InfoHub Logo

ءبىر كۇنى تۇلكى جورتىپ ءجۇرىپ، قاقپان ۇستىندە ءولىپ جاتقان ءبىر بالىقتى كورەدى. تۇلكى بالىقتى قۇيرىعىمەن سيپاپ، تارتىپ قارايدى، ءبىراق قاقپاننان شىعارا المايدى. بالىق ۇلكەنىرەك ەكەن، تۇلكىنىڭ قۇيرىعىنىڭ قۋاتى كەلمەيدى.

         بالىقتى الىپ جەي الماي، ىزالانىپ، جولمەن جورتىپ كەلە جاتسا، تۇلكىنىڭ الدىنان ءبىر مايمىل ۇشىرايدى. تۇلكى مايمىلدى كورىپ، باسىن تومەن سالىپ، قۇيرىعىن بۇلاڭداتىپ، ەركەلەپ، ىرجاڭداي كۇلىپ، سالەم بەرەدى. مايمىل سالەمىن الىپ:

         — جول بولسىن، تۇلكى بي! بۇرىن مۇنداي قۇرمەت قىلماۋشى ەدىڭىز، ەندى قالايشا قۇرمەت قىلدىڭىز؟ – دەيدى.

         سوندا تۇلكى ايتادى:

         — ءسۇيىنشى بەرىڭىز، پاتشا سايلاماققا كەلدىك! كوپ اڭدار، كوپ جاندار كەڭەس قىلىپ ەدى. «ارامىزدان پاتشا سايلايمىز» دەپ، ماعان اقىل سالدى. «سەنىڭ ءبىلىمىڭ كوپ ەدى، وسى كەڭەسىمىز ماقۇل ما؟» – دەدى. مەن: «مەنەن مايمىلدىڭ ءبىلىمى كوپ، ادامزاتقا ۇقسايدى. مەنىڭ ءتىلىمدى الساڭىزدار، مايمىلدى پاتشا سايلاڭىزدار، ۇلكەن-كىشىمىزدىڭ جايىمىزدى بىلەر، ادىلەتسىز ءىس قىلماس. ەگەر ارىستان پاتشا بولسا، وندا كۇشى كوپ، وزىنە ىقتيار تيگەن سوڭ، ويىنا كەلگەن ءىسىن قىلار، جازىقتى، جازىقسىزعا قاراماي، ناشار جانداردىڭ بارلىعىن قىرىپ تاستار؛ الدىنا ەشكىم ارىز ايتىپ كەلە الماس، اۋلەتىمەن قۇرتىپ جىبەرەر!» – دەدىم. جيىلعاندارعا مەنىڭ اقىلىم ۇنادى. «تۇلكى ءبيدىڭ اقىلى – تابىلعان اقىل»، – دەدى. «پاتشا سايلاماققا  ارىستان جارامايدى ەكەن، بارىمىزگە دە زيان كەلتىرەدى ەكەن، مايمىلدى پاتشا سايلايىق، ناشاردىڭ ءسوزىن تىڭدار ادامزاتقا ۇقساعان ادىلەتتى، اقىلى كوپ شىعار، تەز تاۋىپ كەلىڭىز»، — دەدى. ءسىزدىڭ قايدا ەكەنىڭىزدى بىلمەي، جان-جانۋار تۇس-تۇس جاققا قاراپ، ىزدەپ كەتتى. بارىنەن بۇرىن سىزگە كەلىپ، مەن جولىقتىم. قۇرمەت قىلىپ تۇرعانىمنىڭ ءمانىسى وسى ەدى.

         مايمىل بۇل سوزگە قۋانىپ، تۇلكىنىڭ اۋزىنا قاراپ، ميىق تارتىپ كۇلىپ:

         — ماقۇل! حالىق ۇناتسا، پاتشالىقتان نەسىنە قاشايىن. ءالىم كەلگەنشە ادىلەتپەن ءىس قىلارمىن. تۇلكى، سەنىڭ جاقسىلىعىڭدى ۇمىتپاسپىن، «كەلىننىڭ  بەتىن كىم اشسا، كوزىنە سول ىستىق» دەگەن. ءسۇيىنشىڭدى وڭداپ بەرەرمىن. قولىما بيلىك تيگەن ۋاقىتتا، سەنىڭ ايتقان ءسوزىڭدى جەرگە تاستاماسپىن. جۇرگىن، باستاعىن، – دەيدى.

         تۇلكى ءبىراز جەرگە باستاپ كەلەدى دە ماناعى قاقپان مەن بالىققا جاقىنداعان ۋاقىتتا توقتاپ تۇرا قالادى. مايمىلعا قاراپ:

         — ءاي، پاتشا! ءبىر ءوتىنىشىم بار، مەنىڭ قارنىم اش. ءسىز ءبىر دۋا قىلىڭىز. مەن:«ءاۋمين!» دەسەم، قۇداي قابىل قىلار. ءبىر تاماق تابىلىپ قالار، – دەيدى.

سوندا مايمىل ءوز تىلىمەن دۋا قىلادى.

         تۇلكى:

         — ءاۋمين! – دەپ، الدىڭعى ەكى اياعىن كوتەرەدى. دۋا قىلىپ بولعاننان سوڭ، تۇلكى مايمىلدى باستاپ، ءبىر قىردان قىلت ەتىپ شىعا كەلگەندە، ماناعى قاقپانعا قويعان بالىققا جولىعادى.

         سوندا تۇلكى مايمىلعا:

         — ءسىز دۋا قىلىپ ەدىڭىز، مەن «ءاۋمين!» دەپ ەدىم، سونىمىز قابىل بولعان ەكەن. دايار تاماققا جولىقتىق. «ولمەسىن دەگەن قۇلعا ءولى بالىق جولىعار» دەگەن وسى. مىنە، جەڭىز! – دەيدى.

         سوندا مايمىل:

         — قارنىم اشتى دەگەن ەدىڭ، ءوزىڭ جەي عوي! مەن بۇگىن اس جەمەسەم دە قۋانىشىممەن-اق توقپىن، – دەيدى.

         تۇلكى:

         — ەي، مايمىل پاتشا! ەگەر التى كۇن اش جۇرسەم، استىڭ الدىن اۋەلى ءسىز تاتپاي، ءقايتىپ جەيمىن. بي پاتشاسىنان بۇرىن اس جەمەيدى. اش تا بولسام، ادەپسىز قىلىق كورسەتپەيتىن، ءبىلىمدى ءبيدىڭ بالاسىمىن، – دەيدى.

         سوندا مايمىل قاقپانعا قاراي اياعىن ءبىر باسىپ قالعاندا، سارت ەتىپ اياعىن شابادى. قاقپاننىڭ سەرپۋىمەن بالىق ىرشىپ بارىپ، باسقا جەرگە تۇسەدى. تۇلكى قاعىپ الىپ جەپ قويادى. سوندا مايمىل ويلاپ تۇرىپ:

         — پاتشا بولعان سوڭ عانا كەشەمىن! پالەدەن اياعىمدى قۇتقار! – دەپ تۇلكىگە جالىنادى.

         سوندا تۇلكى:

         — ەي، مايمىل! ءار الۋان ويىنشى ەدىڭ، ويناپ ايتاسىڭ با، شىنداپ ايتاسىڭ با؟ امالدى سوكپە، ابىرويدى توكپە! ارىستاننان سەنى جاقسى دەپ كەلگەنىمدە، اقۋالىڭ وسى ما؟ اياعىڭنان ۇستاعان قاقپاندى كوتەرە الماي، جىن ۇردى ما؟ اۋزىڭنان اششى-اششى ءسوز شىعادى. ەكى ب ا ق بار: ءبىرى باسقا قونادى، ەكىنشىسى اياققا قونادى. مايمىلەكە، ءمانىسى وسىلاي بولادى. اياعىڭنان قان قاقسا دا وتىر! اۋزىڭنان زار قاقسا دا وتىر! تەپكىلەسەڭ كەتپەيتىن تەمىر ب ا ق قوندى! قاقپانعا سەنى پاتشا قىلدىم! قايىر قوش، امان بول، پاتشالىعىڭ باياندى بولسىن! – دەپ، جونەلە بەرەدى.

---