تامىردىڭ تۇروزگەرىستەرى
تاقىرىبى: «تامىردىڭ تۇروزگەرىستەرى»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى – تامىردىڭ تۇروزگەرىسى، ونىڭ تۇرلەرى جايلى ماعلۇمات بەرۋ.
تاربيەلىلىگى – ءتۇرلى تاربيەلىك شارالاردىڭ اسەرىمەن وقۋشى تۇلعاسىندا جاعىمدى وزگەرىستەرگە جەتۋ.
دامىتۋشىلىعى – پانگە، تاقىرىپقا بايلانىستى قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ.
قۇرال - جابدىقتار: ەلەكتروندى كورسەتىلىمدەر، وقۋلىقتاعى سۋرەتتەر
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى.
1. تىزىمدەگى ورگانيكالىق جانە مينەرالدى تىڭايتقىشتاردى ءبولىپ كەستەگە تولتىر.
ورگانيكالىق تىڭايتقىشتار
مينەرالدى تىڭايتقىشتار
1. ازوت سەليتراسى؛ 2. قۇس ساڭعىرىعى؛ 3. سۋپەرفوسفات؛ 4. كۇل؛ 5. تورف؛ 6. قي؛ 7. سۇيەك ۇنى؛ 8. قاراشىرىك؛ 9. نيتراگين؛ 10. كومىر.
2. تومەندەگى سيپاتتامالار تىڭايتقىشتاردىڭ قاي تۇرىنە ءتان ەكەنىن تۇسىنا رەت سانىن قويۋ ارقىلى انىقتا.
ءى. ازوتتى
ءىى. فوسفورلى
ءىىى كالييلى
1. جەمىستەردىڭ ءپىسۋ مەرزىمىن قىسقارتادى؛
2. سۋىققا توزىمدىلىگىن ارتتىرادى؛
3. ساباق پەن جاپىراعىنىڭ ءوسۋىن كۇشەيتەدى؛
4. تامىر مەن تۇينەكتىڭ وسۋىنە اسەر ەتەدى
3. دۇرىس جاۋاپتىڭ تۇسىنا بەلگى قويۋ ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەر
ءى. توپىراقتان قورەكتەنۋ كەزىندە قاتىساتىن ۇلپالارعا قايسىسى جاتادى؟
1. وتكىزگىش؛ 2. ءتۇزۋشى؛ 3. جابىن؛ 4. نەگىزگى - فوتوسينتەزدەۋشى؛ 5. تىرەك؛ 6. نەگىزگى - قورەكتىك؛ 7. ءبولىپ شىعارۋشى.
ءىى. اسىرەسە قىستا جانە كوكتەمدە بولمە وسىمدىكتەرىنىڭ جاپىراقتارىنىڭ سارعايۋى قانداي ەلەمەنتتىڭ جەتىسپەۋىنەن دەپ ويلايسىزدار؟
1. فوسفوردىڭ؛
2. كالييدىڭ؛
3. تەمىردىڭ؛
4. كالسييدىڭ؛
5. ازوتتىڭ.
جاڭا ساباق. «تامىردىڭ تۇروزگەرىستەرى»
وسىمدىكتىڭ بارلىق مۇشەلەرىندە سىرتقى ورتا جاعدايلارىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى ءتۇرلى اۋىتقۋلار مەن وزگەرىستەر بولادى. تىرشىلىگىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن وسىمدىك مۇشەلەرى ءار ءتۇرلى جاعدايعا ءتۇرىن وزگەرتۋ ارقىلى بەيىمدەلۋىن تۇروزگەرىس (مەتامورفوز) دەيدى.
تامىردىڭ تۇروزگەرىستەرى
قىسقاشا سيپاتتاماسى، اتقاراتىن قىزمەتى.
جەمتامىرلار
ءار ءتۇرلى ورگانيكالىق زاتتار وسىمدىكتەردىڭ نەگىزگى تامىرلارىنىڭ جاسشۋالارىندا قورعا جينالادى، جۋانداپ ءتۇرىن وزگەرتەدى. جەمتامىرلار شىرىندى، قۇرامىندا ورگانيكالىق زاتتار مەن ۆيتاميندەر بولعاندىقتان، كۇندەلىكتى تاماققا پايدالانادى. ەكى جىلدىق وسىمدىكتەر (رەديسكادان باسقاسى).
تىرەۋ تامىرلار
تروپيكتىك ورمانداردا وسەتىن اعاشتاردا بولاتىن قوسالقى تامىرلار. دامي كەلە قوسالقى تامىرلار شىعىپ، بىرتىندەپ ۇزارىپ، توپىراققا (جەرگە) جەتەدى. قوسالقى تامىرلاردىڭ سانى كوبەيەدى، جۋاندايدى. تىرەۋ تامىرلار اعاشتىڭ دىڭىنەن الىسقا كەتەدى. مۇنداي اعاشتاردىڭ ءدىڭى وتە جىڭىشكە، سۇلباسى ۇلكەن بولادى. ۇلكەن سۇلبا مەن جىڭىشكە ءدىڭ تىرەۋ تامىرلارعا سۇيەنىپ وسەدى.
ەمىزىك تامىرلار
پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەتىن وسىمدىكتەردىڭ تامىرلارى. بۇلار ءپىشىنى، ءتۇسى جاعىنان باسقا وسىمدىكتەرگە مۇلدە ۇقسامايدى. تامىرلارى باسقا ءبىر وسىمدىكتىڭ ساباعى مەن تامىرىنا جاناسقان كەزدە عانا پايدا بولادى. ەمىزدىك تامىر الدىمەن ساباق وڭىندە ءوسىندى تۇرىندە شىعادى. ول وزىنە جاناسقان باسقا وسىمدىكتىڭ وڭىنە (قابىعىنا) ەنىپ، ەمىزىك تامىرى ارقىلى دايىن قورەكتىك زاتتاردى سورادى
تۇينەكتى تامىرلار
تامىردىڭ بارلىعى جۋانداپ، شىرىندى بولادى. ەگەر شاشاق تامىر تۇينەك تامىرلارعا اينالسا، بارلىق تامىرلارى بىلەۋلەنىپ، جۋانداپ، توپتانىپ تۇرادى. تۇينەك تامىرلار وسىمدىك قىستاپ شىعۋ ءۇشىن جانە جىنىسسىز كوبەيۋ ءۇشىن كەرەك.
اۋا تامىرلار ساباقتان داميدى. وتتەگى جوق، باتپاقتا، سازدى جەرلەردە وسەتىن وسىمدىكتەر ۇشتارى باتپاقتان شىعىپ تۇرادى، قابىعى جۇقا بولادى. اعاش دىڭىنە جابىسىپ وسكەن ءسۇيسىننىڭ (ورحيدەيا) اۋا تامىرلارى اعاش قابىعىنان سىرعىپ اققان سۋ مەن جاڭبىر سۋىن سىڭىرەدى. جاپىراقتارى بولمايتىندارىندا فوتوسينتەز قىزمەتىن اتقارادى.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ. سايكەستەندىرۋ تاپسىرماسى.
1. ءار ءتۇرلى ورگانيكالىق زاتتار وسىمدىكتەردىڭ نەگىزگى تامىرلارىنىڭ جاسۋشالارىندا قورعا جينالادى، جۋانداپ ءتۇرىن وزگەرتەدى. ا) اۋا تامىرلار
2. تروپيكتىك ورمانداردا وسەتىن اعاشتاردا بولاتىن قوسالقى تامىرلار. ءا) تۇينەكتى تامىرلار
3. پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەتىن وسىمدىكتەردىڭ تامىرلارى. ب) ەمىزىك تامىرلار
4. تامىردىڭ بارلىعى جۋانداپ، شىرىندى بولادى. ۆ) تىرەۋ تامىرلار
5. وتتەگى جوق، باتپاقتا، سازدى جەرلەردە وسەتىن وسىمدىكتەر ۇشتارى باتپاقتان شىعىپ تۇرادى، قابىعى جۇقا بولادى. گ) جەمتامىرلار
وقۋشىلاردى باعالاۋ. بۇگىنگى ساباقتا ءۇي تاپسىرماسى، جاڭا ساباقتا بەرىلگەن تاپسىرمالارعا دۇرىس جاۋاپ بەرىپ، بەلسەندىلىك تانىتقان وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى. «تامىردىڭ تۇروزگەرىستەرى» تاقىرىبىن وقىپ كەلۋ، جالپى وسىمدىكتىڭ ۆەگەتاتيۆتى مۇشەسىنىڭ ءبىرى – تامىر جايلى وتىلگەن تاقىرىپتاردى قايتالاپ كەلەسىزدەر، كەلەسى ساباقتا بيولوگيالىق تەست جۇمىسى الىنادى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى – تامىردىڭ تۇروزگەرىسى، ونىڭ تۇرلەرى جايلى ماعلۇمات بەرۋ.
تاربيەلىلىگى – ءتۇرلى تاربيەلىك شارالاردىڭ اسەرىمەن وقۋشى تۇلعاسىندا جاعىمدى وزگەرىستەرگە جەتۋ.
دامىتۋشىلىعى – پانگە، تاقىرىپقا بايلانىستى قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ.
قۇرال - جابدىقتار: ەلەكتروندى كورسەتىلىمدەر، وقۋلىقتاعى سۋرەتتەر
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى.
1. تىزىمدەگى ورگانيكالىق جانە مينەرالدى تىڭايتقىشتاردى ءبولىپ كەستەگە تولتىر.
ورگانيكالىق تىڭايتقىشتار
مينەرالدى تىڭايتقىشتار
1. ازوت سەليتراسى؛ 2. قۇس ساڭعىرىعى؛ 3. سۋپەرفوسفات؛ 4. كۇل؛ 5. تورف؛ 6. قي؛ 7. سۇيەك ۇنى؛ 8. قاراشىرىك؛ 9. نيتراگين؛ 10. كومىر.
2. تومەندەگى سيپاتتامالار تىڭايتقىشتاردىڭ قاي تۇرىنە ءتان ەكەنىن تۇسىنا رەت سانىن قويۋ ارقىلى انىقتا.
ءى. ازوتتى
ءىى. فوسفورلى
ءىىى كالييلى
1. جەمىستەردىڭ ءپىسۋ مەرزىمىن قىسقارتادى؛
2. سۋىققا توزىمدىلىگىن ارتتىرادى؛
3. ساباق پەن جاپىراعىنىڭ ءوسۋىن كۇشەيتەدى؛
4. تامىر مەن تۇينەكتىڭ وسۋىنە اسەر ەتەدى
3. دۇرىس جاۋاپتىڭ تۇسىنا بەلگى قويۋ ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەر
ءى. توپىراقتان قورەكتەنۋ كەزىندە قاتىساتىن ۇلپالارعا قايسىسى جاتادى؟
1. وتكىزگىش؛ 2. ءتۇزۋشى؛ 3. جابىن؛ 4. نەگىزگى - فوتوسينتەزدەۋشى؛ 5. تىرەك؛ 6. نەگىزگى - قورەكتىك؛ 7. ءبولىپ شىعارۋشى.
ءىى. اسىرەسە قىستا جانە كوكتەمدە بولمە وسىمدىكتەرىنىڭ جاپىراقتارىنىڭ سارعايۋى قانداي ەلەمەنتتىڭ جەتىسپەۋىنەن دەپ ويلايسىزدار؟
1. فوسفوردىڭ؛
2. كالييدىڭ؛
3. تەمىردىڭ؛
4. كالسييدىڭ؛
5. ازوتتىڭ.
جاڭا ساباق. «تامىردىڭ تۇروزگەرىستەرى»
وسىمدىكتىڭ بارلىق مۇشەلەرىندە سىرتقى ورتا جاعدايلارىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى ءتۇرلى اۋىتقۋلار مەن وزگەرىستەر بولادى. تىرشىلىگىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن وسىمدىك مۇشەلەرى ءار ءتۇرلى جاعدايعا ءتۇرىن وزگەرتۋ ارقىلى بەيىمدەلۋىن تۇروزگەرىس (مەتامورفوز) دەيدى.
تامىردىڭ تۇروزگەرىستەرى
قىسقاشا سيپاتتاماسى، اتقاراتىن قىزمەتى.
جەمتامىرلار
ءار ءتۇرلى ورگانيكالىق زاتتار وسىمدىكتەردىڭ نەگىزگى تامىرلارىنىڭ جاسشۋالارىندا قورعا جينالادى، جۋانداپ ءتۇرىن وزگەرتەدى. جەمتامىرلار شىرىندى، قۇرامىندا ورگانيكالىق زاتتار مەن ۆيتاميندەر بولعاندىقتان، كۇندەلىكتى تاماققا پايدالانادى. ەكى جىلدىق وسىمدىكتەر (رەديسكادان باسقاسى).
تىرەۋ تامىرلار
تروپيكتىك ورمانداردا وسەتىن اعاشتاردا بولاتىن قوسالقى تامىرلار. دامي كەلە قوسالقى تامىرلار شىعىپ، بىرتىندەپ ۇزارىپ، توپىراققا (جەرگە) جەتەدى. قوسالقى تامىرلاردىڭ سانى كوبەيەدى، جۋاندايدى. تىرەۋ تامىرلار اعاشتىڭ دىڭىنەن الىسقا كەتەدى. مۇنداي اعاشتاردىڭ ءدىڭى وتە جىڭىشكە، سۇلباسى ۇلكەن بولادى. ۇلكەن سۇلبا مەن جىڭىشكە ءدىڭ تىرەۋ تامىرلارعا سۇيەنىپ وسەدى.
ەمىزىك تامىرلار
پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەتىن وسىمدىكتەردىڭ تامىرلارى. بۇلار ءپىشىنى، ءتۇسى جاعىنان باسقا وسىمدىكتەرگە مۇلدە ۇقسامايدى. تامىرلارى باسقا ءبىر وسىمدىكتىڭ ساباعى مەن تامىرىنا جاناسقان كەزدە عانا پايدا بولادى. ەمىزدىك تامىر الدىمەن ساباق وڭىندە ءوسىندى تۇرىندە شىعادى. ول وزىنە جاناسقان باسقا وسىمدىكتىڭ وڭىنە (قابىعىنا) ەنىپ، ەمىزىك تامىرى ارقىلى دايىن قورەكتىك زاتتاردى سورادى
تۇينەكتى تامىرلار
تامىردىڭ بارلىعى جۋانداپ، شىرىندى بولادى. ەگەر شاشاق تامىر تۇينەك تامىرلارعا اينالسا، بارلىق تامىرلارى بىلەۋلەنىپ، جۋانداپ، توپتانىپ تۇرادى. تۇينەك تامىرلار وسىمدىك قىستاپ شىعۋ ءۇشىن جانە جىنىسسىز كوبەيۋ ءۇشىن كەرەك.
اۋا تامىرلار ساباقتان داميدى. وتتەگى جوق، باتپاقتا، سازدى جەرلەردە وسەتىن وسىمدىكتەر ۇشتارى باتپاقتان شىعىپ تۇرادى، قابىعى جۇقا بولادى. اعاش دىڭىنە جابىسىپ وسكەن ءسۇيسىننىڭ (ورحيدەيا) اۋا تامىرلارى اعاش قابىعىنان سىرعىپ اققان سۋ مەن جاڭبىر سۋىن سىڭىرەدى. جاپىراقتارى بولمايتىندارىندا فوتوسينتەز قىزمەتىن اتقارادى.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ. سايكەستەندىرۋ تاپسىرماسى.
1. ءار ءتۇرلى ورگانيكالىق زاتتار وسىمدىكتەردىڭ نەگىزگى تامىرلارىنىڭ جاسۋشالارىندا قورعا جينالادى، جۋانداپ ءتۇرىن وزگەرتەدى. ا) اۋا تامىرلار
2. تروپيكتىك ورمانداردا وسەتىن اعاشتاردا بولاتىن قوسالقى تامىرلار. ءا) تۇينەكتى تامىرلار
3. پارازيتتىك تىرشىلىك ەتەتىن وسىمدىكتەردىڭ تامىرلارى. ب) ەمىزىك تامىرلار
4. تامىردىڭ بارلىعى جۋانداپ، شىرىندى بولادى. ۆ) تىرەۋ تامىرلار
5. وتتەگى جوق، باتپاقتا، سازدى جەرلەردە وسەتىن وسىمدىكتەر ۇشتارى باتپاقتان شىعىپ تۇرادى، قابىعى جۇقا بولادى. گ) جەمتامىرلار
وقۋشىلاردى باعالاۋ. بۇگىنگى ساباقتا ءۇي تاپسىرماسى، جاڭا ساباقتا بەرىلگەن تاپسىرمالارعا دۇرىس جاۋاپ بەرىپ، بەلسەندىلىك تانىتقان وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى. «تامىردىڭ تۇروزگەرىستەرى» تاقىرىبىن وقىپ كەلۋ، جالپى وسىمدىكتىڭ ۆەگەتاتيۆتى مۇشەسىنىڭ ءبىرى – تامىر جايلى وتىلگەن تاقىرىپتاردى قايتالاپ كەلەسىزدەر، كەلەسى ساباقتا بيولوگيالىق تەست جۇمىسى الىنادى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اتموسفەرا جانە اتموسفەرالىق قىسىم. (پرەزەنتاسياسىمەن)
