ءتىل ۇستارتۋ “ادەپ”
قازاق ءتىلى 5 كلاسس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءتىل ۇستارتۋ “ادەپ”
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپتاردان العان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ، قورىتىندىلاۋ.
ءا) فونەتيكالىق تالداۋ داعدىسىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ، جازباشا جانە اۋىزشا سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ، تاپقىرلىق، ىزدەنىمپازدىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
ب) ماقال - ماتەلدەردى پايدالانا وتىرىپ، ادامگەرشىلىك، يماندىلىققا، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ جانە دامىتۋ.
ساباقتا قولدانىلعان ءادىس - تاسىلدەر: سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىكپەن جۇمىس، پروبلەمالىق سۇراق، شىعارماشىلىق جۇمىس، تالداۋ جۇمىستارى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ونەگە ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، بەينەلەۋ ونەرى، ءوزىن - ءوزى تانۋ ساباعى
ساباقتىڭ بارىسى: 1) ۇيىمداستىرۋ
a) وقۋشىلاردى ساباقتىڭ تاقىرىبى، ماقسات - مىندەتتەرى، ادىستەرىمەن تانىستىرۋ
ساباققا ازىرلىكتەرىن بايقاۋ
2) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
“جىلدام جاۋاپ”؟
1) فونەتيكا ءبىلىمى نەنى زەرتتەيدى؟
2) داۋىستى دىبىستاردى اتا.
3) قازاق تىلىندە داۋىسسىز دىبىستاردى نەشەگە بولەمىز؟
4) بۋىن تۇرلەرى.
5) اشىق بۋىنعا مىسال كەلتىر.
6) تۇيىق بۋىن دەگەنىمىز نە؟
3) جاڭا ساباق
- بۇگىنگى ساباعىمىز ءتىل دامىتۋ نەگىزىندە ونەگە ساباعى رەتىندە وتكەلى وتىر. ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن مىنا سۋرەتكە نازار اۋدارالىق. بۇل كىم، بالالار؟ ( ينتەراكتيۆتى تاقتادان ىبىراي ءالتىنساريننىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى.)
- قانداي شىعارمالارىن بىلەسىڭدەر.
- وسى، بالالار، ادەبيەتىنىڭ اتاسى اتانعان ىبىراي اتالارىمىزدىڭ «ادەپ» اڭگىمەسىن تىڭداپ كورەلىك.
ادەپ
ءبىر جۇرتتىڭ باس اكىمى ەكىنشى ءبىر بايعا جولىعىسىپ، سويلەسىپ تۇرعاندا، قاسىندا ءبىر جارلى مۇجىق ءوتىپ بارا جاتىپ، ءيىلىپ، باس ۇرىپ سالەم بەردى دەيدى. وعان قارسى الگى اكىم تورە ونان دا تومەنىرەك باس ۇرىپ سالەم الدى. قاسىنداعى باي:
- تاقسىر، وسىنشا جۇرتتىڭ ۇستىنەن قاراعان اكىمسىز، وسى ءبىر مۇجىققا نەگە سونشا باس ۇراسىز؟- دەپ ايتتى دەيدى.
سوندا اكىم:
- ەشبىر ءىلىم - ءبىلىم ۇيرەنبەگەن مۇجىق سونشا ءيىلىپ، ادەپتىلىگىن كورسەتكەندە، مەن ونان ادەپسىز بولىپ قالامىن با؟ - دەيدى.
I. ماتىنمەن جۇمىس
- وسى ماتىننەن نە تۇسىندىڭدەر؟
- وقىعان ادام عانا ادەپتى بولا الا ما؟
- ادەپ، ادەپتىلىك سوزدەرىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
(2 - 3 وقۋشىعا اڭگىمەنىڭ مازمۇنىن ايتقىزامىن)
1 - دەڭگەيلىك تاپسىرما “قيىننان قيىستىرار ەر داناسى”
(وسى ءماتىننىڭ مازمۇنىنا ۇقساستىرىپ، اڭگىمە قۇراستىرۋ)
2 - دەڭگەيلىك تاپسىرما “ماقال - ءسوزدىڭ مايەگى”
(ادەپ، ادەپتىلىككە بايلانىستى ماقال - ماتەلدەر جازۋ)
3 - دەڭگەيلىك تاپسىرما “سۋرەت سالا ءبىلۋ - ونەر”
(ماتىنگە سۋرەت سالۋ)
(وقۋشىلار دەڭگەيلىك تاپسىرمالارىن ورىندايدى، تاقتاعا 2 وقۋشى جازبا جۇمىسىن ورىندايدى)
1. كەشىرىمدى بولادى جاقسى بالا
2. ۇلكەننىڭ اقىلىن قور بولمايدى العان
3. ادامداردىڭ بوگەمەۋ كەرەك جولىن
4. جاقسى بالا كەشىكپەيدى ساباققا
(استى سىزىلعان سوزدەرگە فونەتيكالىق تالداۋ جاسا)
II. ماتىنمەن جۇمىس
ماقپال اجەي قولىنداعى جۇگىن اۋىرسىندى ما، ءسال ءجۇرىپ بارادى دا، توقتايدى. سويتەدى دە:- بەلى تۇسكىر ءۇزىلىپ بارادى،- دەپ ۇزاق تۇرادى. ماڭدايىنىڭ تەرىن جاۋلىعىنىڭ ۇشىمەن سۇرتەدى. مۇنى كورگەن مارات:- بولات، ءجۇر، اجەيدىڭ زاتتارىن ۇيىنە اپارىسىپ تاستايىق، - دەدى.
- قويشى، وينايمىن،- دەپ بولات كەتىپ قالادى. مارات اجەيدىڭ قاسىنا كەلدى دە، جۇكتەرىن كوتەرىسۋگە كومەكتەستى. اۋىل شەتىندەگى ۇيگە جەتكەندە اجەي:
- بالام، وركەنىڭ ءوسسىن، ازامات بول!- دەپ، العىسىن ايتتى دا. ەكى المانى قولىنا ۇستاتتى. - بۇل ەڭبەگىڭ ءۇشىن الا عوي، قالقام، بىرەۋىن الگى جولداسىڭا بەرەرسىڭ، - دەدى اجەي.( ادەپتى بالا - ارلى بالا، ادەپسىز بالا - سورلى بال.
1) وسى ماتەلگە ماقال ماتەلمەن ات قويۋ كەرەك.
2) فونەتيكالىق تالداۋ جاساڭدار.
3) ۇيقاسىن تاپ ويىنى وينالادى.
1) ۇلكەندەردى سىيلايدى
كىشى قامىن....
سۇيمەيدى جات ادەتتى
سارسەنباي دوس
2) قۇرمەتتەيمىن اتامدى
ارداقتايمىن اپامدى
كوكەمدى جاقسى كورەمىن
ۇنەمى ________
ۇلكەندى سىيلاۋ كىشىلىك
ۇلگىلى مىنەز _______
كەسپە قاعازدارمەن جۇمىس. (اۋىزشا)
5. بەكىتۋ.
“جاڭىلدىرساڭ دا جاڭىلمايمىن” ويىنى ارقىلى
1. قولدا بۋىن كوپ پە، اياقتا بۋىن كوپ پە؟ ا - ياق (2بۋىن )
2. شالعا قاراعاندا بالادا نە كوپ؟ با – لا ( 2 بۋىن)
3. ەرىندە ەرىندىك بار ما؟ جوق
4. ەزۋدە ەزۋلىك بار ما؟ بار - “ە”
5. بوتا مەن قوزى ۇقساس دەيدى. ولار قالاي ۇقساس؟ (بۋىن تۇرلەرى دىبىس ءارىپ )
ادەپتى سوزدەر - اقىلدان شىققان اياۋلى سوزدەر. ادەپكە ۇيرەنىپ، ادەپتى سوزدەردى ايتۋعا جاتتىققان ادام - مادەنيەتتى دە ادەپتى ادام. سوندىقتان ادەپتەن وزبايىق، بالالار.
6. باعالاۋ.
7. ۇيگە تاپسىرما.
ا) ادەپ سوزدەرىن جازىپ كەلۋ
ءا) تيىم سوزدەردى جيناقتاۋ
ب) 5سوزگە فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءتىل ۇستارتۋ “ادەپ”
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپتاردان العان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ، قورىتىندىلاۋ.
ءا) فونەتيكالىق تالداۋ داعدىسىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ، جازباشا جانە اۋىزشا سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ، تاپقىرلىق، ىزدەنىمپازدىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
ب) ماقال - ماتەلدەردى پايدالانا وتىرىپ، ادامگەرشىلىك، يماندىلىققا، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ جانە دامىتۋ.
ساباقتا قولدانىلعان ءادىس - تاسىلدەر: سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىكپەن جۇمىس، پروبلەمالىق سۇراق، شىعارماشىلىق جۇمىس، تالداۋ جۇمىستارى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ونەگە ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، بەينەلەۋ ونەرى، ءوزىن - ءوزى تانۋ ساباعى
ساباقتىڭ بارىسى: 1) ۇيىمداستىرۋ
a) وقۋشىلاردى ساباقتىڭ تاقىرىبى، ماقسات - مىندەتتەرى، ادىستەرىمەن تانىستىرۋ
ساباققا ازىرلىكتەرىن بايقاۋ
2) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
“جىلدام جاۋاپ”؟
1) فونەتيكا ءبىلىمى نەنى زەرتتەيدى؟
2) داۋىستى دىبىستاردى اتا.
3) قازاق تىلىندە داۋىسسىز دىبىستاردى نەشەگە بولەمىز؟
4) بۋىن تۇرلەرى.
5) اشىق بۋىنعا مىسال كەلتىر.
6) تۇيىق بۋىن دەگەنىمىز نە؟
3) جاڭا ساباق
- بۇگىنگى ساباعىمىز ءتىل دامىتۋ نەگىزىندە ونەگە ساباعى رەتىندە وتكەلى وتىر. ساباعىمىزدى باستاماس بۇرىن مىنا سۋرەتكە نازار اۋدارالىق. بۇل كىم، بالالار؟ ( ينتەراكتيۆتى تاقتادان ىبىراي ءالتىنساريننىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى.)
- قانداي شىعارمالارىن بىلەسىڭدەر.
- وسى، بالالار، ادەبيەتىنىڭ اتاسى اتانعان ىبىراي اتالارىمىزدىڭ «ادەپ» اڭگىمەسىن تىڭداپ كورەلىك.
ادەپ
ءبىر جۇرتتىڭ باس اكىمى ەكىنشى ءبىر بايعا جولىعىسىپ، سويلەسىپ تۇرعاندا، قاسىندا ءبىر جارلى مۇجىق ءوتىپ بارا جاتىپ، ءيىلىپ، باس ۇرىپ سالەم بەردى دەيدى. وعان قارسى الگى اكىم تورە ونان دا تومەنىرەك باس ۇرىپ سالەم الدى. قاسىنداعى باي:
- تاقسىر، وسىنشا جۇرتتىڭ ۇستىنەن قاراعان اكىمسىز، وسى ءبىر مۇجىققا نەگە سونشا باس ۇراسىز؟- دەپ ايتتى دەيدى.
سوندا اكىم:
- ەشبىر ءىلىم - ءبىلىم ۇيرەنبەگەن مۇجىق سونشا ءيىلىپ، ادەپتىلىگىن كورسەتكەندە، مەن ونان ادەپسىز بولىپ قالامىن با؟ - دەيدى.
I. ماتىنمەن جۇمىس
- وسى ماتىننەن نە تۇسىندىڭدەر؟
- وقىعان ادام عانا ادەپتى بولا الا ما؟
- ادەپ، ادەپتىلىك سوزدەرىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
(2 - 3 وقۋشىعا اڭگىمەنىڭ مازمۇنىن ايتقىزامىن)
1 - دەڭگەيلىك تاپسىرما “قيىننان قيىستىرار ەر داناسى”
(وسى ءماتىننىڭ مازمۇنىنا ۇقساستىرىپ، اڭگىمە قۇراستىرۋ)
2 - دەڭگەيلىك تاپسىرما “ماقال - ءسوزدىڭ مايەگى”
(ادەپ، ادەپتىلىككە بايلانىستى ماقال - ماتەلدەر جازۋ)
3 - دەڭگەيلىك تاپسىرما “سۋرەت سالا ءبىلۋ - ونەر”
(ماتىنگە سۋرەت سالۋ)
(وقۋشىلار دەڭگەيلىك تاپسىرمالارىن ورىندايدى، تاقتاعا 2 وقۋشى جازبا جۇمىسىن ورىندايدى)
1. كەشىرىمدى بولادى جاقسى بالا
2. ۇلكەننىڭ اقىلىن قور بولمايدى العان
3. ادامداردىڭ بوگەمەۋ كەرەك جولىن
4. جاقسى بالا كەشىكپەيدى ساباققا
(استى سىزىلعان سوزدەرگە فونەتيكالىق تالداۋ جاسا)
II. ماتىنمەن جۇمىس
ماقپال اجەي قولىنداعى جۇگىن اۋىرسىندى ما، ءسال ءجۇرىپ بارادى دا، توقتايدى. سويتەدى دە:- بەلى تۇسكىر ءۇزىلىپ بارادى،- دەپ ۇزاق تۇرادى. ماڭدايىنىڭ تەرىن جاۋلىعىنىڭ ۇشىمەن سۇرتەدى. مۇنى كورگەن مارات:- بولات، ءجۇر، اجەيدىڭ زاتتارىن ۇيىنە اپارىسىپ تاستايىق، - دەدى.
- قويشى، وينايمىن،- دەپ بولات كەتىپ قالادى. مارات اجەيدىڭ قاسىنا كەلدى دە، جۇكتەرىن كوتەرىسۋگە كومەكتەستى. اۋىل شەتىندەگى ۇيگە جەتكەندە اجەي:
- بالام، وركەنىڭ ءوسسىن، ازامات بول!- دەپ، العىسىن ايتتى دا. ەكى المانى قولىنا ۇستاتتى. - بۇل ەڭبەگىڭ ءۇشىن الا عوي، قالقام، بىرەۋىن الگى جولداسىڭا بەرەرسىڭ، - دەدى اجەي.( ادەپتى بالا - ارلى بالا، ادەپسىز بالا - سورلى بال.
1) وسى ماتەلگە ماقال ماتەلمەن ات قويۋ كەرەك.
2) فونەتيكالىق تالداۋ جاساڭدار.
3) ۇيقاسىن تاپ ويىنى وينالادى.
1) ۇلكەندەردى سىيلايدى
كىشى قامىن....
سۇيمەيدى جات ادەتتى
سارسەنباي دوس
2) قۇرمەتتەيمىن اتامدى
ارداقتايمىن اپامدى
كوكەمدى جاقسى كورەمىن
ۇنەمى ________
ۇلكەندى سىيلاۋ كىشىلىك
ۇلگىلى مىنەز _______
كەسپە قاعازدارمەن جۇمىس. (اۋىزشا)
5. بەكىتۋ.
“جاڭىلدىرساڭ دا جاڭىلمايمىن” ويىنى ارقىلى
1. قولدا بۋىن كوپ پە، اياقتا بۋىن كوپ پە؟ ا - ياق (2بۋىن )
2. شالعا قاراعاندا بالادا نە كوپ؟ با – لا ( 2 بۋىن)
3. ەرىندە ەرىندىك بار ما؟ جوق
4. ەزۋدە ەزۋلىك بار ما؟ بار - “ە”
5. بوتا مەن قوزى ۇقساس دەيدى. ولار قالاي ۇقساس؟ (بۋىن تۇرلەرى دىبىس ءارىپ )
ادەپتى سوزدەر - اقىلدان شىققان اياۋلى سوزدەر. ادەپكە ۇيرەنىپ، ادەپتى سوزدەردى ايتۋعا جاتتىققان ادام - مادەنيەتتى دە ادەپتى ادام. سوندىقتان ادەپتەن وزبايىق، بالالار.
6. باعالاۋ.
7. ۇيگە تاپسىرما.
ا) ادەپ سوزدەرىن جازىپ كەلۋ
ءا) تيىم سوزدەردى جيناقتاۋ
ب) 5سوزگە فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: تراكتورلار مەن اۆتوموبيلدەردىڭ جۇرىستىك بولىگى جانە باسقارۋ مەحانيزمى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قاراپايىم گرافيكالىق رەداكتورى. سۋرەتتى اشۋ، ساقتاۋ. گرافيكالىق رەداكتوردىڭ سۋرەت سالۋ قۇرالدارى.
