ءتىل دامىتۋ ساباعىندا ەرتەگى جانە ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءتىل دامىتۋ ساباعىندا ەرتەگى جانە ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تىلگە، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، ءبىلىم قورىن بايىتۋ. اۋىزشا ءارى جازباشا ءتىل دامىتۋ جۇمىستارىنىڭ ءتيىمدى جولدارىن قولدانۋ. بايقامپازدىققا، تاپقىرلىققا، ۇتىمدى تۇردە جاۋاپ بەرۋگە باۋلۋ. بالالاردىڭ پسيحولوگيالىق وي - ءورىسىن، ىزدەنىس قابىلەتىن دامىتۋ. بىلىمگە، ونەرگە دەگەن قۇشتارلىعىن، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ. ەلىن، تۋعان جەرىن سۇيە بىلۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەرتەگى، ىزدەندىرۋ، ساياحات ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى، مۋزىكا
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پلاكات، كەسپە قاعازدار
ساباقتىڭ بارىسى:
1) ۇيىمداستىرۋ
2) ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ۇيگە: شەشەندىك سوزدەر جاتتاۋ جانە ساحنالاۋ
نەگىزگى ساباق كەزەڭى: ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ەشكى قۇيرىعى كەلتەدە،
قاراتاۋدىڭ ويىندا،
قاراسۋدىڭ بويىندا
تەمىر باتىر دەگەن ءومىر ءسۇرىپتى. ول قۇس اتىپ، اڭ اۋلاعاندى، اڭشىلىقپەن اينالىسقاندى جاقسى كورەدى ەكەن. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە تەمىرباتىر اڭعا كەتكەندە كوپتەن اڭدىپ جۇرگەن مىستان كەمپىر ايداي اجارلى، كەلبەتتى دە سۇلۋ قالىڭدىعىن ۇرلاپ كەتەدى. تەمىرباتىر جۇيرىك تۇلپارىنا ءمىنىپ، مىستاندار ەلىنە اتتانادى. كۇننەن كۇن، ايدان اي وتەدى. ءبىر كۇنى الدىنان بيىك قاقپا پايدا بولادى. قاقپا تارس جابىق. قاقپادا «ۋا، قاسيەتتى پەندەم! ەگەر قاقپادان ەنگىڭ كەلسە،
1. «ىزدەن، ويلان، تاپ!» تاپسىرماسىن ورىندا دەگەن جازۋ وقيدى. قانە، بارلىعىمىز دا تەمىرباتىرعا كومەكتەسەلىك.
1. پۋنكتۋاسيا دەگەنىمىز نە؟
2. سوزدەردىڭ بايلانىسۋ تاسىلدەرىن اتاڭىز
3. سوزدەردىڭ بايلانىسۋ تۇرلەرىن اتاڭىز
4. ءسوز تىركەسى دەگەنىمىز نە؟
5. سويلەم دەگەنىمىز نە؟
6. ايتىلۋ ماقساتىنا قاراي سويلەم نەشەگە بولىنەدى؟
7. سويلەم مۇشەلەرىن اتاڭىز
8. دارا، كۇردەلى مۇشە دەگەنىمىز نە؟
9. سويلەمنىڭ ءبىرىڭعاي مۇشەلەرى دەگەنىمىز نە؟
10. وقشاۋ ءسوزدىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
11. قاراتپا ءسوز دەگەنىمىز نە؟
12. قىستىرما ءسوز دەگەنىمىز نە؟
13. وداعاي دەگەنىمىز نە؟
تەمىرباتىر قاقپادان ەنگەن ساتتە، وتكەل بەرمەس سۋعا تاپ بولادى. ول سۋدان وتپەك بولىپ قانشا تالپىنعانىمەن سۋدان وتۋگە ەشقانداي مۇمكىنشىلىك بولماي قالادى. سول ساتتە سۋدان التىن بالىق شىعىپ، سۋدان وتكىسى كەلسە،
2. «كەسپە قاعازدارداعى» تاپسىرمالاردى ورىنداۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
تۇراقتى ءسوز تىركەسىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ.
№1. قولدى بولۋ (ۇرلانۋ)
بەتىنەن وتى شىعۋ (ۇيالۋ)
№2. يت ارقاسى قياندا (الىستا)
ات ءىزىن سالماۋ (قاتىناسپاۋ)
№3. اۋزىنىڭ سۋى قۇرۋ (تاڭدانۋ)
توبەسى كوككە جەتۋ (قۋانۋ)
№4. سۇتتەن اق، سۋدان تازا (كىناسىز)
كوزدى اشىپ جۇمعانشا (جىلدام)
№5. توبە شاشى تىك تۇرۋ (قورقۋ)
جۇرەگىنىڭ تۇگى بار (باتىل)
تاپسىرمالار ورىندالىپ بولىسىمەن، سۋ ەكى ايرىلىپ، تەمىرباتىر جاعالاۋعا، ارعى بەتكە وتەدى. بۇل نۋ جىنىستى، ورماننان ءوتۋ ءۇشىن
3. «شىعارماشىلىق سىناقحات» تاپسىرماسىن ورىنداۋ كەرەك. قانەكي، بارلىعىنىڭ دا ەر تۇلعالى تەمىرباتىرعا كومەكتەسەلىك.
1. كەز - كەلگەن ءسوز ويلاڭىز
2. ويلاعان ءبىر ءسوزىڭىزدى قاراستىرا وتىرىپ، جاڭىلتپاش قۇراستىرىپ، جىلدام وقىڭىز.
نۋ جىنىستى، قالىڭ ورماننىڭ شەتىنە شىققان تەمىرباتىر وردالى جىلانعا تاپ بولادى. تىلدەرىنەن ءزارلى ۋ شاشقان، اياق الىپ جۇرگىسىز جىلاندار ورداسىنان ورداباسى شىعىپ،
4. «ونەرلىگە ءورىس كەڭ» تاپسىرماسىن ورىنداۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
1) جازۋشىلار وداعىنىڭ شەشىمىمەن قاي اقىن، جازۋشىلاردى عاسىر اقىنى، عاسىر جازۋشىسى دەپ تانىدى.
م. ماقاتايەۆ، م. جۇمابايەۆ - عاسىر اقىنى
ج. ايماۋىتوۆ، م. اۋەزوۆ - عاسىر جازۋشىسى
2) بيىلعى جىل قانداي جىل دەپ اتالۋدا؟
3) قانداي ونەرىڭ بار؟ (ونەر كورسەتۋ)
وسىناۋ سەزىم يىرىمدەرىنە اسەر ەتكەن ولەڭنەن سوڭ جىلاندار تەمىرباتىردى شىعارىپ سالادى. ءبىر مەزگىلدە تەمىرباتىرعا ىستىق لەپ سەزىلەدى. كەلە - كەلە بەت قاراتپاس ىستىق اتقا تاپ بولادى، وزدەرىڭە بەلگىلى حيميالىق جولمەن وتتى قالاي سوندىرۋگە بولادى؟
(توپىراقپەن، سۋمەن نەمەسە كيىزبەن)
ولاي بولسا،
5. «مەنى اڭگىمەلە» تاپسىرماسىن ورىندايمىز. تىرەك سوزدەر ارقىلى «تۋعان جەر» تاقىرىبىنا اڭگىمە جازۋ.
ىستىق، ءسۇيۋ، الىس، بالالىق شاق، ساعىنۋ، ءقادىرلى.
وتتىڭ ىستىقتىعى قايتىپ، تەمىرباتىر ءوتىپ كەتكەن سوڭ، الدىنان ۇلكەن تاۋ كەزدەسەدى. تاۋ تەڭسەلىپ، قوزعالىپ، وعان قاراي جاقىنداپ كەلەدى. بۇل ءداۋ ەكەن. ءداۋ تەمىرباتىردى سايىسقا شاقىرادى. كەلەسى تاپسىرمامىزدىڭ ءتۇرى
6. «ءبىلىم شىڭى». بەرىلگەن ۇزىندىلەردىڭ اۆتورى مەن تاقىرىپتارىن تابۋ
1. سونى ايتىپ امانداسىپ مامىر كەتتى،
كۇن سايىن قالقاماننان سابىر كەتتى.
مامىر بۇگىن قىزدارشا كيىندى دەپ،
قالقامانعا ءبىر كۇنى حابار جەتتى.
(«قالقامان - مامىر» پوەماسىنان ءۇزىندى. شاكارىم ق)
2. قازاقپىن دەپ دوسقا ايتام ۇعىساتىن،
ماقتان ەتسىن اتاقتى تۋىس اتىن.
«قازاقپىن» دەپ جاۋعا ايتام قاساقانا
ءبىلىپ قويسىن بولسا ويى جۇعىساتىن.
(«مەن قازاقپىن» ج. مولداعالييەۆ)
3. ءمىن اتقا، قايت اۋىلعا تاعات قىل دا،
... بىلمەيمىن، سور اتتىڭ با؟ ب ا ق اتتىڭ با؟!
اققۋعا كەزەنەردە ىرىم جاساپ،
تىم قۇرسا ساۋساعىڭدى قاناتتىڭ با؟
(«اققۋلار ۇيىقتاعاندا» م. ماقاتايەۆ)
4. ءبىر تويىم بولاتىن ءسوزسىز مەنىڭ،
ءدال قاي كۇنى ەكەنىن ايتا المايمىن،
ءبىراق، ءبىراق ەشكىمدى دە بيلەتپەي قايتارمايمىن.
وندا ورتاعا تاستالار ۇران سونداي،
قايتا المايدى قارتىڭدا ءبىر ءان سالماي.
(«ءبىر تويىم بار» ت. ايبەرگەنوۆ)
5. مىلتىق كورسەم تورلەردەن ءىلىپ قويعان،
مەنىڭ مازام كەتەدى كۇدىكتى ويدان.
دۋ - دۋ ەتىپ،
قايتا المايمىن ودان سوڭ كۇلىپ تويدان.
(«قىزىل كىتاپ» ق. مىرزالييەۆ)
6. قاماجاي: ءوزىمىز - اق وتكىزەمىز.
ءوزىمىز - اق. ولاردىڭ قولى تيمەيدى.
ءوزىمىز - اق.
(«اپكە» د. يسايەۆ)
7. ەرتە، ەرتە، ەرتەدە،
وتىراردا
ءبىزدىڭ ىڭكار ولكەدە.
يىق بۇرماي تەك بىلىمنەن باسقاعا،
قاتار ءوستى ەكى بىردەي جاس بالا.
(«ارمان»م. شاحانوۆ)
7.«ماقال - ماتەل»، «جۇمباقتار» سايىسى
بارلىق شارتتى ورىنداعان تەمىرباتىر قالىڭدىعىمەن كەزدەسىپ، كوزايىم بولىپ، ەلىنە كەلىپ، ۇلكەن توي جاسايدى. حالقىمىزدىڭ «تويدىڭ ءسانى، اجارى - ءان» دەگەن بولاتىن. ولاي بولسا، الداعى كۇنىمىز توي مەن اننەن اجىراماسىن دەپ ءان شىرقاپ جىبەرەلىك.
8. باعالاۋ
ۇيگە: وتىرىك اڭگىمە نەمەسە وتىرىك ولەڭ جازىپ كەلۋ
سوزدىك جۇمىسى
مىستان - زىميان، قۋ
وردالى - توپتاسقان
ورداباسى - ەڭ ۇلكەنى
كوزايىم - قاۋىشۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تىلگە، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، ءبىلىم قورىن بايىتۋ. اۋىزشا ءارى جازباشا ءتىل دامىتۋ جۇمىستارىنىڭ ءتيىمدى جولدارىن قولدانۋ. بايقامپازدىققا، تاپقىرلىققا، ۇتىمدى تۇردە جاۋاپ بەرۋگە باۋلۋ. بالالاردىڭ پسيحولوگيالىق وي - ءورىسىن، ىزدەنىس قابىلەتىن دامىتۋ. بىلىمگە، ونەرگە دەگەن قۇشتارلىعىن، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ. ەلىن، تۋعان جەرىن سۇيە بىلۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەرتەگى، ىزدەندىرۋ، ساياحات ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى، مۋزىكا
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پلاكات، كەسپە قاعازدار
ساباقتىڭ بارىسى:
1) ۇيىمداستىرۋ
2) ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ۇيگە: شەشەندىك سوزدەر جاتتاۋ جانە ساحنالاۋ
نەگىزگى ساباق كەزەڭى: ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ەشكى قۇيرىعى كەلتەدە،
قاراتاۋدىڭ ويىندا،
قاراسۋدىڭ بويىندا
تەمىر باتىر دەگەن ءومىر ءسۇرىپتى. ول قۇس اتىپ، اڭ اۋلاعاندى، اڭشىلىقپەن اينالىسقاندى جاقسى كورەدى ەكەن. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە تەمىرباتىر اڭعا كەتكەندە كوپتەن اڭدىپ جۇرگەن مىستان كەمپىر ايداي اجارلى، كەلبەتتى دە سۇلۋ قالىڭدىعىن ۇرلاپ كەتەدى. تەمىرباتىر جۇيرىك تۇلپارىنا ءمىنىپ، مىستاندار ەلىنە اتتانادى. كۇننەن كۇن، ايدان اي وتەدى. ءبىر كۇنى الدىنان بيىك قاقپا پايدا بولادى. قاقپا تارس جابىق. قاقپادا «ۋا، قاسيەتتى پەندەم! ەگەر قاقپادان ەنگىڭ كەلسە،
1. «ىزدەن، ويلان، تاپ!» تاپسىرماسىن ورىندا دەگەن جازۋ وقيدى. قانە، بارلىعىمىز دا تەمىرباتىرعا كومەكتەسەلىك.
1. پۋنكتۋاسيا دەگەنىمىز نە؟
2. سوزدەردىڭ بايلانىسۋ تاسىلدەرىن اتاڭىز
3. سوزدەردىڭ بايلانىسۋ تۇرلەرىن اتاڭىز
4. ءسوز تىركەسى دەگەنىمىز نە؟
5. سويلەم دەگەنىمىز نە؟
6. ايتىلۋ ماقساتىنا قاراي سويلەم نەشەگە بولىنەدى؟
7. سويلەم مۇشەلەرىن اتاڭىز
8. دارا، كۇردەلى مۇشە دەگەنىمىز نە؟
9. سويلەمنىڭ ءبىرىڭعاي مۇشەلەرى دەگەنىمىز نە؟
10. وقشاۋ ءسوزدىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
11. قاراتپا ءسوز دەگەنىمىز نە؟
12. قىستىرما ءسوز دەگەنىمىز نە؟
13. وداعاي دەگەنىمىز نە؟
تەمىرباتىر قاقپادان ەنگەن ساتتە، وتكەل بەرمەس سۋعا تاپ بولادى. ول سۋدان وتپەك بولىپ قانشا تالپىنعانىمەن سۋدان وتۋگە ەشقانداي مۇمكىنشىلىك بولماي قالادى. سول ساتتە سۋدان التىن بالىق شىعىپ، سۋدان وتكىسى كەلسە،
2. «كەسپە قاعازدارداعى» تاپسىرمالاردى ورىنداۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
تۇراقتى ءسوز تىركەسىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ.
№1. قولدى بولۋ (ۇرلانۋ)
بەتىنەن وتى شىعۋ (ۇيالۋ)
№2. يت ارقاسى قياندا (الىستا)
ات ءىزىن سالماۋ (قاتىناسپاۋ)
№3. اۋزىنىڭ سۋى قۇرۋ (تاڭدانۋ)
توبەسى كوككە جەتۋ (قۋانۋ)
№4. سۇتتەن اق، سۋدان تازا (كىناسىز)
كوزدى اشىپ جۇمعانشا (جىلدام)
№5. توبە شاشى تىك تۇرۋ (قورقۋ)
جۇرەگىنىڭ تۇگى بار (باتىل)
تاپسىرمالار ورىندالىپ بولىسىمەن، سۋ ەكى ايرىلىپ، تەمىرباتىر جاعالاۋعا، ارعى بەتكە وتەدى. بۇل نۋ جىنىستى، ورماننان ءوتۋ ءۇشىن
3. «شىعارماشىلىق سىناقحات» تاپسىرماسىن ورىنداۋ كەرەك. قانەكي، بارلىعىنىڭ دا ەر تۇلعالى تەمىرباتىرعا كومەكتەسەلىك.
1. كەز - كەلگەن ءسوز ويلاڭىز
2. ويلاعان ءبىر ءسوزىڭىزدى قاراستىرا وتىرىپ، جاڭىلتپاش قۇراستىرىپ، جىلدام وقىڭىز.
نۋ جىنىستى، قالىڭ ورماننىڭ شەتىنە شىققان تەمىرباتىر وردالى جىلانعا تاپ بولادى. تىلدەرىنەن ءزارلى ۋ شاشقان، اياق الىپ جۇرگىسىز جىلاندار ورداسىنان ورداباسى شىعىپ،
4. «ونەرلىگە ءورىس كەڭ» تاپسىرماسىن ورىنداۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
1) جازۋشىلار وداعىنىڭ شەشىمىمەن قاي اقىن، جازۋشىلاردى عاسىر اقىنى، عاسىر جازۋشىسى دەپ تانىدى.
م. ماقاتايەۆ، م. جۇمابايەۆ - عاسىر اقىنى
ج. ايماۋىتوۆ، م. اۋەزوۆ - عاسىر جازۋشىسى
2) بيىلعى جىل قانداي جىل دەپ اتالۋدا؟
3) قانداي ونەرىڭ بار؟ (ونەر كورسەتۋ)
وسىناۋ سەزىم يىرىمدەرىنە اسەر ەتكەن ولەڭنەن سوڭ جىلاندار تەمىرباتىردى شىعارىپ سالادى. ءبىر مەزگىلدە تەمىرباتىرعا ىستىق لەپ سەزىلەدى. كەلە - كەلە بەت قاراتپاس ىستىق اتقا تاپ بولادى، وزدەرىڭە بەلگىلى حيميالىق جولمەن وتتى قالاي سوندىرۋگە بولادى؟
(توپىراقپەن، سۋمەن نەمەسە كيىزبەن)
ولاي بولسا،
5. «مەنى اڭگىمەلە» تاپسىرماسىن ورىندايمىز. تىرەك سوزدەر ارقىلى «تۋعان جەر» تاقىرىبىنا اڭگىمە جازۋ.
ىستىق، ءسۇيۋ، الىس، بالالىق شاق، ساعىنۋ، ءقادىرلى.
وتتىڭ ىستىقتىعى قايتىپ، تەمىرباتىر ءوتىپ كەتكەن سوڭ، الدىنان ۇلكەن تاۋ كەزدەسەدى. تاۋ تەڭسەلىپ، قوزعالىپ، وعان قاراي جاقىنداپ كەلەدى. بۇل ءداۋ ەكەن. ءداۋ تەمىرباتىردى سايىسقا شاقىرادى. كەلەسى تاپسىرمامىزدىڭ ءتۇرى
6. «ءبىلىم شىڭى». بەرىلگەن ۇزىندىلەردىڭ اۆتورى مەن تاقىرىپتارىن تابۋ
1. سونى ايتىپ امانداسىپ مامىر كەتتى،
كۇن سايىن قالقاماننان سابىر كەتتى.
مامىر بۇگىن قىزدارشا كيىندى دەپ،
قالقامانعا ءبىر كۇنى حابار جەتتى.
(«قالقامان - مامىر» پوەماسىنان ءۇزىندى. شاكارىم ق)
2. قازاقپىن دەپ دوسقا ايتام ۇعىساتىن،
ماقتان ەتسىن اتاقتى تۋىس اتىن.
«قازاقپىن» دەپ جاۋعا ايتام قاساقانا
ءبىلىپ قويسىن بولسا ويى جۇعىساتىن.
(«مەن قازاقپىن» ج. مولداعالييەۆ)
3. ءمىن اتقا، قايت اۋىلعا تاعات قىل دا،
... بىلمەيمىن، سور اتتىڭ با؟ ب ا ق اتتىڭ با؟!
اققۋعا كەزەنەردە ىرىم جاساپ،
تىم قۇرسا ساۋساعىڭدى قاناتتىڭ با؟
(«اققۋلار ۇيىقتاعاندا» م. ماقاتايەۆ)
4. ءبىر تويىم بولاتىن ءسوزسىز مەنىڭ،
ءدال قاي كۇنى ەكەنىن ايتا المايمىن،
ءبىراق، ءبىراق ەشكىمدى دە بيلەتپەي قايتارمايمىن.
وندا ورتاعا تاستالار ۇران سونداي،
قايتا المايدى قارتىڭدا ءبىر ءان سالماي.
(«ءبىر تويىم بار» ت. ايبەرگەنوۆ)
5. مىلتىق كورسەم تورلەردەن ءىلىپ قويعان،
مەنىڭ مازام كەتەدى كۇدىكتى ويدان.
دۋ - دۋ ەتىپ،
قايتا المايمىن ودان سوڭ كۇلىپ تويدان.
(«قىزىل كىتاپ» ق. مىرزالييەۆ)
6. قاماجاي: ءوزىمىز - اق وتكىزەمىز.
ءوزىمىز - اق. ولاردىڭ قولى تيمەيدى.
ءوزىمىز - اق.
(«اپكە» د. يسايەۆ)
7. ەرتە، ەرتە، ەرتەدە،
وتىراردا
ءبىزدىڭ ىڭكار ولكەدە.
يىق بۇرماي تەك بىلىمنەن باسقاعا،
قاتار ءوستى ەكى بىردەي جاس بالا.
(«ارمان»م. شاحانوۆ)
7.«ماقال - ماتەل»، «جۇمباقتار» سايىسى
بارلىق شارتتى ورىنداعان تەمىرباتىر قالىڭدىعىمەن كەزدەسىپ، كوزايىم بولىپ، ەلىنە كەلىپ، ۇلكەن توي جاسايدى. حالقىمىزدىڭ «تويدىڭ ءسانى، اجارى - ءان» دەگەن بولاتىن. ولاي بولسا، الداعى كۇنىمىز توي مەن اننەن اجىراماسىن دەپ ءان شىرقاپ جىبەرەلىك.
8. باعالاۋ
ۇيگە: وتىرىك اڭگىمە نەمەسە وتىرىك ولەڭ جازىپ كەلۋ
سوزدىك جۇمىسى
مىستان - زىميان، قۋ
وردالى - توپتاسقان
ورداباسى - ەڭ ۇلكەنى
كوزايىم - قاۋىشۋ
You Might Also Like
