توپتىق جۇمىستىڭ ءتيىمدى تۇرلەرى
توپتىق جۇمىستىڭ ءتيىمدى تۇرلەرى
بۇگىنگى تاڭدا وقۋشىلاردى ءححى عاسىرعا دايىنداۋ ءۇشىن ۇستازدار ءار ساباعىن ساپالى تۇردە ۇيىمداستىرىپ، ءادىس تاسىلدەردى ءتيىمدى قولدانا ءبىلۋى شارت. مەكتەپتە العان ءبىلىمىن ومىردە قولدانا الاتىنداي ەتىپ ساباقتى قۇرۋ مۇعالىمدەر كوپ شىعارماشىلىق ىزدەنىستى تالاپ ەتەدى. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن، ءار ۇستاز ۇنەمى ءوز ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ جانە ءوز شاكىرتتەرىن تۇلعا رەتىندە تانۋ كەرەك. ۇلى ابايدىڭ «ادامنىڭ قاسيەتى ءۇش - اق نارسە: نۇرلى اقىل، ىستىق قايرات، جىلى جۇرەك» دەمەكشى، شاكىرتتىڭ الدىنا بارۋ ءۇشىن جەتكىلىكتى ءبىلىمىڭ بولۋ كەرەك، سول تاجىريبەڭدى ۇعىندىرۋ ءۇشىن ءتيىمدى تاسىلدەردى قولدانا ءبىلۋ جانە ۇستاز ماماندىعىن تاڭداعان سوڭ، ەتيكالىق ءارى مورالدىك قۇندىلىقتاردى ۇستانۋ قاجەت. ءمۇعالىمنىڭ بۇل ءۇش كومەكشىلەرى ساپالى ءارى تابىستى وقىتۋىنا جول اشادى.
نەگە پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالارعا ەرەكشە كوڭىل بولەمىز؟ وقۋشىلاردى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، بىلىمدەرىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ ماقساتىندا ءتيىمدى ءادىس - تاسىلدەردى پايدالانۋ ءبىلىمنىڭ ساپالى بولۋىنا سەبەپ بولادى. ءار ساباقتا مەنىڭ العا قوياتىن ماقساتتارىمنىڭ ءبىرى بالالاردىڭ سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى، سوندىقتان ءاربىر ساباعىمدا ديالوگ قۇرۋ ءۇشىن بىرنەشە ادىستەردى قولدانامىن. سۇراق - جاۋاپ ءادىسى مەن ءۇشىن ديالوگ قۇرۋدىڭ ەڭ ۇتىمدىسى، سەبەبى بالالار سۇراق قۇرۋعا جانە سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەنەدى. ناتيجەسىندە ءوزارا قارىم - قاتىناس جاساۋعا داعدىلانادى. سۇراق - جاۋاپ ءادىسىن ويىن، توپتىق، جۇپتىق جۇمىس ۇيىمداستىرعاندا دا ءتيىمدى قولدانامىن. ەڭ الدىمەن، بالالار تۇسىنبەگەنىن ءبىر - بىرىنەن سۇراپ الۋعا مۇمكىندىك الادى، ەكىنشىدەن، بىلمەگەنىن سۇراۋ ءۇشىن سۇراۋلى سويلەم قۇرۋعا ۇيرەنەدى.
كازىرگى زاماندا وقۋشىلارعا دايىن ءبىلىم بەرۋدەن ياعني «ءداستۇرلى» ستيلمەن وقىتۋدان الشاقتاۋ كەرەك. سىني تۇرعىدان ويلاۋ قابىلەتتەرى دامىعان وقۋشىلاردى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءمۇعالىمنىڭ ءوزى دە جاڭاشىل يدەيالارعا كوڭىل كوكجيەكتەرىن اشۋ كەرەك. ساباقتىڭ ءاربىر مينۋتىن ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن ساباق جوسپارىن تابىستى بولاتىنداي ەتىپ قۇرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز، سەبەبى مۇعالىمدەر ءاربىر بالانىڭ بولاشاعى ءۇشىن جاۋاپتى. كوزبەن كورگەن اقپاراتتىڭ 30% ەستە ساقتالاتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، جاڭا تاقىرىپ ءتۇسىندىرۋ بارىسىندا اكت مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ مەن ءۇشىن ماڭىزدى. بۇگىنگى زاماندا ساندىق ساۋاتتىلىعىمىز جوعارى بولۋ كەرەك، سەبەبى بالالار الدىندا ءوز بەدەلىمىزدى نىعايتامىز.
وقىتۋ ساپاسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا بالالاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ، دالىرەك ايتسام، وقۋعا دەگەن قابىلەتىن، زەيىن، سويلەۋ داعدىلارى، شىعارماشىلىق ويلاۋ سياقتى قابىلەتتەرىن دامىتۋ مەن ءۇشىن ماڭىزدى. سىنىپتاعى ءار وقۋشى اقپاراتتى ءارتۇرلى قابىلدايدى. وقۋشىلاردىڭ قابىلداۋ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ءار ساباقتا ءتيىمدى ستراتەگيالار مەن ءادىس - تاسىلەردى قولدانۋعا تىرىسامىن. جاڭا ساباقتى تۇسىندىرۋدە اۋديو، بەينەماتىندەر بولسا، قولدانۋ ساتىسىندا توپتىق، جۇپتىق تۇرلەرىن جۇرگىزگەن ۇتىمدى بولادى، سەبەبى جۇپتىق جۇمىستا كورشىلەس وقۋشىلار ءوزارا جۇمىس ىستەپ، سۇراق قويا وتىرىپ تاقىرىپتى يگەرۋگە مۇمكىندىك الادى. ال توپتىق جۇمىس بارىسىندا ءارقايسىسى ءوز يدەياسىن ۇسىنۋعا، جالپىعا باعىتتالعان بەلگىلى ءبىر جۇمىس ءتۇرىن ورىنداي الادى.
وقىتىلاتىن ەرەجەنى ەستە ساقتاپ، ومىردە قولدانا الاتىنداي ەتىپ ۇعىندىرۋ ءۇشىن ويىن ەلەمەنتتەرىن دە ءجيى قولدانامىن. مىسالى، ماتىنمەن جۇمىس ىستەگەندە توپتىڭ ىشىندەگى وقۋشىلار رولگە ءبولىنىپ تالقىلايدى. «وقۋشى»- مازمۇندايدى، «سىنشى»- وقۋشىنىڭ جىبەرگەن قاتەسىن ايتادى، «جاقتاۋشى» - وقۋشىنىڭ جاۋابىن قولداپ، ۇتىمدى شىققان تۇسىن ايتۋ كەرەك. ءار بالا وزىنە جۇكتەلگەن ءرولدى اتقارۋ ءۇشىن، ءماتىندى تولىق مەڭگەرىپ، ءوز ويلارىن ايتۋعا مىندەتتەلەدى. مۇنداي جۇمىس تۇرلەرى وقۋشىلاردى جەتىك دايىندىققا، سويلەۋ داعدىلارىن، سىني كوزقاراسىن قالىپتاستىرادى.
كازىرگى كەزدە قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق ۇلگىسى قالىپتاسۋدا. ول بالاعا ءوزىن - ءوزى تانۋعا جانە ءوزىن - ءوزى جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلاتىن دامۋشى تۇلعا رەتىندە باعىتتالعان. سوندىقتان وقۋشىنىڭ دامۋىنا جاعىمدى جاعداي تۋدىرىپ، وقۋ پروسەسىنە قاتىسپاي قالۋى مۇمكىن بولمايتىنداي ەتىپ ساباقتى قۇراستىراتىن ءبىز – مۇعالىمدەر. ال، بۇگىنگى ءمۇعالىم قانداي بولۋ كەرەك؟ مەنىڭ ويىمشا، ءوز - ءوزىن رەتتەي بىلەتىن، جاڭالىققا قۇشتار ۇستاز زامان اعىمىنا قاراي وزگەرە الاتىن بولۋ كەرەك. ءمۇعالىم تاعدىرى - ءومىر بويى ىزدەنۋ، وقۋ - توقۋ. ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە جۇرەتىن ءمۇعالىم جاڭا مەكتەپ مودەلىن شىعارۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسادى. سەبەبى بىلىكتى ۇستاز ءوز ساباعىنا وقۋشىلاردى تەگىس قاتىستىرا الادى. ەگەر ساباعىن بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعى ارتتىراتىنداي ەتىپ قۇراستىرسا، وقۋشىنىڭ وقۋعا دەگەن ىنتاسى پايدا بولادى، ءار ساباققا بالا ءوز قالاۋىمەن بارادى. بۇنىڭ ءبارى تەك ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ قولىمىزدا جانە بالالاردى قولداپ، ماداقتاپ وتىرۋ قاجەت.
«وقۋشى – تولتىراتىن قۇمىرا ەمەس، تۇتاتاتىن الاۋ»، - دەپ د. حوۆارد ايتقانداي، شاكىرتتەرىمىزگە ساپالى ءبىلىم بەرۋ – ءبىزدىڭ ماقساتىمىز.
بۇگىنگى تاڭدا وقۋشىلاردى ءححى عاسىرعا دايىنداۋ ءۇشىن ۇستازدار ءار ساباعىن ساپالى تۇردە ۇيىمداستىرىپ، ءادىس تاسىلدەردى ءتيىمدى قولدانا ءبىلۋى شارت. مەكتەپتە العان ءبىلىمىن ومىردە قولدانا الاتىنداي ەتىپ ساباقتى قۇرۋ مۇعالىمدەر كوپ شىعارماشىلىق ىزدەنىستى تالاپ ەتەدى. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن، ءار ۇستاز ۇنەمى ءوز ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ جانە ءوز شاكىرتتەرىن تۇلعا رەتىندە تانۋ كەرەك. ۇلى ابايدىڭ «ادامنىڭ قاسيەتى ءۇش - اق نارسە: نۇرلى اقىل، ىستىق قايرات، جىلى جۇرەك» دەمەكشى، شاكىرتتىڭ الدىنا بارۋ ءۇشىن جەتكىلىكتى ءبىلىمىڭ بولۋ كەرەك، سول تاجىريبەڭدى ۇعىندىرۋ ءۇشىن ءتيىمدى تاسىلدەردى قولدانا ءبىلۋ جانە ۇستاز ماماندىعىن تاڭداعان سوڭ، ەتيكالىق ءارى مورالدىك قۇندىلىقتاردى ۇستانۋ قاجەت. ءمۇعالىمنىڭ بۇل ءۇش كومەكشىلەرى ساپالى ءارى تابىستى وقىتۋىنا جول اشادى.
نەگە پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالارعا ەرەكشە كوڭىل بولەمىز؟ وقۋشىلاردى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، بىلىمدەرىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ ماقساتىندا ءتيىمدى ءادىس - تاسىلدەردى پايدالانۋ ءبىلىمنىڭ ساپالى بولۋىنا سەبەپ بولادى. ءار ساباقتا مەنىڭ العا قوياتىن ماقساتتارىمنىڭ ءبىرى بالالاردىڭ سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى، سوندىقتان ءاربىر ساباعىمدا ديالوگ قۇرۋ ءۇشىن بىرنەشە ادىستەردى قولدانامىن. سۇراق - جاۋاپ ءادىسى مەن ءۇشىن ديالوگ قۇرۋدىڭ ەڭ ۇتىمدىسى، سەبەبى بالالار سۇراق قۇرۋعا جانە سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەنەدى. ناتيجەسىندە ءوزارا قارىم - قاتىناس جاساۋعا داعدىلانادى. سۇراق - جاۋاپ ءادىسىن ويىن، توپتىق، جۇپتىق جۇمىس ۇيىمداستىرعاندا دا ءتيىمدى قولدانامىن. ەڭ الدىمەن، بالالار تۇسىنبەگەنىن ءبىر - بىرىنەن سۇراپ الۋعا مۇمكىندىك الادى، ەكىنشىدەن، بىلمەگەنىن سۇراۋ ءۇشىن سۇراۋلى سويلەم قۇرۋعا ۇيرەنەدى.
كازىرگى زاماندا وقۋشىلارعا دايىن ءبىلىم بەرۋدەن ياعني «ءداستۇرلى» ستيلمەن وقىتۋدان الشاقتاۋ كەرەك. سىني تۇرعىدان ويلاۋ قابىلەتتەرى دامىعان وقۋشىلاردى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءمۇعالىمنىڭ ءوزى دە جاڭاشىل يدەيالارعا كوڭىل كوكجيەكتەرىن اشۋ كەرەك. ساباقتىڭ ءاربىر مينۋتىن ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن ساباق جوسپارىن تابىستى بولاتىنداي ەتىپ قۇرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز، سەبەبى مۇعالىمدەر ءاربىر بالانىڭ بولاشاعى ءۇشىن جاۋاپتى. كوزبەن كورگەن اقپاراتتىڭ 30% ەستە ساقتالاتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، جاڭا تاقىرىپ ءتۇسىندىرۋ بارىسىندا اكت مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ مەن ءۇشىن ماڭىزدى. بۇگىنگى زاماندا ساندىق ساۋاتتىلىعىمىز جوعارى بولۋ كەرەك، سەبەبى بالالار الدىندا ءوز بەدەلىمىزدى نىعايتامىز.
وقىتۋ ساپاسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا بالالاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ، دالىرەك ايتسام، وقۋعا دەگەن قابىلەتىن، زەيىن، سويلەۋ داعدىلارى، شىعارماشىلىق ويلاۋ سياقتى قابىلەتتەرىن دامىتۋ مەن ءۇشىن ماڭىزدى. سىنىپتاعى ءار وقۋشى اقپاراتتى ءارتۇرلى قابىلدايدى. وقۋشىلاردىڭ قابىلداۋ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ءار ساباقتا ءتيىمدى ستراتەگيالار مەن ءادىس - تاسىلەردى قولدانۋعا تىرىسامىن. جاڭا ساباقتى تۇسىندىرۋدە اۋديو، بەينەماتىندەر بولسا، قولدانۋ ساتىسىندا توپتىق، جۇپتىق تۇرلەرىن جۇرگىزگەن ۇتىمدى بولادى، سەبەبى جۇپتىق جۇمىستا كورشىلەس وقۋشىلار ءوزارا جۇمىس ىستەپ، سۇراق قويا وتىرىپ تاقىرىپتى يگەرۋگە مۇمكىندىك الادى. ال توپتىق جۇمىس بارىسىندا ءارقايسىسى ءوز يدەياسىن ۇسىنۋعا، جالپىعا باعىتتالعان بەلگىلى ءبىر جۇمىس ءتۇرىن ورىنداي الادى.
وقىتىلاتىن ەرەجەنى ەستە ساقتاپ، ومىردە قولدانا الاتىنداي ەتىپ ۇعىندىرۋ ءۇشىن ويىن ەلەمەنتتەرىن دە ءجيى قولدانامىن. مىسالى، ماتىنمەن جۇمىس ىستەگەندە توپتىڭ ىشىندەگى وقۋشىلار رولگە ءبولىنىپ تالقىلايدى. «وقۋشى»- مازمۇندايدى، «سىنشى»- وقۋشىنىڭ جىبەرگەن قاتەسىن ايتادى، «جاقتاۋشى» - وقۋشىنىڭ جاۋابىن قولداپ، ۇتىمدى شىققان تۇسىن ايتۋ كەرەك. ءار بالا وزىنە جۇكتەلگەن ءرولدى اتقارۋ ءۇشىن، ءماتىندى تولىق مەڭگەرىپ، ءوز ويلارىن ايتۋعا مىندەتتەلەدى. مۇنداي جۇمىس تۇرلەرى وقۋشىلاردى جەتىك دايىندىققا، سويلەۋ داعدىلارىن، سىني كوزقاراسىن قالىپتاستىرادى.
كازىرگى كەزدە قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق ۇلگىسى قالىپتاسۋدا. ول بالاعا ءوزىن - ءوزى تانۋعا جانە ءوزىن - ءوزى جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلاتىن دامۋشى تۇلعا رەتىندە باعىتتالعان. سوندىقتان وقۋشىنىڭ دامۋىنا جاعىمدى جاعداي تۋدىرىپ، وقۋ پروسەسىنە قاتىسپاي قالۋى مۇمكىن بولمايتىنداي ەتىپ ساباقتى قۇراستىراتىن ءبىز – مۇعالىمدەر. ال، بۇگىنگى ءمۇعالىم قانداي بولۋ كەرەك؟ مەنىڭ ويىمشا، ءوز - ءوزىن رەتتەي بىلەتىن، جاڭالىققا قۇشتار ۇستاز زامان اعىمىنا قاراي وزگەرە الاتىن بولۋ كەرەك. ءمۇعالىم تاعدىرى - ءومىر بويى ىزدەنۋ، وقۋ - توقۋ. ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە جۇرەتىن ءمۇعالىم جاڭا مەكتەپ مودەلىن شىعارۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسادى. سەبەبى بىلىكتى ۇستاز ءوز ساباعىنا وقۋشىلاردى تەگىس قاتىستىرا الادى. ەگەر ساباعىن بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعى ارتتىراتىنداي ەتىپ قۇراستىرسا، وقۋشىنىڭ وقۋعا دەگەن ىنتاسى پايدا بولادى، ءار ساباققا بالا ءوز قالاۋىمەن بارادى. بۇنىڭ ءبارى تەك ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ قولىمىزدا جانە بالالاردى قولداپ، ماداقتاپ وتىرۋ قاجەت.
«وقۋشى – تولتىراتىن قۇمىرا ەمەس، تۇتاتاتىن الاۋ»، - دەپ د. حوۆارد ايتقانداي، شاكىرتتەرىمىزگە ساپالى ءبىلىم بەرۋ – ءبىزدىڭ ماقساتىمىز.
You Might Also Like
-
اقتوبە وبلىسى، شالقار قالاسى،
