تاحاۋي احتانوۆ "كۇي اڭىزى"
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ت. احتانوۆ «كۇي اڭىزى» 8 سىنىپ.
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك: اڭىز، كۇي تۋرالى تومەنگى سىنىپتا العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ، شىعارما يدەياسىن اشۋ، اڭگىمە مۇراتىن ۇعىندىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: اڭىز جانە كۇي اڭىزى تۇرلەرىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ، وقۋشىلاردىڭ ويىن، ءتىلىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ ونەرگە دەگەن ەستەتيكالىق قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، ونەرگە، ونەر ادامىنا دەگەن قۇرمەت سەزىمىن قالىپتاستىرۋ، حالقىمىزدىڭ مادەني مۇراسىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: ەسە ءتۇسىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ماعلۇمات بەرۋ، وي قوزعاۋ، سالىستىرۋ، ىزدەندىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ بولىمىندە وقۋشىلاردى ساباقتىڭ جوسپارىمەن تانىستىرىپ وتەمىن.
جوسپارى:
1. قايتالاۋ - ءبىلىم اناسى.
2. كوكپار(سۇراق - جاۋاپ)
3. بىلە بەرگىم كەەدى، بىلە بەرگىم...
4. سەمانتيكالىق كارتا.
5. ۆەنن دياگرامماسى.
6. ءبىلىمدى بەكىتۋ. «كىم جىلدام؟»
7. ساباقتى قورىتۋ.
8. باعالاۋ.
1. قايتالاۋ - ءبىلىم اناسى.
جازۋشى تاحاۋي احتانوۆ تۋرالى ەستەرىنە تۇسىرە وتىرىپ، قايتالاۋ.
• تاحاۋي احتانوۆ قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن؟(1923 - 1994)
• 1956 جىلى جارىق كورگەن تۇڭعىش كىتابى قالاي اتالادى؟(قاھارلى كۇندەر)
• تاعى باسقا قانداي كىتاپتارى بار؟(«ماحاببات مۇڭى»، «دالا سىرى»، «شىراعىڭ سونبەسىن»، «انا داۋسى»
• قانداي اڭگىمەلەرى بار؟(«العاشقى ءان»، «ول سولاي ەدى»، «الىستان جەتكەن سارىن»
2. كوكپار(سۇراق - جاۋاپ)
1) قازاق حالقىنىڭ قانداي ۇلتتىق اسپاپتارى بار؟(دومبىرا، قوبىز، شاڭقوبىز، دابىل، داۋىلپاز، سازسىرناي، ت. ب.)
2) كۇي دەگەنىمىز نە؟
3) كۇيدىڭ قانداي ءتۇرى بار؟
4) كۇيشى دەگەنىمىز كىم؟
5) قازاقتى قانداي كۇيشىلەرىن بىلەسىڭدەر؟
6) اڭىز دەگەنىمىز نە؟
3. بىلە بەرگىم كەلەدى، بىلە بەرگىم...
ءمۇعالىم ءسوزى: قازاقتىڭ ساز اسپاپتارى - عاسىرلار بويى ۇرپاقتان ۇرپاققا ميراس بولىپ كەلە جاتقان مادەني مۇرا. حالىق ءوز ومىرىندە بولعان وقيعالار مەن تىرشىلىك تىنىسىنا تابيعات سۇلۋلىعىنا تەبىرەنە كوڭىلىنەن ارىپ شىققان ءتول تۋىندىلارىن سازدى اسپاپتار ارقىلى بەينەلەپ وتىرعان. كۇي جانرىندا حالىقتىڭ وتكەندەگى ءومىرى مەن تۇرمىس - تىرشىلىگى، ادەت - عۇرىپ، سالت - ساناسى، دۇنيەتانۋداعى كوزقاراسى، ارمان - تىلەگى، ت. ب. تولعانادى. دومبىرانى حالقىمىز قاستەرلەپ، سەرىك ەتكەن ونەر ادامدارىنا ەرەكشە قۇرمەت كورسەتكەن. دومبىرامەن ورىندالاتىن كۇي ونەرىندە تابيعات قۇبىلىستارى، اڭىز ەرتەگىلەر، تاريحي وقيعالار، ت. ب. سۋرەتتەلەدى.
قازاق حالىق اسپاپتىق مۋزىكاسىنىڭ ىشىندە كۇي جانرى ەرەكشە فەنومەن دەپ سانالادى. ول تاتتىمبەت، قۇرمانعازى، قورقىت، ماحامبەت، داۋلەتكەرەي، ىقىلاس، ابىل، بايسەركە، سەيتەكتەردىڭ عاجايىپ كۇيلەرىنەن باستاپ، نۇرعيسا تىلەندييەۆ، سەكەن تۇرىسبەكوۆتەردىڭ تاماشا كۇيلەرىنە دەيىن ۇزاق ەۆوليۋسيالىق جولدان ءوتىپ، قازاق حالقىنىڭ سان - سالالى تىنىس تىرشىلىگى مەن ءومىرىن دومبىرا مەن قوبىزدىڭ سيقىرلى تىلىمەن جەتكىزە بىلەدى. كۇيشى - كومپوزيتورلار ءوز تۋىندىلارىن تۋعان حالقىنىڭ ىشكى پسيحولوگيالىق جان دۇنيەسىن، دۇنيەگە كوزقاراسىن بەينەلەيدى.
كۇي جانرى - قازاق مۋزىكا شىعارمالارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرى جانىرىنىڭ ءبىرى. ال اڭىز تۋرالى، ونىڭ تۇرلەرى تۋرالى سىزبادان كورۋگە بولادى.
اڭىز
↓
تاريحي (كەنەسارى، جوشى حان، ت. ب.)
توپانيميكالىق(جەر - سۋ اتاۋىنا بايلانىستى)
شەجىرەلىك(رۋ، تايپا، ءجۇز)
كۇي اڭىزى
↓
ميفتىك
ءافسانالىق
حيكاياتتىق
جاعداياتتىق
4. سەمانتيكالىق كارتا.
ورازىمبەت، نار، جاڭىل، ەستەمەس
كەيىپكەرلەر پورترەتى
● ادەمى دوڭگەلەك قارا ساقالدى، تارامىس دەنەلى، بيىك، دوڭەس مۇرىندى، كىشىلەۋ وتكىر قوڭىر كوزدى، قاتقىل ءوڭدى، قاعىلەز كىسى.
● ءتۇرى جۇدەۋ، ءبۇيىرى سولعان، وركەشى قيسايعان، تامىرى قۋراعان اعاشتاي سەمگەن، ءىرى تۇلعالى، جاس تولى ۇلكەن ءمولدىر كوزدى ءمۇساپىر بەينە.
● قويۋ قارا قاستى مولدىرەگەن قارا كوزدى، دوڭگەلەك ءجۇزدى، قارا تورى، تالدىرماش دەنەلى.
5. ۆەنن دياگرامماسى.
● كۇي قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپاپتارىمەن ورىندالاتىن اۋەن
● اڭىز ەرتەرەكتە ءومىر سۇرگەن ادامدار، جەر - سۋ، مەكەن جايلى ايتىلاتىن اۋىزشا پروزا ۇلگىلەرى
● قازاق حالقىنىڭ وتكەن ومىرىنەن حاباردار ەتەدى.
6. ءبىلىمدى بەكىتۋ. «كىم جىلدام؟»
وقۋشىلارعا نومىرلەنگەن قيما قاعازدار ۇلەستىرىلەدى. سول بويىنشا اڭگىمەگە قاتىستى سۇراقتار قويىلادى.
7. ساباقتى قورىتۋ.
كۇي اڭىزى
↓
♦ تاريحي
♦ جاعداياتتىق
كۇيشى – سازگەر، كۇي تارتادى، دومبىرامەن ورىندايدى، سىبىزعىمەن ورىندايدى، قوبىزبەن ورىندايدى
8. باعالاۋ. بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ.
9. ءۇي تاپسىرماسى. شىعارمانىڭ كومپوزيسيالىق قۇرىلىسىنا تالداۋ جاساۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك: اڭىز، كۇي تۋرالى تومەنگى سىنىپتا العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ، شىعارما يدەياسىن اشۋ، اڭگىمە مۇراتىن ۇعىندىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: اڭىز جانە كۇي اڭىزى تۇرلەرىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ، وقۋشىلاردىڭ ويىن، ءتىلىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ ونەرگە دەگەن ەستەتيكالىق قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، ونەرگە، ونەر ادامىنا دەگەن قۇرمەت سەزىمىن قالىپتاستىرۋ، حالقىمىزدىڭ مادەني مۇراسىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: ەسە ءتۇسىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ماعلۇمات بەرۋ، وي قوزعاۋ، سالىستىرۋ، ىزدەندىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ بولىمىندە وقۋشىلاردى ساباقتىڭ جوسپارىمەن تانىستىرىپ وتەمىن.
جوسپارى:
1. قايتالاۋ - ءبىلىم اناسى.
2. كوكپار(سۇراق - جاۋاپ)
3. بىلە بەرگىم كەەدى، بىلە بەرگىم...
4. سەمانتيكالىق كارتا.
5. ۆەنن دياگرامماسى.
6. ءبىلىمدى بەكىتۋ. «كىم جىلدام؟»
7. ساباقتى قورىتۋ.
8. باعالاۋ.
1. قايتالاۋ - ءبىلىم اناسى.
جازۋشى تاحاۋي احتانوۆ تۋرالى ەستەرىنە تۇسىرە وتىرىپ، قايتالاۋ.
• تاحاۋي احتانوۆ قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن؟(1923 - 1994)
• 1956 جىلى جارىق كورگەن تۇڭعىش كىتابى قالاي اتالادى؟(قاھارلى كۇندەر)
• تاعى باسقا قانداي كىتاپتارى بار؟(«ماحاببات مۇڭى»، «دالا سىرى»، «شىراعىڭ سونبەسىن»، «انا داۋسى»
• قانداي اڭگىمەلەرى بار؟(«العاشقى ءان»، «ول سولاي ەدى»، «الىستان جەتكەن سارىن»
2. كوكپار(سۇراق - جاۋاپ)
1) قازاق حالقىنىڭ قانداي ۇلتتىق اسپاپتارى بار؟(دومبىرا، قوبىز، شاڭقوبىز، دابىل، داۋىلپاز، سازسىرناي، ت. ب.)
2) كۇي دەگەنىمىز نە؟
3) كۇيدىڭ قانداي ءتۇرى بار؟
4) كۇيشى دەگەنىمىز كىم؟
5) قازاقتى قانداي كۇيشىلەرىن بىلەسىڭدەر؟
6) اڭىز دەگەنىمىز نە؟
3. بىلە بەرگىم كەلەدى، بىلە بەرگىم...
ءمۇعالىم ءسوزى: قازاقتىڭ ساز اسپاپتارى - عاسىرلار بويى ۇرپاقتان ۇرپاققا ميراس بولىپ كەلە جاتقان مادەني مۇرا. حالىق ءوز ومىرىندە بولعان وقيعالار مەن تىرشىلىك تىنىسىنا تابيعات سۇلۋلىعىنا تەبىرەنە كوڭىلىنەن ارىپ شىققان ءتول تۋىندىلارىن سازدى اسپاپتار ارقىلى بەينەلەپ وتىرعان. كۇي جانرىندا حالىقتىڭ وتكەندەگى ءومىرى مەن تۇرمىس - تىرشىلىگى، ادەت - عۇرىپ، سالت - ساناسى، دۇنيەتانۋداعى كوزقاراسى، ارمان - تىلەگى، ت. ب. تولعانادى. دومبىرانى حالقىمىز قاستەرلەپ، سەرىك ەتكەن ونەر ادامدارىنا ەرەكشە قۇرمەت كورسەتكەن. دومبىرامەن ورىندالاتىن كۇي ونەرىندە تابيعات قۇبىلىستارى، اڭىز ەرتەگىلەر، تاريحي وقيعالار، ت. ب. سۋرەتتەلەدى.
قازاق حالىق اسپاپتىق مۋزىكاسىنىڭ ىشىندە كۇي جانرى ەرەكشە فەنومەن دەپ سانالادى. ول تاتتىمبەت، قۇرمانعازى، قورقىت، ماحامبەت، داۋلەتكەرەي، ىقىلاس، ابىل، بايسەركە، سەيتەكتەردىڭ عاجايىپ كۇيلەرىنەن باستاپ، نۇرعيسا تىلەندييەۆ، سەكەن تۇرىسبەكوۆتەردىڭ تاماشا كۇيلەرىنە دەيىن ۇزاق ەۆوليۋسيالىق جولدان ءوتىپ، قازاق حالقىنىڭ سان - سالالى تىنىس تىرشىلىگى مەن ءومىرىن دومبىرا مەن قوبىزدىڭ سيقىرلى تىلىمەن جەتكىزە بىلەدى. كۇيشى - كومپوزيتورلار ءوز تۋىندىلارىن تۋعان حالقىنىڭ ىشكى پسيحولوگيالىق جان دۇنيەسىن، دۇنيەگە كوزقاراسىن بەينەلەيدى.
كۇي جانرى - قازاق مۋزىكا شىعارمالارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرى جانىرىنىڭ ءبىرى. ال اڭىز تۋرالى، ونىڭ تۇرلەرى تۋرالى سىزبادان كورۋگە بولادى.
اڭىز
↓
تاريحي (كەنەسارى، جوشى حان، ت. ب.)
توپانيميكالىق(جەر - سۋ اتاۋىنا بايلانىستى)
شەجىرەلىك(رۋ، تايپا، ءجۇز)
كۇي اڭىزى
↓
ميفتىك
ءافسانالىق
حيكاياتتىق
جاعداياتتىق
4. سەمانتيكالىق كارتا.
ورازىمبەت، نار، جاڭىل، ەستەمەس
كەيىپكەرلەر پورترەتى
● ادەمى دوڭگەلەك قارا ساقالدى، تارامىس دەنەلى، بيىك، دوڭەس مۇرىندى، كىشىلەۋ وتكىر قوڭىر كوزدى، قاتقىل ءوڭدى، قاعىلەز كىسى.
● ءتۇرى جۇدەۋ، ءبۇيىرى سولعان، وركەشى قيسايعان، تامىرى قۋراعان اعاشتاي سەمگەن، ءىرى تۇلعالى، جاس تولى ۇلكەن ءمولدىر كوزدى ءمۇساپىر بەينە.
● قويۋ قارا قاستى مولدىرەگەن قارا كوزدى، دوڭگەلەك ءجۇزدى، قارا تورى، تالدىرماش دەنەلى.
5. ۆەنن دياگرامماسى.
● كۇي قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپاپتارىمەن ورىندالاتىن اۋەن
● اڭىز ەرتەرەكتە ءومىر سۇرگەن ادامدار، جەر - سۋ، مەكەن جايلى ايتىلاتىن اۋىزشا پروزا ۇلگىلەرى
● قازاق حالقىنىڭ وتكەن ومىرىنەن حاباردار ەتەدى.
6. ءبىلىمدى بەكىتۋ. «كىم جىلدام؟»
وقۋشىلارعا نومىرلەنگەن قيما قاعازدار ۇلەستىرىلەدى. سول بويىنشا اڭگىمەگە قاتىستى سۇراقتار قويىلادى.
7. ساباقتى قورىتۋ.
كۇي اڭىزى
↓
♦ تاريحي
♦ جاعداياتتىق
كۇيشى – سازگەر، كۇي تارتادى، دومبىرامەن ورىندايدى، سىبىزعىمەن ورىندايدى، قوبىزبەن ورىندايدى
8. باعالاۋ. بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ.
9. ءۇي تاپسىرماسى. شىعارمانىڭ كومپوزيسيالىق قۇرىلىسىنا تالداۋ جاساۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
