتتەگى تابيعات سۇلۋلىعىن كورەگەندە كوكىرەگىمنەن ەرىكسىز جىر اعىلادى:
كوكتەم كەلدى..
كوكتەم كەلدى، قانداي عاجاپ، تاماشا،
جاندار ەدىك ويناپ وسكەن بالاشا.
قىرداعى شالعىن اسەم گۇلگە ورانىپ،
قۇلپىرادى، قۇلپىرادى - اۋ جاڭاشا.
كوكتەم كەلدى، و تابيعات، جەر انا
كوزىڭدى سال اينالاڭا، ماعان دا.
قىس ءتۇسسىن، مەيلى، كۇز تۇسسە دە بۇل كوكتەم،
سايراپ تۇرار بۇلبۇلشا مەنىڭ سانامدا.
كوكتەم، سەنسىڭ تىرشىلىكتىڭ كۇتكەنى،
سەن كەلگەن سوڭ جىلىنار قىر بوكتەرى
بولشى ماڭگى جۇرەگىمنىڭ شۋاعى،
سايراپ سالار كوڭىلىمنىڭ كوكتەمى.
كوكتەم، كوكتەم، ءوزىڭ نەتكەن كەربەز ەڭ،
جاينادى عوي، تاۋلار، بوكتەر، بۇل وزەن.
سۇلۋلىق پەن سىمباتىڭدى ءان قىلىپ،
بەل ورتاڭدا ويناق سالىپ مەن كەلەم.
كوكتەمنىڭ شۋاقتى كۇنى قانداي تاماشا؟! كوكتەممەن بىرگە ءسانى كىرىپ، جاڭارعان تابيعاتىمىزدى تازا ۇستاپ، ايالاۋ - ءبىزدىڭ پارىزىمىز. ويتكەنى «بولاشاق بىزدەردەن باستالادى».
«تابيعاتتىڭ بايلىعى – بارشا كەلەر ۇرپاقتىڭ يگىلىگى. ءبارىمىز ونداي بايلىق قولىمىزدا بولماعانداعىداي ءومىر ءسۇرىپ، جۇمىس ىستەۋگە ءتيىسپىز»
ن.ءا.نازاربايەۆ
تابيعات ... تىرشىلىكسىڭ تۇنىپ تۇرعان!
سەن – كۇنسىڭ!
كوتەرىلگەن كۇلىپ قىردان .
سەن – كولسىڭ! سەن – ورمان!
سەن – بۇلاقسىڭ!
ادامدى سۇلۋلىققا قۇنىقتىرعان!
تابيعات – ادامزاتپەن ءبىرتۇتاس دۇنيە. تابيعات، جەر-انا، تۋعان جەر، اتامەكەن - قۇلاققا جىلى ەستىلىپ، شاتتىق سەزىمىن ۇيالاتاتىن ۇلى ۇعىمدار. تابيعات - ادامنىڭ بويىنا قۋات، كوڭىلىنە شابىت، سەزىمىنە ءلاززات شاپاعاتىن ۇيالاتاتىن سۇلۋلىق پەن اسەمدىك الەمى. تابيعات - ادام دەنساۋلىعىنىڭ ساقشىسى، جانعا داۋا، شيپاگەر. ەرتەدەن قالعان «كوزىڭدى قالدىر – بۇلاق كوزىن اشا ءجۇر، ءىزىڭدى قالدىر – جاقسى ىستەن مۇرا شاشا ءجۇر، ءوزىڭدى قالدىر – باقشا ءوسىرىپ جاسا نۇر» دەگەن سوزدەردە ومىردەگى وزىڭنەن كەيىنگى ۇرپاعىڭا ولمەيتىن مۇرا قالدىر، سوندا «سەنىڭ قولدان كوزىن اشقان بۇلاعىڭ، جاقسى ىستەرىڭ – شىراعىڭ، ال جاسىل ورمان – قۇنارىڭ بولماق» دەپ وسيەت قالدىرعان. حالقىمىزدىڭ ماقتانىشى، عالىم
شوقان ءۋاليحانوۆ تا: «تابيعات پەن ادام! ءوزىڭىز ايتىڭىزشى، تىرشىلىكتە ودان عاجاپ، ولاردان قۇپيا نە بار؟ قازاقتار كيەگە ۇلكەن ءمان بەرەدى. تابيعاتتى، كەيبىر جانۋارلار مەن قۇستاردى، كوشپەلى تۇرمىسقا قاجەتتى زاتتاردى كيەلى دەپ قاستەرلەيدى. وسى اتالعانداردى قۇرمەت تۇتۋ، ىرىم - جوراسىن جاساتتىرۋ ادام بالاسىنا باقىت پەن بايلىق، قۇت اكەلەدى» دەپ، اتاپ كورسەتكەن.
ادام – تابيعاتتىڭ اجىراماس بولىگى. سوندىقتان حالقىمىزدا «جەر-انا» دەگەن ەگىز ۇعىم قالىپتاسقان. جەردى ءوز اناسىنداي، اناسىن كۇندەي قاستەرلەۋ اتا قوستاعان سالتىمىز. «جەر شوقتىعى – كوكشەتاۋ»، «جەر جانناتى – جەتىسۋ» دەپ، بابالارىمىز تۋعان جەرگە، تابيعاتقا دەگەن ىستىق ماحابباتىن بىلدىرگەن. سول كەزدە-اق قازاق «سۋ ىشكەن قۇدىعىڭا تۇكىرمە»، «بۇلاق كورسەڭ، كوزىن اش»، - دەپ، جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەگەن. سول تاربيە، بابالار سالعان يگى ءداستۇر بۇگىنگى كۇنى دە جالعاسىن تاۋىپ جاتىر. دەگەنمەن، تابيعات اناعا بۇگىنگى كۇننىڭ كوزىمەن قارايىن بولساق، قورشاعان ورتامىزدىڭ شىنىمەن دە جەتىمدىك تارتىپ وتىرعان تۇستارى بار. وعان،ارينە، بۇگىنگى زامان قاجەتتىلىگى، ءومىر تالابى سەبەپ بولىپ وتىر. ەلدىڭ ورلەپ، شارىقتاعانى قانشالىقتى ماڭىزدى بولسا، تابيعاتتىڭ تازالىعى دا سونشالىقتى ماڭىزدى.
ويتكەنى، ادامزات بولاشاقتا بەيبىت، تازا عالامشاردا ءومىر ءسۇرۋى ءتيىس. دەمەك، عالامشاردىڭ قاۋىپسىزدىگى - بىزدەردىڭ قولىمىزدا !
بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە وسى باعىتتا ءبىرشاما ءىس-شارالار ورىندالىپ كەلەدى. قۇدايعا شۇكىر، تابيعاتقا جانى اشيتىن جاناشىر جاندار از ەمەس. مىنە، كوكتەم دە كەلدى. جۋاننىڭ جىڭىشكەرىپ، جىڭىشكەنىڭ ۇزىلەر شاعى كوكتەمدە تابيعات جاڭا تۇلەپ، قايتا تۋعانداي كۇيگە ەنەدى. بۇل مەزگىلدە تابيعات تا، جەر - انا دا، جان-جانۋار دا تۇلەيدى، جاڭارىپ، ادامزاتتىڭ بويىندا قان جۇگiرiپ، تال -تەرەكتەر بۇرشىك جارىپ، دالانىڭ ءتوسiندە قىزعالداقتار قۇلپىرا ءوسىپ، بەل-بەلەستەرگە قىزىلدى-جاسىلدى كىلەم توسەلەدى. سول ساتتەگى تابيعات سۇلۋلىعىن كورەگەندە كوكىرەگىمنەن ەرىكسىز جىر اعىلادى:
كوكتەم كەلدى..
كوكتەم كەلدى، قانداي عاجاپ، تاماشا،
جاندار ەدىك ويناپ وسكەن بالاشا.
قىرداعى شالعىن اسەم گۇلگە ورانىپ،
قۇلپىرادى، قۇلپىرادى - اۋ جاڭاشا.
كوكتەم كەلدى، و تابيعات، جەر انا
كوزىڭدى سال اينالاڭا، ماعان دا.
قىس ءتۇسسىن، مەيلى، كۇز تۇسسە دە بۇل كوكتەم،
سايراپ تۇرار بۇلبۇلشا مەنىڭ سانامدا.
كوكتەم، سەنسىڭ تىرشىلىكتىڭ كۇتكەنى،
سەن كەلگەن سوڭ جىلىنار قىر بوكتەرى
بولشى ماڭگى جۇرەگىمنىڭ شۋاعى،
سايراپ سالار كوڭىلىمنىڭ كوكتەمى.
كوكتەم، كوكتەم، ءوزىڭ نەتكەن كەربەز ەڭ،
جاينادى عوي، تاۋلار، بوكتەر، بۇل وزەن.
سۇلۋلىق پەن سىمباتىڭدى ءان قىلىپ،
بەل ورتاڭدا ويناق سالىپ مەن كەلەم.
كوكتەمنىڭ شۋاقتى كۇنى قانداي تاماشا؟! كوكتەممەن بىرگە ءسانى كىرىپ، جاڭارعان تابيعاتىمىزدى تازا ۇستاپ، ايالاۋ - ءبىزدىڭ پارىزىمىز. ويتكەنى «بولاشاق بىزدەردەن باستالادى».
You Might Also Like
-
1. بىلىمدىلىك: س.تورايعىروۆ تۋرالى مالىمەت بەرۋ، ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن تانىتۋ جانە كوركەمدىك ەرەكشەلىگىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ؛
