تۋعان جەر عاجاپتارى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «تۋعان جەر عاجاپتارى»
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ «وتان»، «تۋعان جەر» قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
- تۋعان ەل، تۋعان جەردىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ.
- تۋعان جەرگە قامقورلىق جاساي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ.
- تۋعان جەرىن سۇيۋگە، قادىرلەۋگە، ادەمىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: سلايدتار، كۇننىڭ جانە گۇلدەردىڭ ماسكاسى، اراسان اۋلىنىڭ كورىكتى جەرلەرىنىڭ سۋرەتتەرى، ارال تەڭىزىنىڭ، قازاقستاننىڭ قورىقتارىنىڭ سۋرەتتەرى.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى
1. شاتتىق شەڭبەرى:
- سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار! مەن سەندەردى شاتتىق شەڭبەرىندە كورگەنىمە قۋانىشتىمىن.
- بالالار، ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: «تۋعان جەر عاجاپتارى» دەپ اتالادى. بۇگىن ساباقتا ءبىز وتىنىمىز، تۋعان جەرىمىز جايلى اڭگىمەلەسەمىز. تۋعان جەرىنە ءار ادام قالاي قامقورلىق جاساۋى كەرەك ەكەنى جايلى وي قوزعايمىز. تابيعاتتىڭ ادەمىلىگىنە تاعى دا ءبىر نازار اۋدارامىز.
جالپى، تۋعان جەرىن سۇيمەيتىن ادام كەم - دە كەم. ەندەشە، ءقازىر ءبارىمىز ءبىر - ءبىرىمىزدىڭ قولىمىزدى ۇستاسىپ، ۇندەمەستەن جانىمىزداعى دوستارىمىزدىڭ تۋعان جەرگە دەگەن ىقىلاسىن، الاقاندارىمىز ارقىلى سەزىنىپ كورەيىك. (سەزىندىك پە؟)
- ەندى بويىمىزداعى اسەرىمىزدەن ارىلماعان كۇيى «قۇلپىرا بەرشى، كەڭ دالا!» اتتى ولەڭدى ءبارىمىز قوسىلىپ ايتايىق.
- قۇلپىرا بەرشى، كەڭ دالا!
گۇلىڭدى كۇندە تەرەيىن.
جاپىراعىڭمەن جاسىرشى،
قۇشاعىڭا ەنەيىن
(- بالالار، سەندەرگە راحمەت ايتامىن. ەندى ورىندارىڭ وتىرىڭدار. )
2. اڭگىمەلەسۋ.
ا) ءا) سۇراقتار قويۋ:
- سەندەردىڭ تۋعان جەرلەرىڭ نەسىمەن كورىكتى دەپ ويلايسىڭدار؟
- سەندەر وتانىمىز قازاقستاننىڭ قانداي كورىكتى جەرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
- نەلىكتەن وسى اتالعان جەرلەرىڭدى كورىكتى جەرلەر، عاجاپ جەرلەر دەپ ويلايسىڭدار؟ وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىن تۇيىندەۋ
(سلايدتار: اراسان اۋىلىنىڭ كورىكتى جەرلەرىن كورسەتۋ. سلايد № 2 - )
3. ماتىنمەن جۇمىس «كۇن مەن گۇلدەر.»
«ءوزىن - ءوزى تانۋ» وقۋلىعى، 112 – بەت.
وقۋشىلارعا تۋعان جەردىڭ عاجايىپ كوركىن سەزىندىرۋ ماقساتىندا ءماتىن بويىنشا شاعىن كورىنىس جۇرگىزىلەدى
«كۇن مەن گۇلدەر»
اۆتور: اسقار تاۋدىڭ توبەسىنەن بەرى اسقان كۇن نۋعا بوككەن قالى قاتپارلى قاپتالعا القىزىل شۇعىلاسىن سەبەلەدى. ءشوپتىڭ بەتىنە، جاپىراقتىڭ الاقانىنا تۇنعان شىقتىڭ تامشىلارى ىنجۋدەي جىلتىلدايدى. كۇننىڭ ساۋلەسى مۇلگىپ تۇرعان گۇلگە ءبىر تونەدى. جىلى شۋاقپەن جەلپىپ، تەربەي وياتادى.
كۇن: - وۋ، شوقتاي، شوقتاي شۇعىنىق، تۇرەگەل! الەمگە جارىق جايىلدى.
قۇستار دا وياندى. شىرىلداپ سايراپ ءجۇر.
اۆتور: ۇيقىسىن اشا الماي باسى قالتىلداعان شۇعىنىق ۇيقىسىراي دىبىس بەرەدى.
شۇعىنىق: - ءقازىر، كۇن كوكە،... ءقازىر، اق ساۋلە.
اۆتور: بۇدان كەيىن ساۋلە شىلتيگەن كوك گۇلگە بارادى.
كۇن: كوكجەلكەن! اش، كوك اسپانداي كوگىلدىر كوزىڭدى! قويناۋعا تۇنعان تۇمان دا سەيىلدى. جاندىكتەر قىبىرلاپ، قۇمىرسقالار شاپقىلاپ ءجۇر.
كوكجەلكەن: ءقازىر، اشايىن كوزىمدى، ءقازىر...
ساۋلە ارى سىرعيدى. تاعى ءبىر اسەم گۇل تەربەلەدى.
كۇن: - گۇلبادان، كوتەر باسىڭدى، اش، التىن قاۋاشاعىڭدى! كورسىن قالىڭ جۇرت!
اۆتور: - جارايدى،- دەپ كەرىلەدى سارى باسىن سىلكىپ گۇلبادان
گۇلبادان: «- ءقازىر قاۋاشاعىمنىڭ التىن ءبۇرىن جارقىراتىپ اشامىن.»
اۆتور: اق ساۋلە سورايعان كوك باس قۋرايعا بارادى.
كۇن: اتقۇلاق، شاپاقتىڭ جىلۋى مولايدى، بۇرىسپە! گۇلدەردىڭ ءبارى ۇيقىدان وياندى. سەن دە كورسەت كوركىڭدى!
اتقۇلاق: - ءقازىر، التىن كۇن!
اۆتور: اتقۇلاق كەرىلىپ - سوزىلىپ، بويىن جازدى دا، مۇلگىپ تۇرعان باسىن قالت جوعارى كوتەردى. قاز - قاتار تىزىلگەن تۇيمەدەي كوگىلدىر گۇلدەرى سالتاناتپەن شايقالادى.
وسىلايشا كۇن ساسكە تۇسكە دەيىن تاۋ سالالارى مەن شاتقالدارعا ءۇڭىلىپ، ۇيقىعا شومىپ، ماناۋراعان گۇلدەردى وياتادى. دۇنيە جۇزىندەگى شۋاققا بولەنگەن گۇلدەردىڭ ءبارى شوقتاي جايناپ. جەر بەتىن ساندەندىرىپ جىبەرگەن.
3. ا.) ءماتىن بويىنشا سۇراقتار قويۋ.
- گۇلدەردى، شوپتەردى كىم جانە قالاي وياتادى ەكەن؟
- وسى كورىنىستى وزدەرىڭنىڭ تاڭدا ۇيقىدان وياناتىن ساتتەرىڭمەن سالىستىرىپ، اڭگىمەلەپ بەرىڭدەر.
- ءماتىننىڭ سوڭعى ەكى سويلەمىن وقىعاندا سەندەر نەنى ەلەستەتەسىڭدەر؟
(دۇنيە جۇزىندەگى شۋاققا بولەنگەن گۇلدەردىڭ ءبارى شوقتاي جايناپ. جەر بەتىن ساندەندىرىپ جىبەرگەن.)
- ادەمىلىكتى، اسەمدىكتى ەلەستەتەمىز.
- تابيعاتتاعى ادەمىلىكتى، اسەمدىكتى بايقاعاندا، كورگەندە سەندەر قانداي سەزىمدە بولاسىڭدار. (جايقالىپ گۇل ءوسىپ تۇرعان دالانىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى.)
ينتەراكتيۆتى تاقتادا، مىنانداي سويلەمدەر جاسىرۋلى تۇرادى.
«نەتكەن كوركەم، نەتكەن سۇلۋ!
وسى مەنىڭ تۋعان ولكەم!» دەگەن وي كەلەدى.
«- ادەمىلىك، اسەمدىك مەنى باقىتتى سەزىندىرەدى.
- ادەمىلىك، اسەمدىك مەنى شاتتىققا كەنەلتەدى.
- ادەمىلىك، اسەمدىك مەنى ماقتانىشقا بولەيدى»
4. سالىستىرىپ كورسەتۋ.
ارال تەڭىزىنىڭ ءار جىلدارداعى كولەمى. – ارال نەلىكتەن تارتىلىپ كەتتى دەپ ويلايسىڭدار؟
5. سەرگىتۋ ءساتى:
كۇن نۇرىڭدى توگە بەر!
جەرگە ءدانىن سەبەدى ەل،
وسكىن جايىپ جاپىراق،
قۇلپىرادى اتىراپ
6. نازار اۋدارىڭدار. وسىنداي كەلەڭسىز جاعدايلارعا جول بەرمەي، اينالا قورشاعان ورتانىڭ، تابيعاتتىڭ سۇلۋلىعىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن قازاقستاندا ون قورىق ۇيىمداستىرىلعان. ولار:
ر/س --- قازاقستان قورىقتارى --------- قاي جىلى قۇرىلدى ----- قاي جەردە ورنالاسقان
1.--- اقسۋ - جاباعىلى قورىعى ------- 1926ج -------- وڭتۇستىك قازاقستان.
2.--- الاكول قورىعى -------------------- 1998ج --------- الماتى وبل.
3.---- الماتى قورىعى ------------------- 1964ج -------- الماتى وبل.
4.--- بارسا - كەلمەس قورىعى ---------- 1939ج -------- قىزىلوردا وبل. ارال
5.--- باتىس - التاي قورىعى ------------ 1992 ج -------- شىعىس قازاقستان وبل.
6.--- قاراتاۋ قورىعى -------------------- 2004ج -------- وڭتۇستىك قازقستان وبل.
7.--- قورعالجىن قورىعى --------------- 1969ج -------- اقمول وبل.
8.---- مارقاكول قورىعى ---------------- 1976ج -------- شىعىس قازاقستان وبل.
9.---- ناۋرىزىم قورىعى ---------------- 1931ج -------- قوستاناي وبل.
10.--- ءۇستىرت قورىعى1984ج ------------- 1984ج --------- ماڭعىستاۋ وبل.
تۋعان جەردى قورعاۋعا الۋ دەگەنىمىز - تۋعان جەردىڭ اسەم تابيعاتىن ساقتاۋ، بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن تابيعاتقا قامقورلىق جاساۋ دەگەندى بىلدىرەدى.
7. دايەكسوز. «تۋعان جەردەي جەر بولماس،
تۋعان ەلدەي ەل بولماس.»
ءتۇسىندىرۋ: «تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس.» دەگەن دانالىعىندا ۇلكەن ءمان بار. تۋعان جەر - ءاربىر ادامنىڭ جارىق دۇنيەگە شىر ەتىپ كەلگەن كيەلى مەكەنى، ەڭ العاش جۇتقان اۋاسى، تابانىنىڭ باستاپقى ءىزى تۇسكەن جەرى، ايالاپ وسىرگەن التىن بەسىگى. ادام تاعدىرى دا تۋعان جەرىمەن بايلانىستى. سوندىقتان، ءاربىر ادام ءوزى تۋىپ وسكەن مەكەنىن قۇرمەتتەپ، وعان قامقورشى بولا ءبىلۋى كەرەك. ءوز تۋعان جەرىنىڭ ءار تاسىن، ءار قۇسىن قىزعىشتاي قورىپ، وعان دەگەن اسقاق سەزىمىن ءوز قامقورلىعى ارقىلى كورسەتىپ وتىرعان ادامدى عانا تۋعان جەرىن قۇرمەتتەيتىن ادام دەۋگە بولادى.
8. تاپسىرما «ويدى تولىقتىر.» (داپتەرمەن جۇمىس.)
«ەگەر اينالاداعى تابيعاتتى قورعاۋعا الماساق، وعان قامقورلىق جاساماساق، وندا....»
9. توپپەن جۇمىس. «كۇن» جانە «گۇل» توپتارى.
1 - توپقا پلاكات بەرىلەدى. ول پلاكاتتىڭ ءدال ورتاسىندا كۇن بەينەسىنىڭ ىشىندە «تابيعات بىزگە نە بەرەدى؟» دەپ جازىلعان. وقۋشىلار ونىڭ جان - جاعىنا ءتۇرلى «نۇر»
تاراتادى. مىسالى: تابيعات بىزگە ىشەتىن تاماق، كيەتىن كيىم، جۇتاتىن اۋا، سۋسىن، شىعارماشىلىق شابىت، قۋانىش، ءدارى - دارمەك، تانىپ - ءبىلۋ، ءبىلىم، قازبا بايلىقتار
وسى سوزدەر نۇر بولىپ تارالادى. بۇل جەردە «سوعىس، اشارشىلىق، تابىنۋ» سوزدەرى جارامايدى، سوندىقتان سەبەتكە تاستايمىز
2 - توپقا دا گۇلدىڭ ورتاسىنا «ءبىز تابيعاتقا نە بەرە الامىز؟» دەپ جازىلعان پلاكات بەرىلەدى. اياۋشىلىق، قامقورلىق، قورعانىش، ايالاۋ، جىلىلىق، مەيىرىمدىلىك، قايىرىمدىلىق ماحاببات، رەنىش، قورقىنىش، جيرەنۋ دەگەن سوزدەردىڭ ىشىنەن كەرەكتىسىن الىپ، گۇل كۇلتەلەرىن قۇراستىرۋ. كەرەك ەمەس ءسوزدى سەبەتكە تاستاۋ.
10. جۇرەكتەن – جۇرەككە.
سويلەمدەردى ءوز ويلارىڭمەن جالعاستىرىپ ايتىڭدار.
- مەن تۋعان جەردى سۇيەمىن، ويتكەنى.......
- مەن تۋعان جەردى قورعايمىن، ويتكەنى...
- مەن تۋعان جەرىمدى ماقتان ەتەمىن، ويتكەنى...
مەن تابيعاتتى قورعايمىن، ويتكەنى...
مەن تۋعان جەرىمدى عاجايىپ دەيمىن، ويتكەنى...
وقۋشىلار بىرگە قول ۇستاسىپ، ءمۇعالىم سوڭىنان مىنا ولەڭدى قايتالايدى.
قازاقستان، تۋعان جەرىم - كيەلىم،
قاستەرلەيمىن باسىمدى دا يەمىن.
تابيعاتىڭ - تاپتىرماس جان بايلىعىم،
ءبارىن - ءبارىن ايالايمىن، سۇيەمىن.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ «وتان»، «تۋعان جەر» قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
- تۋعان ەل، تۋعان جەردىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ.
- تۋعان جەرگە قامقورلىق جاساي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ.
- تۋعان جەرىن سۇيۋگە، قادىرلەۋگە، ادەمىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: سلايدتار، كۇننىڭ جانە گۇلدەردىڭ ماسكاسى، اراسان اۋلىنىڭ كورىكتى جەرلەرىنىڭ سۋرەتتەرى، ارال تەڭىزىنىڭ، قازاقستاننىڭ قورىقتارىنىڭ سۋرەتتەرى.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى
1. شاتتىق شەڭبەرى:
- سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار! مەن سەندەردى شاتتىق شەڭبەرىندە كورگەنىمە قۋانىشتىمىن.
- بالالار، ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى: «تۋعان جەر عاجاپتارى» دەپ اتالادى. بۇگىن ساباقتا ءبىز وتىنىمىز، تۋعان جەرىمىز جايلى اڭگىمەلەسەمىز. تۋعان جەرىنە ءار ادام قالاي قامقورلىق جاساۋى كەرەك ەكەنى جايلى وي قوزعايمىز. تابيعاتتىڭ ادەمىلىگىنە تاعى دا ءبىر نازار اۋدارامىز.
جالپى، تۋعان جەرىن سۇيمەيتىن ادام كەم - دە كەم. ەندەشە، ءقازىر ءبارىمىز ءبىر - ءبىرىمىزدىڭ قولىمىزدى ۇستاسىپ، ۇندەمەستەن جانىمىزداعى دوستارىمىزدىڭ تۋعان جەرگە دەگەن ىقىلاسىن، الاقاندارىمىز ارقىلى سەزىنىپ كورەيىك. (سەزىندىك پە؟)
- ەندى بويىمىزداعى اسەرىمىزدەن ارىلماعان كۇيى «قۇلپىرا بەرشى، كەڭ دالا!» اتتى ولەڭدى ءبارىمىز قوسىلىپ ايتايىق.
- قۇلپىرا بەرشى، كەڭ دالا!
گۇلىڭدى كۇندە تەرەيىن.
جاپىراعىڭمەن جاسىرشى،
قۇشاعىڭا ەنەيىن
(- بالالار، سەندەرگە راحمەت ايتامىن. ەندى ورىندارىڭ وتىرىڭدار. )
2. اڭگىمەلەسۋ.
ا) ءا) سۇراقتار قويۋ:
- سەندەردىڭ تۋعان جەرلەرىڭ نەسىمەن كورىكتى دەپ ويلايسىڭدار؟
- سەندەر وتانىمىز قازاقستاننىڭ قانداي كورىكتى جەرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
- نەلىكتەن وسى اتالعان جەرلەرىڭدى كورىكتى جەرلەر، عاجاپ جەرلەر دەپ ويلايسىڭدار؟ وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىن تۇيىندەۋ
(سلايدتار: اراسان اۋىلىنىڭ كورىكتى جەرلەرىن كورسەتۋ. سلايد № 2 - )
3. ماتىنمەن جۇمىس «كۇن مەن گۇلدەر.»
«ءوزىن - ءوزى تانۋ» وقۋلىعى، 112 – بەت.
وقۋشىلارعا تۋعان جەردىڭ عاجايىپ كوركىن سەزىندىرۋ ماقساتىندا ءماتىن بويىنشا شاعىن كورىنىس جۇرگىزىلەدى
«كۇن مەن گۇلدەر»
اۆتور: اسقار تاۋدىڭ توبەسىنەن بەرى اسقان كۇن نۋعا بوككەن قالى قاتپارلى قاپتالعا القىزىل شۇعىلاسىن سەبەلەدى. ءشوپتىڭ بەتىنە، جاپىراقتىڭ الاقانىنا تۇنعان شىقتىڭ تامشىلارى ىنجۋدەي جىلتىلدايدى. كۇننىڭ ساۋلەسى مۇلگىپ تۇرعان گۇلگە ءبىر تونەدى. جىلى شۋاقپەن جەلپىپ، تەربەي وياتادى.
كۇن: - وۋ، شوقتاي، شوقتاي شۇعىنىق، تۇرەگەل! الەمگە جارىق جايىلدى.
قۇستار دا وياندى. شىرىلداپ سايراپ ءجۇر.
اۆتور: ۇيقىسىن اشا الماي باسى قالتىلداعان شۇعىنىق ۇيقىسىراي دىبىس بەرەدى.
شۇعىنىق: - ءقازىر، كۇن كوكە،... ءقازىر، اق ساۋلە.
اۆتور: بۇدان كەيىن ساۋلە شىلتيگەن كوك گۇلگە بارادى.
كۇن: كوكجەلكەن! اش، كوك اسپانداي كوگىلدىر كوزىڭدى! قويناۋعا تۇنعان تۇمان دا سەيىلدى. جاندىكتەر قىبىرلاپ، قۇمىرسقالار شاپقىلاپ ءجۇر.
كوكجەلكەن: ءقازىر، اشايىن كوزىمدى، ءقازىر...
ساۋلە ارى سىرعيدى. تاعى ءبىر اسەم گۇل تەربەلەدى.
كۇن: - گۇلبادان، كوتەر باسىڭدى، اش، التىن قاۋاشاعىڭدى! كورسىن قالىڭ جۇرت!
اۆتور: - جارايدى،- دەپ كەرىلەدى سارى باسىن سىلكىپ گۇلبادان
گۇلبادان: «- ءقازىر قاۋاشاعىمنىڭ التىن ءبۇرىن جارقىراتىپ اشامىن.»
اۆتور: اق ساۋلە سورايعان كوك باس قۋرايعا بارادى.
كۇن: اتقۇلاق، شاپاقتىڭ جىلۋى مولايدى، بۇرىسپە! گۇلدەردىڭ ءبارى ۇيقىدان وياندى. سەن دە كورسەت كوركىڭدى!
اتقۇلاق: - ءقازىر، التىن كۇن!
اۆتور: اتقۇلاق كەرىلىپ - سوزىلىپ، بويىن جازدى دا، مۇلگىپ تۇرعان باسىن قالت جوعارى كوتەردى. قاز - قاتار تىزىلگەن تۇيمەدەي كوگىلدىر گۇلدەرى سالتاناتپەن شايقالادى.
وسىلايشا كۇن ساسكە تۇسكە دەيىن تاۋ سالالارى مەن شاتقالدارعا ءۇڭىلىپ، ۇيقىعا شومىپ، ماناۋراعان گۇلدەردى وياتادى. دۇنيە جۇزىندەگى شۋاققا بولەنگەن گۇلدەردىڭ ءبارى شوقتاي جايناپ. جەر بەتىن ساندەندىرىپ جىبەرگەن.
3. ا.) ءماتىن بويىنشا سۇراقتار قويۋ.
- گۇلدەردى، شوپتەردى كىم جانە قالاي وياتادى ەكەن؟
- وسى كورىنىستى وزدەرىڭنىڭ تاڭدا ۇيقىدان وياناتىن ساتتەرىڭمەن سالىستىرىپ، اڭگىمەلەپ بەرىڭدەر.
- ءماتىننىڭ سوڭعى ەكى سويلەمىن وقىعاندا سەندەر نەنى ەلەستەتەسىڭدەر؟
(دۇنيە جۇزىندەگى شۋاققا بولەنگەن گۇلدەردىڭ ءبارى شوقتاي جايناپ. جەر بەتىن ساندەندىرىپ جىبەرگەن.)
- ادەمىلىكتى، اسەمدىكتى ەلەستەتەمىز.
- تابيعاتتاعى ادەمىلىكتى، اسەمدىكتى بايقاعاندا، كورگەندە سەندەر قانداي سەزىمدە بولاسىڭدار. (جايقالىپ گۇل ءوسىپ تۇرعان دالانىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى.)
ينتەراكتيۆتى تاقتادا، مىنانداي سويلەمدەر جاسىرۋلى تۇرادى.
«نەتكەن كوركەم، نەتكەن سۇلۋ!
وسى مەنىڭ تۋعان ولكەم!» دەگەن وي كەلەدى.
«- ادەمىلىك، اسەمدىك مەنى باقىتتى سەزىندىرەدى.
- ادەمىلىك، اسەمدىك مەنى شاتتىققا كەنەلتەدى.
- ادەمىلىك، اسەمدىك مەنى ماقتانىشقا بولەيدى»
4. سالىستىرىپ كورسەتۋ.
ارال تەڭىزىنىڭ ءار جىلدارداعى كولەمى. – ارال نەلىكتەن تارتىلىپ كەتتى دەپ ويلايسىڭدار؟
5. سەرگىتۋ ءساتى:
كۇن نۇرىڭدى توگە بەر!
جەرگە ءدانىن سەبەدى ەل،
وسكىن جايىپ جاپىراق،
قۇلپىرادى اتىراپ
6. نازار اۋدارىڭدار. وسىنداي كەلەڭسىز جاعدايلارعا جول بەرمەي، اينالا قورشاعان ورتانىڭ، تابيعاتتىڭ سۇلۋلىعىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن قازاقستاندا ون قورىق ۇيىمداستىرىلعان. ولار:
ر/س --- قازاقستان قورىقتارى --------- قاي جىلى قۇرىلدى ----- قاي جەردە ورنالاسقان
1.--- اقسۋ - جاباعىلى قورىعى ------- 1926ج -------- وڭتۇستىك قازاقستان.
2.--- الاكول قورىعى -------------------- 1998ج --------- الماتى وبل.
3.---- الماتى قورىعى ------------------- 1964ج -------- الماتى وبل.
4.--- بارسا - كەلمەس قورىعى ---------- 1939ج -------- قىزىلوردا وبل. ارال
5.--- باتىس - التاي قورىعى ------------ 1992 ج -------- شىعىس قازاقستان وبل.
6.--- قاراتاۋ قورىعى -------------------- 2004ج -------- وڭتۇستىك قازقستان وبل.
7.--- قورعالجىن قورىعى --------------- 1969ج -------- اقمول وبل.
8.---- مارقاكول قورىعى ---------------- 1976ج -------- شىعىس قازاقستان وبل.
9.---- ناۋرىزىم قورىعى ---------------- 1931ج -------- قوستاناي وبل.
10.--- ءۇستىرت قورىعى1984ج ------------- 1984ج --------- ماڭعىستاۋ وبل.
تۋعان جەردى قورعاۋعا الۋ دەگەنىمىز - تۋعان جەردىڭ اسەم تابيعاتىن ساقتاۋ، بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن تابيعاتقا قامقورلىق جاساۋ دەگەندى بىلدىرەدى.
7. دايەكسوز. «تۋعان جەردەي جەر بولماس،
تۋعان ەلدەي ەل بولماس.»
ءتۇسىندىرۋ: «تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس.» دەگەن دانالىعىندا ۇلكەن ءمان بار. تۋعان جەر - ءاربىر ادامنىڭ جارىق دۇنيەگە شىر ەتىپ كەلگەن كيەلى مەكەنى، ەڭ العاش جۇتقان اۋاسى، تابانىنىڭ باستاپقى ءىزى تۇسكەن جەرى، ايالاپ وسىرگەن التىن بەسىگى. ادام تاعدىرى دا تۋعان جەرىمەن بايلانىستى. سوندىقتان، ءاربىر ادام ءوزى تۋىپ وسكەن مەكەنىن قۇرمەتتەپ، وعان قامقورشى بولا ءبىلۋى كەرەك. ءوز تۋعان جەرىنىڭ ءار تاسىن، ءار قۇسىن قىزعىشتاي قورىپ، وعان دەگەن اسقاق سەزىمىن ءوز قامقورلىعى ارقىلى كورسەتىپ وتىرعان ادامدى عانا تۋعان جەرىن قۇرمەتتەيتىن ادام دەۋگە بولادى.
8. تاپسىرما «ويدى تولىقتىر.» (داپتەرمەن جۇمىس.)
«ەگەر اينالاداعى تابيعاتتى قورعاۋعا الماساق، وعان قامقورلىق جاساماساق، وندا....»
9. توپپەن جۇمىس. «كۇن» جانە «گۇل» توپتارى.
1 - توپقا پلاكات بەرىلەدى. ول پلاكاتتىڭ ءدال ورتاسىندا كۇن بەينەسىنىڭ ىشىندە «تابيعات بىزگە نە بەرەدى؟» دەپ جازىلعان. وقۋشىلار ونىڭ جان - جاعىنا ءتۇرلى «نۇر»
تاراتادى. مىسالى: تابيعات بىزگە ىشەتىن تاماق، كيەتىن كيىم، جۇتاتىن اۋا، سۋسىن، شىعارماشىلىق شابىت، قۋانىش، ءدارى - دارمەك، تانىپ - ءبىلۋ، ءبىلىم، قازبا بايلىقتار
وسى سوزدەر نۇر بولىپ تارالادى. بۇل جەردە «سوعىس، اشارشىلىق، تابىنۋ» سوزدەرى جارامايدى، سوندىقتان سەبەتكە تاستايمىز
2 - توپقا دا گۇلدىڭ ورتاسىنا «ءبىز تابيعاتقا نە بەرە الامىز؟» دەپ جازىلعان پلاكات بەرىلەدى. اياۋشىلىق، قامقورلىق، قورعانىش، ايالاۋ، جىلىلىق، مەيىرىمدىلىك، قايىرىمدىلىق ماحاببات، رەنىش، قورقىنىش، جيرەنۋ دەگەن سوزدەردىڭ ىشىنەن كەرەكتىسىن الىپ، گۇل كۇلتەلەرىن قۇراستىرۋ. كەرەك ەمەس ءسوزدى سەبەتكە تاستاۋ.
10. جۇرەكتەن – جۇرەككە.
سويلەمدەردى ءوز ويلارىڭمەن جالعاستىرىپ ايتىڭدار.
- مەن تۋعان جەردى سۇيەمىن، ويتكەنى.......
- مەن تۋعان جەردى قورعايمىن، ويتكەنى...
- مەن تۋعان جەرىمدى ماقتان ەتەمىن، ويتكەنى...
مەن تابيعاتتى قورعايمىن، ويتكەنى...
مەن تۋعان جەرىمدى عاجايىپ دەيمىن، ويتكەنى...
وقۋشىلار بىرگە قول ۇستاسىپ، ءمۇعالىم سوڭىنان مىنا ولەڭدى قايتالايدى.
قازاقستان، تۋعان جەرىم - كيەلىم،
قاستەرلەيمىن باسىمدى دا يەمىن.
تابيعاتىڭ - تاپتىرماس جان بايلىعىم،
ءبارىن - ءبارىن ايالايمىن، سۇيەمىن.
You Might Also Like
