تاۋەلسىزدىك تۇتقاسى بىزگە امانات
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «تاۋەلسىزدىك تۇتقاسى بىزگە امانات»
(تاريحي تانىمدىق كەش)
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىككە جەتكەن كەزەڭدەرىن كورسەتۋ، ەلىنە، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋ.
ءمۇعالىم ءسوزى:
جەلتوقسان ايىنىڭ 16 – سىن جىل سايىن قازاقستان تاريحىنداعى ەرەكشە كۇن رەتىندە اتاپ ءوتۋ داستۇرگە اينالدى. ويتكەنى بۇل كۇن – حالقىمىزدىڭ ءوز ۇلتتىق نامىسىن قورعاۋعا شىققان كۇن، قوي اۋزىنان ءشوپ الماس، يلەگەنگە كونبەس، مومىن اتانعان، انشەيىندە باسى بىرىگە قويمايتىن حالقىمىزدىڭ جۇرەگىنە باتىر بابالارىمىزدىڭ رۋحى دارىپ، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، كوك تەمىر قۇرسانعان مىڭداعان اسكەرلەرگە قۇر قولمەن - اق قارسى شىعىپ، ءور مىنەز، نامىسقويلىعىن الەمگە تانىتقان كۇن. بۇل كۇن – جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە جەندەتتەردىڭ قولىنان قازا بولعان ۇل – قىزدارىمىزدى ەسكە الىپ، قۇران وقىپ، اس بەرەر قارالى كۇن.
ءبىر مينۋت ۇنسىزدىك جاريالانادى.
كەش: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءان ۇرانىمەن باستالادى.
كەشتى پەداگوگيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى -------------------------------- اشىپ بەرەدى.
ءجۇرىسى:
I. جۇرگىزۋشى:
جيىرما ءۇش جىل ءوتتى
ەركىن ءبىر دەم العالى،
ورىندالىپ مىڭ جىلدىق ەل ارمانى،
تاۋەلسىزدىك جولىندا قانىن توككەن،
بابالارىم بۇل كۇندى كورە المادى.
II. جۇرگىزۋشى:
جيىرما ءۇش جىل ءوتتى
قامىتىم الىنعالى
ازات ەل بوپ الەمگە تانىلعالى
اتا سالتىن ۇمىتقان قانداستارعا
انا تىلدە سويلە دەپ جالىنعالى.
I. جۇرگىزۋشى:
ەلگە اينالدىڭ، وتانىم، ەسىمى ۇلى،
اشتىڭ الەم حالقىڭا ەسىگىڭدى.
زورعا جەتكەن ارداقتاپ وسى كۇندى،
تۇزە حالقىم، سالتىڭ مەن بەسىگىڭدى.
قۇلاق كەستى قۇل ەمەس، قازاق ءتىپتى،
سەزىنەتىن شاق تۋدى ازاتتىقتى
وتانشىلدىق ءبىر ايبىن كوتەرىلسىن،
تولقىنىنداي تەڭىزدىڭ عاجاپ كۇشتى.
II. جۇرگىزۋشى:
تىگىلگەن سوڭ اق وردا – شاڭىراعىم،
تۇعىرىڭا قونۋدى سان قىرانىڭ
وتان دەگەن ورانىپ وت قۇشاققا،
كاۋسارىڭا ءشولىمدى قاندىرامىن.
سەنەن عانا ءوربيدى كۇش، جىر - ءانىم،
قازاقستان، و، مەنىڭ قۇت تۇراعىم!
جەر شارىنا قازاقتىڭ حالىق اتىن،
تاۋەلسىزدىك تۋىمەن ۇقتىرامىن!
I. جۇرگىزۋشى:
قازاقستان تاريحىنىڭ كەزەڭدەرىنەن ءار ۋاقىتتا ءبولىپ وقىرماندارعا تۇسىنىك بەرەدى. ءبىزدىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭدەرىمىز حاندىقتاردان جانىبەك پەن كەرەي حاندارىنان باستاۋ الادى. XVII – XVIII عاسىردا جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى 150 جىلعا سوزىلعان ازاتتىق كۇرەستە اتاقتى بيلەر مەن باتىرلار تولە بي، قاز داۋىستى قازىبەك بي، ايتەكە بي، ابىلاي حان، قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەنباي شىقتى. بۇل جىلدارى ۇلان بايتاق ەلىمىزگە جان – جاقتان كوز تىگىپ، ويران سالۋشىلار كوبەيدى. قاننەن – قاپەرسىز جاتقان ەلىمىزگە جوڭعار قالماقتارى تۇتقيىلدان شابۋىل جاساپ، قالىڭ جۇرتتى قان جىلاتتى. دۇرلىككەن ەل شۇبىرا قاشىپ، اقتابان شۇبىرىندى بولىپ، القاكولگە باس ساۋعالادى. سول كەزدە تاۋەلسىزدىك ءۇشىن، جوعارىداعى حاندار ەلدى بىرىكتىرۋگە كۇش سالدى.
«ەلىم – اي» ءانى ورىندالادى.
1. قاراتاۋدىڭ باسىنان كوش كەلەدى،
كوشكەن سايىن ءبىر تايلاق بوس كەلەدى.
ەلىم – اي، ەلىم – اي.
2. قارىنداستان ايىرىلعان جامان ەكەن،
ەكى كوزدەن مولتىلدەپ جاس كەلەدى.
ەلىم – اي، ەلىم – اي.
3. مىنا زامان قاي زامان، قىسقان زامان.
باسىمىزدان ب ا ق – داۋلەت ۇشقان زامان.
ەلىم – اي، ەلىم – اي.
4. شۇبىرعاندا ىزىڭنەن قار بورايدى،
قاڭتارداعى قار جاۋعان قىستان جامان.
ەلىم – اي، ەلىم – اي.
II. جۇرگىزۋشى:
كەشەگى ءۇش ءجۇزدى ءبىر تۋدىڭ استىنا جيناعان ابىلاي حان تۇسىندا توبە بيلەرىمىز قارا بالا، قارا قازان قامى ءۇشىن ءسوز ساپتاعان ەدى. ەگەمەندىك پەن بىرلىك – تولە ءبيدىڭ تولعاۋىندا، قازىبەك ءبيدىڭ قاز داۋىسىندا، ايتەكە ءبيدىڭ شەشەندىگىندە كورىنىس تاپقان.
تولە بي:
- ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى بولما،
كوپ ءۇيدىڭ ساناسى بول.
ءبىر ءۇيدىڭ اتاسى بولما،
ءبىر ەلدىڭ داناسى بول.
ءبىر توننىڭ جاعاسى بولما،
كوپ قولدىڭ اعاسى بول.
اقتى اق دەپ باعالا،
قارانى قارا دەپ قارالا.
وزەگىڭ تالسا وزەن بويىن جاعالا.
باسىڭا ءىس تۇسسە كوپشىلىكتى ساعالا.
وزىڭە - ءوزىڭ كامىل بول.
حالقىڭا ءادىل بول.
جاۋىڭا قاتال بول.
دوسىڭا ادال بول.
(تاريحي تانىمدىق كەش)
ماقساتى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىككە جەتكەن كەزەڭدەرىن كورسەتۋ، ەلىنە، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋ.
ءمۇعالىم ءسوزى:
جەلتوقسان ايىنىڭ 16 – سىن جىل سايىن قازاقستان تاريحىنداعى ەرەكشە كۇن رەتىندە اتاپ ءوتۋ داستۇرگە اينالدى. ويتكەنى بۇل كۇن – حالقىمىزدىڭ ءوز ۇلتتىق نامىسىن قورعاۋعا شىققان كۇن، قوي اۋزىنان ءشوپ الماس، يلەگەنگە كونبەس، مومىن اتانعان، انشەيىندە باسى بىرىگە قويمايتىن حالقىمىزدىڭ جۇرەگىنە باتىر بابالارىمىزدىڭ رۋحى دارىپ، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، كوك تەمىر قۇرسانعان مىڭداعان اسكەرلەرگە قۇر قولمەن - اق قارسى شىعىپ، ءور مىنەز، نامىسقويلىعىن الەمگە تانىتقان كۇن. بۇل كۇن – جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە جەندەتتەردىڭ قولىنان قازا بولعان ۇل – قىزدارىمىزدى ەسكە الىپ، قۇران وقىپ، اس بەرەر قارالى كۇن.
ءبىر مينۋت ۇنسىزدىك جاريالانادى.
كەش: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءان ۇرانىمەن باستالادى.
كەشتى پەداگوگيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى -------------------------------- اشىپ بەرەدى.
ءجۇرىسى:
I. جۇرگىزۋشى:
جيىرما ءۇش جىل ءوتتى
ەركىن ءبىر دەم العالى،
ورىندالىپ مىڭ جىلدىق ەل ارمانى،
تاۋەلسىزدىك جولىندا قانىن توككەن،
بابالارىم بۇل كۇندى كورە المادى.
II. جۇرگىزۋشى:
جيىرما ءۇش جىل ءوتتى
قامىتىم الىنعالى
ازات ەل بوپ الەمگە تانىلعالى
اتا سالتىن ۇمىتقان قانداستارعا
انا تىلدە سويلە دەپ جالىنعالى.
I. جۇرگىزۋشى:
ەلگە اينالدىڭ، وتانىم، ەسىمى ۇلى،
اشتىڭ الەم حالقىڭا ەسىگىڭدى.
زورعا جەتكەن ارداقتاپ وسى كۇندى،
تۇزە حالقىم، سالتىڭ مەن بەسىگىڭدى.
قۇلاق كەستى قۇل ەمەس، قازاق ءتىپتى،
سەزىنەتىن شاق تۋدى ازاتتىقتى
وتانشىلدىق ءبىر ايبىن كوتەرىلسىن،
تولقىنىنداي تەڭىزدىڭ عاجاپ كۇشتى.
II. جۇرگىزۋشى:
تىگىلگەن سوڭ اق وردا – شاڭىراعىم،
تۇعىرىڭا قونۋدى سان قىرانىڭ
وتان دەگەن ورانىپ وت قۇشاققا،
كاۋسارىڭا ءشولىمدى قاندىرامىن.
سەنەن عانا ءوربيدى كۇش، جىر - ءانىم،
قازاقستان، و، مەنىڭ قۇت تۇراعىم!
جەر شارىنا قازاقتىڭ حالىق اتىن،
تاۋەلسىزدىك تۋىمەن ۇقتىرامىن!
I. جۇرگىزۋشى:
قازاقستان تاريحىنىڭ كەزەڭدەرىنەن ءار ۋاقىتتا ءبولىپ وقىرماندارعا تۇسىنىك بەرەدى. ءبىزدىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭدەرىمىز حاندىقتاردان جانىبەك پەن كەرەي حاندارىنان باستاۋ الادى. XVII – XVIII عاسىردا جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى 150 جىلعا سوزىلعان ازاتتىق كۇرەستە اتاقتى بيلەر مەن باتىرلار تولە بي، قاز داۋىستى قازىبەك بي، ايتەكە بي، ابىلاي حان، قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەنباي شىقتى. بۇل جىلدارى ۇلان بايتاق ەلىمىزگە جان – جاقتان كوز تىگىپ، ويران سالۋشىلار كوبەيدى. قاننەن – قاپەرسىز جاتقان ەلىمىزگە جوڭعار قالماقتارى تۇتقيىلدان شابۋىل جاساپ، قالىڭ جۇرتتى قان جىلاتتى. دۇرلىككەن ەل شۇبىرا قاشىپ، اقتابان شۇبىرىندى بولىپ، القاكولگە باس ساۋعالادى. سول كەزدە تاۋەلسىزدىك ءۇشىن، جوعارىداعى حاندار ەلدى بىرىكتىرۋگە كۇش سالدى.
«ەلىم – اي» ءانى ورىندالادى.
1. قاراتاۋدىڭ باسىنان كوش كەلەدى،
كوشكەن سايىن ءبىر تايلاق بوس كەلەدى.
ەلىم – اي، ەلىم – اي.
2. قارىنداستان ايىرىلعان جامان ەكەن،
ەكى كوزدەن مولتىلدەپ جاس كەلەدى.
ەلىم – اي، ەلىم – اي.
3. مىنا زامان قاي زامان، قىسقان زامان.
باسىمىزدان ب ا ق – داۋلەت ۇشقان زامان.
ەلىم – اي، ەلىم – اي.
4. شۇبىرعاندا ىزىڭنەن قار بورايدى،
قاڭتارداعى قار جاۋعان قىستان جامان.
ەلىم – اي، ەلىم – اي.
II. جۇرگىزۋشى:
كەشەگى ءۇش ءجۇزدى ءبىر تۋدىڭ استىنا جيناعان ابىلاي حان تۇسىندا توبە بيلەرىمىز قارا بالا، قارا قازان قامى ءۇشىن ءسوز ساپتاعان ەدى. ەگەمەندىك پەن بىرلىك – تولە ءبيدىڭ تولعاۋىندا، قازىبەك ءبيدىڭ قاز داۋىسىندا، ايتەكە ءبيدىڭ شەشەندىگىندە كورىنىس تاپقان.
تولە بي:
- ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى بولما،
كوپ ءۇيدىڭ ساناسى بول.
ءبىر ءۇيدىڭ اتاسى بولما،
ءبىر ەلدىڭ داناسى بول.
ءبىر توننىڭ جاعاسى بولما،
كوپ قولدىڭ اعاسى بول.
اقتى اق دەپ باعالا،
قارانى قارا دەپ قارالا.
وزەگىڭ تالسا وزەن بويىن جاعالا.
باسىڭا ءىس تۇسسە كوپشىلىكتى ساعالا.
وزىڭە - ءوزىڭ كامىل بول.
حالقىڭا ءادىل بول.
جاۋىڭا قاتال بول.
دوسىڭا ادال بول.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
