تۇقىم جانە جەمىس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇقىم جانە جەمىس.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا وسىمدىكتىڭ ءوسۋى - ءونۋى، جەتىلىپ جەمىسكە اينالۋى جايلى ماعلۇمات بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمىن، قىزىعۋشىلىعىن، وي - ءورىسىن، ەستە ساقتاۋىن، اقىل – ويىن، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: تابيعاتتى ايالاۋعا، قورعاۋعا، ەكولوگيانى جاقسارتۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى: توپتاستىرۋ، سالىستىرۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: تۇقىم، جەمىستەردىڭ سۋرەتتەرى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق،.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ.
تابيعات ءبىزدىڭ انامىز،
تابيعاتقا بالامىز،
ءيىلىپ سالەم بەرەمىز.
ءبىز ادەپتى بالامىز. 1 - سلايد
وقۋشىلار ءتورت توپقا بولىنەدى. (الما، المۇرت، ءجۇزىم، ورىك).
1 - توپ الما. 2 - توپ المۇرت. 3 - توپ ءجۇزىم. 4 - توپ ورىك
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.«كۇن مەن ءتۇن»ويىنى.
جاپىراقتارعا سۇراقتار جاسىرىلادى ارقىلى وتىلگەن تاقىرىپتى قايتالاۋ.
1. وسىمدىك قانداي مۇشەلەردەن تۇرادى؟
2. جاپىراقتىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
3. جاپىراققا جاسىل ءتۇس بەرەتىن زات قالاي اتالادى؟(حلوروفيلل)
4. كۇزدە جاپىراقتىڭ ءتۇسى نەگە وزگەرەدى؟ كۇن ساۋلەسىنىڭ اسەرىنەن جاپىراقتا حلوروفيلل دەپ اتالاتىن زات پايدا بولادى. ول جاپىراققا جاسىل ءتۇس بەرەدى.
5. جاپىراق نەگە سارعايادى؟
6. جەرگە تۇسكەن جاپىراقتىڭ، قۋراعان شوپتەردىڭ قانداي پايداسى بار؟
7. وسىمدىك نە ارقىلى تىنىس الادى؟
8. قانداي وسىمدىكتەردىڭ جاپىراقتارى جىل بويى جاسىل تۇستە بولادى؟
جاپىراقتاردى توپىراققا كومۋ. 2 - سلايد
ءىىى. جاڭا ساباق
جۇمباقتار شەشۋ.
1. كوكتەمدە جەرگە ەنەمىن،
ىلعالدا ءوسىپ - ونەمىن.
مەنىڭ وسكەن جەمىسىم،
قىس بويعى سەنىڭ قورەگىڭ. (تۇقىم) 3 - سلايد
ينتەراكتيۆتى تاقتادان تۇقىمداردى كورسەتۋ، ولاردىڭ اتتارىن اتاتۋ.
2. اسپاي پىسكەن،
قايناماي تۇسكەن. (جەمىس)
جەمىستەردى كورسەتۋ. 4 - سلايد
ەندەشە، بالالار، بۇگىنگى وتەتىن جاڭا ساباعىمىز «تۇقىم جانە جەمىس» دەپ اتالادى، ياعني وسىمدىكتىڭ كوبەيۋ مۇشەلەرىمەن تانىسامىز. جەمىستەردىڭ قالاي ءوسىپ ونەتىنىن، ءبىرىنشى تامىر، ساباق، جاپىراق، گۇل، سوسىن جەمىس بەرەتىنىن اشىپ كورسەتۋ. 5 - سلايد
- الدىمەن نە كورىنەدى؟(تامىر)
- ول ءوسىپ قايدا بەكيدى؟(توپىراقتا)
- سودان كەيىن نە پايدا بولادى؟
- ساباق پايدا بولادى، سودان بىرتىندەپ جاپىراق جانە گۇل شىعادى. گۇل اشىلعاننان كەيىن كۇلتەلەرى تۇسەدى. گۇلدىڭ ورنىنا جەمىس پايدا بولادى.
- قانداي جەمىس تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟(وقۋشىلارعا اتاتۋ)
جەمىستەر قۇرعاق شىرىندى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. 6 - سلايد
شىرىندى جەمىستەرگە - ورىك، شيە، ءجۇزىم، قيار، قاربىز، الما، ت. ب جاتادى.
قۇرعاي جەمىستەرگە - بيداي، جۇگەرى، جاڭعاق، بۇرشاق، كۇرىش، تارى، ت. ب. جاتادى.
7 - سلايد
ەندى وسى جەمىستەردىڭ ىشىندەگى تۇقىمداردا ەكىگە بولىنەدى: سۇيەكتى جانە جۇمساق بولىپ.
سۇيەكتى تۇقىمدارعا - ورىك، الحورى، شيە
جۇمساق تۇقىمدارعا - قىزاناق، قيار، قۇلپىناي جاتادى. 8 - سلايد
كوپتەگەن وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمىن ادامدار ەكپەيدى. ولار جەل، جانۋارلار، سۋ ارقىلى تارايدى. شىرشا مەن قاراعايدىڭ ءبۇرىن ءتيىن جيناپ، قىسقا قور دايىندايدى. ول قىستا جاسىرىپ قويعان تۇگەندەي تابا المايدى. كوكتەمدە سول جەلىنبەي قالعان بۇرلەر ونە باستايدى. 9 - سلايد
ءىV. وقۋلىقپەن جۇمىس. ءسوزجۇمباق شەشۋ.«باقشا»10 - سلايد
1. كوك لاعىم كوگەندە تۇرىپ سەمىرگەن. 5. ءپىشىنى بار دومالاق
2. بايلاۋدا اقتاپ سەنىمدى، كومىپ قويدىم سىعالاپ،
سارى قوزىم سەمىردى. جاقسى بولسا تۇرمىسى،
3. الاسا عانا بويى بار، شىعادى ەكەن سىعالاپ.
قىرىق قابات تونى بار. بەس اي تامان بىتكەندە،
4. ايت دەسە جۇگىرمەس، قاپتاپ الدىم قۇمالاق.
سۋ تيسە سىلكىنبەس.
ءماتىندى بولىككە ءبولىپ وقىتۋ.
- تابيعاتتى قورعاۋ تۋرالى قانداي اقىل كەڭەستەر بىلەسىڭدەر؟
V. شىعارماشىلىق تاپسىرما. جەمىستەردى جەگىزىپ، ءدامى ارقىلى جەمىستىڭ اتىن اتاۋ.
ءار توپ سول جەمىسكە سيپاتتاۋ ءماتىنىن جازۋ.
Vءى. ويىن ويناۋ.«كىم العىر» ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن بايقاۋ
Vءىى. ساباقتى بەكىتۋ: يا، جوق ارقىلى جاۋاپتار الۋ.
1. جەمىس جاپىراقتان جەتىلەدى.( گۇل تۇيىنىنەن)
2. تۇقىم ەكىگە بولىنەدى.
3. قياردىڭ تۇقىمى سۇيەكتى بولادى.(جۇمساق بولادى)
4. جەمىستەر ۇشكە بولىنەدى.(ەكىگە بولىنەدى)
5. قاۋىن شىرىندى جەمىس.
6. وسىمدىكتەر تۇقىمدارى ارقىلى تارالادى.
7. تامىر ساباقتا بەكيدى.(توپىراقتا بەكيدى)
9. وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمى جەلمەن تارامايدى.(جەلمەن تارايدى)
10. قىزاناق اعاشتا وسەدى.(جوق)
11. تۇيە شولگە شىدامسىز.(شىدامدى)
12. سۋ - ءيىسسىز، ءدامسىز.(يا)
Vءىىى. ساباقتى قورىتۋ.
ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى ساباقتى قورىتۋ.
ءىح. باعالاۋ.
ال ەندى بالالار بۇگىنگى ساباق سەندەرگە ۇنادى ما؟
ۇيگە تاپسىرما: وزىڭە ۇناعان جەمىستى سيپاتتاپ، زەرتتەپ كەلۋ.
«تۇقىم جانە جەمىس» ءماتىنىن وقۋ، اڭگىمەلەۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا وسىمدىكتىڭ ءوسۋى - ءونۋى، جەتىلىپ جەمىسكە اينالۋى جايلى ماعلۇمات بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمىن، قىزىعۋشىلىعىن، وي - ءورىسىن، ەستە ساقتاۋىن، اقىل – ويىن، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: تابيعاتتى ايالاۋعا، قورعاۋعا، ەكولوگيانى جاقسارتۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى: توپتاستىرۋ، سالىستىرۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكىلىگى: تۇقىم، جەمىستەردىڭ سۋرەتتەرى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق،.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ.
تابيعات ءبىزدىڭ انامىز،
تابيعاتقا بالامىز،
ءيىلىپ سالەم بەرەمىز.
ءبىز ادەپتى بالامىز. 1 - سلايد
وقۋشىلار ءتورت توپقا بولىنەدى. (الما، المۇرت، ءجۇزىم، ورىك).
1 - توپ الما. 2 - توپ المۇرت. 3 - توپ ءجۇزىم. 4 - توپ ورىك
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.«كۇن مەن ءتۇن»ويىنى.
جاپىراقتارعا سۇراقتار جاسىرىلادى ارقىلى وتىلگەن تاقىرىپتى قايتالاۋ.
1. وسىمدىك قانداي مۇشەلەردەن تۇرادى؟
2. جاپىراقتىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
3. جاپىراققا جاسىل ءتۇس بەرەتىن زات قالاي اتالادى؟(حلوروفيلل)
4. كۇزدە جاپىراقتىڭ ءتۇسى نەگە وزگەرەدى؟ كۇن ساۋلەسىنىڭ اسەرىنەن جاپىراقتا حلوروفيلل دەپ اتالاتىن زات پايدا بولادى. ول جاپىراققا جاسىل ءتۇس بەرەدى.
5. جاپىراق نەگە سارعايادى؟
6. جەرگە تۇسكەن جاپىراقتىڭ، قۋراعان شوپتەردىڭ قانداي پايداسى بار؟
7. وسىمدىك نە ارقىلى تىنىس الادى؟
8. قانداي وسىمدىكتەردىڭ جاپىراقتارى جىل بويى جاسىل تۇستە بولادى؟
جاپىراقتاردى توپىراققا كومۋ. 2 - سلايد
ءىىى. جاڭا ساباق
جۇمباقتار شەشۋ.
1. كوكتەمدە جەرگە ەنەمىن،
ىلعالدا ءوسىپ - ونەمىن.
مەنىڭ وسكەن جەمىسىم،
قىس بويعى سەنىڭ قورەگىڭ. (تۇقىم) 3 - سلايد
ينتەراكتيۆتى تاقتادان تۇقىمداردى كورسەتۋ، ولاردىڭ اتتارىن اتاتۋ.
2. اسپاي پىسكەن،
قايناماي تۇسكەن. (جەمىس)
جەمىستەردى كورسەتۋ. 4 - سلايد
ەندەشە، بالالار، بۇگىنگى وتەتىن جاڭا ساباعىمىز «تۇقىم جانە جەمىس» دەپ اتالادى، ياعني وسىمدىكتىڭ كوبەيۋ مۇشەلەرىمەن تانىسامىز. جەمىستەردىڭ قالاي ءوسىپ ونەتىنىن، ءبىرىنشى تامىر، ساباق، جاپىراق، گۇل، سوسىن جەمىس بەرەتىنىن اشىپ كورسەتۋ. 5 - سلايد
- الدىمەن نە كورىنەدى؟(تامىر)
- ول ءوسىپ قايدا بەكيدى؟(توپىراقتا)
- سودان كەيىن نە پايدا بولادى؟
- ساباق پايدا بولادى، سودان بىرتىندەپ جاپىراق جانە گۇل شىعادى. گۇل اشىلعاننان كەيىن كۇلتەلەرى تۇسەدى. گۇلدىڭ ورنىنا جەمىس پايدا بولادى.
- قانداي جەمىس تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟(وقۋشىلارعا اتاتۋ)
جەمىستەر قۇرعاق شىرىندى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. 6 - سلايد
شىرىندى جەمىستەرگە - ورىك، شيە، ءجۇزىم، قيار، قاربىز، الما، ت. ب جاتادى.
قۇرعاي جەمىستەرگە - بيداي، جۇگەرى، جاڭعاق، بۇرشاق، كۇرىش، تارى، ت. ب. جاتادى.
7 - سلايد
ەندى وسى جەمىستەردىڭ ىشىندەگى تۇقىمداردا ەكىگە بولىنەدى: سۇيەكتى جانە جۇمساق بولىپ.
سۇيەكتى تۇقىمدارعا - ورىك، الحورى، شيە
جۇمساق تۇقىمدارعا - قىزاناق، قيار، قۇلپىناي جاتادى. 8 - سلايد
كوپتەگەن وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمىن ادامدار ەكپەيدى. ولار جەل، جانۋارلار، سۋ ارقىلى تارايدى. شىرشا مەن قاراعايدىڭ ءبۇرىن ءتيىن جيناپ، قىسقا قور دايىندايدى. ول قىستا جاسىرىپ قويعان تۇگەندەي تابا المايدى. كوكتەمدە سول جەلىنبەي قالعان بۇرلەر ونە باستايدى. 9 - سلايد
ءىV. وقۋلىقپەن جۇمىس. ءسوزجۇمباق شەشۋ.«باقشا»10 - سلايد
1. كوك لاعىم كوگەندە تۇرىپ سەمىرگەن. 5. ءپىشىنى بار دومالاق
2. بايلاۋدا اقتاپ سەنىمدى، كومىپ قويدىم سىعالاپ،
سارى قوزىم سەمىردى. جاقسى بولسا تۇرمىسى،
3. الاسا عانا بويى بار، شىعادى ەكەن سىعالاپ.
قىرىق قابات تونى بار. بەس اي تامان بىتكەندە،
4. ايت دەسە جۇگىرمەس، قاپتاپ الدىم قۇمالاق.
سۋ تيسە سىلكىنبەس.
ءماتىندى بولىككە ءبولىپ وقىتۋ.
- تابيعاتتى قورعاۋ تۋرالى قانداي اقىل كەڭەستەر بىلەسىڭدەر؟
V. شىعارماشىلىق تاپسىرما. جەمىستەردى جەگىزىپ، ءدامى ارقىلى جەمىستىڭ اتىن اتاۋ.
ءار توپ سول جەمىسكە سيپاتتاۋ ءماتىنىن جازۋ.
Vءى. ويىن ويناۋ.«كىم العىر» ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن بايقاۋ
Vءىى. ساباقتى بەكىتۋ: يا، جوق ارقىلى جاۋاپتار الۋ.
1. جەمىس جاپىراقتان جەتىلەدى.( گۇل تۇيىنىنەن)
2. تۇقىم ەكىگە بولىنەدى.
3. قياردىڭ تۇقىمى سۇيەكتى بولادى.(جۇمساق بولادى)
4. جەمىستەر ۇشكە بولىنەدى.(ەكىگە بولىنەدى)
5. قاۋىن شىرىندى جەمىس.
6. وسىمدىكتەر تۇقىمدارى ارقىلى تارالادى.
7. تامىر ساباقتا بەكيدى.(توپىراقتا بەكيدى)
9. وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمى جەلمەن تارامايدى.(جەلمەن تارايدى)
10. قىزاناق اعاشتا وسەدى.(جوق)
11. تۇيە شولگە شىدامسىز.(شىدامدى)
12. سۋ - ءيىسسىز، ءدامسىز.(يا)
Vءىىى. ساباقتى قورىتۋ.
ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى ساباقتى قورىتۋ.
ءىح. باعالاۋ.
ال ەندى بالالار بۇگىنگى ساباق سەندەرگە ۇنادى ما؟
ۇيگە تاپسىرما: وزىڭە ۇناعان جەمىستى سيپاتتاپ، زەرتتەپ كەلۋ.
«تۇقىم جانە جەمىس» ءماتىنىن وقۋ، اڭگىمەلەۋ.