تۇقىم جانە جەمىس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇقىم جانە جەمىس.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا وسىمدىكتەردىڭ ءونىپ – ءوسۋى، جەتىلۋى جايلى ۇعىم بەرۋ، قۇرعاق جانە شىرىندى جەمىستەرمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: دۇنيەتانىمىن، وي – ءورىسىن، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، اقىل – ويىن، ەستە ساقتاۋىن، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: قورشاعان ورتانى قورعاۋدى ۇيرەتۋ ارقىلى ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى: توپتاستىرۋ، ءتۇرتىپ الۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، تىرەك سىزبالار سۋرەتتەر، ۇلەستىرمەلى پاراقشا، جەمىس.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ويىن، جۇمباق – وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق دايىندىق
تالپىن جاقسى بولۋعا،
كۇندەي ساۋلە شاشاتىن.
ءبىلىم ىزدەپ، ونەر تاپ،
ءتۇندى كۇندەي اشاتىن.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
جاپىراق. كۇزدە نەگە سارعايادى؟
* مازمۇنىن ايتۋ.
* سۇراق – جاۋاپ.
ويىن « جەمىس – جيدەكتەر جيناۋ» ماقساتى: وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ.
وقۋشىلىر جەمىستى تاڭدايدى، سول جەمىستىڭ ارتىندا سۇراعى بار.
1. وسىمدىكتەر ءتىرى اعزا ەكەنىن دالەلدە.
2. جاپىراقتارى نەنى جۇتادى، نەنى ءبولىپ شىعارادى؟
3. توپىراقتىڭ قۇرامىن اتا.
4. ساباقتىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
5. تامىردىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
6. بولمە وسىمدىكتەرىنىڭ جاپىراقتارىن نە ءۇشىن ءسۇرتىپ، سۋ بۇركىپ وتىرادى؟
7. ءوزىڭ تۇراتىن جەردەگى مال جەيتىن شوپتەردى اتا.
8. وسىمدىك مۇشەلەرىن اتا.
9. ساباقتىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
10. قۋراعان جاپىراقتىڭ قانداي پايداسى بار؟
11. جاپىراقتىڭ ءتۇسى قالاي وزگەرەدى؟
12. توپىراقتىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
ەندەشە، بالالار، بۇگىنگى وتەتىن جاڭا ساباعىمىز «تۇقىم جانە جەمىس» دەپ اتالادى، ياعني وسىمدىكتىڭ كوبەيۋ مۇشەلەرىمەن تانىسامىز.
كۇندەلىكتى ءوزىمىز جەيتىن جەمىستى اتا – انالارىڭ كۇتىپ، باپتاپ وسىرەدى. ولار نەشە ءتۇرلى جەمىس بەرەدى.
ال جەمىستەر قايدان شىعادى؟
سىزبا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ:
سۋرەتتەرىن كورسەتۋ
بۇلاردان باسقا وسىمدىكتە گ ۇلى مەن جەمىستەرى، تۇقىمى بولادى.
اۋەلى تۇقىم قۇنارلى جەرگە تۇسەدى. قولايلى جاعداي بولسا عانا سول تۇقىمىنان تامىر پايدا بولادى. تامىر تەرەڭگە بويلاسا، ساباعى كۇنگە ۇمىتىلادى. ساباقتا جاپىراقتار مەن گۇلدەر پايدا بولادى. گۇل اشىلادى، اشىلعاننان كەيىن سول جەردە جەمىس پايدا بولادى. جەمىستىڭ ىشىندە تۇقىم بولادى.
جەمىس – قۇرعاق جەمىس، شىرىندى جۇمساق جەمىس بولىپ بولىنەدى. بۇكىل وسىمدىكتەر جەمىستىڭ ىشىندە بولاتىن تۇقىمىنان وسەدى.
قايىڭ جارىقتى سۇيەدى جانە توپىراقتى تالعامايدى. ول وزگە اعاشتارعا قاراعاندا وسكەلەڭ. ايازعا شىدامدى... تۇرمىستىق زاتتار، جيھازدار جاسالىنادى. ەمدىك قاسيەتى بار. شىرىن الىنادى. قايىڭ اعاشى ءبىر مەزگىلدە جاپىراق جايىپ كوكتەيدى. جەمىسى – جاڭعاقشا تۇقىمىنان وسەدى.
جوكە اعاشى – جەمىسى جاڭعاقشا جۇرەك ءتارىزدى. گۇلدەۋ مەرزىمى 10 - 15 كۇن. دارىلىك قاسيەتى بار. كۇزدىڭ سوڭىنا دەيىن جايقالىپ تۇرادى. تۇقىمىن جەلمەن نەمەسە كەمىرگىش قۇستار تاراتادى.
باقباق گ ۇلى توستاعانشا اق – سارى بولىپ كەلەدى. باقباق جەمىسى – دانەك دەپ اتالادى. جەلمەن تارايدى. ساباق ۇشىندا ورنالاسادى. مال ازىعىنا، تاعامىنا پايدالى. بيداي، جۇگەرى، جاڭعاق، ورىك، شيە، ءجۇزىم، قيار، قاربىز، الما، بۇرشاق، كۇرىش، تارى، ۇرمەبۇرشاق ت. ب.
ءىV. وقۋلىقپەن جۇمىس.
وقۋشىلارعا ءار ازات جول بويىنشا تىزبەكتەي وقىتۋ.
ا) جەمىستىڭ پايدا بولۋى.
ءا) تۇقىم مەن جەمىستىڭ ءار وسىمدىكتە ءپىسىپ – جەتىلۋى. وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمى الۋان ءتۇرلى بولادى. (جەرگىلىكتى جەرمەن بايلانىستىرۋ)
شىرشا – ءبۇر
اعاش قاراعاي – ءبۇر
ەمەن – جاڭعاق
تۇقىمى جەمىستىڭ ىشىندە بولاتىن وسىمدىكتەردى اتاڭدار.
- الما، قاۋىن، قاربىز، قيار، ت. ب.
V. سەرگىتۋ ءساتى.
Vءى. وقۋشىلاردى توپقا ءبولىپ تاپسىرمالار بەرۋ.
ءى توپ. شىرىندى جەمىستەردىڭ سۋرەتىن سالۋ.
ءىى توپ. قۇرعاق جەمىستەردىڭ سۋرەتىن سالۋ.
ءىىى توپ. ۇلپىلدەك تۇقىمدى وسىمدىك.
VII. جۇمباق شەشۋ.
1. كوكتەمدە جەرگە سەنەمىن
ىلعالدا ءوسىپ ونەمىن.
مەنىڭ وسكەن جەمىسىم،
قىس بويعى سەنىڭ قورەگىڭ. (تۇقىم)
2. اسپاي پىسكەن.
قايناماي تۇسكەن. (جەمىس)
VIII. قورىتىندى ءبولىمى.
1. وسىمدىك نە ارقىلى كوبەيەدى؟
2. تۇقىم قالاي تارايدى؟
3. جەمىستەر قالاي بولىنەدى؟
IX. ۇيگە تاپسىرما.
1. «تۇقىم جانە جەمىس» ءماتىنىن وقۋ.
2. جەمىستەردىڭ سۋرەتىن سالۋ.
ح. باعالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا وسىمدىكتەردىڭ ءونىپ – ءوسۋى، جەتىلۋى جايلى ۇعىم بەرۋ، قۇرعاق جانە شىرىندى جەمىستەرمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: دۇنيەتانىمىن، وي – ءورىسىن، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، اقىل – ويىن، ەستە ساقتاۋىن، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: قورشاعان ورتانى قورعاۋدى ۇيرەتۋ ارقىلى ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى: توپتاستىرۋ، ءتۇرتىپ الۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، تىرەك سىزبالار سۋرەتتەر، ۇلەستىرمەلى پاراقشا، جەمىس.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ويىن، جۇمباق – وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق دايىندىق
تالپىن جاقسى بولۋعا،
كۇندەي ساۋلە شاشاتىن.
ءبىلىم ىزدەپ، ونەر تاپ،
ءتۇندى كۇندەي اشاتىن.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
جاپىراق. كۇزدە نەگە سارعايادى؟
* مازمۇنىن ايتۋ.
* سۇراق – جاۋاپ.
ويىن « جەمىس – جيدەكتەر جيناۋ» ماقساتى: وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ.
وقۋشىلىر جەمىستى تاڭدايدى، سول جەمىستىڭ ارتىندا سۇراعى بار.
1. وسىمدىكتەر ءتىرى اعزا ەكەنىن دالەلدە.
2. جاپىراقتارى نەنى جۇتادى، نەنى ءبولىپ شىعارادى؟
3. توپىراقتىڭ قۇرامىن اتا.
4. ساباقتىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
5. تامىردىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
6. بولمە وسىمدىكتەرىنىڭ جاپىراقتارىن نە ءۇشىن ءسۇرتىپ، سۋ بۇركىپ وتىرادى؟
7. ءوزىڭ تۇراتىن جەردەگى مال جەيتىن شوپتەردى اتا.
8. وسىمدىك مۇشەلەرىن اتا.
9. ساباقتىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
10. قۋراعان جاپىراقتىڭ قانداي پايداسى بار؟
11. جاپىراقتىڭ ءتۇسى قالاي وزگەرەدى؟
12. توپىراقتىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
ەندەشە، بالالار، بۇگىنگى وتەتىن جاڭا ساباعىمىز «تۇقىم جانە جەمىس» دەپ اتالادى، ياعني وسىمدىكتىڭ كوبەيۋ مۇشەلەرىمەن تانىسامىز.
كۇندەلىكتى ءوزىمىز جەيتىن جەمىستى اتا – انالارىڭ كۇتىپ، باپتاپ وسىرەدى. ولار نەشە ءتۇرلى جەمىس بەرەدى.
ال جەمىستەر قايدان شىعادى؟
سىزبا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ:
سۋرەتتەرىن كورسەتۋ
بۇلاردان باسقا وسىمدىكتە گ ۇلى مەن جەمىستەرى، تۇقىمى بولادى.
اۋەلى تۇقىم قۇنارلى جەرگە تۇسەدى. قولايلى جاعداي بولسا عانا سول تۇقىمىنان تامىر پايدا بولادى. تامىر تەرەڭگە بويلاسا، ساباعى كۇنگە ۇمىتىلادى. ساباقتا جاپىراقتار مەن گۇلدەر پايدا بولادى. گۇل اشىلادى، اشىلعاننان كەيىن سول جەردە جەمىس پايدا بولادى. جەمىستىڭ ىشىندە تۇقىم بولادى.
جەمىس – قۇرعاق جەمىس، شىرىندى جۇمساق جەمىس بولىپ بولىنەدى. بۇكىل وسىمدىكتەر جەمىستىڭ ىشىندە بولاتىن تۇقىمىنان وسەدى.
قايىڭ جارىقتى سۇيەدى جانە توپىراقتى تالعامايدى. ول وزگە اعاشتارعا قاراعاندا وسكەلەڭ. ايازعا شىدامدى... تۇرمىستىق زاتتار، جيھازدار جاسالىنادى. ەمدىك قاسيەتى بار. شىرىن الىنادى. قايىڭ اعاشى ءبىر مەزگىلدە جاپىراق جايىپ كوكتەيدى. جەمىسى – جاڭعاقشا تۇقىمىنان وسەدى.
جوكە اعاشى – جەمىسى جاڭعاقشا جۇرەك ءتارىزدى. گۇلدەۋ مەرزىمى 10 - 15 كۇن. دارىلىك قاسيەتى بار. كۇزدىڭ سوڭىنا دەيىن جايقالىپ تۇرادى. تۇقىمىن جەلمەن نەمەسە كەمىرگىش قۇستار تاراتادى.
باقباق گ ۇلى توستاعانشا اق – سارى بولىپ كەلەدى. باقباق جەمىسى – دانەك دەپ اتالادى. جەلمەن تارايدى. ساباق ۇشىندا ورنالاسادى. مال ازىعىنا، تاعامىنا پايدالى. بيداي، جۇگەرى، جاڭعاق، ورىك، شيە، ءجۇزىم، قيار، قاربىز، الما، بۇرشاق، كۇرىش، تارى، ۇرمەبۇرشاق ت. ب.
ءىV. وقۋلىقپەن جۇمىس.
وقۋشىلارعا ءار ازات جول بويىنشا تىزبەكتەي وقىتۋ.
ا) جەمىستىڭ پايدا بولۋى.
ءا) تۇقىم مەن جەمىستىڭ ءار وسىمدىكتە ءپىسىپ – جەتىلۋى. وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمى الۋان ءتۇرلى بولادى. (جەرگىلىكتى جەرمەن بايلانىستىرۋ)
شىرشا – ءبۇر
اعاش قاراعاي – ءبۇر
ەمەن – جاڭعاق
تۇقىمى جەمىستىڭ ىشىندە بولاتىن وسىمدىكتەردى اتاڭدار.
- الما، قاۋىن، قاربىز، قيار، ت. ب.
V. سەرگىتۋ ءساتى.
Vءى. وقۋشىلاردى توپقا ءبولىپ تاپسىرمالار بەرۋ.
ءى توپ. شىرىندى جەمىستەردىڭ سۋرەتىن سالۋ.
ءىى توپ. قۇرعاق جەمىستەردىڭ سۋرەتىن سالۋ.
ءىىى توپ. ۇلپىلدەك تۇقىمدى وسىمدىك.
VII. جۇمباق شەشۋ.
1. كوكتەمدە جەرگە سەنەمىن
ىلعالدا ءوسىپ ونەمىن.
مەنىڭ وسكەن جەمىسىم،
قىس بويعى سەنىڭ قورەگىڭ. (تۇقىم)
2. اسپاي پىسكەن.
قايناماي تۇسكەن. (جەمىس)
VIII. قورىتىندى ءبولىمى.
1. وسىمدىك نە ارقىلى كوبەيەدى؟
2. تۇقىم قالاي تارايدى؟
3. جەمىستەر قالاي بولىنەدى؟
IX. ۇيگە تاپسىرما.
1. «تۇقىم جانە جەمىس» ءماتىنىن وقۋ.
2. جەمىستەردىڭ سۋرەتىن سالۋ.
ح. باعالاۋ
You Might Also Like
