تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا وقۋشىلاردىڭ قابىلەتىن اشۋ ارقىلى كاسىپتىك باعدار بەرۋ
تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا وقۋشىلاردىڭ قابىلەتىن اشۋ ارقىلى كاسىپتىك باعدار بەرۋ
جوسپارى
ءى. كىرىسپە.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
ا) وقۋشىلارعا تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا كاسىپتىك باعدار بەرۋ.
ءا) وقۋشىلاردى تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا كاسىبي باعىتتا وقىتۋ.
ب) وقۋشىلاردى قولونەرگە باۋلي وتىرىپ شەبەرلىگىن دامىتۋ.
ءىىى. قورىتىندى
كىرىسپە
قازىرگى كەزدەگى شاپشاڭ ءجۇرىپ جاتقان جاћاندانۋ ءۇردىسى الەمدىك باسەكەلەستىكتى كۇشەيتە تۇسۋدە. ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆ قازاقستاننىڭ الەمدەگى باسەكەگە قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ ستراتەگياسى اتتى جولداۋىندا «ءبىلىم بەرۋ رەفورماسى قازاقستاننىڭ باسەكەگە ناقتىلى قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن اسا ماڭىزدى قۇرالدارىنىڭ ءبىرى» دەپ اتاپ كورسەتتى.
ەلباسىنىڭ حالىققا جولداۋىندا ايتىلعانداي، دامىعان ەلدەر قاتارىنا تالپىنۋ كەزەڭى بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ تانىمىن ۇلعايتىپ، جان – جاقتى ىسكەر ازامات ەتىپ شىعارۋدا تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ورنى ەرەكشە دەۋگە بولادى. قولونەر ۇرپاق ءۇشىن بۇگىن دە ەرتەڭ دە كەرەك.
ءححى عاسىر – بۇل اقپاراتتىق قوعام ءداۋىرى، تەحنولوگيالىق مادەنيەت ءداۋىرى، اينالاداعى دۇنيەگە، ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا، كاسىبي مادەنيەتتىلىگىنە مۇقيات قارايتىن ءداۋىر.
ءبىلىم سالاسىنداعى كەز كەلگەن ءپان - قانداي ورتادا بولماسىن ءوزىنىڭ ايتار ويى، ومىرگە دەگەن كوزقاراسى، ناقتى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋعا وزىندىك ۇلەس قوسارى انىق. تەحنولوگيا ءپانىنىڭ باستى ماقساتى - وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساۋىنا ىقپال ەتە وتىرىپ، قازىرگى زاماننىڭ تەحنولوگيالىق مادەنيەتىنە، ياعني بۇيىمداردى كوركەم جوبالاۋعا، وڭدەپ، وندىرۋگە بەيىمدەۋ بولىپ تابىلادى. سونداي - اق وقۋشىلاردىڭ تەحنيكا مەن تەحنولوگيا الەمىن زەرتتەپ، زەردەلەۋىن، كاسىپتىك ءىس - ارەكەت ەلەمەنتتەرىنەن پراكتيكالىق تاجىريبە الۋىن قاراستىرادى.
تەحنولوگيا اتتى جاڭا ينتەگراتيۆتى ءبىلىم سالاسىن مەڭگەرۋ وقۋشىلاردىڭ جالپى ءبىلىم مەن داعدىنى مەڭگەرۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى، ينتەللەكتۋالدىق، تۇلعالىق، ەتيكالىق دامۋىن، وزىندىك، كاسىپتىك ايقىندالۋىن، قازىرگى الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق جاعدايلارعا بەيىمدەلۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
ءساندى قولدانبالى قولونەرى ادامداردىڭ كوركەمدىك تالعامىنىڭ قالىپتاسۋىنا ەرەكشە اسەر ەتەدى، جاس ۇرپاققا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋگە قىزمەت ەتىپ، ولاردى حالقىمىزدىڭ ماتەريالدىق رۋحاني مۇرالارىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ونى باعالاي بىلۋگە تاربيەلەيدى.
ورتا مەكتەپتەگى وقىتۋدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى - ءبىلىم بەرىپ قانا قويۋ ەمەس، ءبىلىم مازمۇنى ارقىلى بالانىڭ ومىرگە، ەڭبەككە، ادامدارعا، اينالاداعى ورتاعا، دۇرىس قارىم - قاتىناسىن قالىپتاستىرۋ. وقىتۋ مەن تاربيە ءبىر - بىرىمەن بايلانىستى پروسەسس، ءبىر نارسەنىڭ ەكى جاعى سياقتى. تاربيەلىك ساباقتىڭ مازمۇنىن انىقتاي وتىرىپ، ساباق بارىسىندا وقۋ جانە تاربيە مىندەتتەرىن شەشەدى.
تەحنولوگيا ساباعىندا ۇلتتىق تاربيە بەرۋدىڭ مىندەتى جان - جاقتى دامىعان جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ بولعاندىقتان، جاڭا تەحنولوگيا بويىنشا ادىستەمەلىك جۇيەنىڭ باستى بولىگى ءساندى قولدانبالى قولونەردى تەحنولوگيا ساباعىندا قولدانا ءبىلۋ بولىپ تابىلادى.
وقۋشىلارعا تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا كاسىپتىك باعدار بەرۋ
قازىرگى كەزدە مەكتەپتەر ون ەكى جىلدىق بىلىمگە كوشۋگە دايىندىققا بايلانىستى، وقۋشىلاردىڭ كاسىبي ماماندىق الۋىنا جەتە كوڭىل بولىنۋدە. جاھاندانۋ زامانىندا ءومىر تالابى، ۋاقىت اعىسى جاستاردى كاسىبي ماماندىق الۋىنا يتەرمەلەيدى. ال جاستاردىڭ ماماندىق تاڭداۋىنا ماقساتتى مۇددەمەن ىقپال ەتەتىن نەگىزگى ءپان – تەحنولوگيا.
تەحنولوگيا – كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى. تەحنولوگيا پانىنەن ءبىلىم بەرۋدە وقۋشى بۇرىنعىداي وقۋ باعدارلاماسىن يگەرۋشى، ءمۇعالىم بالاعا جەكە ءپان بويىنشا ءبىلىم بەرىپ قانا قويمايدى، جەكە ماماندىقتى مەگەرەتىن جەكە تۇلعانى دا قالىپتاستىرۋشى. ءبىلىمنىڭ نەگىزگى جانە ايقىنداۋشى ءمانى سول تۇلعانى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. ونى جۇزەگە اسىرۋدىڭ نەگىزگى جولدارى: وقۋشىلاردىڭ جەكە قابىلەتىن جانە بەلگىلى ءبىر كاسىپكە بەيىمدىلىگىن ايقىنداي وتىرىپ ءبىلىم بەرۋ، سول نەگىزدە وقۋ باعدارلاماسىن جەتىلدىرۋ. باعدارلى وقىتۋ – وقۋشىلاردىڭ ورنىقتى مۇددەسى مەن قابىلەت بەيىمدىلىگى نەگىزىندە باعىتتالعان ءبىلىم جۇيەسى ەكەنى بەلگىلى. سوندىقتان جالپى ءبىلىم بەرۋدىڭ جوعارعى ساتىسىندا ءىس – ارەكەت تاسىلدەرىنە وقۋ – كاسىبي ماماندىققا باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ ۇلكەن مانگە يە.
ءار بالانىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرىپ، تاقىرىپتى ومىرمەن بايلانىستىرىپ، ءار وقۋشىعا جەكە تاقىرىپ پەن باعىت – باعدار بەرىپ وتىرىۋ. سوندا عانا وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى. قازىرگى تاڭدا جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ تەحنولوگيا ءپانى مۇعالىمدەرىنە ءوز قىزمەتىنە وتە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى تالاپ ەتەدى. كاسىپتىك باعدار بەرۋ بارىسىندا ءمۇعالىم ءار وقۋشىنىڭ الدىندا ونىڭ كەمشىلىگىنە شىن مانىندە جاۋاپتى ەكەنىن سەزىنۋ قاجەت. ءوز ءىس تاجىريبەمدە وقۋشىلارعا كاسىپتىك باعدار بەرۋ، بەلگىلى ءبىر ماماندىققا بەيىمدەۋ جانە وزىندىك كاسىپتىكتى ايقىنداۋ.
مەنىڭ 5 – 9 سىنىپتارعا تەحنولوگيا پانىنەن ساباق بەرگەندەگى بايقاعانىم، كەز كەلگەن 5 سىنىپ وقۋشىسى باستاۋىشتا العان ءبىلىم نەگىزىندە ءبىر سالاعا ىنتا - ىقىلاسى بولادى. سول سالا وعان ۇنايدى. ءمۇعالىم وقۋشىنىڭ سول قىزىعۋشىلىعىن انىقتاپ، سول سالا بويىنشا وقۋشىنى بەيىمدەۋى كەرەك. مۇندا وقۋشىلاردىڭ كاسىبي ايقىندالۋىنا ءمۇعالىمنىڭ ءرولى جوعارى. كاسىپتىك ءمانىن اشىپ، ومىرگە، قوعامعا قاجەتتىلىگىن ۇنەمى ساباقتا ايتىپ، دالەلمەن ناقتىلاپ تۇسىندىرسە، ارينە سول كاسىپكە بەيىم وقۋشىلاردىڭ بەيىمدىلىگىن دامىتۋعا بولادى. بەيىمدىلىگىن دۇرىس انىقتاي الماي جۇرگەن وقۋشىلار قوسىمشا قوسىلادى.
وقۋشىلاردى تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا كاسىبي باعىتتا وقىتۋ
قازىرگى تاڭدا جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ تەحنولوگيا ءپانى مۇعالىمدەرىنىڭ الدارىنا قوياتىن ماقساتتار مەن مىندەتتەرىنە وتە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى تالاپ ەتەدى. وقۋشىلارعا ءبىلىم، بىلىك جانە كاسىپتىك باعدار بەرۋ بارىسىندا ءمۇعالىم ءار وقۋشىنىڭ الدىندا ونىڭ كەلەشەگىنە شىن مانىندە جاۋاپتى ەكەندىگىن سەزىنۋ قاجەت. وسى ۇلكەن مىندەتتى اتقارۋ ءۇشىن تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمىنىڭ ءوزى ءبىلىمدى، مادەنيەتتى، جاڭاشىل بولۋى قاجەت دەپ ويلايمىن. ارينە، كوپتەگەن مەكتەپتەردە بۇرىنعى ىزبەن «ەڭبەك ساباعى» دەپ كوڭىل بولمەۋى دە مۇمكىن، ءبىراق ءوز ءپانىن جوعارى باعالايتىن ءمۇعالىم پارىزىن ۇمىتپاۋى كەرەك. سول سەبەپتەن ءار ساباعىن جاڭاشىلداندىرىپ وتكىزۋدى ماقسات ەتىپ، كۇردەلى دايىندىقپەن ساباقتى وتكىزۋگە قالىپتاسقان ءجون. ساباقتىڭ ساپاسى – ول وقۋشىنىڭ بىلىمدىلىگى، بىلىكتىلىگى، مادەنيەتتىلىگى.
بۇل سالادا ءبىرىنشى ساتتىلىك:
- ءمۇعالىم پروبلەماسىن انىقتاپ، الدىنا ماقسات قويادى؛
ەكىنشىسى - تاقىرىپتىق كۇنتىزبەلىك باعدارلامانى جان - جاقتى زەرتتەپ، مەكتەپ ەرەكشەلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، دۇرىس قۇرۋى، ءمۇعالىمنىڭ ماقساتىنا جەتۋ جولىنىڭ اشىقتىعى.
وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن بەيىمدىلىگىن دامىتا وتىرىپ، كاسىبي ايقىندالۋىن جەتىلدىرۋ بولاشاق كاسىبىن قاتەلەسپەي تابۋىنا كومەك بولادى. كاسىپتىك مەكتەپتەردە، وقۋ – وندىرىستىك كومبيناتتارىندا كاسىپتىك ماماندىق الۋىنا جول اشادى. بۇل جۇمىستار جەتكىنشەكتەردىڭ كاسىپتىك باعداردى سەزىنۋىنە، ەڭبەكتى باعالاۋىنا، ءسۇيىپ اتقاراتىن جۇمىسقا داعدىلانۋعا، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋگە، مىنەز – قۇلىق جانە قارىم – قاتىناس مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
ساپالى ءبىلىم بەرۋمەن قاتار ەڭبەككە دە باۋلۋ، ۇيرەتۋ اسا قاجەت، جاستارىمىزدىڭ ونەرلى بولۋى قوعامدىق ومىرىمىزگە ۇلكەن اسەرىن تيگىزەدى دەپ ويلايمىن. تۇلعانىڭ ەستەتيكالىق بەينەسى ونەر مەن تابيعاتتى قابىلداۋى جانە ادامدار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستاعى قىزمەتى ارقىلى كورىنەدى. تالانتتى جانە دارىندى وقۋشىلاردىڭ بويىندا دامۋ جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەر ونەردىڭ ءتۇرلى سالاسىندا ءوز ەرەكشەلىگىنە قاراي كورىنەدى.
جەتكىنشەك ۇرپاقتى ۇلتتىق سەزىم مەن رۋحتا تاربيەلەۋدە ۇلتتىق ويۋ - ورنەكتەردىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. قازاق حالقىنىڭ قولونەرىنىڭ ارناسى كەڭ، ءتۇرى سان الۋان. حالقىمىزدىڭ ءومىر تىرشىلىگىندە ويۋ - ورنەك قاتىسپايتىن سالانى تابۋ قيىن. ونەردىڭ باسقا دا تۇرلەرى سەكىلدى قولدانبالى قولونەرى تەحنولوگيا پانىندە ۇلتتىق ويۋ - ورنەكتى قاستەرلەۋگە جول اشادى. ءداستۇرلى قازاق ونەرىنىڭ ەرەكشەلىگىن ايتقاندا، قازاق ومىرىندەگى ەجەلدەن دامىعان ويۋ - ورنەك ەرەكشە ەستەتيكالىق سەزىمدى ءۇنسىز ايعاقتايدى. ويتكەنى تالاپتانعان بالا ءارقاشان ءوز ماقساتىنا جەتەدى.
وقۋشىلاردى قولونەرگە باۋلي وتىرىپ شەبەرلىگىن دامىتۋ
قازىرگى زامانعى مەكتەپتىڭ الدىندا تۇرعان ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – وقۋشىلاردا ءبىلىم مەن شەبەرلىكتىڭ قالىپتاسۋى بولىپ تابىلادى. «جاس ءوسپىرىمنىڭ دەربەستىگى پەداگوگيكالىق ماقساتقا باعىتتالسا، جاقسى ناتيجەلەرگە جەتكىزەدى، جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىن ارتتىرادى، شىعارماشىلىق باستامانى دامىتادى، ونى بەلسەندى ەتەدى»، - دەپ جازدى
ن. ليەۆيتوۆ. كوركەمدىك – قولدانبالى جۇمىستار بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ەڭبەك ءبىلىمى مەن شەبەرلىگىن قالىپتاستىرۋ ءۇردىسىنىڭ پەداگوگيكالىق ماقساتى بولۋ ءۇشىن وقىپ، ۇيرەتۋ بارىسىندا ولاردىڭ اقىل – وي قابىلەتتەرى مەن ءىس – ارەكەتتەر ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ كەرەك.
قازىرگى كەزدە زامان تالابىنا ساي، مەكتەپتىڭ، ۇستازداردىڭ الدىنا قويعان ماقساتى – مەكتەپ قابىرعاسىندا تاربيەلەنىپ كەلە جاتقان جاس ۇرپاقتى ۇلتىمىزدىڭ كونەدەن كەلە جاتقان سالت - داستۇرىمەن تانىستىرۋ، ەڭبەككە دەگەن شەبەرلىگىمەن يكەمدىلىگىن، ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. بۇل تەك ۇستازداردىڭ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قازاقتىڭ كونە سالت - ءداستۇرىن، ادەت – عۇرپىن، تۇرمىس – تىرشىلىكتەرىن، قولونەرىن جادىمىزدا ۇستاۋ، كەلەشەك ۇرپاققا ۇيرەتۋ، ءجون سىلتەۋ، اتا – بابالارىمىزدىڭ ءداستۇرىن ۇمىت قالدىرماۋ – بارشامىزدىڭ پارىزىمىز.
ەگەمەندى قازاق مەملەكەتىنىڭ بولاشاق ۇرپاقتارىنىڭ سانا – سەزىمىن، ۇلتتىق پسيحولوگياسىن، ونىڭ سوناۋ ەرتە زامانداعى اتا – بابالار سالت - داستۇرىمەن، مادەنيەتىمەن ساباقتاستىرا وتىرىپ، حالىقتىق قولونەرىن ساقتاپ قالۋعا تاربيەلەۋ – ۇلتجاندى ۇلعاتتى ۇستازداردىڭ ابىرويلى ءىسى.
كەلەشەك مەكتەپتەر 12 جىلدىق وقۋ باعدارلاماسىندا دا ءبىزدىڭ قازاقتىڭ قولدانبالى قولونەرىنىڭ وقۋشىلارعا بەرەتىن تاربيەلىك ءمانى وتە زور بولماق. ۇلتتىق تاربيە بەرۋ بەسىگىندەگى وقۋشىلاردىڭ اتا – بابا ءداستۇرىن، مادەنيەتىن، قولونەرىن جانە ازاماتتىق ارناداعى اسىل قاسيەتتەرىن ەڭبەككە باۋلي وتىرىپ، جان - جاقتى ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، مادەني مۇرانى جۇيەلى مەڭگەرۋگە، رۋحاني مۇراسىن باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ مۇمكىندىكتەرى قاراستىرىلادى. سوندىقتان وقۋ - تاربيە جۇمىسىنىڭ بارىسىندا، تەحنولوگيا ساباعىندا وقۋشىلارعا كاسىبي تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ۇيىرمە جۇمىستارىندا حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق قولونەرىن حالقىمىزدىڭ سالت - داستۇرىمەن، ادەت – عۇرپىمەن تانىستىرا وتىرىپ، وقۋشىنىڭ ىسكەرلىگىن، داعدىسىن، ەڭبەككە دەگەن ىنتاسىن قالىپتاستىرۋدى نەگىزگى ماقسات ەتىپ قويۋ - ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. ۇلتتىق مادەنيەتكە نەگىزدەلگەن قازاق مەكتەبىنىڭ قايتا تۇلەۋى قازىرگى تاڭداعى كوكەيكەستى ماسەلە بولىپ وتىر. ويتكەنى وقۋشىلاردىڭ كوركەمدىك ءبىلىم الۋىن ارتتىرۋ جانە رۋحاني دەڭگەيىن دامىتۋ، شىعارماشىلىققا تاربيەلەۋ – قازىرگى ءبىلىم بەرۋدە كوزدەلىپ وتىرعان ماسەلە. وسى تۇرعىدان كەلگەندە وقۋشىلاردىڭ جۇمىس ىستەۋ ادەت – داعدىلارىن كوركەم شىعارماشىلىق ىسكەرلىكپەن جالعاستىرىپ دامىتۋ ماسەلەسى قاراستىرىلادى. وقۋشىلاردى اسەمدىكتى سەزىنىپ، ءتۇسىنىپ، قادىرلەي بىلۋگە باۋلۋ ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ ارقىلى ىسكە اسىرىلادى.
اتىراۋ وبلىسى، قىزىلقوعا اۋدانى،
قونىستانۋ سەلوسى، جاڭاشارۋا قازاق ورتا مەكتەبى
بەينەلەۋ ونەرى جانە تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى
بالمۋحانوۆ نۋربولات كوبلانوۆيچ
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
جوسپارى
ءى. كىرىسپە.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
ا) وقۋشىلارعا تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا كاسىپتىك باعدار بەرۋ.
ءا) وقۋشىلاردى تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا كاسىبي باعىتتا وقىتۋ.
ب) وقۋشىلاردى قولونەرگە باۋلي وتىرىپ شەبەرلىگىن دامىتۋ.
ءىىى. قورىتىندى
كىرىسپە
قازىرگى كەزدەگى شاپشاڭ ءجۇرىپ جاتقان جاћاندانۋ ءۇردىسى الەمدىك باسەكەلەستىكتى كۇشەيتە تۇسۋدە. ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆ قازاقستاننىڭ الەمدەگى باسەكەگە قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ ستراتەگياسى اتتى جولداۋىندا «ءبىلىم بەرۋ رەفورماسى قازاقستاننىڭ باسەكەگە ناقتىلى قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن اسا ماڭىزدى قۇرالدارىنىڭ ءبىرى» دەپ اتاپ كورسەتتى.
ەلباسىنىڭ حالىققا جولداۋىندا ايتىلعانداي، دامىعان ەلدەر قاتارىنا تالپىنۋ كەزەڭى بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ تانىمىن ۇلعايتىپ، جان – جاقتى ىسكەر ازامات ەتىپ شىعارۋدا تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ورنى ەرەكشە دەۋگە بولادى. قولونەر ۇرپاق ءۇشىن بۇگىن دە ەرتەڭ دە كەرەك.
ءححى عاسىر – بۇل اقپاراتتىق قوعام ءداۋىرى، تەحنولوگيالىق مادەنيەت ءداۋىرى، اينالاداعى دۇنيەگە، ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا، كاسىبي مادەنيەتتىلىگىنە مۇقيات قارايتىن ءداۋىر.
ءبىلىم سالاسىنداعى كەز كەلگەن ءپان - قانداي ورتادا بولماسىن ءوزىنىڭ ايتار ويى، ومىرگە دەگەن كوزقاراسى، ناقتى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋعا وزىندىك ۇلەس قوسارى انىق. تەحنولوگيا ءپانىنىڭ باستى ماقساتى - وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساۋىنا ىقپال ەتە وتىرىپ، قازىرگى زاماننىڭ تەحنولوگيالىق مادەنيەتىنە، ياعني بۇيىمداردى كوركەم جوبالاۋعا، وڭدەپ، وندىرۋگە بەيىمدەۋ بولىپ تابىلادى. سونداي - اق وقۋشىلاردىڭ تەحنيكا مەن تەحنولوگيا الەمىن زەرتتەپ، زەردەلەۋىن، كاسىپتىك ءىس - ارەكەت ەلەمەنتتەرىنەن پراكتيكالىق تاجىريبە الۋىن قاراستىرادى.
تەحنولوگيا اتتى جاڭا ينتەگراتيۆتى ءبىلىم سالاسىن مەڭگەرۋ وقۋشىلاردىڭ جالپى ءبىلىم مەن داعدىنى مەڭگەرۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى، ينتەللەكتۋالدىق، تۇلعالىق، ەتيكالىق دامۋىن، وزىندىك، كاسىپتىك ايقىندالۋىن، قازىرگى الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق جاعدايلارعا بەيىمدەلۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
ءساندى قولدانبالى قولونەرى ادامداردىڭ كوركەمدىك تالعامىنىڭ قالىپتاسۋىنا ەرەكشە اسەر ەتەدى، جاس ۇرپاققا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋگە قىزمەت ەتىپ، ولاردى حالقىمىزدىڭ ماتەريالدىق رۋحاني مۇرالارىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ونى باعالاي بىلۋگە تاربيەلەيدى.
ورتا مەكتەپتەگى وقىتۋدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى - ءبىلىم بەرىپ قانا قويۋ ەمەس، ءبىلىم مازمۇنى ارقىلى بالانىڭ ومىرگە، ەڭبەككە، ادامدارعا، اينالاداعى ورتاعا، دۇرىس قارىم - قاتىناسىن قالىپتاستىرۋ. وقىتۋ مەن تاربيە ءبىر - بىرىمەن بايلانىستى پروسەسس، ءبىر نارسەنىڭ ەكى جاعى سياقتى. تاربيەلىك ساباقتىڭ مازمۇنىن انىقتاي وتىرىپ، ساباق بارىسىندا وقۋ جانە تاربيە مىندەتتەرىن شەشەدى.
تەحنولوگيا ساباعىندا ۇلتتىق تاربيە بەرۋدىڭ مىندەتى جان - جاقتى دامىعان جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ بولعاندىقتان، جاڭا تەحنولوگيا بويىنشا ادىستەمەلىك جۇيەنىڭ باستى بولىگى ءساندى قولدانبالى قولونەردى تەحنولوگيا ساباعىندا قولدانا ءبىلۋ بولىپ تابىلادى.
وقۋشىلارعا تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا كاسىپتىك باعدار بەرۋ
قازىرگى كەزدە مەكتەپتەر ون ەكى جىلدىق بىلىمگە كوشۋگە دايىندىققا بايلانىستى، وقۋشىلاردىڭ كاسىبي ماماندىق الۋىنا جەتە كوڭىل بولىنۋدە. جاھاندانۋ زامانىندا ءومىر تالابى، ۋاقىت اعىسى جاستاردى كاسىبي ماماندىق الۋىنا يتەرمەلەيدى. ال جاستاردىڭ ماماندىق تاڭداۋىنا ماقساتتى مۇددەمەن ىقپال ەتەتىن نەگىزگى ءپان – تەحنولوگيا.
تەحنولوگيا – كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى. تەحنولوگيا پانىنەن ءبىلىم بەرۋدە وقۋشى بۇرىنعىداي وقۋ باعدارلاماسىن يگەرۋشى، ءمۇعالىم بالاعا جەكە ءپان بويىنشا ءبىلىم بەرىپ قانا قويمايدى، جەكە ماماندىقتى مەگەرەتىن جەكە تۇلعانى دا قالىپتاستىرۋشى. ءبىلىمنىڭ نەگىزگى جانە ايقىنداۋشى ءمانى سول تۇلعانى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. ونى جۇزەگە اسىرۋدىڭ نەگىزگى جولدارى: وقۋشىلاردىڭ جەكە قابىلەتىن جانە بەلگىلى ءبىر كاسىپكە بەيىمدىلىگىن ايقىنداي وتىرىپ ءبىلىم بەرۋ، سول نەگىزدە وقۋ باعدارلاماسىن جەتىلدىرۋ. باعدارلى وقىتۋ – وقۋشىلاردىڭ ورنىقتى مۇددەسى مەن قابىلەت بەيىمدىلىگى نەگىزىندە باعىتتالعان ءبىلىم جۇيەسى ەكەنى بەلگىلى. سوندىقتان جالپى ءبىلىم بەرۋدىڭ جوعارعى ساتىسىندا ءىس – ارەكەت تاسىلدەرىنە وقۋ – كاسىبي ماماندىققا باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ ۇلكەن مانگە يە.
ءار بالانىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرىپ، تاقىرىپتى ومىرمەن بايلانىستىرىپ، ءار وقۋشىعا جەكە تاقىرىپ پەن باعىت – باعدار بەرىپ وتىرىۋ. سوندا عانا وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى. قازىرگى تاڭدا جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ تەحنولوگيا ءپانى مۇعالىمدەرىنە ءوز قىزمەتىنە وتە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى تالاپ ەتەدى. كاسىپتىك باعدار بەرۋ بارىسىندا ءمۇعالىم ءار وقۋشىنىڭ الدىندا ونىڭ كەمشىلىگىنە شىن مانىندە جاۋاپتى ەكەنىن سەزىنۋ قاجەت. ءوز ءىس تاجىريبەمدە وقۋشىلارعا كاسىپتىك باعدار بەرۋ، بەلگىلى ءبىر ماماندىققا بەيىمدەۋ جانە وزىندىك كاسىپتىكتى ايقىنداۋ.
مەنىڭ 5 – 9 سىنىپتارعا تەحنولوگيا پانىنەن ساباق بەرگەندەگى بايقاعانىم، كەز كەلگەن 5 سىنىپ وقۋشىسى باستاۋىشتا العان ءبىلىم نەگىزىندە ءبىر سالاعا ىنتا - ىقىلاسى بولادى. سول سالا وعان ۇنايدى. ءمۇعالىم وقۋشىنىڭ سول قىزىعۋشىلىعىن انىقتاپ، سول سالا بويىنشا وقۋشىنى بەيىمدەۋى كەرەك. مۇندا وقۋشىلاردىڭ كاسىبي ايقىندالۋىنا ءمۇعالىمنىڭ ءرولى جوعارى. كاسىپتىك ءمانىن اشىپ، ومىرگە، قوعامعا قاجەتتىلىگىن ۇنەمى ساباقتا ايتىپ، دالەلمەن ناقتىلاپ تۇسىندىرسە، ارينە سول كاسىپكە بەيىم وقۋشىلاردىڭ بەيىمدىلىگىن دامىتۋعا بولادى. بەيىمدىلىگىن دۇرىس انىقتاي الماي جۇرگەن وقۋشىلار قوسىمشا قوسىلادى.
وقۋشىلاردى تەحنولوگيا ءپانى بويىنشا كاسىبي باعىتتا وقىتۋ
قازىرگى تاڭدا جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ تەحنولوگيا ءپانى مۇعالىمدەرىنىڭ الدارىنا قوياتىن ماقساتتار مەن مىندەتتەرىنە وتە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى تالاپ ەتەدى. وقۋشىلارعا ءبىلىم، بىلىك جانە كاسىپتىك باعدار بەرۋ بارىسىندا ءمۇعالىم ءار وقۋشىنىڭ الدىندا ونىڭ كەلەشەگىنە شىن مانىندە جاۋاپتى ەكەندىگىن سەزىنۋ قاجەت. وسى ۇلكەن مىندەتتى اتقارۋ ءۇشىن تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمىنىڭ ءوزى ءبىلىمدى، مادەنيەتتى، جاڭاشىل بولۋى قاجەت دەپ ويلايمىن. ارينە، كوپتەگەن مەكتەپتەردە بۇرىنعى ىزبەن «ەڭبەك ساباعى» دەپ كوڭىل بولمەۋى دە مۇمكىن، ءبىراق ءوز ءپانىن جوعارى باعالايتىن ءمۇعالىم پارىزىن ۇمىتپاۋى كەرەك. سول سەبەپتەن ءار ساباعىن جاڭاشىلداندىرىپ وتكىزۋدى ماقسات ەتىپ، كۇردەلى دايىندىقپەن ساباقتى وتكىزۋگە قالىپتاسقان ءجون. ساباقتىڭ ساپاسى – ول وقۋشىنىڭ بىلىمدىلىگى، بىلىكتىلىگى، مادەنيەتتىلىگى.
بۇل سالادا ءبىرىنشى ساتتىلىك:
- ءمۇعالىم پروبلەماسىن انىقتاپ، الدىنا ماقسات قويادى؛
ەكىنشىسى - تاقىرىپتىق كۇنتىزبەلىك باعدارلامانى جان - جاقتى زەرتتەپ، مەكتەپ ەرەكشەلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، دۇرىس قۇرۋى، ءمۇعالىمنىڭ ماقساتىنا جەتۋ جولىنىڭ اشىقتىعى.
وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن بەيىمدىلىگىن دامىتا وتىرىپ، كاسىبي ايقىندالۋىن جەتىلدىرۋ بولاشاق كاسىبىن قاتەلەسپەي تابۋىنا كومەك بولادى. كاسىپتىك مەكتەپتەردە، وقۋ – وندىرىستىك كومبيناتتارىندا كاسىپتىك ماماندىق الۋىنا جول اشادى. بۇل جۇمىستار جەتكىنشەكتەردىڭ كاسىپتىك باعداردى سەزىنۋىنە، ەڭبەكتى باعالاۋىنا، ءسۇيىپ اتقاراتىن جۇمىسقا داعدىلانۋعا، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋگە، مىنەز – قۇلىق جانە قارىم – قاتىناس مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
ساپالى ءبىلىم بەرۋمەن قاتار ەڭبەككە دە باۋلۋ، ۇيرەتۋ اسا قاجەت، جاستارىمىزدىڭ ونەرلى بولۋى قوعامدىق ومىرىمىزگە ۇلكەن اسەرىن تيگىزەدى دەپ ويلايمىن. تۇلعانىڭ ەستەتيكالىق بەينەسى ونەر مەن تابيعاتتى قابىلداۋى جانە ادامدار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستاعى قىزمەتى ارقىلى كورىنەدى. تالانتتى جانە دارىندى وقۋشىلاردىڭ بويىندا دامۋ جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەر ونەردىڭ ءتۇرلى سالاسىندا ءوز ەرەكشەلىگىنە قاراي كورىنەدى.
جەتكىنشەك ۇرپاقتى ۇلتتىق سەزىم مەن رۋحتا تاربيەلەۋدە ۇلتتىق ويۋ - ورنەكتەردىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. قازاق حالقىنىڭ قولونەرىنىڭ ارناسى كەڭ، ءتۇرى سان الۋان. حالقىمىزدىڭ ءومىر تىرشىلىگىندە ويۋ - ورنەك قاتىسپايتىن سالانى تابۋ قيىن. ونەردىڭ باسقا دا تۇرلەرى سەكىلدى قولدانبالى قولونەرى تەحنولوگيا پانىندە ۇلتتىق ويۋ - ورنەكتى قاستەرلەۋگە جول اشادى. ءداستۇرلى قازاق ونەرىنىڭ ەرەكشەلىگىن ايتقاندا، قازاق ومىرىندەگى ەجەلدەن دامىعان ويۋ - ورنەك ەرەكشە ەستەتيكالىق سەزىمدى ءۇنسىز ايعاقتايدى. ويتكەنى تالاپتانعان بالا ءارقاشان ءوز ماقساتىنا جەتەدى.
وقۋشىلاردى قولونەرگە باۋلي وتىرىپ شەبەرلىگىن دامىتۋ
قازىرگى زامانعى مەكتەپتىڭ الدىندا تۇرعان ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – وقۋشىلاردا ءبىلىم مەن شەبەرلىكتىڭ قالىپتاسۋى بولىپ تابىلادى. «جاس ءوسپىرىمنىڭ دەربەستىگى پەداگوگيكالىق ماقساتقا باعىتتالسا، جاقسى ناتيجەلەرگە جەتكىزەدى، جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىن ارتتىرادى، شىعارماشىلىق باستامانى دامىتادى، ونى بەلسەندى ەتەدى»، - دەپ جازدى
ن. ليەۆيتوۆ. كوركەمدىك – قولدانبالى جۇمىستار بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ەڭبەك ءبىلىمى مەن شەبەرلىگىن قالىپتاستىرۋ ءۇردىسىنىڭ پەداگوگيكالىق ماقساتى بولۋ ءۇشىن وقىپ، ۇيرەتۋ بارىسىندا ولاردىڭ اقىل – وي قابىلەتتەرى مەن ءىس – ارەكەتتەر ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ كەرەك.
قازىرگى كەزدە زامان تالابىنا ساي، مەكتەپتىڭ، ۇستازداردىڭ الدىنا قويعان ماقساتى – مەكتەپ قابىرعاسىندا تاربيەلەنىپ كەلە جاتقان جاس ۇرپاقتى ۇلتىمىزدىڭ كونەدەن كەلە جاتقان سالت - داستۇرىمەن تانىستىرۋ، ەڭبەككە دەگەن شەبەرلىگىمەن يكەمدىلىگىن، ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. بۇل تەك ۇستازداردىڭ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قازاقتىڭ كونە سالت - ءداستۇرىن، ادەت – عۇرپىن، تۇرمىس – تىرشىلىكتەرىن، قولونەرىن جادىمىزدا ۇستاۋ، كەلەشەك ۇرپاققا ۇيرەتۋ، ءجون سىلتەۋ، اتا – بابالارىمىزدىڭ ءداستۇرىن ۇمىت قالدىرماۋ – بارشامىزدىڭ پارىزىمىز.
ەگەمەندى قازاق مەملەكەتىنىڭ بولاشاق ۇرپاقتارىنىڭ سانا – سەزىمىن، ۇلتتىق پسيحولوگياسىن، ونىڭ سوناۋ ەرتە زامانداعى اتا – بابالار سالت - داستۇرىمەن، مادەنيەتىمەن ساباقتاستىرا وتىرىپ، حالىقتىق قولونەرىن ساقتاپ قالۋعا تاربيەلەۋ – ۇلتجاندى ۇلعاتتى ۇستازداردىڭ ابىرويلى ءىسى.
كەلەشەك مەكتەپتەر 12 جىلدىق وقۋ باعدارلاماسىندا دا ءبىزدىڭ قازاقتىڭ قولدانبالى قولونەرىنىڭ وقۋشىلارعا بەرەتىن تاربيەلىك ءمانى وتە زور بولماق. ۇلتتىق تاربيە بەرۋ بەسىگىندەگى وقۋشىلاردىڭ اتا – بابا ءداستۇرىن، مادەنيەتىن، قولونەرىن جانە ازاماتتىق ارناداعى اسىل قاسيەتتەرىن ەڭبەككە باۋلي وتىرىپ، جان - جاقتى ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، مادەني مۇرانى جۇيەلى مەڭگەرۋگە، رۋحاني مۇراسىن باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ مۇمكىندىكتەرى قاراستىرىلادى. سوندىقتان وقۋ - تاربيە جۇمىسىنىڭ بارىسىندا، تەحنولوگيا ساباعىندا وقۋشىلارعا كاسىبي تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ۇيىرمە جۇمىستارىندا حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق قولونەرىن حالقىمىزدىڭ سالت - داستۇرىمەن، ادەت – عۇرپىمەن تانىستىرا وتىرىپ، وقۋشىنىڭ ىسكەرلىگىن، داعدىسىن، ەڭبەككە دەگەن ىنتاسىن قالىپتاستىرۋدى نەگىزگى ماقسات ەتىپ قويۋ - ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. ۇلتتىق مادەنيەتكە نەگىزدەلگەن قازاق مەكتەبىنىڭ قايتا تۇلەۋى قازىرگى تاڭداعى كوكەيكەستى ماسەلە بولىپ وتىر. ويتكەنى وقۋشىلاردىڭ كوركەمدىك ءبىلىم الۋىن ارتتىرۋ جانە رۋحاني دەڭگەيىن دامىتۋ، شىعارماشىلىققا تاربيەلەۋ – قازىرگى ءبىلىم بەرۋدە كوزدەلىپ وتىرعان ماسەلە. وسى تۇرعىدان كەلگەندە وقۋشىلاردىڭ جۇمىس ىستەۋ ادەت – داعدىلارىن كوركەم شىعارماشىلىق ىسكەرلىكپەن جالعاستىرىپ دامىتۋ ماسەلەسى قاراستىرىلادى. وقۋشىلاردى اسەمدىكتى سەزىنىپ، ءتۇسىنىپ، قادىرلەي بىلۋگە باۋلۋ ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ ارقىلى ىسكە اسىرىلادى.
اتىراۋ وبلىسى، قىزىلقوعا اۋدانى،
قونىستانۋ سەلوسى، جاڭاشارۋا قازاق ورتا مەكتەبى
بەينەلەۋ ونەرى جانە تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى
بالمۋحانوۆ نۋربولات كوبلانوۆيچ
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
