InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: تىك ءتورتبۇرىشتىڭ (شارشىنىڭ ) پەريمەترى جانە اۋدانى

ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تىك ءتورتبۇرىش تۋرالى العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ، تىك ءتورتبۇرىش پەن شارشىنىڭ پەريمەترىن جانە اۋدانىن ءار ءتۇرلى تاسىلمەن تابۋدى ءتۇسىندىرۋ.
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تىك ءتورتبۇرىش پەن شارشىنىڭ قاسيەتتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ ولاردىڭ پەريمەترى مەن اۋدانىن تابۋعا، ەسەپ شىعارۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، وي - ءورىسىن دامىتۋ. جازباشا جانە اۋىزشا ەسەپتەۋ داعدىلارىن ارتتىرۋ، ءوز بەتتەرىنشە جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
3. تاربيەلىك: وتاندى سۇيۋگە تاربيەلەي وتىرىپ، العىرلىققا باۋلۋ.

ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، وقۋلىقپەن جۇمىس، كورنەكىلىك.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ويىندار، كەستەلەر، سۋرەتتەر.

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ: ا) سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
ءا) ساباققا ازىرلىگىن تەكسەرۋ، وقۋ قۇرالدارىن دايىنداۋ

2. پسيحولوگيالىق دايىندىق: 1 سلايد
ساعان ەسەپ ۇيرەتكەن،
پانگە قارا قۇرمەتپەن.
ساندى تۋرا تاباتىن،
قيىن، ءارى قىزىقتى،
ماتەماتيكا بولاتىن.

3. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: 2 سلايد
92 بەت № 7
تەڭدەۋلەردى شەش.

4. وتىلگەندى قايتالاۋ: 3 سلايد
«ءار فيگۋرانىڭ ءۇيىن تاپ!» ويىنى
تىك ءتورتبۇرىش شارشى
- نەگە بۇل فيگۋرانى تىك ءتورتبۇرىش دەيمىز؟
- تىك ءتورتبۇرىشتىڭ نەشە بۇرىشى، توبەسى، قابىرعاسى بار
- تىك ءتورتبۇرىشتىڭ قانداي قاسيەتى بار؟
- تىك ءتورتبۇرىشتىڭ پەريمەترىن قالاي تابامىز؟
ونىڭ بارلىق قابىرعالارىنىڭ ۇزىندىقتارىن قوسۋ ارقىلى تابامىز.
ر =ا + ۆ + ا + ۆ
- تىك ءتورتبۇرىشتىڭ اۋدانىن قالاي تابامىز؟
ونىڭ ۇزىندىعى مەن ەنىن كوبەيتۋ ارقىلى تابامىز.
S = ا * ۆ
- نەگە بۇل فيگۋرانى شارشى دەيمىز؟
- شارشىنىڭ نەشە بۇرىشى، توبەسى، قابىرعاسى بار؟
- شارشىنىڭ پەريمەترىن قالاي تابامىز؟
- ونىڭ بارلىق قابىرعالارىنىڭ ۇزىندىقتارىن قوسۋ ارقىلى تابامىز:
ر =ا + ا + ا + ا
- شارشىنىڭ اۋدانىن قالاي تابامىز؟
ونىڭ اۋدانىن تابۋ ءۇشىن ەكى قابىرعاسىنىڭ ۇزىندىقتارىن كوبەيتەمىز. S = ا * ا

5. جاڭا ساباق: تىك ءتورتبۇرىشتىڭ ( شارشىنىڭ ) پەريمەترى جانە اۋدانى 4 سلايد
تىك ءتورتبۇرىشتىڭ پەريمەترىن 3 تاسىلمەن تابۋعا بولادى:
1 - ءتاسىل: ونىڭ بارلىق قابىرعالارىنىڭ ۇزىندىقتارىن قوسۋ ارقىلى؛
ر =ا + ۆ + ا + ۆ
2 - ءتاسىل: ونىڭ تەڭ ەمەس قابىرعالارىنىڭ ۇزىندىقتارىن قوسىپ، الىنعان قوسىندىنىڭ ءمانىن 2 - گە كوبەيتۋ ارقىلى
ر =(ا + ۆ ) * 2
3 - ءتاسىل: ونىڭ ۇزىندىعىن 2 - گە كوبەيتىپ جانە ەنىن 2 - گە كوبەيتىپ، ماندەرىن قوسۋ ارقىلى.
ر =ا * 2 + ۆ * 2
تىك ءتورتبۇرىشتىڭ اۋدانىن 2 تاسىلمەن تابۋعا بولادى:
1 - ءتاسىل: ونىڭ ۇزىندىعى مەن ەنىن كوبەيتۋ ارقىلى تابامىز.
S = ا * ۆ
2 - ءتاسىل: كوبەيتۋدىڭ اۋىستىرىمدىلىق قاسيەتىن پايدالانامىز:
S = ۆ * ا

شارشىنىڭ پەريمەترىن 2 تاسىلمەن تابۋعا بولادى:
1 - ءتاسىل: ونىڭ بارلىق قابىرعالارىنىڭ ۇزىندىقتارىن قوسۋ؛
ر =ا + ا + ا + ا
2 - ءتاسىل: ونىڭ ءبىر قابىرعاسىنىڭ ۇزىندىعىن 4 – كە كوبەيتۋ؛
ر =ا * 4
شارشىنىڭ اۋدانىن بىلايشا تابۋعا بولادى:
ونىڭ اۋدانىن تابۋ ءۇشىن ەكى قابىرعاسىنىڭ ۇزىندىقتارىن كوبەيتەمىز.
S = ا * ا

6. وقۋلىقپەن، داپتەرمەن، تاقتامەن جۇمىس:
5 سلايد
№ 1 ا) اۋىزشا تالداۋ.
ءا) تىك ءتورتبۇرىشتاردىڭ قابىرعالارىنىڭ ۇزىندىقتارىن ولشەۋ. ولاردىڭ اۋداندارى مەن پەريمەترلەرىن تابۋ.
«تەز ەسەپتە» ويىنى.
بارلىق قابىرعاسى تەڭ ەكەن،
ولشەپ كورسەم ءتورت ەكەن.
تابۋدى ءبىز ۇيرەندىك،
ەسەپتەپ سەن ايتا عوي،
پەريمەترى نەشەگە تەڭ؟
بۇرىشتارى تىك بولسا،
قابىرعاسى تورتەۋدەن.
ۇزىندىعى 3 بولسا،
ەنى ونىڭ 2 - گە تەڭ.
ەسەپتەپ سەن ايتا عوي،
پەريمەترى نەشەگە تەڭ؟
№2 6 سلايد
كۇنتىزبەنىڭ ۇزىندىعى - 10 سم
ەنى – 7 سم
كۇنتىزبە بەتى -؟ كۆ سم – گە بولۋگە بولادى
ش: S = 10 سم * 7 سم = 70 كۆ سم
№3 7 سلايد
شيەلى - تەلىكول كانالى، قىزىلوردا وبلىسى شيەلى، سىرداريا اۋداندارى جەرىندە. جالپى ۇزىندىعى 90 كم، ەنى 6 – 10 م، تەرەڭد. 3 – 4 م. كانالدىڭ جالپى ورتاشا سۋ اعىمى 12 م³/س. سۋىمەن 50 مىڭ گا - دان استام جەر سۋلاندىرادى.

شيەلى - شىركەيلى كانالى – قىزىلوردا وبلىسى سىرداريا اۋدانىنىڭ شىركەيلى تارماعى اڭعارىندا. باسىن سىرداريا ءوز - نەن الادى. كانالدىڭ جالپى ۇزىندىعى 139 كم، ەنى 13 – 18 م، تەرەڭد. 4 – 6 م. ورتاشا سۋ اعىمى 51، 5 م³/س. كانال 20 مىڭ گا جەردى سۋلاندىرادى.

شيەلى - تەلىكول كانالىنىڭ ۇزىندىعى - 90 كم
شيەلى - شىركەيلى كانالى -؟ كم، 49 كم ۇزىن
ش: 90 كم + 49 كم = 139 كم ( شيەلى - شىركەيلى كانالى)
90 كم + 139 كم = 229 كم
ج: ەكى كانالدىڭ ۇزىندىعى 229 كم
7. سەرگىتۋ ءساتى 8 سلايد
1، 2، 3، بويعا جيناپ كۇش.
4، 5، 6، وتىر، تۇر، شالقى.
7، 8، 9، تارتامىز ءبىز قوبىز.
10، ورنىڭا قون.
№4 9 سلايد
بەكىرە بالىقتارىندا سۇيەك بولمايدى. ولاردىڭ ەتىنەن ءار ءتۇرلى بالىق تاعامدارىن جانە ىستالعان تاعامدار ازىرلەيدى. بەكىرە تەك كاسپيي تەڭىزىندە، ەدىل مەن جايىق وزەندەرىندە عانا مەكەندەيدى. ۇزىندىعى 5 م - دەي، سالماعى 200 كگ - گا دەيىن جەتەدى.

بەكىرە بالىعىنىڭ ماسساسى - 80 كگ
قارا ۋىلدىرىق - № كگ تورتتەن ءبىر بولىگى
ش: 80: 4 = 20 ( كگ )
ج: بەكىرەنىڭ قارا ۋىلدىرىعى 20 كگ.
№ 5 بوس تور كوزگە ءتيىستى ساندى قوي. 10 سلايد
№ 7 12 سم كەسىندى سىزۋ.
تورتتەن ءبىر بولىگى - 3 سم
التىدان ءبىر بولىگى – 2 سم
ءوز ىندىك جۇمىس:
«ەسەپتەۋگە كومەكتەس» ويىنى 11 سلايد
ەكى وقۋشى اسان مەن ۇسەن باقشانىڭ پەريمەترىن ەسەپتەپ وتىر. بالالارعا ەسەپتەۋگە كومەكتەسىڭدەرشى. باقشا شارشى تارىزدەس، ءبىر قابىرعاسىنىڭ ۇزىندىعى 20 م، باقشانىڭ اۋدانىن تابىڭدار؟
• ا=20 م
• ر=؟ S=؟
• ر=20*4
• ر=80 م. كۆ
• S=20*20
• S=400 م. كۆ

8. ساباقتى قورىتۋ: 12 سلايد
تىك ءتورتبۇرىشتىڭ پەريمەترىن 3 تاسىلمەن تابۋعا بولادى.
تىك ءتورتبۇرىشتىڭ اۋدانىن 2 تاسىلمەن تابۋعا بولادى.
شارشىنىڭ پەريمەترىن 2 تاسىلمەن تابۋعا بولادى.
شارشىنىڭ اۋدانىن تابۋ ءۇشىن ەكى قابىرعاسىنىڭ ۇزىندىقتارىن كوبەيتەمىز.

9. ۇيگە تاپسىرما: 94 بەت № 6
10. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.