تەحنولوگيا ساباعىندا وقۋشىلاردى كاسىپكە باعدارلاۋ
تەحنولوگيا ساباعىندا وقۋشىلاردى كاسىپكە باعدارلاۋ
تەحنولوگيا ءپانىن وقىتۋدا – ەڭبەك ەتۋدىڭ العىشارتتارىن ۇيرەتۋ ارقىلى وقۋشىنى جەكە تۇلعا رەتىندە تاربيەلەۋ ماقساتى كوزدەلەدى. وسى ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا وقۋشىلارعا بەرىلەتىن ءتالىم –تاربيە ءۇردىسىن جەتىلدىرۋ جۇمىس مادەنيەتىن ادامدار اراسىنداعى ادامگەرشىلىك قارىم-قاتىناستاردى جاڭارتۋ ەڭبەك بىلىكتىلىگىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى ەڭبەككە قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا ىنتالاندىرۋ. سوندىقتان جاس ۇرپاقتى قوعامدىق ومىرگە، كاسىپكە دايارلاۋ، سول سەبەپتى ءار وقۋشىعا ونىڭ قابىلەتتەرىنە سايكەس كەلەتىن ءبىلىم بەرۋ قاجەت. ادامعا ەڭ ءبىرىنشى ومىرلىك قاجەتى – ەڭبەك ەكەنىن ۋاقىت دالەلدەۋدە.
ادام ءومىرى ءۇشىن اسا قاجەتتى ءارى ءومىر بويى توقتاۋسىز ءبىلىم بەرەتىن تەحنولوگيا ءپانى. وقۋشىلاردى كاسىپكەرلىككە، قازىرگى زامان تالابىنا ساي باسقارۋ ءبىلۋ، ۇيىمداستىرۋ ىسكە اسىرۋ جۇمىستارىنا بەيىمدەۋ. بىر-بىرىمەن جالعاسىپ كەلە جاتقان تەحنولوگيا وقۋ ءپانىنىڭ ءبىلىم ستاندارتىنداعى باستى ماقساتى وقۋشىلاردى بەلگىلى ءبىر كاسىپكە باعدارلاۋ وقىتۋ بولىپ تابىلادى. سونىمەن بىرگە وقۋشىلاردى كاسىبي ەڭبەككە باۋلۋ ارقىلى ىسكە اسىرۋ تەحنولوگياسىن جاساۋ، وقۋشىلاردى كاسىپكەرلىككە باۋلۋعا باعىتتالعان وقۋ-تاربيەلىك، شىعارماشىلىق ۇيىرمەلەر قاجەت.
قازىرگى كەزدە ءبىلىم بەرۋ، وقۋشىلاردى كاسىپكە باعدارلاۋ كاسىپتىك ءبىلىم، وقۋشىلاردى ەڭبەككە تاربيەلەۋ - قول ەڭبەگى ساباعىنان باستالادى. ادام بالاسى تۋا سالا ەمەس، كورە-كورە، جۇرە-جۇرە جەتىلەدى. سوندىقتان جاس ۇرپاقتى ەجەلدەن ەلە جاتقان قولونەر تۇرلەرىن وقىپ ۇيرەنۋگە باۋلۋ ارقىلى ولاردىڭ وزدىگىنەن ىزدەنىپ جۇمىستار جۇرگىزۋىنە شەبەرلىك دەڭگەيىن ارتتىرىپ، ىنتا-ىقىلاسىن، قورشاعان ورتاعا قىزىعۋشىلىعىن وياتۋعا جەتەلەيتىن تەحنولوگيا ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى. ءوزىم ساباق بەرەتىن 5، 6، 7، 8 سىنىپتاردا وقۋشىلارعا “قولونەر - ءاربىر ادامنىڭ مىندەتى ەكەنىن”- ۇنەمى ايتىپ وتىرامىن. ادامنىڭ ءومىر سۇرۋىنە قاجەتتى يگىلىكتىڭ بارىدە ەڭبەكتەن تابىلاتىنىن، ادامداردىڭ بارلىعى ەڭبەكتىڭ ناتيجەسىندە جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتىپ جۇرگەندىكتەرىن ومىرمەن بايلانىستىرىپ تۇسىندىرەمىن. تەحنولوگيا پانىنەن ءبىلىم بەرۋدە وقۋشى وقۋ باعدارلاماسىن يگەرۋشى، ءمۇعالىم بالاعا ءبىلىم بەرىپ قانا قويمايدى. وقۋشىلاردىڭ قابىلەتىن جانە بەلگىلى ءبىر كاسىپكە بەيىمدىلىگىن ايقىنداي وتىرىپ ءبىلىم بەرۋ.
مەن 12 جىلداي تەحنولوگيا پانىنەن ساباق بەرىپ كەلەمىن ءار بالانىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرىپ تاقىرىپتى ومىرمەن بايلانىستىرىپ، ءار وقۋشىعا جەكە تاقىرىپتار باعىت-باعدار بەرىپ وتىرامىن. سوندا عانا وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى. قازىرگى تاڭدا جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ تەحنولوگيا ءپانى مۇعالىمدەرىنە ءوز قىزمەتىنە وتە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى تالاپ ەتەدى. سونىمەن بىرگە تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى ءار وقۋشىنىڭ ىسكەرلىگى مەن بەلسەندىلىگىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولىنۋى قاجەت. وسىنداي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ باعىتىندا تەحنولوگيا سابىندا وقۋشىلاردىڭ كاسىبي ىسكەرلىكتەرىن جەتىلدىرۋ كاسىپكە باعدارلاۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى ادىس-تاسىلدەردى قولدانامىن وقۋشىلارعا ۇيرەتەمىن.
اتاپ ايتقاندا ءتۇسىندىرۋ، بەزەندىرۋ ادىستەرى ساباققا جالپى تۇسىنىك بەرۋ وقۋشىلار ءار ءتۇرلى بۇيىمدار جاساۋدى جان-جاقتى زەرتتەپ، قولونەر تۇرلەرىن ۇيرەنەدى. جۇمىس بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ اراسىندا جاڭا يدەيالار تۋىنداپ ويلاۋ، سالىستىرۋ ارقىلى جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. جالپى تەحنولوگيا ساباقتارىندا ءار ءتۇرلى تاقىرىپتار كەزدەسەدى. سالات تۇرلەرى، سالقىن تاعامدار، قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى، كيىم ۇلگىلەرى، تىگىن ماشينالارمەن جۇمىس، بەلدەمشەلەر تىگۋ تاقىرىبى وتۋدە. ەڭ الدىمەن بەلدەمشەنىڭ تۇرلەرىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرىپ، وقۋشىلاردى شەبەرلىكپەن تالعامپازدىققا عانا ەمەس، ۇنەمدىلىككە دە ۇيرەتەدى.
تاقىرىپ جايلى تولىق مالىمەت العان سوڭ ءار وقۋشى بەلدەمشەنىڭ وزىنە ۇناعان تۇرلەرىن تاڭداپ الادى. تەحنولوگيا ساباقتارىندا كەز-كەلگەن شىعارماشىلىق جوبانى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا جۇمىستىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسىن قۇرايمىز. ۇلگىلەر جاسايمىز. تەحنولوگيالىق كارتا وقۋشىعا ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋعا، جۇمىس ورنىنى دۇرىس ۇيىمداستىرۋعا ءوز جۇمىستارىنا دۇرىس جۇرگىزىلۋىنە قاجەتتى ماتەريالداردى ۇنەمدى پايدالانۋىنا كومەكتەسەدى، وسىنداي ادىستەردى تەحنولوگيا ساباقتارىندا وقۋشىلاردى كاسىپكە باعدارلاۋ شەبەرلىكتەرىن شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ ارقىلى وقۋشىلاردى ەپتىلىككە ىسكەرلىككە ۇيرەتەمىز. مىنە ىسكەرلىك ونەردىڭ ارقاسىندا وسكەلەڭ ۇرپاققا قۋىرشاقتى دايىنداۋ تەحنولوگياسىن مەڭگەرتۋ ارقىلى زامان تالابىنا ساي تەحنولوگيالىق ءبىلىم بەرۋدى ماقسات ەتتىم.
اتامىز قازاق “كوز قورقاق، قول باتىر“ دەگەن. وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق جۇمىستارىنان مەكتەپتە كورمەلەر ءجيى ۇيىمداستىرىلسا. مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ ۇيرەتۋ ءاربىر تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمىنىڭ ءبىرىنشى مىندەتى بولۋى ءتيىس. ويتكەنى باسەكەلەستىك قوعامدا ءومىر سۇرۋگە بەيىمدەلۋ - زامان تالابى. ويىمدى تۇيىندەي كەلە ەلىمىزدىڭ، جەرىمىزدىڭ، تابيعاتىمىزدىڭ، حالقىمىزدىڭ بولاشاعىن ويلاپ ونى قادىرلەي بىلەتىن جاس ۇرپاقتى بالعىن كەزىنەن تاربيەلەيىك دەگەن ويمەن احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ “باسقادان كەم بولماس ءۇشىن ءبىز ءبىلىمدى، ءھام كۇشتى بولۋىمىز كەرەك. ءبىلىمدى بولۋعا وقۋ كەرەك. باي بولۋعا كاسىپ كەرەك” دەگەن سوزىمەن ءتامامداۋدى ءجون كوردىم.
تەحنولوگيا ءپانىن وقىتۋدا – ەڭبەك ەتۋدىڭ العىشارتتارىن ۇيرەتۋ ارقىلى وقۋشىنى جەكە تۇلعا رەتىندە تاربيەلەۋ ماقساتى كوزدەلەدى. وسى ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا وقۋشىلارعا بەرىلەتىن ءتالىم –تاربيە ءۇردىسىن جەتىلدىرۋ جۇمىس مادەنيەتىن ادامدار اراسىنداعى ادامگەرشىلىك قارىم-قاتىناستاردى جاڭارتۋ ەڭبەك بىلىكتىلىگىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى ەڭبەككە قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا ىنتالاندىرۋ. سوندىقتان جاس ۇرپاقتى قوعامدىق ومىرگە، كاسىپكە دايارلاۋ، سول سەبەپتى ءار وقۋشىعا ونىڭ قابىلەتتەرىنە سايكەس كەلەتىن ءبىلىم بەرۋ قاجەت. ادامعا ەڭ ءبىرىنشى ومىرلىك قاجەتى – ەڭبەك ەكەنىن ۋاقىت دالەلدەۋدە.
ادام ءومىرى ءۇشىن اسا قاجەتتى ءارى ءومىر بويى توقتاۋسىز ءبىلىم بەرەتىن تەحنولوگيا ءپانى. وقۋشىلاردى كاسىپكەرلىككە، قازىرگى زامان تالابىنا ساي باسقارۋ ءبىلۋ، ۇيىمداستىرۋ ىسكە اسىرۋ جۇمىستارىنا بەيىمدەۋ. بىر-بىرىمەن جالعاسىپ كەلە جاتقان تەحنولوگيا وقۋ ءپانىنىڭ ءبىلىم ستاندارتىنداعى باستى ماقساتى وقۋشىلاردى بەلگىلى ءبىر كاسىپكە باعدارلاۋ وقىتۋ بولىپ تابىلادى. سونىمەن بىرگە وقۋشىلاردى كاسىبي ەڭبەككە باۋلۋ ارقىلى ىسكە اسىرۋ تەحنولوگياسىن جاساۋ، وقۋشىلاردى كاسىپكەرلىككە باۋلۋعا باعىتتالعان وقۋ-تاربيەلىك، شىعارماشىلىق ۇيىرمەلەر قاجەت.
قازىرگى كەزدە ءبىلىم بەرۋ، وقۋشىلاردى كاسىپكە باعدارلاۋ كاسىپتىك ءبىلىم، وقۋشىلاردى ەڭبەككە تاربيەلەۋ - قول ەڭبەگى ساباعىنان باستالادى. ادام بالاسى تۋا سالا ەمەس، كورە-كورە، جۇرە-جۇرە جەتىلەدى. سوندىقتان جاس ۇرپاقتى ەجەلدەن ەلە جاتقان قولونەر تۇرلەرىن وقىپ ۇيرەنۋگە باۋلۋ ارقىلى ولاردىڭ وزدىگىنەن ىزدەنىپ جۇمىستار جۇرگىزۋىنە شەبەرلىك دەڭگەيىن ارتتىرىپ، ىنتا-ىقىلاسىن، قورشاعان ورتاعا قىزىعۋشىلىعىن وياتۋعا جەتەلەيتىن تەحنولوگيا ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى. ءوزىم ساباق بەرەتىن 5، 6، 7، 8 سىنىپتاردا وقۋشىلارعا “قولونەر - ءاربىر ادامنىڭ مىندەتى ەكەنىن”- ۇنەمى ايتىپ وتىرامىن. ادامنىڭ ءومىر سۇرۋىنە قاجەتتى يگىلىكتىڭ بارىدە ەڭبەكتەن تابىلاتىنىن، ادامداردىڭ بارلىعى ەڭبەكتىڭ ناتيجەسىندە جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتىپ جۇرگەندىكتەرىن ومىرمەن بايلانىستىرىپ تۇسىندىرەمىن. تەحنولوگيا پانىنەن ءبىلىم بەرۋدە وقۋشى وقۋ باعدارلاماسىن يگەرۋشى، ءمۇعالىم بالاعا ءبىلىم بەرىپ قانا قويمايدى. وقۋشىلاردىڭ قابىلەتىن جانە بەلگىلى ءبىر كاسىپكە بەيىمدىلىگىن ايقىنداي وتىرىپ ءبىلىم بەرۋ.
مەن 12 جىلداي تەحنولوگيا پانىنەن ساباق بەرىپ كەلەمىن ءار بالانىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرىپ تاقىرىپتى ومىرمەن بايلانىستىرىپ، ءار وقۋشىعا جەكە تاقىرىپتار باعىت-باعدار بەرىپ وتىرامىن. سوندا عانا وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى. قازىرگى تاڭدا جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ تەحنولوگيا ءپانى مۇعالىمدەرىنە ءوز قىزمەتىنە وتە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى تالاپ ەتەدى. سونىمەن بىرگە تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى ءار وقۋشىنىڭ ىسكەرلىگى مەن بەلسەندىلىگىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولىنۋى قاجەت. وسىنداي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ باعىتىندا تەحنولوگيا سابىندا وقۋشىلاردىڭ كاسىبي ىسكەرلىكتەرىن جەتىلدىرۋ كاسىپكە باعدارلاۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى ادىس-تاسىلدەردى قولدانامىن وقۋشىلارعا ۇيرەتەمىن.
اتاپ ايتقاندا ءتۇسىندىرۋ، بەزەندىرۋ ادىستەرى ساباققا جالپى تۇسىنىك بەرۋ وقۋشىلار ءار ءتۇرلى بۇيىمدار جاساۋدى جان-جاقتى زەرتتەپ، قولونەر تۇرلەرىن ۇيرەنەدى. جۇمىس بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ اراسىندا جاڭا يدەيالار تۋىنداپ ويلاۋ، سالىستىرۋ ارقىلى جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. جالپى تەحنولوگيا ساباقتارىندا ءار ءتۇرلى تاقىرىپتار كەزدەسەدى. سالات تۇرلەرى، سالقىن تاعامدار، قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى، كيىم ۇلگىلەرى، تىگىن ماشينالارمەن جۇمىس، بەلدەمشەلەر تىگۋ تاقىرىبى وتۋدە. ەڭ الدىمەن بەلدەمشەنىڭ تۇرلەرىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرىپ، وقۋشىلاردى شەبەرلىكپەن تالعامپازدىققا عانا ەمەس، ۇنەمدىلىككە دە ۇيرەتەدى.
تاقىرىپ جايلى تولىق مالىمەت العان سوڭ ءار وقۋشى بەلدەمشەنىڭ وزىنە ۇناعان تۇرلەرىن تاڭداپ الادى. تەحنولوگيا ساباقتارىندا كەز-كەلگەن شىعارماشىلىق جوبانى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا جۇمىستىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسىن قۇرايمىز. ۇلگىلەر جاسايمىز. تەحنولوگيالىق كارتا وقۋشىعا ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋعا، جۇمىس ورنىنى دۇرىس ۇيىمداستىرۋعا ءوز جۇمىستارىنا دۇرىس جۇرگىزىلۋىنە قاجەتتى ماتەريالداردى ۇنەمدى پايدالانۋىنا كومەكتەسەدى، وسىنداي ادىستەردى تەحنولوگيا ساباقتارىندا وقۋشىلاردى كاسىپكە باعدارلاۋ شەبەرلىكتەرىن شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ ارقىلى وقۋشىلاردى ەپتىلىككە ىسكەرلىككە ۇيرەتەمىز. مىنە ىسكەرلىك ونەردىڭ ارقاسىندا وسكەلەڭ ۇرپاققا قۋىرشاقتى دايىنداۋ تەحنولوگياسىن مەڭگەرتۋ ارقىلى زامان تالابىنا ساي تەحنولوگيالىق ءبىلىم بەرۋدى ماقسات ەتتىم.
اتامىز قازاق “كوز قورقاق، قول باتىر“ دەگەن. وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق جۇمىستارىنان مەكتەپتە كورمەلەر ءجيى ۇيىمداستىرىلسا. مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ ۇيرەتۋ ءاربىر تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمىنىڭ ءبىرىنشى مىندەتى بولۋى ءتيىس. ويتكەنى باسەكەلەستىك قوعامدا ءومىر سۇرۋگە بەيىمدەلۋ - زامان تالابى. ويىمدى تۇيىندەي كەلە ەلىمىزدىڭ، جەرىمىزدىڭ، تابيعاتىمىزدىڭ، حالقىمىزدىڭ بولاشاعىن ويلاپ ونى قادىرلەي بىلەتىن جاس ۇرپاقتى بالعىن كەزىنەن تاربيەلەيىك دەگەن ويمەن احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ “باسقادان كەم بولماس ءۇشىن ءبىز ءبىلىمدى، ءھام كۇشتى بولۋىمىز كەرەك. ءبىلىمدى بولۋعا وقۋ كەرەك. باي بولۋعا كاسىپ كەرەك” دەگەن سوزىمەن ءتامامداۋدى ءجون كوردىم.
You Might Also Like
-
ۇلتتىق كيىم ۇلگىسىندەگى دايىنداۋ كەزىندە دايىن قۋىرشاقتىڭ دەنەسىن الدىم. وعان كارتون، قاعاز، جەلىم، ارنايى ءتۇرلى-تۇستى ماتا، لەنتالار، اشەكەي ويۋلى تەسمالار، ولشەۋىش لەنتاسى، قايشى، قالام، سىزعىش، ءو...
