ينەرسيا. كەڭىستىك جانە ۋاقىت
قىزىلوردا قالاسى، تالدىارال ەلدى مەكەنى
№215 ورتا مەكتەبىنىڭ فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى
بەكەتوۆا عاليا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: §28. ينەرسيا §29. كەڭىستىك جانە ۋاقىت (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ «قوزعالىس» تاراۋى بويىنشا بىلىمدەرىن قايتالاۋ، پىسىقتاۋ، جيناقتاۋ، جۇيەلەۋ، پراكتيكالىق شەبەرلىكتەرى مەن داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
ينەرسيا قۇبىلىسىمەن تانىسۋ، مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ ءتۇسىندىرۋ.
كەڭىستىكتىڭ جانە ۋاقىتتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىمەن تانىسۋ
تاربيەلىك: ەڭبەككە، سىيلاستىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ، جاۋاپتىلىققا، ىزدەنىمپازدىققا، شاپشاڭدىققا، تاپقىرلىققا باۋلۋ.
دامىتۋشىلىق: كۇندەلىكتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، العان ءبىلىمدى ومىردە پايدالانا ءبىلۋ، كۇندەلىكتى كەزدەسەتىن فيزيكالىق قۇبىلىستار مەن زاڭدىلىقتاردى تۇسىنە ءبىلۋ جانە العان بىلىمدەرىن ەسەپ شىعارۋدا پايدالانا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، وقۋشىنىڭ پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ،
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جالپى ءبىلىمدى يگەرتۋ ساباعى
پايدالانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا: اقپاراتتىق تەحنولوگيا
ادىس-تاسىلدەر: تۇسىندىرمەلى-يلليۋستراتيۆتى كورنەكىلىك ءادىس، سوزدىك، سۇراق-جاۋاپ، كورنەكىلىك ءادىس
قۇرال-جابدىقتار مەن كورنەكىلىگى: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا جابدىقتارى ەلەكتروندى وقۋلىق
ا ) تەوريالىق ءبولىم (تاقىرىپ بويىنشا قىسقاشا مالىمەت )
ءا) دەڭگەيلەنگەن تاپسىرمالار
ب) ءسوزجۇمباق
ۆ) تەست
ءپانارالىق بايلانىس: جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسى
پايدالاناتىن ادەبيەتتەر:
1.تاقىرىپ بويىنشا وقۋلىق ر.باشار ۇلى «فيزيكا جانە استرونوميا» 7 سىنىپ
«اتامۇرا» 2007 جىل
2.ءپاننىڭ ادىستەمەلىك-ديداكتيكالىق قۇرالى؛ «فيزيكا جانە استرونوميا» 7 سىنىپ
وقىتۋ ادىستەمەسى. ديداكتيكالىق ماتەريالدار. دەڭگەيلىك ەسەپتەر
3.اقپاراتتىق قىزمەت: گازەت، جۋرنال «ماتەماتيكا جانە فيزيكا» 2011 جىل №2
جوسپار
1.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) ۇجىمدىق ارەكەت
ءا) سانيتارلىق-گيگيەنالىق ەرەجەلەردى ساقتاۋ ارەكەتى:
ب) تەحنيكا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋ ارەكەتى:
ۆ) وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارتۋ
2. ەرتەڭ جەلتوقسان ايى باستالادى. ولاي بولسا، ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىق مەرەكەسى قارساڭىندا بىر-بىرىمىزگە قۇتتىقتاۋ سوزدەرى مەن جىلى لەبىزدەرىمىزدى بىلدىرەيىك. تىلەگىمىزدىڭ باس ارىپىنە بايلانىستى وزىمىزگە تانىس فيزيكالىق تەرميندەر نەمەسە شامالار، ولشەم بىرلىكتەردى ايتا كەتەيىك.
1. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىعى قۇتتى بولسىن! – ءتۇزۋ سىزىقتى قوزعالىس
(وقۋشىلاردىڭ بارلىعى ءوز قۇتتىقتاۋلارىن ايتىپ شىعادى.)
2. وتكەندى قايتالاۋ «ينەرسيا» اتتى ءسوزجۇمباق شەشۋ
ءىى جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ «دۇنيەدەگى قۇبىلىستىڭ ءمانىن دە،
تابيعاتتاعى قوزعالىستىڭ ءبارىن دە،
مۇمكىن ەمەس فيزيكاسىز ءتۇسىنۋ،
فيزيكا - دۇنيە كىلتى بۇگىن دە.»- دەپ بۇگىنگى ساباعىمىزدى باستايمىز.
ءبىزدىڭ دەنساۋلىعىمىزدىڭ مىقتى بولۋىنىڭ بىردەن-بىر سەبەبى، ءبىز كوشەلەردەگى سان ءتۇرلى قوزعالىستان، مىسالى كولىك قوزعالىسىنان ءوزىمىزدى قورعاي ءبىلۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن جول ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن قاتاڭ تۇردە ساقتاۋىمىز كەرەك. ادامزاتتىڭ دەنساۋلىعى مىقتى بولماسا، اينالاداعى الۋان ءتۇرلى قوزعالىستار ادام بالاسىنسىز بولۋشى ما ەدى؟ كولىك تۇرلەرىن قوزعالىسقا كەلتىرەتىن ءبىز. دەنەلەردىڭ قوزعالىس زاڭدارىن ءبىلۋ، بۇل ادام ومىرىنە ءقاۋىپتى جانە ءساتسىز جاعدايلاردىڭ الدىن الۋعا كومەكتەسەدى. مىسالى، جولداعى قوزعالىستان بولاتىن اپاتتاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قوزعالىس زاڭدارىن بىلسەك، بۇل ءبىز ءۇشىن ارتىق بولمايدى. قالاداعى كولىك قوزعالىسىنان بولاتىن اپاتتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ججە ساقتاۋىمىز قاجەت.
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءىىى تاراۋ «قوزعالىس» تاراۋى بويىنشا «ينەرسيا» تاقىرىبىن وتەمىز.
(بۇگىنگى كۇن رەتى مەن ساباقتىڭ تاقىرىبىن جازۋ)
ءىىى. جاڭا ساباققا كىرىسپە
جەرمەن سالىستىرعاندا تىنىشتىقتا تۇرعان نارسەنىڭ وزدىگىنەن قوزعالىسقا كەلمەيتىنىن كۇندەلىكتى باقىلاۋلاردان بىلەمىز.
مىسالى: جەردە جاتقان دوپ ونى اياقپەن تەپكەننەن كەيىن عانا قوزعالىسقا كەلەدى، اتكەنشەك قولمەن يتەرگەن كەزدە قوزعالىسقا كەلەدى دە، اۋا كەدەرگىسى ارقىلى بىرتىندەپ بارىپ توقتايدى. وسى مىسالداردىڭ ءوزى-اق كەز كەلگەن دەنە سىرتتان اسەر بولماعاندا ءوزىنىڭ جەرمەن سالىستىرعانداعى تىنىشتىق كۇيىن نەمەسە ءبىرقالىپتى ءتۇزۋ سىزىقتى قوزعالىسىن ساقتايدى دەگەن بولجام ايتۋعا بولادى.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
1) ەلەكتروندى وقۋلىقپەن جۇمىس
مۇنىڭ دۇرىستىعىنا مىناداي قاراپايىم تاجىريبە ارقىلى كوز جەتكىزۋگە بولادى.
(ەلەكتروندىق وقۋلىق ارقىلى تاجىريبەنى كورسەتە وتىرىپ، تىڭداتۋ)
سۇراق: ەگەر قوزعالىستاعى دەنەنىڭ جولىنداعى بارلىق كەدەرگى جويىلعان بولسا، ول قالاي قوزعالار ەدى؟
بۇل سۇراققا يتاليانىڭ اتاقتى عالىمى گاليلەو گاليلەي جاۋاپ بەرگەن بولاتىن
دەنەگە باسقا دەنەلەر ارەكەت ەتپەسە، وندا ول تىنىشتىق كۇيىندە بولادى نەمەسە جەرمەن سالىستىرعاندا ءتۇزۋسىزىقتى ءبىرقالىپتى قوزعالادى. بۇل ەكى جاعدايدا دا دەنەنىڭ جىلدامدىعى وزگەرمەيدى.
2) ەسىڭە ساقتا!
دەنەگە باسقا دەنەلەر ارەكەت ەتپەگەن كەزدەگى جىلدامدىعىن ساقتاۋ قۇبىلىسى ينەرسيا دەپ اتالادى.
«ينەرسيا» ءسوزى – لاتىن ءسوزى، ماعىناسى: قوزعالىستا ەمەس ارەكەتسىزدىك
3) ينەرسيا كۇندەلىكتى ومىردە.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
4) ەسەپتەر شىعارۋ
S جول
؟ م
108 كم
150 م
U جىلدامدىق
72 كم/ساع
36 كم/ساع
؟ م/س
t ۋاقىت
30 مين
؟ ساع
0، 5 مين
5) تاجىريبە جاساۋ
«قالايشا تيىندى ستاقانعا تۇسىرۋگە بولادى؟»
ۇستەل ۇستىندە سۋى بار ستاكان. ستاكاننىڭ بەتىندە كارتا. كارتا ۇستىندە تيىن تۇر. تيىندى قولمەن ۇستاماي قالايشا ستاقاننىڭ ىشىنە تۇسىرۋگە بولادى؟
جاۋابى: كارتانى ساۋساقپەن جىلدام، ءارى بار كۇشپەن شەرتىپ قالامىز. بۇل كەزدە تيىن جىلدامدىق الىپ ۇلگەرمەيدى، ياعني جىلدامدىعىن ساقتاۋ قۇبىلىسى-ينەرسيانىڭ اسەرىنەن ستاكان ىشىندەگى سۋعا تۇسەدى.
«قالايشا قاعازدى الامىز؟»
ۇزىن پاراق قاعازدىڭ ۇستىندە سۋى بار بانكا تۇر. بانكانى ورنىنان جىلجىتپاي قالايشا قاعازدى الۋعا بولادى؟
جاۋابى: قاعاز پاراعىنىڭ ءبىر جاق شەتىنەن ۇستاپ، جىلدام تارتىپ قالۋ كەرەك. ينەرسيانىڭ اسەرىنەن بانكا مەن ونىڭ ىشىندەگى سۋ جىلدامدىق الىپ ۇلگەرمەيدى، ياعني قوزعالىسقا ءتۇسىپ ۇلگەرمەيدى.
ءىۋ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ
1) تەست جۇمىسى
وقۋشىلار سلايدتان سۇراقتارىن وقي وتىرىپ، جاۋاپتارىن داپتەرگە جازادى.
تەست جۇمىسى اياقتالعان سوڭ، دۇرىس جاۋاپتارى كورسەتىلەدى.
1. ەگەر دەنە بىردەي ۋاقىت ارالىعىندا بىردەي جول جۇرەتىن قوزعالىس
A.ءبىرقالىپتى
B. ءبىرقالىپسىز
C. ءبىرقالىپتى ۇدەمەلى
2. گەليوسەنترلىك جۇيەنىڭ نەگىزىن سالعان
A. پتولومەي
B. گاليلەي
C. كوپەرنيك
3. دەنەگە باسقا دەنەلەردىڭ ارەكەتى جوق كەزىندەگى جىلدامدىعىنىڭ ساقتاۋ قۇبىلىسى
A. ديففۋزيا
B. جىلدامدىق
C.ينەرسيا
4. دەنەنىڭ جۇرگەن تراەكتورياسىنىڭ ۇزىندىعى نە دەپ اتالادى؟
A. جول
B. ورىن اۋىستىرۋ
C. جىلدامدىق
5. ينەرسيا قۇبىلىسىن العاش رەت كىم ءتۇسىندىردى؟
A. اريستوتەل
B. گاليلەي
C. دەموكريت
6. تومەندە اتالعان بىرلىكتەردىڭ قايسىسى سي جۇيەسىندە ۋاقىت بىرلىگى
A. 1 ساعات
B. 1 سەكۋند
C.1 مينۋت
7. 54 كم/ساع جىلدامدىقتى م/س-پەن ورنەكتە
A. 15 م/س
B. 54000 م/س
C.540 م/س
2) نەنى بىلدىك؟ نەنى ۇيرەندىك ؟
ينەرسياعا مىسالدار كەلتىرۋ
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ
3) ۇيگە تاپسىرما: §28. ينەرسيا §29. كەڭىستىك جانە ۋاقىت
№215 ورتا مەكتەبىنىڭ فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى
بەكەتوۆا عاليا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: §28. ينەرسيا §29. كەڭىستىك جانە ۋاقىت (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ «قوزعالىس» تاراۋى بويىنشا بىلىمدەرىن قايتالاۋ، پىسىقتاۋ، جيناقتاۋ، جۇيەلەۋ، پراكتيكالىق شەبەرلىكتەرى مەن داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
ينەرسيا قۇبىلىسىمەن تانىسۋ، مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ ءتۇسىندىرۋ.
كەڭىستىكتىڭ جانە ۋاقىتتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىمەن تانىسۋ
تاربيەلىك: ەڭبەككە، سىيلاستىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ، جاۋاپتىلىققا، ىزدەنىمپازدىققا، شاپشاڭدىققا، تاپقىرلىققا باۋلۋ.
دامىتۋشىلىق: كۇندەلىكتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، العان ءبىلىمدى ومىردە پايدالانا ءبىلۋ، كۇندەلىكتى كەزدەسەتىن فيزيكالىق قۇبىلىستار مەن زاڭدىلىقتاردى تۇسىنە ءبىلۋ جانە العان بىلىمدەرىن ەسەپ شىعارۋدا پايدالانا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، وقۋشىنىڭ پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ،
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جالپى ءبىلىمدى يگەرتۋ ساباعى
پايدالانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا: اقپاراتتىق تەحنولوگيا
ادىس-تاسىلدەر: تۇسىندىرمەلى-يلليۋستراتيۆتى كورنەكىلىك ءادىس، سوزدىك، سۇراق-جاۋاپ، كورنەكىلىك ءادىس
قۇرال-جابدىقتار مەن كورنەكىلىگى: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا جابدىقتارى ەلەكتروندى وقۋلىق
ا ) تەوريالىق ءبولىم (تاقىرىپ بويىنشا قىسقاشا مالىمەت )
ءا) دەڭگەيلەنگەن تاپسىرمالار
ب) ءسوزجۇمباق
ۆ) تەست
ءپانارالىق بايلانىس: جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسى
پايدالاناتىن ادەبيەتتەر:
1.تاقىرىپ بويىنشا وقۋلىق ر.باشار ۇلى «فيزيكا جانە استرونوميا» 7 سىنىپ
«اتامۇرا» 2007 جىل
2.ءپاننىڭ ادىستەمەلىك-ديداكتيكالىق قۇرالى؛ «فيزيكا جانە استرونوميا» 7 سىنىپ
وقىتۋ ادىستەمەسى. ديداكتيكالىق ماتەريالدار. دەڭگەيلىك ەسەپتەر
3.اقپاراتتىق قىزمەت: گازەت، جۋرنال «ماتەماتيكا جانە فيزيكا» 2011 جىل №2
جوسپار
1.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) ۇجىمدىق ارەكەت
ءا) سانيتارلىق-گيگيەنالىق ەرەجەلەردى ساقتاۋ ارەكەتى:
ب) تەحنيكا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋ ارەكەتى:
ۆ) وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارتۋ
2. ەرتەڭ جەلتوقسان ايى باستالادى. ولاي بولسا، ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىق مەرەكەسى قارساڭىندا بىر-بىرىمىزگە قۇتتىقتاۋ سوزدەرى مەن جىلى لەبىزدەرىمىزدى بىلدىرەيىك. تىلەگىمىزدىڭ باس ارىپىنە بايلانىستى وزىمىزگە تانىس فيزيكالىق تەرميندەر نەمەسە شامالار، ولشەم بىرلىكتەردى ايتا كەتەيىك.
1. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىعى قۇتتى بولسىن! – ءتۇزۋ سىزىقتى قوزعالىس
(وقۋشىلاردىڭ بارلىعى ءوز قۇتتىقتاۋلارىن ايتىپ شىعادى.)
2. وتكەندى قايتالاۋ «ينەرسيا» اتتى ءسوزجۇمباق شەشۋ
ءىى جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ «دۇنيەدەگى قۇبىلىستىڭ ءمانىن دە،
تابيعاتتاعى قوزعالىستىڭ ءبارىن دە،
مۇمكىن ەمەس فيزيكاسىز ءتۇسىنۋ،
فيزيكا - دۇنيە كىلتى بۇگىن دە.»- دەپ بۇگىنگى ساباعىمىزدى باستايمىز.
ءبىزدىڭ دەنساۋلىعىمىزدىڭ مىقتى بولۋىنىڭ بىردەن-بىر سەبەبى، ءبىز كوشەلەردەگى سان ءتۇرلى قوزعالىستان، مىسالى كولىك قوزعالىسىنان ءوزىمىزدى قورعاي ءبىلۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن جول ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن قاتاڭ تۇردە ساقتاۋىمىز كەرەك. ادامزاتتىڭ دەنساۋلىعى مىقتى بولماسا، اينالاداعى الۋان ءتۇرلى قوزعالىستار ادام بالاسىنسىز بولۋشى ما ەدى؟ كولىك تۇرلەرىن قوزعالىسقا كەلتىرەتىن ءبىز. دەنەلەردىڭ قوزعالىس زاڭدارىن ءبىلۋ، بۇل ادام ومىرىنە ءقاۋىپتى جانە ءساتسىز جاعدايلاردىڭ الدىن الۋعا كومەكتەسەدى. مىسالى، جولداعى قوزعالىستان بولاتىن اپاتتاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قوزعالىس زاڭدارىن بىلسەك، بۇل ءبىز ءۇشىن ارتىق بولمايدى. قالاداعى كولىك قوزعالىسىنان بولاتىن اپاتتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ججە ساقتاۋىمىز قاجەت.
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءىىى تاراۋ «قوزعالىس» تاراۋى بويىنشا «ينەرسيا» تاقىرىبىن وتەمىز.
(بۇگىنگى كۇن رەتى مەن ساباقتىڭ تاقىرىبىن جازۋ)
ءىىى. جاڭا ساباققا كىرىسپە
جەرمەن سالىستىرعاندا تىنىشتىقتا تۇرعان نارسەنىڭ وزدىگىنەن قوزعالىسقا كەلمەيتىنىن كۇندەلىكتى باقىلاۋلاردان بىلەمىز.
مىسالى: جەردە جاتقان دوپ ونى اياقپەن تەپكەننەن كەيىن عانا قوزعالىسقا كەلەدى، اتكەنشەك قولمەن يتەرگەن كەزدە قوزعالىسقا كەلەدى دە، اۋا كەدەرگىسى ارقىلى بىرتىندەپ بارىپ توقتايدى. وسى مىسالداردىڭ ءوزى-اق كەز كەلگەن دەنە سىرتتان اسەر بولماعاندا ءوزىنىڭ جەرمەن سالىستىرعانداعى تىنىشتىق كۇيىن نەمەسە ءبىرقالىپتى ءتۇزۋ سىزىقتى قوزعالىسىن ساقتايدى دەگەن بولجام ايتۋعا بولادى.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
1) ەلەكتروندى وقۋلىقپەن جۇمىس
مۇنىڭ دۇرىستىعىنا مىناداي قاراپايىم تاجىريبە ارقىلى كوز جەتكىزۋگە بولادى.
(ەلەكتروندىق وقۋلىق ارقىلى تاجىريبەنى كورسەتە وتىرىپ، تىڭداتۋ)
سۇراق: ەگەر قوزعالىستاعى دەنەنىڭ جولىنداعى بارلىق كەدەرگى جويىلعان بولسا، ول قالاي قوزعالار ەدى؟
بۇل سۇراققا يتاليانىڭ اتاقتى عالىمى گاليلەو گاليلەي جاۋاپ بەرگەن بولاتىن
دەنەگە باسقا دەنەلەر ارەكەت ەتپەسە، وندا ول تىنىشتىق كۇيىندە بولادى نەمەسە جەرمەن سالىستىرعاندا ءتۇزۋسىزىقتى ءبىرقالىپتى قوزعالادى. بۇل ەكى جاعدايدا دا دەنەنىڭ جىلدامدىعى وزگەرمەيدى.
2) ەسىڭە ساقتا!
دەنەگە باسقا دەنەلەر ارەكەت ەتپەگەن كەزدەگى جىلدامدىعىن ساقتاۋ قۇبىلىسى ينەرسيا دەپ اتالادى.
«ينەرسيا» ءسوزى – لاتىن ءسوزى، ماعىناسى: قوزعالىستا ەمەس ارەكەتسىزدىك
3) ينەرسيا كۇندەلىكتى ومىردە.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
4) ەسەپتەر شىعارۋ
S جول
؟ م
108 كم
150 م
U جىلدامدىق
72 كم/ساع
36 كم/ساع
؟ م/س
t ۋاقىت
30 مين
؟ ساع
0، 5 مين
5) تاجىريبە جاساۋ
«قالايشا تيىندى ستاقانعا تۇسىرۋگە بولادى؟»
ۇستەل ۇستىندە سۋى بار ستاكان. ستاكاننىڭ بەتىندە كارتا. كارتا ۇستىندە تيىن تۇر. تيىندى قولمەن ۇستاماي قالايشا ستاقاننىڭ ىشىنە تۇسىرۋگە بولادى؟
جاۋابى: كارتانى ساۋساقپەن جىلدام، ءارى بار كۇشپەن شەرتىپ قالامىز. بۇل كەزدە تيىن جىلدامدىق الىپ ۇلگەرمەيدى، ياعني جىلدامدىعىن ساقتاۋ قۇبىلىسى-ينەرسيانىڭ اسەرىنەن ستاكان ىشىندەگى سۋعا تۇسەدى.
«قالايشا قاعازدى الامىز؟»
ۇزىن پاراق قاعازدىڭ ۇستىندە سۋى بار بانكا تۇر. بانكانى ورنىنان جىلجىتپاي قالايشا قاعازدى الۋعا بولادى؟
جاۋابى: قاعاز پاراعىنىڭ ءبىر جاق شەتىنەن ۇستاپ، جىلدام تارتىپ قالۋ كەرەك. ينەرسيانىڭ اسەرىنەن بانكا مەن ونىڭ ىشىندەگى سۋ جىلدامدىق الىپ ۇلگەرمەيدى، ياعني قوزعالىسقا ءتۇسىپ ۇلگەرمەيدى.
ءىۋ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ
1) تەست جۇمىسى
وقۋشىلار سلايدتان سۇراقتارىن وقي وتىرىپ، جاۋاپتارىن داپتەرگە جازادى.
تەست جۇمىسى اياقتالعان سوڭ، دۇرىس جاۋاپتارى كورسەتىلەدى.
1. ەگەر دەنە بىردەي ۋاقىت ارالىعىندا بىردەي جول جۇرەتىن قوزعالىس
A.ءبىرقالىپتى
B. ءبىرقالىپسىز
C. ءبىرقالىپتى ۇدەمەلى
2. گەليوسەنترلىك جۇيەنىڭ نەگىزىن سالعان
A. پتولومەي
B. گاليلەي
C. كوپەرنيك
3. دەنەگە باسقا دەنەلەردىڭ ارەكەتى جوق كەزىندەگى جىلدامدىعىنىڭ ساقتاۋ قۇبىلىسى
A. ديففۋزيا
B. جىلدامدىق
C.ينەرسيا
4. دەنەنىڭ جۇرگەن تراەكتورياسىنىڭ ۇزىندىعى نە دەپ اتالادى؟
A. جول
B. ورىن اۋىستىرۋ
C. جىلدامدىق
5. ينەرسيا قۇبىلىسىن العاش رەت كىم ءتۇسىندىردى؟
A. اريستوتەل
B. گاليلەي
C. دەموكريت
6. تومەندە اتالعان بىرلىكتەردىڭ قايسىسى سي جۇيەسىندە ۋاقىت بىرلىگى
A. 1 ساعات
B. 1 سەكۋند
C.1 مينۋت
7. 54 كم/ساع جىلدامدىقتى م/س-پەن ورنەكتە
A. 15 م/س
B. 54000 م/س
C.540 م/س
2) نەنى بىلدىك؟ نەنى ۇيرەندىك ؟
ينەرسياعا مىسالدار كەلتىرۋ
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ
3) ۇيگە تاپسىرما: §28. ينەرسيا §29. كەڭىستىك جانە ۋاقىت
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
