InfoHub Logo

اقمولا وبلىسى «كوكشەتاۋ قالاسى ءبىلىم  ءبولىمىنىڭ  №1 كراسنىي يار ورتا مەكتەبى» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى  جانگالييەۆا رايسا بۋلاتوۆنا

ت.نۇرماعانبەتوۆتىڭ «اناسىن ساعىنعان بالا» اڭگىمەسىن تالداۋ جولدارى

تىنىمباي نۇرماعانبەتوۆتىڭ «اناسىن ساعىنعان بالا» اڭگىمەسىنە تالداۋ جاساۋدى باستاماس بۇرىن 5-سىنىپ وقۋ باعدارلاماسىنا شولۋ جاساپ وتسەك دۇرىس بولادى.   

5-سىنىپقا ارنالعان "قازاق ادەبيەتى" ءپانىنىڭ بازالىق ءبىلىم مازمۇنى:

1) ءتۇسىنۋ جانە جاۋاپ بەرۋ:

ادەبي شىعارمانىڭ فابۋلاسى مەن سيۋجەتتىك دامۋى، كەيىپكەرلەر پورترەتى مەن وبرازى، شاعىن كولەمدى ۇزىندىلەردى مانەرلەپ وقۋ، جاتقا ايتۋ، ادەبي شىعارمانىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسى؛

2) اناليز جانە ينتەرپرەتاسيا:

سالىستىرا سۋرەتتەۋلەر مەن قاراما-قارسى سۋرەتتەۋلەردى تابۋ، شىعارماداعى تىلدىك بەينەلەۋ: تەڭەۋ، ەپيتەت، اۋىسپالى ماعىناداعى سوزدەر، قايتالاۋ، ولەڭ قۇرىلىسى، ەپيكالىق شىعارماداعى اۆتور بەينەسى، كوركەم شىعارمادان العان اسەرىن سيپاتتاپ اۆتورعا حات، ولەڭ جازۋ؛

3) باعالاۋ جانە سالىستىرۋ:

شىعارمانىڭ تاريحي قۇندىلىعىن باعالاۋ، كەيىپكەرلەردى شىنايى ومىرمەن سالىستىرىپ باعالاۋ، ادەبي ەسسە، سىني حابارلاما جازۋدان تۇرادى.

وسى جوعارىدا كورسەتىلگەن بازالىق ءبىلىم مازمۇنعا سايكەس ت.نۇرماعانبەتوۆتىڭ «اناسىن ساعىنعان بالا» اڭگىمەسىنە تالداۋ جاساۋ ءۇشىن  داعدىلاردى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان وقۋ ماقساتتار جۇيەسىندەگى كەلەسى وقۋ ماقساتتارىنا توقتالىپ وتەيىك:

ءتۇسىنۋ جانە جاۋاپ بەرۋ
1. كوركەم شىعارمانىڭ مازمۇنى مەن ءپىشىنى	2. ادەبي شىعارمانىڭ تۇجىرىمداماسى	3. كوركەم شىعارماداعى وبراز	4. شىعارما ۇزىندىلەرىمەن جۇمىس
5.1.1.1 ادەبي شىعارمانىڭ جانرىنا قاراي فابۋلاسى مەن سيۋجەتتىك دامۋىن سيپاتتاۋ	5.1.2.1  ادەبي شىعارما نىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن انىقتاۋ	5.1.3.1  كوركەم شىعارما داعى كەيىپكەرلەر پورترەتى مەن ىس-ارەكەتى ارقىلى وبرازىن اشۋ	5.1.4.1  كوركەم شىعارمالار دان شاعىن كولەمدى ۇزىندىلەردى مانەرلەپ وقۋ، جاتقا ايتۋ

وسى ماقساتتارعا جەتۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن شىعارمانىڭ مازمۇنىمەن تانىستىرىپ، تاقىرىپ پەن يدەياسىن انىقتاتىپ، سيۋجەتتىك كومپوزيسياسىن قۇراستىرا وتىرىپ، شىعارمانىڭ فابۋلاسىن تابۋعا ۇيرەتۋ كەرەك.

ەڭ الدىمەن وقۋشىلارعا كەلەسى پروبلەمالىق سۇراقتار ۇسىنىلۋى كەرەك:

1. بالا اناسىن نەگە ساعىنادى؟

2. ءار انا بالاسىنىڭ قاسىنان تابىلادى، ال بۇل اڭگىمەدە وقيعا قالاي داميدى؟

3. اۆتور نە سەبەپتى وسى اڭگىمەنى «اناسىن ساعىنعان بالا» دەپ اتاعان؟

4. اڭگىمەنىڭ مازمۇنى قانداي وقيعالاردان تۇرادى؟

وسى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى وقۋشىلارعا اڭگىمەنىڭ سيۋجەتتىك كومپوزيسياسىن قۇراستىرۋعا جەتەلەيمىز.

سونىمەن قاتار  اڭگىمەنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن انىقتاۋ ماقساتىندا ۇزىندىلەردى وقىتۋ ارقىلى باستى ماسەلەلەرگە نازار اۋدارتامىز.

مىسالى:

1.تومەندەگى  ءۇزىندى ارقىلى اۆتور نە ايتقىسى كەلدى؟

بالا ەندى ارمان-ماقساتىنا جەتكەندەي ەلەۋرەپ تۇرىپ:

— سوسىن ەكەۋىمىز بازارعا بارامىز عوي، — دەدى تاعى دا.

— بازارعا نەگە بارامىز؟

— وندا مامام بار ەمەس پە؟

— ءيا، ماماڭا بارادى ەكەنبىز عوي.

— مامامدى تاۋىپ الساق… ءار جاعىندا پاپامدى، ىزدەمەيمىز بە؟ ولار بازاردا بىر-بىرىنەن اداسىپ قالعان عو ويتكەنى بازار ۇلكەن. مامام ايتقان     الماتىنىڭ بازارىنىڭ مىنا شەتى مەن انا شەتىنە كوز جەتپەيدى دەپ… قۇجىناعان حالىق دەپ…

ا) بالا بازاردا قىدىرعىسى كەلەدى.

ۆ) بالانىڭ اتا-اناسىن ساعىنۋىن بىلدىرەدى.

س) بالانىڭ اتا-اناسىنىڭ بىرگە بولۋىن اڭساۋىن بىلدىرەدى.

D) بالا الماتىعا بارعىسى كەلەدى.

2. تومەندەگى ۇزىندىدە اۆتور قانداي جاعدايدى سۋرەتتەپ تۇر؟

... بۇرىلىپ كەلىپ سۇيگەننەن كەيىن، ول قاتتى جىلاپ قالدى. اجەم دە جىلادى. مەن دە جىلادىم. اتام عانا جىلاعان جوق. مامام-م… سوسىن ول كەتىپ قالدى. ويتكەنى مىنەتىن پويىزىنىڭ ۋاقىتى بولىپ قالعان.

مامام كەتكەن سوڭ، جەمىس اعاشتارىن ارالاپ ءجۇرىپ اتام دا جىلادى. ول سولاي… ۇنەمى جۇرتتان جاسىرىپ جالعىز جىلايدى. ال مەن ونى ءبارىبىر ءبىلىپ قويام-م…

ا) بارلىعى بىردەي اناسىن شىعارىپ سالعانىن.

ۆ) بالانىڭ اناسىمەن قوشتاسۋى بارىنە اۋىر تيەتىنىن.

س) اناسىنىڭ پوەزعا كەشىگىپ قالعانىن.

D) اتاسىنىڭ اعاشتاردى ارالاپ ءجۇرىپ جىلاعانىن.

3. تومەندەگى ۇزىندىدە باستى كەيىپكەر ەسماعانبەتتىڭ ايتقان سوزىنەن نە بايقالادى؟

ەندى ەسماعامبەتتىڭ ءوزى ىشتەي قاتتى ساستى. ساسقان سەبەبى بالانىڭ سەزىمىنە وسىنشالىق اسەر ەتىپ، ەندىگى جەردە ونى الماتىعا الىپ كەتە الماسا، ۇمىتىلماس كۇنا بولارداي ەدى. ءبىراق: “الىپ كەتسەم، نەسى بار… الىپ-اق كەتەمىن. ماماسىنا تابىستايمىن. ءتىپتى ءبىزدىڭ ۇيدە دە جۇرە بەرەدى. وندا قانداي قيىندىق بار؟” — دەپ ءوزىن-وزى جۇباتىپ بارىپ، كوڭىلى تىنعانداي بولدى.

ا) بالانى الماتىعا اپارعىسى كەلەتىنىن.

ۆ) بالانى الماتىعا اپارعىسى كەلمەيتىنىن.

س) بالاعا بەرگەن ءسوزىن ورىنداۋ كەرەكتىگىن.

D) بالانى اناسىنا اپاراتىنىن.

وسىلايشا ۇزىندىلەردى وقي وتىرا، دۇرىس جاۋاپتاردى انىقتاپ، شىعارمانىڭ باستى يدەياسى قوعامداعى الەۋمەتتىك وتكىر ماسەلە – ول اۋىلداعى جۇمىس تاپشىلىعىنا بايلانىستى جاستاردىڭ قالاعا جۇمىس جاساۋ ءۇشىن كەتۋگە ءماجبۇر بولۋى، سونىمەن قاتار قيىندىقتارعا توزە الماي جاس وتباسىلاردىڭ بۇزىلۋى، باسپانا مەن بالاباقشا ماسەلەسىنە بايلانىستى بالالارىن اۋىلداعى اكە-شەشەسىنە قالدىرۋ سىندى ماسەلەلەردى اۆتور العا تارتادى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە اناسىنىڭ جىراقتا ءجۇرۋ سەبەبىنەن كىشكەنتاي بالانىڭ اناسىن ساعىنۋى اڭگىمەنىڭ اتاۋىنا اينالۋىن بالالار تۇسىنەتىن بولادى. انا مەن بالانىڭ ماحابباتى، بالانىڭ اناسىنا دەگەن ساعىنىشى مەن ىستىق ىقىلاسى – اڭگىمەنىڭ تاقىرىبى بولاتىنىن وقۋشىلار انىقتايدى.

شىعارمانىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن انىقتاعان سوڭ شىعارمانىڭ فابۋلاسىن تابۋعا وقۋشىلارمەن كەلەسى كەستە تولتىرۋ جۇمىسى اتقارىلادى:

ءبولىمى	كومپوزيسياسى	سيۋجەتى
1	وقيعانىڭ باستالۋى	ەسماعانبەتتىڭ اۋىلعا كەلۋى
2	وقيعانىڭ بايلانىسۋى	اندەتكەن بالا داۋىسى
3	وقيعانىڭ دامۋى	بالاعا بەرگەن ۋادە
4	وقيعانىڭ شيەلەنىسۋى	سەرجاننىڭ سەزىمى
5	وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى	بالا ءۇمىتى
6	وقيعانىڭ شەشىمى	ەسماعانبەتتىڭ وكىنىشى

البەتتە بۇل كەستە تولتىرماس بۇرىن سيۋجەتتىك كومپوزيسيا جەلىسى نەگىزىندە ۇزىندىلەر وقۋ ارقىلى وي ءبولىسۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى.

مىسالى:

1. تومەندەگى ءۇزىندى وقيعانىڭ باستالۋىنا جاتا ما؟

ەسماعامبەتتىڭ، بۇل ساپارى اۋىلىنا ءتورت جىلدان كەيىنگى ورالۋى ەدى. سودان بولار، تاڭەرتەڭگى پوەزدان تۇسكەن بويداعى قارسى الۋشى تۋىستارى، دوستارىمەن بولعان ۇشىراسۋدىڭ ѳءزى كادىمگىدەي ۋ-دۋلى بولدى. بىرەۋلەرى قۇشاقتاپ، بىرەۋلەرى ءسۇيىپ، تاعى بىرەۋلەرى وسى ءبىر الاس-قاپاستا-اق مۇنىڭ، شارۋاسىن ايتىپ قالىپ جاتتى. كۇتىپ تۇرعان جەڭىل ماشينالارعا مىنۋلەرى، سوسىن اۋدان ورتالىعىندا تۇراتىن نەمەرە اتاسى بالماعامبەتتىڭ ءۇيىنىڭ اۋلاسىنا كەلىپ، ءتۇسىپ جاتۋلارىنىڭ ѳءزى ابىر-دابىرعا، كۇلكىگە تولى قۋانىش بولىپ جاتتى. بۇل ارادا دا قۇشاقتاسۋلار… سۇيىسۋلەر… جانە پوەزدا قارسى العاندارى بار، اۋلادا قارسى العاندارى بار جاپىرلاسىپ، ءالى دە اۋىز جيىپ بولماعان ابىر-دابىر اڭگىمەلەرىمەن، اسىپ تѳگىلگەن مول كۇلكىلەرىمەن تۇگەل ۇيگە كىرىپ، جايۋلى داستارحانعا جاعالاي قوناقتاسىپ جاتتى. الدىمەن شاي ءىشىلىپ، سوسىن ەت جەلىندى.

2. وقيعانىڭ باستالۋى ودان ءارى  ەسماعانبەت پەن سەرجاننىڭ تانىسۋىمەن جالعاسادى ما؟

ماما-اا… ماما-اا…

سەنسىڭ عوي ەڭ دانا-ا..

ماڭگى دوس سەن عانا-ا… —

دەپ اندەتكەن سۇيكىمدى بالا داۋىسىن ەستىدى. ءبىراق ەسماعامبەت ولاي ءبىر، بىلاي ءبىر بۇرىلىپ، ماڭايىنان بالا كѳرمەدى. سѳيتسە، ۇستىنە سۋ جاڭا اق، فۋتبولكا كيگەن ءتورت جاستار شاماسىنداعى ەر بالا ارنايى تىرەۋ اعاشتارىمەن كەرىلگەن ءجۇزىم ساباقتارىنىڭ ۇزىنا بويعى كѳلەڭكەسىنىڭ ءبىر شەتىندە قۇممەن ويناپ وتىر ەكەن. قولىندا ويىنشىق كۇرەك… ويىنشىق شەلەك…

3. وقيعا دامۋى ەسماعانبەتتىڭ بەرگەن ۋادەسىمەن جالعاسا ما؟

ەسماعامبەت بالانىڭ باسىنان سيپادى.

— تاعى دا يىسكەشى — دەدى بالا وسى ساتتە سىقىلىقتاپ كۇلىپ تۇرىپ.

ەسماعامبەت بالانىڭ باسىنان كۇشىرلانىپ يىسكەدى. ونىڭ وسى ىقىلاسى دا سەزىمىن قوزعاعانداي بالا جايناپ، كۋانىپ كەتتى.

— شامپۋننىڭ ءيىسىن ەندى ءبىلدىڭ بە؟

— ءبىلدىم. بۇرقىراپ تۇر.

— بۇرقىراپ تۇر ما؟ ءالى ءيىسى كەتپەپ پە؟

ەسماعامبەت مەيىرلەنىپ كەتىپ، بالانىڭ بەتىنەن ءسۇيىپ، قاتتى قىسىپ قۇشاقتادى. سوسىن شىن ىقىلاسىمەن:

— الماتىعا باراسىڭ با؟ — دەدى.

ەسماعامبەت وسىلاي دەگەن كەزدە، بالا “راس ايتىپ تۇرسىڭ با، الدە ѳتىرىك پە؟” دەگەندەي جالت بۇرىلىپ ونىڭ كѳزدەرىنە ۇزاك قارادى. سوسىن سەنگەندەي بولىپ اقىرىن عانا:

— بارامىن-ن، — دەدى دە، كۇرسىندى. بالانىڭ كۇرسىنگەنى سونشالىق، اۋىر بولدى ما، الدە ѳءزى سولاي قابىلدادى ما، ەسماعامبەت تە قاتتى تولقىپ كەتىپ، بالانى قايتا قۇشاقتادى.

4. وقيعانىڭ شيەلەنىسۋى بولاتىن ءۇزىندىنى وقىپ، ءوز ويىڭمەن ءبولىس.

ءدال وسى ساتتە سەرجان شىن باقىتتى ەدى. ول اسىپ-تاسىپ سويلەپ كەلە جاتىپ تا اياقتارىن كەيدە بيلەپ باسىپ، كەيدە وز-وزىنەن سەكىرىپ، سەكەكتەپ، ۇنەمى الدا كەلە جاتتى. بالانىڭ كوڭىل كۇيىنە وراي، ەسماعامبەت تە كوڭىلدى ەدى. ءبىر جاعىنان، ءسابيدى وسىنشا قۋاندىرعانىنا ىشتەي ريزا. وسى كوڭىل كۇيىنىڭ اسەرى بولار، ءبىر كەزدە اتاقتى ماقتانشاقتارداي:

– ءاي، سەرجان، وسى سەن وڭاشادا شىنىندى ايتشى… قاي اتاڭدى جاقسى كورەسىڭ؟ — دەپ ەدى.

بالا ويلانعان جوق. ءتىپتى ەسماعامبەت اتاسىنىڭ وسى سۇراقتى تۇبىندە ءبىر قوياتىنىن ءبىلىپ، ازىرلەنگەن جانشا:

– ەڭ جاقسى كورەتىنىم ەسماعامبەت اتام… سوسىن ايازباي اتام… ەڭ سوڭىنان بالماعامبەت اتام-م… — دەدى ساڭقىلداي سويلەپ.

5. وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگىن انىق كورسەتەتىن ءۇزىندىنى وقى.

بالا اياعىنا ورالىپ، قۇشاقتاپ، قولىن الىپ جۇرگەندە دە باسىنان سيپادى ما، سيپامادى ما، انىعى ەسىندە جوك،. ونىڭ ۇستىنە، ۇيگە كىرگەن بويدا-اق بالماعامبەتتىڭ:

— ءاي، سەرجانجان… اتاڭ جولدان شارشاپ كەلگەن ەكەن. دەمالسىن. سەن كѳپ مازاسىن الماي، دالاعا وينا،— دەگەن سѳءزى دە بالانىڭ مەسەلىن قايتارىپ تاستاعانداي. “سѳيتەيىن بە؟ دالاعا ويناپ كەتەيىن بە؟ مەنىڭ ەندىگى جەردە ساعان جاقىنداۋىما، ەركەلەۋىمە، كەشەگىدەي سѳيلەسۋىمە بولماي ما؟” دەگەندەي ەسماعامبەتتىڭ بەتىنە از ۋاكىت جاپاقتاي قاراپ بوساعادا تۇردى-تۇردى دا، امالسىز سىرتقا شىعىپ بارا جاتتى. ءبىراق ەسىكتى جاباردا ول ەسماعامبەت اتاسىنىڭ ەسىنە الدەنەنى سالعانداي بولىپ تاعى ءبىر رەت قارادى. سول ساتتە بالانىڭ كѳزدەرىندەگى الگىندە عانا ۇشقىن شاشقان قۋانىش وپ-وڭاي كۇدىكپەن ۇمىتسىزدىككە ورىن اۋىستىرعانداي ەدى. ءتىپتى ونىڭ كѳزدەرى ەندى بولماسا جىلاپ جىبەرەردەي بوتالاپ تۇردى ما، نەمەنە…

6. وقيعا سوڭىنداعى ەسماعانبەتتىڭ كوڭىل كۇيىنەن نە بايقادىڭدار؟

…تاڭ اتاردا بارىپ كѳءزى ىلىنگەن ەكەن… تاعى دا سول سەرجاننىڭ، انىنەن ويانىپ كەتتى:

مو-وما-ا… مو-وما-اا…

سەنسىڭ عوي ەڭ دانا-اا…

ماڭگى دوس سەن گانا-ا..

موما-ا… موما-اا…

“قۇدايىم-اۋ، دۇنيەدە ءسابيدىڭ داۋىسىنان ادەمى…ءسابيدىڭ داۋىسىنان ѳتكەن مۇڭدى اۋەن بار ما ѳءزى؟” — دەدى ول ۇيقىلى وياۋ كۇيدە دە، بالا الدىندا كىنالى بوپ، مۇلدەم جەڭىلگەنىن بىلدىرگەندەي، باسىن وڭعا ءبىر، سولعا ءبىر بۇرىپ، سوندا دا جاي تاپپاعانداي مازاسى كەتىپ جاتىپ. 

وسىلايشا ماقساتتى تۇردە ۇزىندىلەردى وقۋ ارقىلى وقۋشىلار شىعارمانىڭ مازمۇنىن تولىق ءتۇسىنىپ قانا قويماي، وقىلىم داعدىسىن دامىتادى.

كوركەم شىعارمانىڭ كەيىپكەرلەرىنىڭ وبرازىن اشۋ ولاردىڭ ىس-ارەكەتى ارقىلى سۋرەتتەلەتىنىن وقۋشىلارعا وسى ۇزىندىلەردى وقىتۋ ارقىلى ىسكە اسىرۋ قاجەت. تومەندەگى كەستەگە نازار اۋدارايىق:

كەيىپكەر	كەيىپكەردىڭ ىس-ارەكەتى سۋرەتتەلگەن ءۇزىندى	كەيىپكەر ىس-ارەكەتىنە سيپاتتاما جاساۋ
Cەرجان	سѳيتسە، ۇستىنە سۋ جاڭا اق، فۋتبولكا كيگەن ءتورت جاستار شاماسىنداعى ەر بالا ارنايى تىرەۋ اعاشتارىمەن كەرىلگەن ءجۇزىم ساباقتارىنىڭ ۇزىنا بويعى كѳلەڭكەسىنىڭ ءبىر شەتىندە قۇممەن ويناپ وتىر ەكەن. قولىندا ويىنشىق كۇرەك… ويىنشىق شەلەك…	سەرجان ءتورت جاستاعى بالا، ءوز بەتىمەن ويناعاندى جاقسى كورەدى.
	سەرجاننىڭ جاڭادان ѳءسىپ كەلە جاتكان مايدا شاشتارى الاقانىنا جۇپ-جۇمساق ءتيدى. بالا دا ەندى ѳءزىن ەركىن سەزىنىپ، ەركەلەگەندەي بولىپ، بۇعان دەنەسىن تيىستىرە بەرىپ:  — باسىمنان يىسكەشى؟ — دەدى.	باۋىرمال
	بالا جىپ-جىڭىشكە ساۋساقتارىن كەزەك بۇگىپ تۇرىپ: — بۇگىن-ن… سوسىن ەرتەڭ-ڭ… سوسىن ارعى-ى كۇن-ن… سوندا كەتەمىز گوي.	اقىلدى
	مامام ايتقان… الماتىدا جاز كەزىندە دە ءتۇن سۋىق بولادى دەپ…	زەرەك
	– جوق. ولار بالمۇزداق جەمەيدى عوي. بۇل جەردە كارى كىسىلەر بالمۇزداقتى قولدارىنا ۇستامايدى دا. سوندىقتان مەن قالعان بالمۇزداقتاردى ساعىناي دەگەن دوسىما بەرىپ كەتەمىن. ءارى كورشى، ءبىر ۇيدەن كەيىن تۇراتىن… ونىڭ بالمۇزداق ساتىپ اپەرەتىن اتالارى دا جوق. ءتىپتى، مەن وعان الماتىدان كەلگەن اتام ساتىپ اپەردى دەپ، ءقازىر-اق بىرەۋىن بەرسەم دە بولادى.	مەيىرىمدى
سەرجان وبرازى	سەرجان رەاليستىك وبراز. ويتكەنى كۇندەلىكتى ومىردە كەزدەسەتىن بالا بەينەسى. سەرجان ءتورت جاستاعى بالا، ءوز بەتىمەن ويناعاندى جاقسى كورەدى. ول باۋىرمال، زەرەك، اقىلدى جانە مەيىرىمدى بالا.

وسى ۇلگىدە اڭگىمەنىڭ بارلىق كەيىپكەرلەرىنىڭ  وبرازىن اشۋعا بولادى. جالپى ادەبيەت تەورياسىن ەسكە تۇسىرەر بولساق، وبرازدىڭ جاسالۋ تاسىلدەرى ءارتۇرلى بولعاندىقتان، وبراز تۇرلەرى دە ءار الۋان بولىپ كەلەتىنى بەلگىلى.     

وبرازدىڭ تۇرلەرىنىڭ بىرنەشە (ادىستىك، تەكتىك، تاسىلدىك) فاكتورلارى بار.

— كوركەمدىك ءادىس تۇرعىسىنان كەلگەندە، وبراز ەكى ءتۇرلى: رومانتيكالىق وبراز، رەاليستىك وبراز.

— ادەبي تەك تاراپىنان كەلگەندە، وبراز ءۇش ءتۇرلى: ەپيكالىق وبراز، ليريكالىق وبراز، درامالىق وبراز.

ال جالپى جاسالۋ تاسىلدەرىنە قاراي وبرازدىڭ تاعى دا بىرنەشە ءتۇرى بولادى: يۋمورلىق، ساتيرالىق، فانتاستيكالىق، تراگەديالىق، باتىرلىق  جانە ت.ب. كوركەم شىعارمانى تالداۋ بارىسىندا شىعارمانىڭ تىلىنە توقتالىپ كەتۋ ماڭىزدى. «اناسىن ساعىنعان بالا» اڭگىمەسىن جازۋدا اۆتور ديالوگتى ۇتىمدى قولدانىپ، ءوز يدەياسىن وقىرمانعا ۇسىنادى. شىعارماداعى ۇزىندىدەن تىلدىك بەينەلەۋ جانە سۋرەتتەۋ قۇرالدارىن كورۋگە بولادى. مىسالى:

«…ويلارىنىڭ اۋىرلىعىنان شىعار، ءبىر ساتتە ەسماعامبەتكە ѳءزى جاتقان كۋپە ءىشى دە ۇرەيلى سەزىندى. پوەزدىڭ دوڭعالاقتارى دا مۇنى وڭمەڭدەپ قۋىپ كەلە جاتقان ازىرەيىلدەي…». بۇل جەردە تەڭەۋدى كورسەك، كەلەسى ۇزىندىدە «ءتىپتى، سەرجان وسى پوەزبەن دە قاباتتاسا جۇگىرىپ كەلە جاتكانداي كѳءرىنىپ، وتاعاسى ورنىنان تۇرىپ، كۋپەنىڭ تەرەزەسىنەن قاراڭعى دالاعا ءبىراۋىق، قاراپ وتىرعانىنا نە دەرسىز…» اسىرەلەۋدى كورۋگە بولادى. اۆتور ءارتۇرلى ءسوز ورنەكتەرىن قولدانعانىن كورەمىز: «مامام ايتقان الماتىنىڭ بازارىنىڭ مىنا شەتى مەن انا شەتىنە كوز جەتپەيدى دەپ… قۇجىناعان حالىق دەپ…»، «... ءتىپتى پويىزدى كۇتپەستەن-اق قۇس بولىپ ۇشىپ كەتەردەي الىپ ۇشقان ەكپىن بار ەدى. ول-ولما، سالدەن سوڭ سەرجاننىڭ كوزدەرىندە ۇلكەندىگى بۇرشاقتاي جاس تامشىلارىنىڭ پايدا بولعانىن قايتەرسىڭ».

قورىتا كەلگەندە 5-سىنىپ وقۋشىلارىمەن وسىلايشا جۇمىس جۇرگىزىلەتىن بولسا، الداعى ۋاقىتتا كولەمدى شىعارمالاردى وقۋدا جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ وڭايعا سوعادى. سونىمەن قاتار بەلسەندى ادىستەر مەن جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانا وتىرىپ،  شىعارمانى جان-جاقتى تالداپ، مازمۇنىن تولىق مەڭگەرىپ شىعۋعا مۇمكىندىك تۋادى.

---