تاۋەلسىز ەلىم - قازاقستان
تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ارنالعان سىنىپتان تىس شارا
تاقىرىبى: «تاۋەلسىز ەلىم - قازاقستان»
وسەر ۇلدىڭ قاي ساتتە دە،
بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا - لاۋلا جەلتوقساننىڭ
مۇزعا جانعان الاۋى.
وزدەرىڭدەي ءور نامىستى،
جاس وركەنى بار ەلدىڭ،
ەشقاشاندا ءتيىستى ەمەس
ەڭكەيۋگە جالاۋى.
قايىرلى كەش، قۇرمەتتى اتا - انالار، مەكتەپ قوناقتارى! جەلتوقساننىڭ دۇمپۋىمەن، قىلىشتىڭ قىرى، نايزانىڭ ۇشىنا قاسقايا قارسى تۇرعان ازامات اعا - اپالارىمىزدىڭ ارقاسىندا جەتكەن تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە ارنالعان «تاۋەلسىز ەلىم - قازاقستان» كەشىنە قوش كەلىپسىزدەر!
«تاۋەلسىز ەلىم - قازاقستان» اتتى سىنىپتان تىس ادەبي - قويىلىمدىق كەشىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
مەكتەپ وركەسترى
كوردىك قوي زورلىق وسپادار جاندار كورىنەن،
جۇرەگىم سىزدار، سىر تارتسام سول ءبىر ارىدەن.
قانشاما باتىر، قىرۋار ۇلدى قۇربان عىپ،
قيىندىقتاردىڭ قايىسپاي وتكەن بارىنەن.
مونتاج 7ب كلاسس وقۋشىلارى
قاراساڭ قايدا، الىس تا جاقىن قىرلارعا،
الداعى كۇنگە استاسىپ جاتىر نۇرلى ارنا.
قانشاما ۇلتتىڭ قۇت مەكەنى سياقتى،
ءبىر وزىڭە ارنالمايتىن ءان بار ما؟
ءان «مەنىڭ قازاقستانىم»
سۇيرىك ساۋساق ساعادان،
مىڭ بۇرالعان ورمەلەپ.
اسىپ - تاسىپ سابادان،
ءبيشى كەتەر دوڭگەلەپ.
بي «قازاق ءبيى»
تاپتالماسىن دەپ قازاقتىڭ كەك، ارى،
تاۋەلسىزدىك تۋىن ۇستاپ جوعارى.
توپتى باستاپ شىقتى ءلاززات الاڭعا
تولعان ەدى ون التىعا نە ءبارى.
ساحنالىق قويىلىم «قايسار ارۋ – ءلاززات قىز»
«جەلتوقسان جەلى» ءانىنىڭ اۋەنى ويناپ تۇرادى. كوشەدە ەرسىلى - قارسىلى ءوتىپ جاتقان ادامدار. ءتارتىپ ساقشىلارى
قار ۇستىندە قىزىل قان، قارا بۇرىش،
حالىق تا كوپ كوشەدە قاراقۇرىم.
جاس ارۋ قىز كەلەدى ءىلبي باسىپ،
جاتاقحانا تىم الىس باراتۇعىن.
كەشكى شامى قالانىڭ سىعىرايعان،
مەزگىل ەدى اينالا تىمىرايعان.
كەشە عانا بۇرىمىن كەسكەن مۇنىڭ،
قۇتىلعانى ءالى ەستە سۇمىرايدان.
اجال ما، الدە ەلەس پە تاقىمداعان،
تىرس ەتكەندەي بولدى ءۇن جاقىن ماڭنان.
قىز جۇرەگى زۋ ەتىپ، يمەنسە دە،
باسا بەردى ىلگەرى باتىل قادام.
(ەكى كۇزەتشى ءلاززاتتى توقتاتىپ، قۇجات سۇراپ، تەكسەرە باستايدى.)
كۇزەتشىلەر جول توسقان قۇتقارمادى،
«تەكسەرەمىز،»- دەپ قىزدى مىقتى اربادى.
«بۋنت جاساعان قازاقتىڭ قىزى عوي بۇل»-
دەگەن سوزگە ارلاندى ول بۇلتارعاندى.
قورلىق سوزگە قايسار قىز نامىستاندى،
وڭمەنىنەن يتەردى جابىسقاندى.
جەز تۇيمەلى قوس سولدات، ءتۇسى بولەك،
وزدەرىنشە ءجون كوردى تانىسقاندى.
(ەكى سولدات ۇرىپ، جۇلقىپ ءلاززاتتى الىپ كەتەدى. ءلاززات بارىنشا قارسىلاسادى.)
جالعان ەمەس، بۇل شىندىق، داستان - ءانىم،
بوستاندىقتىڭ ول بۇزدى تاس قامالىن.
قايرات، ەربول، كەشەگى ءلاززاتتاردىڭ،
قىرشىنىنان كىم قيدى جاس قاناتىن؟
(ساحنادا – ءلاززاتتىڭ بەيىتى، سۋرەتى، تۋعان جانە قايتقان ۋاقىتى جازىلعان)
اناسى بەيىتكە گۇل قويىپ، جوقتاۋ ايتادى:
وۋ، كوزدىڭ جاسىن بۇلايىن،
جۇرەكتى جەدى - اۋ ۋايىم.
ساعان عۇمىر بەرمەدى - اۋ
جارىلقاعان قۇدايىم!!!
قۇلىنىم مەنىڭ قور بولدى - اۋ،
زامانىڭ سەنىڭ زار بولدى - اۋ.
جەلتوقساننىڭ قايعىسى
سان اناعا سور بولدى - اۋ.
جەلتوقساننىڭ اناعا،
ىزعارى كوپ قۇلىنىم.
نامىستان ولگەن قازاقتىڭ
قىزدارى كوپ قۇلىنىم.
سەن دە سونىڭ ءبىرىسىڭ،
ولگەن جوقسىڭ، ءتىرىسىڭ.
ءتىرى جۇرگەن قىزداردىڭ،
سىيىنار جالعىز ءپىرىسىڭ.
زارلاعاندا نە تابام،
سابىر بەرسىن جاساعان.
كىمگە عانا ۇستاتار،
قىسقا عۇمىر قاشاعان؟
زامانىنا قايقايىپ،
قارسى تۇرعان، بوتاشىم.
التىن ساقا اسىقتاي،
الشى تۇرعان، بوتاشىم.
ءدال وزىڭدەي قىز تاپقان،
مەندە ارمان بار ما ەكەن؟
قايتەيىن، قۇداي، قايتەيىن؟!
(گۇلىن قويىپ كەتەدى. جارىق سونەدى. جارىق بەيىتكە تۇسىرىلەدى، بەيىتتىڭ ار جاعىندا ارۋاق بەينەسىندەگى ءلاززات شىعادى. ءلاززاتتىڭ باسى مەن يىعى كورىنەدى)
ءلاززاتتىڭ ءسوز ساحنا سىرتىنان وقىلادى.
ءلاززات:
ون التىدا قيىلدىم مەن،
تابانىندا تانكىنىڭ.
ءلاززات اتتى قۇربانىمىن،
قازاق دەگەن حالقىمنىڭ.
شاعالاداي قالىقتاعان،
كوك تەڭىزدى جاعالا.
ءلاززات دەيتىن مەن بولام،
اسپانداعى شاعالا. (شاعالا ۇشىرۋ)
تۋعان حالقىم - قازاعىم،
سەنىڭ ءۇشىن جانامىن.
ەندى ءقايتىپ كورمەيىك،
جەلتوقساننىڭ ازابىن.
(جارىق جانادى. بەيىت باسىنا وقۋشىلار كەلىپ، گۇل قويىپ، ساپ تۇزەپ تۇرادى.)
1 - وقۋشى:
ۇياڭنان ۇشىپ شىعىپ، ورالمادىڭ،
اۋىلىڭ اقجازىققا قونا المادىڭ.
شىلدە ايى تۋعان كۇنىڭ ەكەن سەنىڭ،
ول كۇننىڭ قوناعى بوپ كەلە المادىڭ.
2 - وقۋشى:
نەبارى 16-دان اسىپ ەدىڭ،
بالالىق بال داۋرەنمەن تاسىپ ەدىڭ.
قازاقتىڭ سالت - ءداستۇرىن، جولىن قۋىپ،
ومىرگە ەندى قادام باسىپ ەدىڭ.
3 - وقۋشى:
قايىرىلماي كەتكەن قارلىعاش،
جەلبىرەگەن قولاڭ شاش.
17-گە جەتە الماي،
قيىلىپ كەتكەن قىرشىن جاس.
4 - وقۋشى:
ەل ءۇشىن ەرلىگىمەن ەلەنە،
ابىروي مەن اتاعىنا بولەنە.
ءلاززات سىندى قازاق قىزى قاھارمان،
ۇرپاعىنا بولار ماڭگى ونەگە.
(بارلىعى كەتەدى)
جۇرگىزۋشى:
مۇزدا جانعان مۇز بالاق. الاۋ بولىپ جۇرەگىمىزدىڭ تۇكپىرىنەن ورىن العان. قازاقتىڭ ۇلتاراقتاي جەرى ءۇشىن قاسىق قانى قالعانشا ايقاسىپ، ولىسپەي - بەرىسپەيتىن بوزداقتارىمىز، اعا - اپالارىمىزدى قالاي ۇمىتارمىز. بارلىعىمىز دا ءبىر ءسات ازاماتتىق اڭساعان، تەڭدىكتى تالاپ ەتكەن قىرشىن جاستارىمىزدى ەسكە الايىق.
جۇرگىزۋشى:
قۋان بۇگىن، قۋان حالقىم، شىنىندا،
اقتارىلسىن اعىل - تەگىل جىرىم دا.
ءبىر قۇدايدان بىرلىك قانا تىلەيمىن،
بۇگىنگى مىناۋ تاۋەلسىزدىك تاڭىندا.
تاقىرىبى: «تاۋەلسىز ەلىم - قازاقستان»
وسەر ۇلدىڭ قاي ساتتە دە،
بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا - لاۋلا جەلتوقساننىڭ
مۇزعا جانعان الاۋى.
وزدەرىڭدەي ءور نامىستى،
جاس وركەنى بار ەلدىڭ،
ەشقاشاندا ءتيىستى ەمەس
ەڭكەيۋگە جالاۋى.
قايىرلى كەش، قۇرمەتتى اتا - انالار، مەكتەپ قوناقتارى! جەلتوقساننىڭ دۇمپۋىمەن، قىلىشتىڭ قىرى، نايزانىڭ ۇشىنا قاسقايا قارسى تۇرعان ازامات اعا - اپالارىمىزدىڭ ارقاسىندا جەتكەن تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە ارنالعان «تاۋەلسىز ەلىم - قازاقستان» كەشىنە قوش كەلىپسىزدەر!
«تاۋەلسىز ەلىم - قازاقستان» اتتى سىنىپتان تىس ادەبي - قويىلىمدىق كەشىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
مەكتەپ وركەسترى
كوردىك قوي زورلىق وسپادار جاندار كورىنەن،
جۇرەگىم سىزدار، سىر تارتسام سول ءبىر ارىدەن.
قانشاما باتىر، قىرۋار ۇلدى قۇربان عىپ،
قيىندىقتاردىڭ قايىسپاي وتكەن بارىنەن.
مونتاج 7ب كلاسس وقۋشىلارى
قاراساڭ قايدا، الىس تا جاقىن قىرلارعا،
الداعى كۇنگە استاسىپ جاتىر نۇرلى ارنا.
قانشاما ۇلتتىڭ قۇت مەكەنى سياقتى،
ءبىر وزىڭە ارنالمايتىن ءان بار ما؟
ءان «مەنىڭ قازاقستانىم»
سۇيرىك ساۋساق ساعادان،
مىڭ بۇرالعان ورمەلەپ.
اسىپ - تاسىپ سابادان،
ءبيشى كەتەر دوڭگەلەپ.
بي «قازاق ءبيى»
تاپتالماسىن دەپ قازاقتىڭ كەك، ارى،
تاۋەلسىزدىك تۋىن ۇستاپ جوعارى.
توپتى باستاپ شىقتى ءلاززات الاڭعا
تولعان ەدى ون التىعا نە ءبارى.
ساحنالىق قويىلىم «قايسار ارۋ – ءلاززات قىز»
«جەلتوقسان جەلى» ءانىنىڭ اۋەنى ويناپ تۇرادى. كوشەدە ەرسىلى - قارسىلى ءوتىپ جاتقان ادامدار. ءتارتىپ ساقشىلارى
قار ۇستىندە قىزىل قان، قارا بۇرىش،
حالىق تا كوپ كوشەدە قاراقۇرىم.
جاس ارۋ قىز كەلەدى ءىلبي باسىپ،
جاتاقحانا تىم الىس باراتۇعىن.
كەشكى شامى قالانىڭ سىعىرايعان،
مەزگىل ەدى اينالا تىمىرايعان.
كەشە عانا بۇرىمىن كەسكەن مۇنىڭ،
قۇتىلعانى ءالى ەستە سۇمىرايدان.
اجال ما، الدە ەلەس پە تاقىمداعان،
تىرس ەتكەندەي بولدى ءۇن جاقىن ماڭنان.
قىز جۇرەگى زۋ ەتىپ، يمەنسە دە،
باسا بەردى ىلگەرى باتىل قادام.
(ەكى كۇزەتشى ءلاززاتتى توقتاتىپ، قۇجات سۇراپ، تەكسەرە باستايدى.)
كۇزەتشىلەر جول توسقان قۇتقارمادى،
«تەكسەرەمىز،»- دەپ قىزدى مىقتى اربادى.
«بۋنت جاساعان قازاقتىڭ قىزى عوي بۇل»-
دەگەن سوزگە ارلاندى ول بۇلتارعاندى.
قورلىق سوزگە قايسار قىز نامىستاندى،
وڭمەنىنەن يتەردى جابىسقاندى.
جەز تۇيمەلى قوس سولدات، ءتۇسى بولەك،
وزدەرىنشە ءجون كوردى تانىسقاندى.
(ەكى سولدات ۇرىپ، جۇلقىپ ءلاززاتتى الىپ كەتەدى. ءلاززات بارىنشا قارسىلاسادى.)
جالعان ەمەس، بۇل شىندىق، داستان - ءانىم،
بوستاندىقتىڭ ول بۇزدى تاس قامالىن.
قايرات، ەربول، كەشەگى ءلاززاتتاردىڭ،
قىرشىنىنان كىم قيدى جاس قاناتىن؟
(ساحنادا – ءلاززاتتىڭ بەيىتى، سۋرەتى، تۋعان جانە قايتقان ۋاقىتى جازىلعان)
اناسى بەيىتكە گۇل قويىپ، جوقتاۋ ايتادى:
وۋ، كوزدىڭ جاسىن بۇلايىن،
جۇرەكتى جەدى - اۋ ۋايىم.
ساعان عۇمىر بەرمەدى - اۋ
جارىلقاعان قۇدايىم!!!
قۇلىنىم مەنىڭ قور بولدى - اۋ،
زامانىڭ سەنىڭ زار بولدى - اۋ.
جەلتوقساننىڭ قايعىسى
سان اناعا سور بولدى - اۋ.
جەلتوقساننىڭ اناعا،
ىزعارى كوپ قۇلىنىم.
نامىستان ولگەن قازاقتىڭ
قىزدارى كوپ قۇلىنىم.
سەن دە سونىڭ ءبىرىسىڭ،
ولگەن جوقسىڭ، ءتىرىسىڭ.
ءتىرى جۇرگەن قىزداردىڭ،
سىيىنار جالعىز ءپىرىسىڭ.
زارلاعاندا نە تابام،
سابىر بەرسىن جاساعان.
كىمگە عانا ۇستاتار،
قىسقا عۇمىر قاشاعان؟
زامانىنا قايقايىپ،
قارسى تۇرعان، بوتاشىم.
التىن ساقا اسىقتاي،
الشى تۇرعان، بوتاشىم.
ءدال وزىڭدەي قىز تاپقان،
مەندە ارمان بار ما ەكەن؟
قايتەيىن، قۇداي، قايتەيىن؟!
(گۇلىن قويىپ كەتەدى. جارىق سونەدى. جارىق بەيىتكە تۇسىرىلەدى، بەيىتتىڭ ار جاعىندا ارۋاق بەينەسىندەگى ءلاززات شىعادى. ءلاززاتتىڭ باسى مەن يىعى كورىنەدى)
ءلاززاتتىڭ ءسوز ساحنا سىرتىنان وقىلادى.
ءلاززات:
ون التىدا قيىلدىم مەن،
تابانىندا تانكىنىڭ.
ءلاززات اتتى قۇربانىمىن،
قازاق دەگەن حالقىمنىڭ.
شاعالاداي قالىقتاعان،
كوك تەڭىزدى جاعالا.
ءلاززات دەيتىن مەن بولام،
اسپانداعى شاعالا. (شاعالا ۇشىرۋ)
تۋعان حالقىم - قازاعىم،
سەنىڭ ءۇشىن جانامىن.
ەندى ءقايتىپ كورمەيىك،
جەلتوقساننىڭ ازابىن.
(جارىق جانادى. بەيىت باسىنا وقۋشىلار كەلىپ، گۇل قويىپ، ساپ تۇزەپ تۇرادى.)
1 - وقۋشى:
ۇياڭنان ۇشىپ شىعىپ، ورالمادىڭ،
اۋىلىڭ اقجازىققا قونا المادىڭ.
شىلدە ايى تۋعان كۇنىڭ ەكەن سەنىڭ،
ول كۇننىڭ قوناعى بوپ كەلە المادىڭ.
2 - وقۋشى:
نەبارى 16-دان اسىپ ەدىڭ،
بالالىق بال داۋرەنمەن تاسىپ ەدىڭ.
قازاقتىڭ سالت - ءداستۇرىن، جولىن قۋىپ،
ومىرگە ەندى قادام باسىپ ەدىڭ.
3 - وقۋشى:
قايىرىلماي كەتكەن قارلىعاش،
جەلبىرەگەن قولاڭ شاش.
17-گە جەتە الماي،
قيىلىپ كەتكەن قىرشىن جاس.
4 - وقۋشى:
ەل ءۇشىن ەرلىگىمەن ەلەنە،
ابىروي مەن اتاعىنا بولەنە.
ءلاززات سىندى قازاق قىزى قاھارمان،
ۇرپاعىنا بولار ماڭگى ونەگە.
(بارلىعى كەتەدى)
جۇرگىزۋشى:
مۇزدا جانعان مۇز بالاق. الاۋ بولىپ جۇرەگىمىزدىڭ تۇكپىرىنەن ورىن العان. قازاقتىڭ ۇلتاراقتاي جەرى ءۇشىن قاسىق قانى قالعانشا ايقاسىپ، ولىسپەي - بەرىسپەيتىن بوزداقتارىمىز، اعا - اپالارىمىزدى قالاي ۇمىتارمىز. بارلىعىمىز دا ءبىر ءسات ازاماتتىق اڭساعان، تەڭدىكتى تالاپ ەتكەن قىرشىن جاستارىمىزدى ەسكە الايىق.
جۇرگىزۋشى:
قۋان بۇگىن، قۋان حالقىم، شىنىندا،
اقتارىلسىن اعىل - تەگىل جىرىم دا.
ءبىر قۇدايدان بىرلىك قانا تىلەيمىن،
بۇگىنگى مىناۋ تاۋەلسىزدىك تاڭىندا.
You Might Also Like
-
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى
