تابيعاتتى قورعاۋ، بولاشاقتى ويلاۋ
اپتالىقتىڭ تاقىرىبى: «تابيعاتتى قورعاۋ، بولاشاقتى ويلاۋ»
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىنىڭ تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. ەكولوگيالىق تاربيە نەگىزىن قالىپتاستىرۋ. تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق: تاقپاقتار، ناقىل سوزدەر ايتقىزا وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن مولايتىپ، بايلانىستىرىپ سويلەۋىن، وي¬- ءورىسىن دامىتۋ
تاربيەلىك: ەستەتيكالىق تالعامىن ارتتىرىپ، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسىنە قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تابيعات كورىنىسى سۋرەتى، گۇلدەر، قۇستار، جەمىستەر، ەكيبانالار.
1 – جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستان – الەمدىك ارەنادا ءوز ورنىن ويىپ العان، ازيا مەن ەۆروپانى مويىنداتا بىلگەن رۋحى بيىك قايسار ەلدىڭ مەكەنى. ءبىز سول وركەنيەتكە قادام باسقان تاۋەلسىز ەلدىڭ ۇلانىمىز.
2 - جۇرگىزۋشى: ءبىزدىڭ ەل تاۋەلسىزدىگىن العان 20 جىلدا الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ ءبىرازىنا مۇشە بولدى. ەلىمىزدىڭ بىرلىگىن، ۇلانعايىر دالامىزدىڭ تۇتاستىعىن قورعايتىن قۇجاتتار مەن شارتتارعا قول قويىلدى.
سونىڭ ءبىرى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋ زاڭى.
1 - جۇرگىزۋشى:
ەي تابيعات، شەبەرسىن - اۋ، شەبەرسىڭ،
كورمەگەندە كورسەتەرسىڭ بەرەرسىڭ.
ۇلان-عايىر بايلىعىڭدى مىسە ەتپەي،
اشكوزدەنگەن ادامدارعا نە دەرسىن.
2 - جۇرگىزۋشى.
و، سۇلۋ دالا!
مەنىڭ سۇيگەن ەركەمسىڭ،
جانى جايساڭ جاراتىلعان ولكەمسىڭ،
و، تۋعان جەر، تاماشاسىڭ كوركەمسىڭ.
1 - جۇرگىزۋشى.
و، تابيعات سەن تىرشىلىك تۇنىپ تۇرعان،
سەن كۇنسىڭ كوتەرىلگەن كۇلىپ قىردان.
سەن كولسىڭ، سەن ورمانسىڭ، سەن بۇلاقسىڭ.
ادامدارعا سۇلۋلىقتى شىن ۇقتىرعان.
2 - جۇرگىزۋشى.
تابيعات اسەمدىكتىڭ توركىنىسىڭ،
ءان سالامىن ءبىر سەنىڭ كوركىڭ ءۇشىن.
تىرشىلىك تابىنادى ءبىر وزىڭە،
قايدا كەتتى - اۋ سول كەزدەگى كەلبەت - كورىك؟!
ءان. ورىندايتىن:
1 - جۇرگىزۋشى.
سىزدەردىڭ تاماشالايتىندارىڭىز « ادام - تابيعات پەن جەر - انا پەرزەنتى»- اتتى قويىلىم.
قويىلىمعا قاتىسۋشىلار: جەر، گۇل، جانۋار، ادام.
جەر. ەي، ادامزات بالاسى! سەن مەنىڭ باۋىرىمدا تىرشىلىك ەتەتىن تاماشا پەرزەنتىمسىڭ. سانالى پاراسات پايىمدى ءتولىمسىڭ. ءبىراق مەنىڭ پەرزەنتىم جالعىز سەن عانا ەمەس، باسقا دا تىرشىلىك يەلەرى - مەنىڭ ءتول بالالارىم. مەنىڭ اۋام، ءمولدىر سۋ بۇلاقتارىم، جايقالعان جاسىل ب ا ق جاسىل جۇپار گۇلدەرىم، اسقار دا، زاڭعار تاۋلارىم، جانۋارلارىم!
(سۋ سىلدىرى، قۇس، جانۋار داۋىسى ەستىلىپ تۇرادى.)
ءقازىر ءوزىڭ – اق ەستيسىڭ، جەر - جاھاننىڭ قازىرگى ءحالىن، تاعدىرىن.
قايىڭ: ەي، ادامزات، كۇننىڭ اپتاپ ىستىعىنان قاشىپ، جاپىراعى جايقالعان مەنىڭ كولەڭكەمدى سايالايسىڭدار. سايامدا قانشا وتىرعىلارىڭ كەلسە، سونشا وتىراسىڭدار. مەنىڭ ونىمەن ءىسىم جوق. «نەگە وتىر، تولەمى قايدا» دەمەيمىن.
گۇل: سونشالىق نازىك، الداعى كۇنىم بەيمالىم، ءوسۋ وسپەۋىم بەلگىسىز. سويتە تۇرا قىلتيىپ ءوسىپ كەلەمىن. ەندى ءبىر قاراساڭ شالعىنمەن جارىسىپ، تەربەلىپ تۇرامىن. تاعى ءبىر كۇنى قىزىل - سارى قاۋاشاق گۇلىمدى الدەكىم ءۇزىپ جاتادى...
قايىڭ: بىزدەر تىرشىلىككە قاجەتتى ورگانيكالىق زات پەن وتتەگىنىڭ قاينار كوزىمىز. وتتەگىن تروپوسفەراعا ءبولىپ شىعارامىز، اۋانى شاڭ مەن ۋلى گازداردان تازارتامىز.
گۇل: اۋانى سالقىنداتىپ، قاتتى جەلگە توسقاۋىل بولامىز. اپتاپ ىستىقتى قايتارامىز، قىسقى سۋىقتىڭ ىزعارىن باسەڭدەتەمىز.
قايىڭ: توپىراقتى قاراشىرىكپەن بايىتامىز، سايالى باسپانا، كۇندەلىكتى قارۋ جاراعىڭ، مالىڭا ءورىس، وزىڭە قونىس بولدىق.
گۇل: اۋىرا قالساڭىزدار بىزدەن ءدارى - دارمەك الاسىڭدار.
جانۋار: جويىلىپ كەتكەن، جويىلۋعا شاق تۇرعان مىنا ءبىز سياقتى جانۋارلار قانشاما دەسەڭىزشى؟! بىزدەر تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىز. ونسىز ادامزاتتىڭ ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس.
گۇل: تابيعاتقا كورىك تە، سۇلۋلىقتا بەرەتىن مىنا بىزدەر. ءبىز ماقتانىپ جاتقان جوقپىز، قايتا سونشاما ۇلان-عايىر بايلىعىنا اشكوزدەنگەن ادامداردىڭ، مىنا سەندەردىڭ ءىس - ارەكەتتەرىڭە، ناليمىز.
جانۋار: تابيعات تەپە - تەڭدىگىن ساقتاساڭدار عوي شىركىن!
1 - ادام: كەشىر، جەر - انا! بۇكىل ادامزات بالاسى كەشىرىم رەتىندە جاناشىرلىق ۇلەسىمىزدى قوسامىز، سەندەردى قورعايمىز.
ەي، ادامدار!
كۇن مەن گۇلدەن جارالعان.
وت سەزىم مەن مەيىرىم سودان تارالعان،
تىرشىلىك يەسى -
جەر - اناعا قاراڭدار!
زور قايعىدان كۇرسىنگەندە
اھ ۇرادى دۇنيە!
جاراتىلىس زاڭدىلىعى بۇزىلسا ەگەر،
سوندا بولار كىم يە؟
2 - ادام
جوق، ەندى بۇعان جول بەرمەيمىز!
(جانۋار جانىنا كەلىپ ايتادى)
كوز الدىمدا جاتتى قايران سۇلۋلار،
قايتا ولاردى تىرىلتەتىن كىمىڭ بار؟
و، ادامدار تاعىلارعا جول ەتپەي،
سۇلۋلىقتىڭ كۇزەتىندە تۇرىڭدار!
1 - ادام
(قايىڭ مەن گۇل جانىنا كەلەدى)
كيىنگەن كەلىنشەكتەي وقالى ورمان،
گۇلدى ورمان جانعا سايا، مالعا قورعان.
بابامىز باۋىرىندا مالىن باعىپ،
ءۇي سالىپ، قۇرىق الىپ، ۋىق جونعان.
وسىندا تابيعاتتىڭ بار اسىلى،
كوركەيگەن كەلبەتىمەن دالا سىنى.
اق قايىڭ، جاسىل جەلەك قاراعايلار،
سەكىلدى - اۋ كوزىمىزدىڭ قاراشىعى.
2 - ادام
جەر قۇلپىرسىن! ءوسسىن!
قايتا قايناسىن!
ايدىن كولگە اققۋ ءجۇزىپ،
باقتا بۇلبۇل سايراسىن.
سامعاپ ۇشقان قىرانداردىڭ،
ەلىم دەگەن ۇلانداردىڭ
قاناتتارى تالماسىن.
ەلباسىنىڭ جولداۋىنا نازار سال.
«جاسىل ەلگە» ۇلەس قوسۋ ءارى قاراي جالعاسسىن.
تابيعاتتىڭ تارىلتپاسىن تىنىسىن،
تازالىقتان باستالۋى كەرەك ەكەن ءار ءىسىڭ.
1 - ادام
جەر بەتىندە جالعىز اعاش، جالعىز كول، جالعىز وزەن قالعاندا عانا ءومىرىمىزدىڭ قانشالىقتى قاجەتتىلىگىن تۇسىنەمىز.
جەر - انانى قۇرمەتتەڭدەر، ادامزات!
الماتى قالاسى، المالى اۋدانى،
№147 گيمنازياسىنىڭ گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى
كەريمشەيەۆا بەرەكە رىسكازييەۆنا
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىنىڭ تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. ەكولوگيالىق تاربيە نەگىزىن قالىپتاستىرۋ. تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق: تاقپاقتار، ناقىل سوزدەر ايتقىزا وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن مولايتىپ، بايلانىستىرىپ سويلەۋىن، وي¬- ءورىسىن دامىتۋ
تاربيەلىك: ەستەتيكالىق تالعامىن ارتتىرىپ، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسىنە قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تابيعات كورىنىسى سۋرەتى، گۇلدەر، قۇستار، جەمىستەر، ەكيبانالار.
1 – جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستان – الەمدىك ارەنادا ءوز ورنىن ويىپ العان، ازيا مەن ەۆروپانى مويىنداتا بىلگەن رۋحى بيىك قايسار ەلدىڭ مەكەنى. ءبىز سول وركەنيەتكە قادام باسقان تاۋەلسىز ەلدىڭ ۇلانىمىز.
2 - جۇرگىزۋشى: ءبىزدىڭ ەل تاۋەلسىزدىگىن العان 20 جىلدا الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ ءبىرازىنا مۇشە بولدى. ەلىمىزدىڭ بىرلىگىن، ۇلانعايىر دالامىزدىڭ تۇتاستىعىن قورعايتىن قۇجاتتار مەن شارتتارعا قول قويىلدى.
سونىڭ ءبىرى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋ زاڭى.
1 - جۇرگىزۋشى:
ەي تابيعات، شەبەرسىن - اۋ، شەبەرسىڭ،
كورمەگەندە كورسەتەرسىڭ بەرەرسىڭ.
ۇلان-عايىر بايلىعىڭدى مىسە ەتپەي،
اشكوزدەنگەن ادامدارعا نە دەرسىن.
2 - جۇرگىزۋشى.
و، سۇلۋ دالا!
مەنىڭ سۇيگەن ەركەمسىڭ،
جانى جايساڭ جاراتىلعان ولكەمسىڭ،
و، تۋعان جەر، تاماشاسىڭ كوركەمسىڭ.
1 - جۇرگىزۋشى.
و، تابيعات سەن تىرشىلىك تۇنىپ تۇرعان،
سەن كۇنسىڭ كوتەرىلگەن كۇلىپ قىردان.
سەن كولسىڭ، سەن ورمانسىڭ، سەن بۇلاقسىڭ.
ادامدارعا سۇلۋلىقتى شىن ۇقتىرعان.
2 - جۇرگىزۋشى.
تابيعات اسەمدىكتىڭ توركىنىسىڭ،
ءان سالامىن ءبىر سەنىڭ كوركىڭ ءۇشىن.
تىرشىلىك تابىنادى ءبىر وزىڭە،
قايدا كەتتى - اۋ سول كەزدەگى كەلبەت - كورىك؟!
ءان. ورىندايتىن:
1 - جۇرگىزۋشى.
سىزدەردىڭ تاماشالايتىندارىڭىز « ادام - تابيعات پەن جەر - انا پەرزەنتى»- اتتى قويىلىم.
قويىلىمعا قاتىسۋشىلار: جەر، گۇل، جانۋار، ادام.
جەر. ەي، ادامزات بالاسى! سەن مەنىڭ باۋىرىمدا تىرشىلىك ەتەتىن تاماشا پەرزەنتىمسىڭ. سانالى پاراسات پايىمدى ءتولىمسىڭ. ءبىراق مەنىڭ پەرزەنتىم جالعىز سەن عانا ەمەس، باسقا دا تىرشىلىك يەلەرى - مەنىڭ ءتول بالالارىم. مەنىڭ اۋام، ءمولدىر سۋ بۇلاقتارىم، جايقالعان جاسىل ب ا ق جاسىل جۇپار گۇلدەرىم، اسقار دا، زاڭعار تاۋلارىم، جانۋارلارىم!
(سۋ سىلدىرى، قۇس، جانۋار داۋىسى ەستىلىپ تۇرادى.)
ءقازىر ءوزىڭ – اق ەستيسىڭ، جەر - جاھاننىڭ قازىرگى ءحالىن، تاعدىرىن.
قايىڭ: ەي، ادامزات، كۇننىڭ اپتاپ ىستىعىنان قاشىپ، جاپىراعى جايقالعان مەنىڭ كولەڭكەمدى سايالايسىڭدار. سايامدا قانشا وتىرعىلارىڭ كەلسە، سونشا وتىراسىڭدار. مەنىڭ ونىمەن ءىسىم جوق. «نەگە وتىر، تولەمى قايدا» دەمەيمىن.
گۇل: سونشالىق نازىك، الداعى كۇنىم بەيمالىم، ءوسۋ وسپەۋىم بەلگىسىز. سويتە تۇرا قىلتيىپ ءوسىپ كەلەمىن. ەندى ءبىر قاراساڭ شالعىنمەن جارىسىپ، تەربەلىپ تۇرامىن. تاعى ءبىر كۇنى قىزىل - سارى قاۋاشاق گۇلىمدى الدەكىم ءۇزىپ جاتادى...
قايىڭ: بىزدەر تىرشىلىككە قاجەتتى ورگانيكالىق زات پەن وتتەگىنىڭ قاينار كوزىمىز. وتتەگىن تروپوسفەراعا ءبولىپ شىعارامىز، اۋانى شاڭ مەن ۋلى گازداردان تازارتامىز.
گۇل: اۋانى سالقىنداتىپ، قاتتى جەلگە توسقاۋىل بولامىز. اپتاپ ىستىقتى قايتارامىز، قىسقى سۋىقتىڭ ىزعارىن باسەڭدەتەمىز.
قايىڭ: توپىراقتى قاراشىرىكپەن بايىتامىز، سايالى باسپانا، كۇندەلىكتى قارۋ جاراعىڭ، مالىڭا ءورىس، وزىڭە قونىس بولدىق.
گۇل: اۋىرا قالساڭىزدار بىزدەن ءدارى - دارمەك الاسىڭدار.
جانۋار: جويىلىپ كەتكەن، جويىلۋعا شاق تۇرعان مىنا ءبىز سياقتى جانۋارلار قانشاما دەسەڭىزشى؟! بىزدەر تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىز. ونسىز ادامزاتتىڭ ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس.
گۇل: تابيعاتقا كورىك تە، سۇلۋلىقتا بەرەتىن مىنا بىزدەر. ءبىز ماقتانىپ جاتقان جوقپىز، قايتا سونشاما ۇلان-عايىر بايلىعىنا اشكوزدەنگەن ادامداردىڭ، مىنا سەندەردىڭ ءىس - ارەكەتتەرىڭە، ناليمىز.
جانۋار: تابيعات تەپە - تەڭدىگىن ساقتاساڭدار عوي شىركىن!
1 - ادام: كەشىر، جەر - انا! بۇكىل ادامزات بالاسى كەشىرىم رەتىندە جاناشىرلىق ۇلەسىمىزدى قوسامىز، سەندەردى قورعايمىز.
ەي، ادامدار!
كۇن مەن گۇلدەن جارالعان.
وت سەزىم مەن مەيىرىم سودان تارالعان،
تىرشىلىك يەسى -
جەر - اناعا قاراڭدار!
زور قايعىدان كۇرسىنگەندە
اھ ۇرادى دۇنيە!
جاراتىلىس زاڭدىلىعى بۇزىلسا ەگەر،
سوندا بولار كىم يە؟
2 - ادام
جوق، ەندى بۇعان جول بەرمەيمىز!
(جانۋار جانىنا كەلىپ ايتادى)
كوز الدىمدا جاتتى قايران سۇلۋلار،
قايتا ولاردى تىرىلتەتىن كىمىڭ بار؟
و، ادامدار تاعىلارعا جول ەتپەي،
سۇلۋلىقتىڭ كۇزەتىندە تۇرىڭدار!
1 - ادام
(قايىڭ مەن گۇل جانىنا كەلەدى)
كيىنگەن كەلىنشەكتەي وقالى ورمان،
گۇلدى ورمان جانعا سايا، مالعا قورعان.
بابامىز باۋىرىندا مالىن باعىپ،
ءۇي سالىپ، قۇرىق الىپ، ۋىق جونعان.
وسىندا تابيعاتتىڭ بار اسىلى،
كوركەيگەن كەلبەتىمەن دالا سىنى.
اق قايىڭ، جاسىل جەلەك قاراعايلار،
سەكىلدى - اۋ كوزىمىزدىڭ قاراشىعى.
2 - ادام
جەر قۇلپىرسىن! ءوسسىن!
قايتا قايناسىن!
ايدىن كولگە اققۋ ءجۇزىپ،
باقتا بۇلبۇل سايراسىن.
سامعاپ ۇشقان قىرانداردىڭ،
ەلىم دەگەن ۇلانداردىڭ
قاناتتارى تالماسىن.
ەلباسىنىڭ جولداۋىنا نازار سال.
«جاسىل ەلگە» ۇلەس قوسۋ ءارى قاراي جالعاسسىن.
تابيعاتتىڭ تارىلتپاسىن تىنىسىن،
تازالىقتان باستالۋى كەرەك ەكەن ءار ءىسىڭ.
1 - ادام
جەر بەتىندە جالعىز اعاش، جالعىز كول، جالعىز وزەن قالعاندا عانا ءومىرىمىزدىڭ قانشالىقتى قاجەتتىلىگىن تۇسىنەمىز.
جەر - انانى قۇرمەتتەڭدەر، ادامزات!
الماتى قالاسى، المالى اۋدانى،
№147 گيمنازياسىنىڭ گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى
كەريمشەيەۆا بەرەكە رىسكازييەۆنا
You Might Also Like
