InfoHub Logo

ەرۋباي اۋىلىندا 37 ءۇي بار. بۇل 37 ءۇي بۇرىن ۇشكە جىكتەلەتىن: باي، ورتاشا، كەدەي بولىپ. ءبىر كەزدەردە بايدىڭ سانى — 4، ورتاشا — 12، قالعانى كەدەي بولىپ ءجۇردى. بەرىرەك كەلگەن سوڭ، ارينە، توڭكەرىستەن كەيىن جەردە ءبىر ساناعاندارىندا بايدىڭ سانى 3، ورتاشا 20، قالعانى كەدەي بولدى.

— وسى دۇرىس پا؟ — دەپ سۇراۋشىلارعا، اۋىل بولىپ:

— وسى دۇرىس-اق! — دەپ جاۋاپ بەرىسىپ ءجۇردى.

بىلتىر وسى ەرۋباي اۋىلىندا "تاڭ" دەگەن كولحوز ۇيىستى. كولحوزدىڭ باستىعى ەرشى ەرمان، ورىنباسارى ماكەن جەڭگەي، حاتشىسى دۇيسەكەي بولدى.

جەتىبايدىڭ ءۇيىنىڭ تورگى بولمەسىن كەڭسە قىلىپ، كولحوز ىسكە كىرىستى. تولىپ جاتقان سپيسوك جاسالدى. تولىپ جاتقان انكەت تولتىرىلدى. سپيسوك، انكەتتەردى قورىتىپ كەلىپ، اۋدانعا دەرەك بىلدىرگەندە:

"ەرۋباي اۋىلى ءجۇز پروسەنت كولحوز بولدى" — دەگەن قورىتىندى شىقتى.

جالپى جيىلىستا باياندامانى ەرمان ىستەدى.

— اۋ، وسىنىمىز اۋەلى قالاي ءوزى؟ مىنا ءدۇتپاي اۋىلدارى بايلارىن الاستاپ شىعارىپ جاتقان كورىنەدى. ولار — توقسان پروسەنت قانا كولحوز بولىپ وتىرمىز دەيدى. ءبىز وسى اسىرا سىلتەپ الىپ جۇرگەنىمىز جوق پا؟ — دەپ ىسقاق تاناۋى دەلديىپ، كوپتىڭ الدىندا قاسقايا ءبىر تۇردى.

— باسە، ىسقاق نەعىپ شاتاق شىعارماي ءجۇر دەپ ەدىم-اۋ!

— داۋ شىعارماسا، ىسقاقتىڭ ىشكەن اسى بويىنا تارامايدى عوي.

— اتىن شىعارۋ ءۇشىن سويلەيدى كوبىنە.

— "بەلسەندى" دەپ ايتسىن دەيدى.

— ىسقاق... ىسقاق... — دەپ جيىلىستا وتىرعاندار شۋلاپ الا جونەلىستى.

ەرمان ىمداعان سوڭ، دۇيسەكەي حاتشى ورنىنان تۇرىپ، كىشكەنە كىتاپتىڭ ءبىر بەتىن اۋداردى، ەكىنشى بەتىن اۋداردى، ءبىر جەرىنە شۇقشيا قادالدى:

— كولحوزعا كىمدەر كىرە المايدى؟ مىنە، مۇندا ايتىلعان، — دەدى دۇيسەكەي جايراڭداپ، جەردەن جەتى قويان تاپقانداي.

— ال، كىمدەر؟

— باي كىرە المايدى، مولدا كىرە المايدى. پاتشا تۇسىندا اكىم بولعاندار، شەن العان، شەكپەن كيگەندەر كىرە المايدى...

جۇرت بىرىنە-بىرى قارادى. جامانباي مولدا، ەربوسىن، ەرۋبايلار بىرەۋ كورىپ قالا ما دەگەندەي، بۇعا ءتۇستى.

— اۋ، وسى ايتقاندارىڭ بىزدە بار ما؟ — دەدى بىرەۋ.

— بار! — دەپ، ىسقاق تاعى داۋىستادى.

— انە، تاعى كىرىستى.

— ىزدەگەنى بۇزىقتىق.

— ەلدىڭ ەل بولعانى وعان نە كەرەك، — دەپ جۇرت تاعى شۋلاستى. ايەلدەر سىبىرلاستى. بىرەۋلەرى ەرنىن شىعارىستى.

— ىسقاق بار دەپ تۇر عوي، ايتسىن! —دەدى ءبىر جۋان داۋىس.

— ال، ىسقاق، ايتاسىڭ با؟ — دەپ ەرۋباي شۇقشيا قالدى.

— سولبىرايماي تۇرساي، انت ۇرعان! — دەپ بىرەۋلەر جىپ ەتە قالدى.

ىسقاق سۇيرەتىلە باسىپ، كوپتىڭ الدىنا كەلدى. بوركىن الىپ، قولتىعىنا قىستى. ساقالىن بىر-ەكى رەت تۇتامداپ ۇستاپ، شىرق ەتكىزىپ جەرگە تۇكىرىپ تە الدى.

— Ay، قاشان ايتاسىڭ؟

— بالدەنىپ تۇر عوي.

— تۇنەۋگى وكىرىكتەن كەلگەن وكىل قۇساپ سويلەمەكشى بولىپ تۇر عوي، — دەپ جۇرت تاعى كەۋىلدەستى.

— جولداستار! — دەدى ىسقاق وڭ قولىمەن مىقىنىن تىرەپ.— ءبىز سوقىر بولمايىق. ءبىز كەدەي اتىنا لايىقسىز جۇمىس ىستەمەيىك. ءبىز شىن كولحوز بولايىق. ەرۋباي اۋىلىندا باي جوق، دەگەنگە كىم نانار؟ ناندىرشى، قانە؟ ءبىز ايتپاعانمەن جۇرت ايتار. قارا جولدىڭ ۇستىندە وتىرعان اۋىلمىز. وتكەن-كەتكەننىڭ ءبارى بىلەدى ءبىزدىڭ اۋىلدى. كوك توبەلى اعاش ۇيلەردى كورمەگەن كىم بار دەيسىڭ؟..

— وسى نە سويلەپ تۇر؟ كوك توبەلى ءۇيىڭ قايدا؟ — دەپ شەتكەرەك وتىرعان سوپاق بەتتى كىسى، تاناۋى قۋسىرىلىپ، ىسقاقتىڭ جاعاسىنان الا تۇسەتىن ادام تارىزدەندى.

— جوق، جولداس، بۇرىن باردى، بۇدان ەكى جىل بۇرىن عانا باردى. ساتسا، ءبارى دە جوق بولادى. ءۇي تۇگىل، مال دا جوق بولادى. وسى اۋىلدىڭ ءۇستى قارا قۇرىم بولىپ جاتاتىن مال ەدى، سول قايدا بىلەسىڭدەر مە؟ ەرماننىڭ ەكى قاراسى ءالى بار. مەنىڭ ەكى قارام ءالى بار. ول مال قايدا كەتتى؟ ول مال كىمدىكى ەدى؟..

— Ay، ۋاقىتىمىز جوق، جۇمىسىمىز بار. ىسقاقتىڭ ءسوزى بىتپەس. باسقارما ءبىزدى جينادى ەكەن! جۇمىسىن بىتىرسە ەكەن دە، ءبىزدى تاراتسا ەكەن؟ — دەدى ءجۇسىپ كوتەرىلە ءتۇسىپ.

— ءپالى، وسى ءجون، — دەپ ادىراق ونى قوستادى.

— ءبىزدىڭ قاراپ وتىرعان ماسەلەمىز — بايدى زەرتتەۋ مە، جوق باسقا ما؟ — دەپ بىرەۋ سۇراۋ بەرىپ ەدى.

— اۋدانعا جىبەرىلەتىن دەرەكتى بەكىتۋ ءۇشىن جيناپ وتىرمىز، —دەپ دۇيسەكەي شاپشاڭداتىپ جاۋاپ قايتاردى.

— ەندەشە، بەكىتىلسىن! ال، جۇرت، تارايىق! — دەپ، داۋرەنبەك ورنىنان تۇرىپ ەدى، جۇرت دۇركىرەي تۇردى.

— ال، ىسقاق، سوعا بەر.

— دوكلات ىستە.

— ءسوز ىسقاق جولداسقا بەرىلدى، — دەپ تاراپ بارا جاتقان جۇرت داۋرىعىسىپ كۇلىستى.

ىسقاق ءبىرسىپىراعا شەيىن ۇندەمەي وتىردى. ۇستەل باسىندا ەرمان باستىق پەن قاۋلىنىڭ اعىن جازىپ ۇلگىرە الماي وتىرعان دۇيسەكەي قالدى.

— ەرمان شىراعىم، ءبىزدىڭ اۋىلدا وسى شىنىمەن باي جوق پا؟ اشىپ ايتشى، — دەدى ىسقاق ءبىر كەزدە كۇرسىنىپ.

— مەن قايدان بىلەيىن. سولاي دەسىپ ءجۇر عوي. جەكە سالىققا، قارا تىزىمگە ىلىككەن ادامدار دا جوق، — دەپ ەرمان كۇڭكىلدەدى.

— جەكە سالىققا، قارا تىزىمگە بايلار، مولدالار وزدەرى ىزدەنىپ بارىپ ىلىگە مە ەكەن، الدە، ولاردى ىلىكتىرىپ بەرۋ مىندەتى مە ەكەن؟..

— ءوي، باسىمدى اۋىرتپاشى، مىنا ءبىر انكەتىن تاپسىرا الماي جاتىرمىن، — دەپ ەرمان قاعازىنا ءۇڭىلدى.

"تاڭ" كولحوزىنىڭ مۇشەلەرىنىڭ اراسى التى ايعى قويۋ داۋدان ارىلمادى. ۇرىس دەسەڭ، وسىندا، توبەلەس دەسەڭ، وسىندا. قاتىننان ايرىلۋ دەسەڭ، وسىندا.

— كولحوزىڭ قۇرىسىن، بەرەكەمىز كەتىپ بولدى، — دەپ رەنىش بىلدىرگەندەر دە سەزىلدى.

ءبىر كۇنى جالپى جينالىس شاقىرىلدى. جيىلىس وتە تىعىز شاقىرىلدى. ەرمان قالتىرانىپ، سۇرلانىپ، جيىلىستى نە ءۇشىن شاقىرعانىن ايتتى:

— وسىلاي دا وسىلاي. ەگىنگە ەرتەڭ شىققالى وتىرعانىمىزدا 12 ءۇيدىڭ "بولىنەمىز" دەپ وتىرعانى مىناۋ...

— بولىنگەندە، بولەك كولحوز بولماق پا؟

— جوق، مۇلدە كولحوز بولمايمىز دەيدى.

— ولار كىمدەر؟

— جامانباي، ەربوسىن، ەرۋبايلار، تاعى باسقالار، — دەپ ەرمان ارىزداعى تىزبەنى شۇبىرىپ وقىپ شىقتى.

ىسقاق مىرس ەتىپ، ميىعىنان كۇلدى.

— ەرمان شىراعىم، وسى ءبىزدىڭ اۋىلدا باي بار ما ەندى، بىلەسىڭ بە؟ — دەدى ىسقاق كۇلىمدەي ءتۇسىپ.

— ءوي، قويشى، ادامنىڭ باسى قاتىپ وتىرسا، — دەپ ەرمان جەلكەسىن قاسىدى.

ىسقاق ورنىنان قۇشىرلانىپ تۇردى:

— جوق، جولداستار، باس قاتاتىن جۇمىس بۇل ەمەس. قاتقان باس قاتار، ەندى جازىلۋ كەرەك. بىلتىردان بەرى بايدى جوعالتىپ الىپ ماسقارا بولىپ ءجۇر ەدىك، مىنە، كوردىڭ بە! وزدەرى اشىپ بەردى! بەت پەردەسى اشىلدى دەگەن وسى! كولحوزدان شىعامىن دەپ وتىرعان وسى 12 ءۇيدىڭ ىشىندە سىتىعى بار ما؟ كىلەڭ بايدىڭ، شونجاردىڭ تۇقىمى ەمەس پە! وسىلاردى كەدەيمەن بىرگە تىلەك تىلەيدى دەپ كىم ايتار؟! شىقسىن، الاستا! ارىزىن بىلاي قوي، الاستاپ شىعار! جاز پروتوكولدى!

ۇيلىعىپ وتىرعان جۇرت تىرەلگەن تۇبەكتەن جول ىزدەپ تاپقانداي، كادىمگىدەي جازىلىپ سالا بەردى.

— ە، باسە، ىسقاق بىردەمە تاپسا كەرەك ەدى! — دەپ بىرەۋلەر قۋانىپ قالدى.

دۇيسەكەي حاتشى كوپتىڭ اتىنان قاۋلى جازدى. قاۋلىعا مۇشەلەر تەگىس قول قويماقشى بولىستى.

— الگى مەنىڭ ءسوزىم تۇگەل وسىندا جازىلدى ما؟ — دەدى ىسقاق.

— جازىلدى.

— ەندەشە، اكەل، الدىمەن ءوزىم قول قويايىن، — دەپ بارماعىن سياعا مالىپ، اق قاعازعا بارجيتا باستادى. اق قاعازعا بارماقتىڭ قارا تابى باسىلدى.

— قۇرىپ قالعىر ىسقاق، قولىڭدى سونشا بوياعانىڭ نە قاعازدىڭ بەتىن قاپ-قارا قىلىپسىڭ عوي، — دەدى ءداۋىت كۇلىپ.

— جوق، بۇ دا از. بۇل بايلارعا سالعان تاڭبام. تاڭبانى باتتيتا سالماسام، ەرمان تاني الماي قالاتىن بولىپ ءجۇر، — دەپ ىسقاق مىرس-مىرس كۇلدى.

---