تاربيەشىلەرگە كەڭەس
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالارمەن پسيحودياگنوستيكالىق جۇمىستارىنىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرى.
«بالانى جان-جاقتى ەتىپ تاربيەلەۋ ءۇشىن ونى جان-جاقتى ءبىلۋ كەرەك» دەگەن بەلگىلى پەداگوگ گ.د.ۋشينسكيي كورەگەندىگىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، پەداگوگيكالىق ءۇردىستى پسيحولوگيالىق قىزمەتپەن ۇشتاستىرا جۇرگىزە وتىرىپ وسى باعىتتا ءبىرشاما جۇمىستار اتقاردى. ناقتى فاكتىمەن كەلتىرەر بولساق: مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالارىنىڭ پروسەستەرىن دامۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ ماقساتىندا وتاندىق پسيحولوگ ر.س.نەموۆتىڭ «عالىمدىق پروسەستەردىڭ دامۋى» مەتوديكالارىن قولدانىپ، پسيحودياگنوستيكالىق زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. پسيحودياگنوستيكالىق زەرتتەۋ جۇمىسىنىنڭ وزەكتىلىگى بالالاردىڭ قابىلداۋ، ويلاۋ،سويلەۋ، ەستە ساقتاۋ، قيال، زەيىن ارەكەتتەرىنىڭ دامۋ دارەجەسىنىڭ قاي دەڭگەيدە ەكەندىگى جونىندە قاجەتتى دەرەكتەر بەردى. بالانى دياگنوستيكالىق تەكسەرۋ الدىندا ونىمەن العاشقى بايلانىستى ورناتۋ ءۇشىن، كەز-كەلگەن تاقىرىپقا دياگنوستيكالىق سۇحبات جۇرگىزۋ قاجەت.
ادەتتە، مۇنداي سۇحباتتار تومەندەگىدەي قۇرىلىمنان تۇرادى:
1.كىرىسپە: بالانى ىنتىماقتاستىققا تارتۋ، كوڭىلىن كەلتىرۋ؛
2.بالانىڭ ەركىن سويلەۋى؛
3.جالپى سۇراقتار بەرۋ: «سەن ءوزىڭ تۋرالى ماعان بىردەڭە ايتا الاسىڭ با؟ سەن بالامەن قالاي وينايسىڭ؟»
4.تولىق زەرتتەۋ؛
5.بالا ءوزىن ەركىن سەزىنەتىندەي جاعداي جاساۋ جانە بالاعا قۇرمەت بىلدىرە وتىرىپ، قورىتىندى جاساۋ.
بالاعا بەرىلەتىن سۇراقتار ءۇش ءتۇرلى بولادى:
1.زەرتتەلەتىن پاندەرگە بايلانىستى تىكەلەي سۇراقتار، مىسالى: «سەن سۋرەت سالعاندى جاقسى كورەسىڭ بە؟»
2.مازاسىزدانۋ، ۇرەيلەنۋ ءقاۋپىن باسەڭدەتەتىن جاناما سۇراقتار، مىسالى: «ەگەر ۇستەل ۇستىندە فلوماستەرلەر جاتسا سەن نە ىستەر ەدىڭ؟»
3.بالانى توپپەن نەمەسە باسقا اداممەن تەڭەستىرۋمەن سايكەستەندىرىلگەن نەگىزسىز سۇراقتار، مىسالى: «بالالار سۋرەت سالۋدى جاقسى كورە مە؟»
پسيحولوگيالىق زەرتتەۋلەر ءادىسىن پراكتيكادا قولدانعاندا نەگىزگى پرينسيپتەردى، يدەيالاردى باسشىلىققا الۋ قاجەت. الدىمەن بۇل بالا جانىن، پسيحيكاسىن زەرتتەۋدىڭ گەنەتيكالىق تۇرعىدان قاراستىرۋ ءپرينسيپى. بۇل پرينسيپ بويىنشا بالا پسيحيكاسىنىڭ قۇبىلىستارىن زەرتتەۋدە، بالانىڭ ۇلكەندەرمەن ءوزارا قارىم-قاتىناس بارىسىندا قالاي داميتىندىعىن، وزگەرەتىندىگىن انىقتاۋعا تىرىسامىز.
بالا پسيحيكاسىنىڭ دامۋىن ديالەكتيكالىق تۇرعىدان زەرتتەۋ دەتەرميشۋم ءپرينسيپىن، ىشكى جانە سىرتقى فاكتورلارىن انىقتالعان قانداي دا ءبىر وزگەرىستەردىڭ بايلانىستىلىعى بولىپ تابىلادى.
تۇلعالى جانە قارىم-قاتىناستى زەرتتەۋ بىرلىگى ءپرينسيپى – بۇل اينالاسىنداعى ادامدارمەن قارىم-قاتىناسىن تالداماي، بالانىڭ تۇلعاسىن جانە ونىڭ مىنەز-قۇلقى تۋرالى مۇلدە ەشتەڭە تۇسىنۋگە بولمايدى. سونىمەن قاتار بالانىڭ دامۋىنا كومەكتەسەتىن ادىستەردى دە قولدانۋ جاعىن قاراستىرۋ قاجەت.
مىسالى: تاربيەلەنۋشى بالانىڭ قابىلداۋ پروسەسىن انىقتاۋ ءۇشىن «سۋرەتكە نە جەتپەيدى؟»، «قانداي سۋرەت ورنالاسقان؟» ادىستەمەسىن جۇرگىزۋگە بولادى.
توپ بالالارىنىڭ قيالىن دامىتۋ ءۇشىن ءوز بەتىنشە اڭگىمە، ەرتەگى قۇراستىرۋ تاپسىرمالارىن ءجيى بەرىپ وتىرعان ءجون. ەستە ساقتاۋ پروسەستەرىن انىقتاۋ ءۇشىن «ءپىشىندى ەستە ساقتا»، «ءسوزدى ەستە ساقتا» ت.ب ادىستەمەلەردى جۇرگىزۋگە بولادى. زەيىن ارەكەتىنىڭ سيپاتىن «تاپ جانە سىز»، «بەلگىنى قوي» ادىستەمەلەرىندە انىقتاۋعا بولادى. توپتاعى بالالاردىڭ ويلاۋ مەن سويلەۋ قابىلەتىنىڭ دامۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ ءۇشىن سۋبتەكتەن قۇرالعان ادىستەمەنى قولدانۋعا بولادى.
بالانى تاربيەلەپ، دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋ، ۇنەمى ونىڭ تابيعي دامۋ دەڭگەيىنەن وزدىرىپ وتىرۋ بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى بولعاننان كەيىن، پسيحودياگنوستيكالىق ادىستەر، بىرىنشىدەن: بالانىڭ پسيحيكاسىن، ونىڭ جان-دۇنيەسىنىڭ دامۋىن، اقىل-وي دەڭگەيىن ورىستەتىپ، ونى جەتىلدىرۋدە، وزدىگىنەن ويلانتىپ- تولعانتۋعا، ءاربىر زات پەن قۇبىلىستىڭ مازمۇن-ماعىناسىن پايىمداپ بىلۋىنە جەتەكتەپ وتىرادى.
«بالانى جان-جاقتى ەتىپ تاربيەلەۋ ءۇشىن ونى جان-جاقتى ءبىلۋ كەرەك» دەگەن بەلگىلى پەداگوگ گ.د.ۋشينسكيي كورەگەندىگىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، پەداگوگيكالىق ءۇردىستى پسيحولوگيالىق قىزمەتپەن ۇشتاستىرا جۇرگىزە وتىرىپ وسى باعىتتا ءبىرشاما جۇمىستار اتقاردى. ناقتى فاكتىمەن كەلتىرەر بولساق: مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالارىنىڭ پروسەستەرىن دامۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ ماقساتىندا وتاندىق پسيحولوگ ر.س.نەموۆتىڭ «عالىمدىق پروسەستەردىڭ دامۋى» مەتوديكالارىن قولدانىپ، پسيحودياگنوستيكالىق زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. پسيحودياگنوستيكالىق زەرتتەۋ جۇمىسىنىنڭ وزەكتىلىگى بالالاردىڭ قابىلداۋ، ويلاۋ،سويلەۋ، ەستە ساقتاۋ، قيال، زەيىن ارەكەتتەرىنىڭ دامۋ دارەجەسىنىڭ قاي دەڭگەيدە ەكەندىگى جونىندە قاجەتتى دەرەكتەر بەردى. بالانى دياگنوستيكالىق تەكسەرۋ الدىندا ونىمەن العاشقى بايلانىستى ورناتۋ ءۇشىن، كەز-كەلگەن تاقىرىپقا دياگنوستيكالىق سۇحبات جۇرگىزۋ قاجەت.
ادەتتە، مۇنداي سۇحباتتار تومەندەگىدەي قۇرىلىمنان تۇرادى:
1.كىرىسپە: بالانى ىنتىماقتاستىققا تارتۋ، كوڭىلىن كەلتىرۋ؛
2.بالانىڭ ەركىن سويلەۋى؛
3.جالپى سۇراقتار بەرۋ: «سەن ءوزىڭ تۋرالى ماعان بىردەڭە ايتا الاسىڭ با؟ سەن بالامەن قالاي وينايسىڭ؟»
4.تولىق زەرتتەۋ؛
5.بالا ءوزىن ەركىن سەزىنەتىندەي جاعداي جاساۋ جانە بالاعا قۇرمەت بىلدىرە وتىرىپ، قورىتىندى جاساۋ.
بالاعا بەرىلەتىن سۇراقتار ءۇش ءتۇرلى بولادى:
1.زەرتتەلەتىن پاندەرگە بايلانىستى تىكەلەي سۇراقتار، مىسالى: «سەن سۋرەت سالعاندى جاقسى كورەسىڭ بە؟»
2.مازاسىزدانۋ، ۇرەيلەنۋ ءقاۋپىن باسەڭدەتەتىن جاناما سۇراقتار، مىسالى: «ەگەر ۇستەل ۇستىندە فلوماستەرلەر جاتسا سەن نە ىستەر ەدىڭ؟»
3.بالانى توپپەن نەمەسە باسقا اداممەن تەڭەستىرۋمەن سايكەستەندىرىلگەن نەگىزسىز سۇراقتار، مىسالى: «بالالار سۋرەت سالۋدى جاقسى كورە مە؟»
پسيحولوگيالىق زەرتتەۋلەر ءادىسىن پراكتيكادا قولدانعاندا نەگىزگى پرينسيپتەردى، يدەيالاردى باسشىلىققا الۋ قاجەت. الدىمەن بۇل بالا جانىن، پسيحيكاسىن زەرتتەۋدىڭ گەنەتيكالىق تۇرعىدان قاراستىرۋ ءپرينسيپى. بۇل پرينسيپ بويىنشا بالا پسيحيكاسىنىڭ قۇبىلىستارىن زەرتتەۋدە، بالانىڭ ۇلكەندەرمەن ءوزارا قارىم-قاتىناس بارىسىندا قالاي داميتىندىعىن، وزگەرەتىندىگىن انىقتاۋعا تىرىسامىز.
بالا پسيحيكاسىنىڭ دامۋىن ديالەكتيكالىق تۇرعىدان زەرتتەۋ دەتەرميشۋم ءپرينسيپىن، ىشكى جانە سىرتقى فاكتورلارىن انىقتالعان قانداي دا ءبىر وزگەرىستەردىڭ بايلانىستىلىعى بولىپ تابىلادى.
تۇلعالى جانە قارىم-قاتىناستى زەرتتەۋ بىرلىگى ءپرينسيپى – بۇل اينالاسىنداعى ادامدارمەن قارىم-قاتىناسىن تالداماي، بالانىڭ تۇلعاسىن جانە ونىڭ مىنەز-قۇلقى تۋرالى مۇلدە ەشتەڭە تۇسىنۋگە بولمايدى. سونىمەن قاتار بالانىڭ دامۋىنا كومەكتەسەتىن ادىستەردى دە قولدانۋ جاعىن قاراستىرۋ قاجەت.
مىسالى: تاربيەلەنۋشى بالانىڭ قابىلداۋ پروسەسىن انىقتاۋ ءۇشىن «سۋرەتكە نە جەتپەيدى؟»، «قانداي سۋرەت ورنالاسقان؟» ادىستەمەسىن جۇرگىزۋگە بولادى.
توپ بالالارىنىڭ قيالىن دامىتۋ ءۇشىن ءوز بەتىنشە اڭگىمە، ەرتەگى قۇراستىرۋ تاپسىرمالارىن ءجيى بەرىپ وتىرعان ءجون. ەستە ساقتاۋ پروسەستەرىن انىقتاۋ ءۇشىن «ءپىشىندى ەستە ساقتا»، «ءسوزدى ەستە ساقتا» ت.ب ادىستەمەلەردى جۇرگىزۋگە بولادى. زەيىن ارەكەتىنىڭ سيپاتىن «تاپ جانە سىز»، «بەلگىنى قوي» ادىستەمەلەرىندە انىقتاۋعا بولادى. توپتاعى بالالاردىڭ ويلاۋ مەن سويلەۋ قابىلەتىنىڭ دامۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ ءۇشىن سۋبتەكتەن قۇرالعان ادىستەمەنى قولدانۋعا بولادى.
بالانى تاربيەلەپ، دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋ، ۇنەمى ونىڭ تابيعي دامۋ دەڭگەيىنەن وزدىرىپ وتىرۋ بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى بولعاننان كەيىن، پسيحودياگنوستيكالىق ادىستەر، بىرىنشىدەن: بالانىڭ پسيحيكاسىن، ونىڭ جان-دۇنيەسىنىڭ دامۋىن، اقىل-وي دەڭگەيىن ورىستەتىپ، ونى جەتىلدىرۋدە، وزدىگىنەن ويلانتىپ- تولعانتۋعا، ءاربىر زات پەن قۇبىلىستىڭ مازمۇن-ماعىناسىن پايىمداپ بىلۋىنە جەتەكتەپ وتىرادى.
You Might Also Like
