InfoHub Logo

ءبىر تۇلكى جورتىپ كەلە جاتىپ، لاعىپ بارا جاتقان ءبىر تۇيەگە كەزدەسەدى.

         — تۇيەم، قايدا باراسىڭ؟ – دەيدى تۇلكى.

         تۇيە:

         — وتى مول، سۋى مول جەر ىزدەپ بارامىن، – دەيدى.

         تۇلكى:

         — ەندەشە، ەكەۋىمىز جولداس بولايىق، – دەيدى.

         تۇيە:

         — بولساق بولايىق، – دەيدى.

         ەكەۋى كەلە جاتسا، ءبىر قاسقىر كەلىپ جولىعادى.

         قاسقىر:

         — ە، قايدا باراسىڭدار؟ – دەيدى.

         بۇلار:

         — وتى مول، سۋى مول جەر ىزدەپ بارامىز، – دەيدى.

         — ەندەشە ۇشەۋىمىز جولداس بولايىق، – دەيدى.

         قاسقىر جولداس بولىپ ءجۇرىپ كەلە جاتسا، ءبىر ارىستان كەلىپ كەزدەسەدى. ۇشەۋى:

         — وتى مول، سۋى مول جەر ىزدەپ بارامىز، – دەيدى.

         ارىستان:

         — ەندەشە، تورتەۋىمىز جولداس بولايىق، – دەيدى.

         تورتەۋى ءجۇرىپ وتىرىپ، ءوزى نۋلى، ءوزى سۋلى، بيىك تاۋلى جەردى تاۋىپ، مەكەن قىلىپ جۇرەدى. ارىستان، قاسقىر، تۇلكى ۋاقان-تىشقان اۋلاپ جەپ جۇرەدى. تۇيە شۇيگىن جەردىڭ وتى مەن سۋىنا جارداي بولىپ سەمىرەدى. قىس بولىپ، ۋاق اڭ تاۋسىلىپ، ارىستان، قاسقىر، تۇلكى – ۇشەۋى اشىعادى. كوزدەرىنە تۇيەدەن باسقا ەشتەڭە كورىنبەيدى. ولار تۇيەنى جەمەك بولادى. تۇيە جولداستىعىن ايتىپ، جىلايدى. سونان سوڭ تۇيەگە ءبىراز تيمەي ءجۇرىپ، ابدەن اشىققان سوڭ، ۇشەۋى اقىلداسىپ، تۇيەمەن سويلەسۋگە تۇلكىنى جىبەرەدى.

         تۇلكى تۇيەگە كەلىپ ايتادى:

         — قىس بولسا مىناۋ: اق قار جاۋىپ، بوران سوعىپ تۇر. جەردەگى ءشوپتىڭ ءبارى قار استىندا قالدى، ەندى از كۇندە سەن بايعۇس اشتان ءولىپ قالاسىڭ عوي. ساعان جانىم اشىعاننان، ءبىر اقىل ايتقالى كەلدىم، – دەيدى.

         تۇيە:

         — ايتا عوي، – دەيدى.

         تۇلكى:

         — سەن قىس ىشىندە ءبۇيتىپ ءارى اشتان، ءارى جىلى قوراڭ جوق، سۋىقتان ولگەنشە، ءوزىڭدى بىزگە سات. جاز شىعىپ، كوكتەم تۋعاندا، سەنى بوتالى ىنگەن قىلىپ بەرەيىك، – دەيدى.

         قۋ تۇلكىنىڭ سوزىنە اڭقاۋ تۇيە كونىپ:

         — جارايدى، – دەيدى.

         وسى ءسات قاسىنا كەلگەن ارىستانعا تۇلكى:

         — ال، ارسەكە! نەگە قاراپ تۇرسىز! قيمىلداڭىز، – دەدى.

         ارىستان تۇيەنى ءا دەگەنشە جايراتىپ تاستايدى.

         تۇلكى تۇرىپ:

         — ارسەكە! ءسىز دەمىڭىزدى الىپ، جاتا تۇرىڭىز، ءبىز مۇنىڭتەرىسىن سويىپ بولعان سوڭ، حابار ەتەمىز، – دەيدى.

         ارىستان:

         — سەندەر جەپ قويارسىڭدار! – دەيدى.

         تۇلكى:

         — ويباي، تاقسىر، و نە دەگەنىڭ! – دەيدى.

         ارىستان:

         — ولاي بولسا، جاقسى! – دەپ، ءبىر جەرگە بارىپ جاتىپ قالادى. تۇلكى مەن قاسقىر ەكەۋى تىستەرىمەن تەرىسىن جىرتىپ، تۇيەنى سويۋعا كىرىسەدى.

         تۇلكى تۇرىپ قاسقىرعا:

         — ال، قاسەكە! مەن بوكسە جاعىن سويايىن، ءسىز باس جاعىن سويىڭىز،– دەيدى.

         قاسقىر تۇيەنىڭ باسىنىڭ پارشا-پارشاسىن شىعارىپ، تەرىسىن جىرتىپ، كوز مايىن شىعارىپ قويادى. تۇلكى مۇنى كورىپ، قاسقىرعا ايتادى:

         — ال، قاسەكە! ءسىز ەندى بوكسە جاعىن سويىڭىز، مەن باس جاعىن سويايىن. قاسقىر بارىپ، بوكسەسىن سويادى.

         تۇلكى قاسقىرعا بىلدىرمەي، تۇيەنىڭ كوز مايىن ويىپ جەيدى دە قاسقىرعا:

         — ءسىز الدىڭعى اياعىن سويىڭىز، مەن ارتقى جاعىنا بارايىن، – دەيدى. قاسقىر الدىنا الدانىپ جاتقاندا، تۇلكى ءىش مايىن سۋىرىپ جەپ قويادى، تاعى دا قاسقىرعا:

         —ءسىز سويا تۇرىڭىز! مەن جۇگىرىپ ارسەكەڭە بارىپ كەلەيىن. نەعىپ جاتىر ەكەن؟ – دەپ جۇگىرىپ كەتەدى.

         ارىستان مۇنى كورىپ، جاتقان ورنىنان تۇرا كەلىپ:

         — سويىپ بولدىڭدار ما؟ – دەيدى.

         تۇلكى:

         — سويىپ بولدىق! ءبىراق مەن ءبىر نارسەدەن قورقىپ كەلدىم، – دەيدى.

         ارىستان:

         — نەدەن؟ – دەپ سۇرايدى.

         تۇلكى:

         — قاسقىر ايتقان شارتتا تۇرماي، تۇيەنىڭ كوز مايى مەن ءىش مايىن جەپ  قويدى. مەن وسىنى سىزگە ايتايىن دەپ كەلىپ ەدىم، – دەيدى.

         ارىستان اشۋلانىپ، اقىرىپ، قاسقىرعا كەلەدى. قاسقىر قورىققانىنان قاشا جونەلەدى. ارىستان قۋىپ كەتەدى. قاسقىر مەن ارىستان ءبىر قىردان اسىپ، كورىنبەي كەتكەندە، تۇلكى تۇيەنىڭ بار ەتىن ءبىر شۇڭقىرعا سۇيرەلەپ اپارىپ قويادى دا ءوزى ارىستاننىڭ ارتىنان جۇگىرە جونەلەدى. ارىستان قاسقىردى قۋالاپ، شارشاپ كەلە جاتقاندا، تۇلكى وعان قارسى جولىعادى.

         ارىستان تۇلكىگە:

         — قايدا باراسىڭ؟ – دەدى.

         تۇلكى:

         — قاسقىردىڭ كەسىرى بارىمىزگە ءتيدى! – دەيدى.

         ارىستان ءجون سۇرايدى:

         — نەگە؟

         تۇلكى ايتادى:

         — سەندەر كەتكەن سوڭ تۇيە تۇرا كەلىپ: «مەن سەندەرگە ساتىلمايمىن، مىنا قىلىقتارىڭا قاراعاندا، تۇبىندە مەنى تولەمەيدى ەكەنسىڭدەر!» – دەپ، تەرىسىن جالبىراتىپ، ىشەگىن سۇيرەتىپ، كەتىپ قالدى.

         ارىستان:

         — قاي جاققا قاراي كەتتى؟ – دەپ سۇرايدى.

         تۇلكى ايتادى:

         — وسى قىردان اسىپ كەتتى.

         ارىستان:

         — قاپ! – دەپ، نۇسقاعان جاققا قاراي تارتادى.

         تۇلكى تاماعىن تويدىرىپ الىپ، جورتىپ كەلە جاتسا، ءبىر جەردە قاسقىر شارشاپ جاتىر ەكەن، تۇلكى قاسىنا جەتىپ كەلەدى.

         قاسقىر تۇلكىگە:

         — مەنى ارىستانعا شاعىستىرىپ جۇرگەن سەنسىڭ عوي! – دەپ، اشۋلانادى.

         تۇلكى ايتادى:

         —  مەنى دە قۋىپ جىبەردى. مەنى كىم شاعىستىردى سوندا؟

         قاسقىر بۇعان نانىپ قالادى:

         — ەندى قايدا بارىپ تۇرامىز؟

         تۇلكى:

         — جۇرە بەرەيىك، ءبىر نارسە تابارمىز، – دەيدى.

         ءسويتىپ، ەكەۋى كەلە جاتسا، الدارىندا ءبىر جارتى قۇيرىق جاتىر. قاسقىر:

         — مۇنىڭ ءبىر بالەسى بار شىعار؟ – دەپ، جەۋدەن قورقادى.

         — سەن قورىقساڭ، ءوزىم جەيمىن! بۇگىن بازار، مۇنىڭ نە بالەسى بار دەيسىڭ! جۇرت بازارعا بارعاندا، قۇيرىق ارزان بولعان-دى، ارزان قۇيرىقتى كوبىرەك العان-دى، ال، قانجىعاسىنا بوس بايلاپ، ۇيىنە شاۋىپ بارا جاتقاندا ءتۇسىپ قالعان شىعار. جەيمىن! – دەپ، تۇلكى قۋلىقپەن ۇمتىلعاندا، قاسقىر:

— ءوزىم جەيمىن! – دەپ، قۇيرىقتى اساپ قالعاندا، استىندا قاقپان بار ەكەن، قاقپانعا قاسقىر تۇسەدى دە قالادى.

         سوندا تۇلكى:

         — ال، قاسەكە، شاماسى ءسىزدىڭ ەتىڭىزدى مەن جەيتىن بولدىم عوي! – دەيدى.

         — قالاي جەيسىڭ؟

         تۇلكى:

         — ەرتەڭ قاقپاننىڭ يەسى كەلسە، سەنى كورىپ، تەرىڭدى سويىپ الادى، ەتىڭدى تاستاپ كەتەدى. سوسىن ونى مەن جەمەي، كىم جەيدى؟ – دەيدى دە ءبىر شۇڭقىرعا بارىپ، تىعىلىپ جاتا بەرەدى. ەرتەڭىنە اڭشى كەلىپ، قاسقىردى كورىپ، تەرىسىن سويىپ الادى دا ەتىن تاستاپ كەتەدى. ول كەتكەسىن تۇلكى قاسقىردىڭ ەتىن جەپ، تويىپ الادى. تۇلكى ونان قايتىپ كەلە جاتقاندا، ارىستانعا جولىعادى.

         تۇلكى ونى كورىپ:

         — ارسەكە، قايدان كەلەسىز؟ – دەيدى.

         ارىستان:

         — مەن تۇيەنى تابا المادىم، – دەيدى.

         تۇلكى ايتادى:

         — تاقسىر! ءسىزدىڭ اتاڭىزدى كورىپ ەدىم، وسى تاۋدا اڭ اۋلاپ جۇرەتىن ەدى. اڭداردى قارعىپ باسىپ الىپ جەيتۇعىن ەدى.

         سوندا ارىستان ايتادى:

         — قالايشا قارعۋشى ەدى، سەن كورسەت، مەن قارعىپ كورەيىن. تۇلكى ايتىپ بەرەدى.

         تۇلكى اڭگىمەسىن ودان ءارى جالعاپ:

         — ءسىزدىڭ تۇلعاڭىز اتاڭىزدان كەم ەمەس ەكەن! – دەيدى. سوندا ارىستان كەيىن شەگىنىپ، العا جۇگىرسە دە جاردىڭ باسىنا جەتكەندە كىلت توقتايدى.

         تۇلكى تاعى دا:

         — ءاي، ارسەكە! ەگەر قارعي الساڭىز، نۇسقاڭىز اتاڭىزعا ۇقساپ تۇر، – دەيدى.

         سول ۋاقىتتا جاردىڭ استىنا ءبىر كيىك كەلىپ قالادى، ارىستان ونىڭ ۇستىنە قارعىپ تۇسكەندە، سۇيەكتەرى كۇل-پارشا بولادى.

         سوندا تۇلكى كەلىپ:

         — ارسەكە، ءبىر جەرىڭىز اۋىرىپ قالدى ما؟ – دەپ سۇرايدى.

         ارىستان:

         — سىنباعان سۇيەگىم جوق، – دەيدى.

         تۇلكى مۇنىڭ قيمىلداۋعا شاماسىنىڭ كەلمەيتىنىن ءبىلىپ، قوڭ ەتىن ويىپ جەي باستايدى.

         سوندا ارىستان:

         — ءاي، تۇلكى، اۋەلى كوز مايىمدى جەشى، – دەيدى.

         تۇلكى:

         — ارسەكە، نەسىنە اسىعاسىڭ! بۇيىرسا، سەنىڭ سان مايىڭدى دا جەيتۇعىن بولدىم عوي، – دەيدى.

         ارىستاندى جانە جەپ الادى. ءسويتىپ، قۋ تۇلكى قىستان توق شىعىپتى دەسەدى.

---