InfoHub Logo

قاپىرىق ءتالتۇس، بەينە ءبىر شىرىگەن، جويداۋسىز ۇلكەن جۇمىرتقا جارىلىپ كەتكەندەي، دۇڭك ەتكەن عاجايىپ دىبىس بەرىپ، الدەقايدا جاڭا عانا زەڭبىرەك داۋسى كۇرس ەتە تۇسكەن ەدى. جارىلعان وقتىڭ دۇمپۋىمەن تىتىرەگەن اۋادا قالانىڭ ءزارلى قوڭىسى بۇرقىراڭقىراپ، ءزايتۇن مايى، سارىمساق، شاراپ جانە قىزعان توزاڭ ءيىسى اڭقىپ قويا بەردى.

زەڭبىرەكتىڭ اۋىر كۇرسىنگەن دەمىمەن جىم بولعان وڭتۇستىك كۇنىنىڭ دۋىلداعان ۋ-شۋى ءبىر ساتكە كوشەلەردەگى كۇن قاقتاپ قىزىپ جاتقان تاستارعا قاتىپ تىنا قالدى دا، كوشەلەردىڭ ۇستىنە قايتادان ىرعىپ شىعىپ، داليعان لايلى دارياشا، تەڭىزگە قاراي جوڭكىپ الا جونەلدى.

قالا — پوپتاردىڭ بەزەندىرە كەستەلەنگەن ناماز كيىمىندەي، قۇلپىرا جاسانعان؛ ونىڭ اڭساعان ايقاي، قالتىراعان قيمىل، كۇڭىرەنگەن كۇيىنەن ءومىر اۋەنىنىڭ قۇلشىنعان لەبى ەسەدى. ءاربىر قالا — ادام ەڭبەگىمەن تۇرعان شەركەۋ دە، كەز كەلگەن جۇمىس — بولاشاققا باعىشتالعان دۇعا ءبىر.

كۇن تاس توبەگە شىققان، جەر بەتىنە، تەڭىزگە ءوزىنىڭ ءار نۇكتەسىنەن بەينە ءبىر كوك جالىن ساۋلە سەبەلەپ، سول ساۋلە قالانىڭ تاسى مەن سۋدىڭ وڭمەنىنەن ۇڭگىپ ءوتىپ جاتقانداي، اپتاعان تەڭبىل اسپان كوز ۇيالتادى. كۇمىسپەن كۇپتەلگەن شىم جىبەكشە جالت-جۇلت ەتكەن تەڭىز ماناۋراي جىلجىعان جىپ-جىلى كوگىلدىر تولقىنىمەن جاعالاۋعا ارەڭ جاناسىپ، ءومىر مەن باقىتتىڭ قاينار كوزى — كۇن جايىندا دانا جىرىن باياۋ عانا شەرتىپ جاتىر.

ءۇستى-باستارىن شاڭ باسىپ، تەرلەپ-تەپشىگەن جۇرت دۋىلداي سويلەسىپ، تۇسكى تاماقتارىن ىشۋگە جونەلگەندە، جاعالاۋعا اسىققان قىرۋار ادام كيىمدەرىن جالما-جان سىپىرىپ، تەڭىزگە قارعىپ-قارعىپ كەتكەن ەدى، قارا-قوڭىر دەنەلەرى سۋعا سۇڭگي بەرە، شارا تولى شاراپ ىشىندەگى توزاڭنىڭ قوشقىل تۇيىرىنەن اۋماي، ءسۇمپيىپ تىپ-تيتتەي بولدى دا قالدى.

شالپىلداعان سۋدىڭ جىبەكشە سۋدىراعان سىلدىرى، بويى سەرگىگەن جۇرتتىڭ مارە-سارە ايقايى، بالالاردىڭ سىقىلىق اتقان كۇلكىسى مەن شىڭعىرعان داۋىستارى جانە جۇرت قارعىعاندا شالپ ەتىپ قۇلپىرا شاشىراعان تەڭىز سۋى — وسىنىڭ ءبار-بارى دە، بەينە ءبىر كول-كوسىر تاساتتىق ءتارىزدى، كۇنگە قاراي كوتەرىلىپ جاتىر.

تروتۋاردا، ءبىر ءزاۋلىم ءۇيدىڭ كولەڭكەسىندە كوشەگە تاس توسەيتىن سوم دەنەلى، سۇرەڭسىز، اشاڭ ءتورت ادام تۇسكى استارىن الدارىنا العالى جاتقان ەدى. تاپ ءبىر كۇلگە اۋناپ تۇرەگەلگەندەي، ءۇستى-باسى شاڭنان كورىنبەگەن اپپاق قۋداي شال قىراعى، قىڭىر كوزدەرىن سىعىرايتا ءتۇسىپ، بولىنگەن سىباعانىڭ بىر-بىرىنەن كەم بولماۋىن كوزدەپ، پىشاقپەن نان تۋراپ وتىر. باسىمداعى شاشاقتى قىزىل توقىما قالپاعى كوزىنە تۇسە بەرگەن سوڭ قارت، اپوستولدىڭ باسى سىقىلدى، قازانداي باسىن ءبىر سىلكىپ قويىپ ەدى، توتىنىڭ تۇمسىعىنا بەيىم، سۇكيگەن مۇرنى شۋىلداپ، تاناۋى دەلديە قالدى.

ونىڭ قاسىندا جىپ-جىلى تاس ۇستىنە شالقاسىنان ءتۇسىپ ءبىر، قوڭىزداي، جىلتىر قارا جىگىت جاتىر؛ بەتىنە ۇشىپ تۇسكەن ناننىڭ قوقىمىنان كوزىن سامارقاۋ عانا سىعىرايتىپ، ۇيقىلى-وياۋ ىڭىلداعانداي، الدەنەدەي انگە سالىپ قويادى ءوزى. ال ەندى، قالعان ەكەۋى ءۇيدىڭ اپپاق قابىرعاسىنا ارقالارىن سۇيەپ، قالعىپ وتىرعان بولاتىن.

بۇلارعا قاراي ءبىر قولىندا شاراپ قۇيىلعان شيشا، ەندى ءبىر قولىندا كىشىگىرىم تۇيىنشەگى بار ءبىر بالا كەلە جاتقان ەدى،— باسىن شالقايتىپ، اۋماعان قۇسشا شاڭقىلداعان ءوزى شيشانىڭ سىرتىنا وراعان ساباننان باتپىراعان شاراپتىڭ، لاعىل سىقىلدى جايناعان شوقشا جارقىلداپ، سورعالاپ كەلە جاتقانىن ءتىپتى سەزەر دە ەمەس.

مۇنى كوزى شالىپ قالعان قارت پىشاق پەن ناندى جىگىتتىڭ كەۋدەسىنە قويا سالىپ، ەكى قولىن ەبدىرەي بۇلعاپ:

— جۇگىر جىلدام، كور سوقىر! كوردىڭ بە شاراپتى! — دەپ ەدى بالانى شاقىرىپ.

شيشانى كوزىنە تاياپ اپارعان بالا «قاپ» دەپ سانىن ءبىر-اق سوقتى دا، ۇكىدەي ۇشىپ تاس توسەۋشىلەردىڭ جانىنا جەتىپ كەلدى، سول ارادا جۇرت ابىڭ-كۇبىڭ بولىپ دۇرلىگە دابىرلاپ، شيشانى سيپالاپ كورۋگە كىرىستى دە، بالا وقشا زىمىراعان كۇيى ءبىر اۋلاعا كىرىپ، كوزدى اشىپ جۇمعانشا ءبىر ءداۋ توستاعاندى الىپ قايتىپ تا ورالدى.

جەرگە قويىلعان توستاعانعا قارت قىپ-قىزىل جەلىك سۋىن سىزدىقتاتىپ، ەپپەن قۇيا باستاعان كەزدە كەبەرسىگەن ەرىندەرى وزەۋرەي دىرىلدەپ، كۇن كوزىندە شىمىرلاعان شاراپقا تورتەۋى قىزىعا قاراي قالىستى.

بۇلارعا قاراي، كومىردەي قارا شاشىنا سارى شىلتەر شارف سالىنىپ، وكشەسى قازديعان كۇرەڭ بوتينكاسىن تاق-تۇق باسقان ءبىر ايەل بۇيرا شاشتى كىپ-كىشكەنتاي قىزىن قولىنان جەتەكتەپ كەلە جاتقان ەدى. قىز القىزىل قالامپىر گۇلىن ۇستاعان وڭ قولىن بۇلعاڭداتىپ، اياعىن تەڭسەلە باسىپ، اندەتىپ قويادى:

— و، ما، و، ما، و، ميا ما-ا...

تاس توسەۋشى قارتتىڭ جەلكە جاعىنا كەپ تۇرا قالعان قىز ءانىن قويا قويىپ، اياعىن ۇشىنان باسىپ جوعارى كوتەرىلدى دە، تاپ ءبىر ءوزىنىڭ ايتقان ءانىن سوزىپ اكەتكەندەي بوپ، سارى توستاعانعا سىلدىراي سورعالاعان شاراپقا قارتتىڭ يىعىنان قادالا قارادى.

ءسويتىپ تۇرىپ قىز قولىن ايەلدىڭ قولىنان بوساتىپ، گۇل شەشەگىنەن ءبىر تالىن ءۇزىپ الدى دا، اۋماعان تورعايدىڭ قاناتىنداي، شيەتتەي قوڭىرقاي قولىن جوعارى كوتەرىپ، توستاعانداعى شاراپقا جاڭاعى القىزىل گۇلدى تاستاپ كەپ جىبەردى.

ءسويتۋى-اق مۇڭ ەكەن، وتىرعان ءتورت ادام سەلك ەتىپ، شاڭ شالعان باستارىن شالقايتىپ شامدانا قاراي قالعان ەدى، ۇيالىڭقىراپ، الدەنە دەپ زەكىگەن انا، كىشكەنتاي اياقتارىن توپىلداتىپ، الاقانىن سوعىپ كۇلىپ جىبەرگەن قىزىنىڭ قولىنان ۇستاماقشى بوپ الەككە ءتۇسىپ، بالا يىلىپ-بۇگىلىپ سىقىلىق اتىپ قويا بەردى دە، گۇل شەشەگى، كىشكەنتاي قىزعىلت قايىقتان اۋماي، توستاعانداعى شاراپ بەتىندە قالقي جونەلدى.

الدەقايدان ستاكان تاۋىپ اكەپ گۇلمەن قوسا شاراپتان ءبىر كوسىپ العان قارت اۋىر ىرعالا جۇگىنىپ، ستاكاندى اۋزىنا اپارا بەرىپ:

— وقاسى جوق، حانىم! ءسابيدىڭ سىيى — ءتاڭىرىنىڭ سىيى دەگەن... ءسىزدىڭ دەنساۋلىعىڭىز ءۇشىن، سىمباتتى حانىم، جانە سەنىڭ دە دەنساۋلىعىڭ ءۇشىن، بوبەگىم! اناڭ سىقىلدى ارۋ ءارى ەكى ەسە باقىتتى بول... — دەدى بايىپپەن، ەكەۋىن جۇباتىپ.

ءسويتىپ اپپاق مۇرتىن ستاكانعا ماتىرىپ، كوزىن سىعىرايتا تۇسكەن قارت قوڭقاق مۇرنىن ءشۇيىرىپ، تامسانا وتىرىپ، كۇرەڭىتكەن سۋسىندى ءسىمىرىپ سالدى.

انا كۇلىمدەپ، ءيىلىپ، قىزىنىڭ قولىنان جەتەكتەپ جايىنا جونەلگەن ەدى، تاس ۇستىندە تەڭسەلىپ، اياعىن تارپ-تۇرپ باسقان قىزى دا كوزىن سىعىرايتىپ:

— و، ما-ا... و، ميا ما-ا... — دەپ، شىرىلداپ ءان سالىپ بارا جاتتى.

تاس توسەۋشىلەر مويىندارىن كەرەنەۋ بۇرىپ، بىرەسە شاراپقا، بىرەسە قىزدىڭ سوڭىنان قاراپ، جىمىڭ قاعىسىپ، وڭتۇستىك ادامدارىنىڭ سۋسىلداعان تىلىمەن بىرىنە-بىرى الدەنە دەپ ءۇن قاتىپ قويادى.

ال ەندى، بۇل كەزدە توستاعانداعى كۇرەڭىتكەن شاراپ بەتىندە القىزىل گۇل شەشەگى قالقىپ جۇرگەن ەدى.

تەبىرەنگەن تەڭىز، دۋىلداعان قالا، جالت-جۇلت ەتىپ جايناعان كۇن ءوز ەرتەگىلەرىن اعىلدا-تەگىل شەرتە بەردى.

---