ءى. ءتۇس جانە ونى جورۋ

 

1. اۆتوكولىك. تۇسىندە اۆتوكولىك ءمىنىپ بارا جاتسا—جا- عىمدى جاڭالىق. ۇلكەن ىستەگى ازىراق ءۇزىلىس.
2. اعا: تۇسىڭىزدە اعاڭىزدى كورسەڭىز—وز-وزىڭىزگە كوپ سە- نىمدىلىك ارتاتىنىڭىزدى بىلدىرەدى.
3. اعارعان ساقال—اۋرۋ بەلگىسى.
4. اعاش الىپ بارا جاتساڭ—شىعىن.
5. اعاش بۇتاۋ—پايداسى جوق ىستەردى تاستاپ، باقىتتى عۇمىر كەشۋگە بەت بۇرعانىڭىزدى بىلدىرەدى.
6. اعاش جاقساڭ—زيانعا باتاسىڭ.
7. اعاش جارىپ جۇرسەڭ—قۋانىش.
8. اعاش كەسە: تۇستە كورگەن اعاش كەسە قولىنان قايىرلى ءىس كەلەتىن ادامعا جورىلادى.
9. اعاش كەسسەڭ—جاقىنىڭدى جوعالتۋىڭ مۇمكىن.
10. اعاش ساتىپ الىپ جۇرسەڭ—وسەككە قالاسىڭ.
11. اعاش تاسىپ ءجۇرۋ—بايلىققا كەزىگەدى.
12. اعاش ۇستاسى—حالىقتىڭ قامىن ويلايتىن، شىندىق پەن اقيقاتتى ۇستاناتىن ادامنىڭ بەلگىسى. ۇلكەن قىز- مەتتەگى كىسىنى اعاش ۇستاسى رەتىندە كورۋ—جۋىردا قىزمەتىنىڭ وسەتىندىگىن، ساۋداگەر بولسا—ساۋداسىنىڭ جۇرەتىندىگىن نەمەسە ايلىعىنىڭ كوبەيەتىندىگىن، بىرەۋ- گە قارىزدار بولسا—قارىزىنان قۇتىلاتىندىعىن ءبىل- دىرەدى.
13. اعاش ءۇي: تۇسىڭىزدە اعاش ءۇي كورسەڭىز جانە ول ءۇي جاڭا بولسا—تۇسىنىگى مول ابزال جانمەن وتباسى قۇراتىنى- ڭىزدى بىلدىرەدى. ال ەسكى ءۇي بولسا—اۋرۋدىڭ بەلگىسى نەمەسە ناۋقاسىڭىزدىڭ ودان سايىن كۇشەيەتىنىنە جو- رىلادى.

 

 

14. اعاش: بەلگىسىز اعاش اشۋ مەن ىزانى بىلدىرەدى.  لي- مون سياقتى اعاشتاردى كورۋ—سىرت دۇنيەسى مەن ىشكى دۇنيەسىنىڭ ادەمىلىگىن، ءبىلىمى مەن امالىنىڭ بارلىعىن جانە ءىسىنىڭ سوزىنە ساي  ەكەندىگىن  بىلدىرەدى.  جاپىرا- عى جوق اعاش كورۋ—ۋايىم مەن قۋانىش. جاپىراعى بار اعاش كورۋ—ۇزاق ءومىر، داۋلەت. اعاشتىڭ ۇستىندە جاتقانىن كورسە—بالا-شاعاسى كوپ بولادى. اعاشتىڭ ۇستىندە تۇرسا—قورقىنىشىنان قۇتىلادى. كىمدە-كىم تۇسىندە اعاش ەكسە جانە ول اعاش كوكتەي باستاسا—ول ادام ۇيلەنەدى. ال جەمىسى جوق اعاشتار ءقادىرسىز، دۇنيە-مۇلكى جوق ادامدى بىلدىرەدى. ءوز باقشاسىنا اعاش وتىرعىز- عان ادامنىڭ كوپ پەرزەنتى بولادى جانە ولاردىڭ ءومىرى سول اعاشتاردىڭ ۇزىندى، قىسقالىعىنداي بولادى. حالىقپەن بىرگە اعاشتىڭ كولەڭكەسىندە وتىرعانىن كور- سە—ءتۇس كورگەن ادامنىڭ قۇران جانە سۇننەتكە ۇيىعانى ءۇشىن اللانىڭ رازىلىعىن الاتىنىن بىلدىرەدى. اعاش- تىڭ بۇتاقتارى—باۋىرى مەن تۋعان-تۋىستاردى ءبىلدى- رەدى. ءبىر اعاشتىڭ بۇتاقتارى كوگەرىپ، كوبەيگەنىن كورۋ—باۋىرى مەن تۋىستارىنىڭ كوبەيەتىنىنە جو- رىلادى. ال ازاياتىن بولسا، ولاردىڭ دا ازاياتىنىن بىلدىرەدى. بىرەۋدىڭ اعاشىن كەسسە، ۇيىنەن بىرەۋ ۇزاققا كەتەدى. ءبىر اعاشتىڭ بۇتاعىنىڭ قۋراپ قالۋى—تۋىس- تارىنان بىرەۋىنىڭ ولەتىنىن بىلدىرەدى. ەگەر ول اعاش بىرەۋدىكى بولسا—سول ادامنىڭ تۋىستارىنان بىرەۋ ولەدى. ەگەر تۇسىندە بىرەۋدىڭ بۇتاق بەرىپ جاتقانىن كورسە، ول—ادام بالالارىنىڭ مالىنان پايدالانا- تىنىن بىلدىرەدى. اعاشتىڭ استىنان جاپىراق جيناپ جۇرگەنىن كورسە—بولاشاقتا مال-مۇلىكتى بولادى دەپ جورىلادى. اعاشتان جەمىس جيناپ  ءجۇرۋ—ۇرپاقتىڭ، ال ءارتۇرلى جەمىس جيناپ ءجۇرۋ—راحات ءومىر مەن ۇزاق عۇمىردىڭ بەلگىسى.
15. اعاشتار كورمەك—بارلىعى دا مال، بۇل اعاشتاردىڭ

ءتۇرى، ءحالى ادام تابيعاتىنىڭ حالىنشە بولار.

16. اعاشتىڭ گ ۇلى: اعاشتىڭ گۇلدەگەنى جاقسىلىققا جانە قالاعان نارسەلەرىنىڭ ورىندالاتىنىنا جورىلادى. تۇسىندە اعاشتىڭ گۇلدەرىنىڭ جينالعانىن كورۋ—جاق- سىلىق بولسا دا، اعاشتىڭ ۇستىندە تۇرعاننان ارتىق ەمەس.

 

 

17. اعاشتىڭ جاپىراعى: تۇستە اعاشتىڭ جاپىراعىن كو- رۋ—كوبىنەسە سۇيىنشىگە جورىلادى. ءبىراق، ءىنجىر اعا- شىنىڭ جاپىراعى قايعىعا جورىلادى.
18. اعاشتىڭ قابىعى: تۇسىندە اعاشتىڭ قابىعىن كورسە، قولىنداعى مال-مۇلىككە ەشكىمنىڭ قول سۇقپايتىنىنا جانە جورا-جولداستارىنىڭ اراسىندا سىيلى بولاتى- نىنا جورىلادى.
19. اعاشتىڭ قۇرتى: تۇسىندە اعاشتىڭ قۇرتىن كورۋ— تۋىستارىڭىزبەن اراڭىزدا كەلىسپەۋشىلىك نەمەسە وسەك-اياڭعا ءىلىنىپ جۇرگەنىڭىزدى، ءبىراق ءسىزدىڭ وعان كو- ءڭىل اۋدارماعانىڭىزدى بىلدىرەدى. اعاشتىڭ قۇرتىن كورۋ—سىزگە بىرەۋلەردىڭ قاستاندىق جاساعىسى كەلە- تىندەردىڭ بار ەكەندىگىن بىلدىرەدى. سونداي-اق دۇشپان- دارىڭىزدىڭ سىزگە جاماندىق جاساعانىن ەستىپ، مازا- سىزداناتىنىڭىزدى بىلدىرەدى.
20. اعزا: تۇسىندە اعزالارىنىڭ ءبىرى ارتىق بولسا—بايلىق. كوكىرەك كورۋ، مىنەز-قۇلىق پەن ادەتتى، سان كورۋ— جەڭىل-جەلپى قيىنشىلىق.  مويىن   كورۋ—جاعىم- سىز ارەكەتتەر. تىزە كورۋ—وتباسىنداعى قيىنشىلىق. قول—تابىستى، قۋانىشتى، عاشىق بولۋدى بىلدىرەدى. قۇيرىق—ۇل بالاڭىز بولاتىنىنا جورىلادى. قاس— دۇنيەڭىزدىڭ ارتاتىنىنا جانە ۇزاق ومىرگە  جورىلا- دى. ەمشەك كورسەڭىز—قىز بالا تۋىلاتىنىن بىلدىرەدى. سىنعان اياق نەمەسە كەسىلگەن اياق كورسەڭىز—تارشىلىق- تى بىلدىرەدى. تۇسىندە اياعىن جورىعان جاقسىلىققا جو- رىلادى.
21. اعىن سۋ—شىعىندانۋ.
22. اعىن سۋ—ءومىردىڭ بەلگىسى. اعىن سۋدىڭ باسىن كورۋ، بەرەكەتتى ءومىردىڭ، ەرىگەن قاردان ءمولدىر سۋدىڭ اققا- نىن كورۋ—باقىتتى عۇمىردىڭ بەلگىسى. وزەن سۋدىڭ جاي اعىپ جاتىپ، بىردەن تارتىلعانىن كورسە، اۋرۋدان باس المايتىنىن، ال سۋدىڭ سەل سياقتى قاتتى اعىپ جاتقا- نىن كورۋ ءومىردىڭ وكىنىشپەن وتەتىنىن بىلدىرەدى. ارىق- تان لاس نارسەنىڭ نە قان اققانىن كورۋ—جاماندىق پەن قايعىنىڭ بەلگىسى دەپ جورىلادى.
23. ادام اتا (ءا.س.)-دى كورۋ—ءتۇس كورگەن ادامنىڭ ءبىر كۇنا ىستەگەنىن بىلدىرەدى، كۇناسىنە تاۋبە ەتۋى كەرەك. ادام پايعامباردى ءوز كەيپىندە كورگەن ادام قابىلەتتى بولسا،

 

اكىم بولادى، ەگەر عالىم بولسا، ادامدار ونىڭ بىلىمىنەن پايدالانادى. ادام (ءا.س.)-نىڭ وزىمەن سويلەسكەنىن كور- سە—عالىم بولادى. كەيبىر ءتۇس جورۋشىلار: «ادام (ءا.س.)- دى تۇسىندە كورگەن ادام دۇشپانداردىڭ سوزىنە الدانىپ جەڭىلەدى، ءبىراق سوڭىندا قايتىپ راحاتقا قاۋىشادى» دەيدى. ادام (ءا.س.)-دى كورۋ—بىرگە باس قوساتىنىنا، كەي- دە ۇرپاعىنىڭ كوبەيەتىنىنە جورىلادى.

24. ادام ءولتىرۋ: تۇسىندە ءبىر كىسىنى ءولتىرۋ—ول كىسىگە جاساي- تىن جاقسىلىقتى، ءوزىنىڭ ولتىرىلگەندىگىن كورۋ—ءومىر جاسىنىڭ ۇزاقتىعىن بىلدىرەدى. ءبىر توپ ادامنىڭ ءسىزدى ءولتىرۋى—قىزمەتىڭىز بەن ابىرويىڭىزدىڭ وسەتىندىگىن بىلدىرەدى. تۇسىندە بالاسىن ولتىرگەندىگىن كورۋ—حالال تابىس. تانىمايتىن بىرەۋدى ءولتىرۋ—دۇشپانىنان ءۇستىن بولىپ، جاۋىن جەڭەدى. وز-وزىنە قول جۇمساۋ—ءتاۋبا ەتۋ. ەگەر ايەل كىسى تۇسىندە كۇيەۋىن ولتىرگەندىگىن كورسە—وعان جالا جابىلادى. ادام ولتىرگەن قىزمەتكەردى كورۋ— قاجىلىقتى مۇرات ەتكەن ادام مۇراتىنا جەتەدى، اۋرۋ كىسى بولسا—اۋرۋىنان ساۋىعادى. بىرەۋدى ولتىرسەڭىز— قانشاما جىلداردان بەرى تاپپاي جوعالدى دەگەن ادا- مىڭىزدان حابار الاسىز. ءبىر ادامدى كوز الدىندا ولتىرسە، ول ادامدى تانيتىن بولساڭىز—سول ادامنىڭ قولعابىسى تيەدى، تانىمايتىن بولسا، ىستەگەن ىسىنە وكى- نەدى. ەگەر باسقا ءبىر ادامدى ولتىرگەنىن كورسە جانە ولتىرگەن ادام تانىسى بولسا—ول كىسى ۇزاق ءومىر سۇرەدى.
25. ادام ءولتىرۋشى: تۇسىندە بۇل قىلمىستى ىستەۋ نەمەسە ءبىر

قىلمىسكەردى كورۋ جاقسىلىققا جورىلادى.

26. ادام تۇسىندە ءوزىنىڭ بويىن قىسقا كورسە—ءمارتاباسى- نان تۇسەر، بويىنىڭ قىسقالىعىن كوپ كورسە—ءومىرىنىڭ قىسقالىعى، ادامنىڭ كوكىرەگى—مەيىرباندىعى.
27. ادام: كىمدە-كىم تۇسىندە تانىمايتىن جانە ەش جەردە كورمەگەن ادامىن كورسە، ول—اللا تاعالا كورسەتكەن سول ادامنىڭ ءناپسىسى. ەگەر سول ادامعا جاقسىلىق جاساعانىن كورسە، ول—ءوزىنىڭ ارەكەتىنىڭ كورسەتكىشى. ەگەر ەكى ادام كورسە—قورقىنىشتان قۇلان-تازا ارىلادى. ەگەر ءۇش ادام كورسە—كۇنالاردان ساقتانۋ كەرەكتىگىن بىلدىرەدى. بەدەلدى ادامنان كويلەك العانىن كورسە، سونىڭ ورنىنا تاعايىندالادى. ەگەر ول ادامنان ءجىپ العانىن كورسە، ول اداممەن ارازداسىپ قالادى. تۇسىندە ادامدى ۇرىپ-

 

 

سوعۋ—ۇيىڭىزدە كەلەڭسىز جاعداي بولاتىنىنىڭ بەلگىسى. ادامدى جارالاۋ—جوعالعان زاتىنىڭ تابىلاتىنىنا، ادامعا جاردەم بەرۋ—ءتۇس كورگەن ادامنىڭ بوس نارسەمەن اينالىساتىنىنا، ادامدى تاسپەن ۇرۋ—جۇمىسىندا نە- مەسە ساۋدا-ساتتىقتا جولى بولمايدى دەپ جورىلادى. ادامعا نان بەرسە—ناۋقاستانادى، اقشا بەرسە—وسەك- اياڭعا دۋشار بولادى، ادامدى رەنجىتسە—كۇماندى بولۋ- دان قۇتىلادى.

28. ادامنىڭ اياعى: ادامنىڭ اياعى جاسىل تۇسكە بويالعا- نىن كورگەن ادامنىڭ مالىنا كەسىر تيەدى. جالاڭاياق جۇرگەن ادامعا بالەكەت كەلەدى. تۇسىندە ءبىر ادامنىڭ اياعىن جەگەنىن كورگەن ادام تۋرا جولعا تۇسەدى. كىمدە- كىم اياعىنىڭ تاسقا اينالعانىن كورسە، اياعىنىڭ بىرەۋى- نەن ايرىلادى. اياعىنىڭ كەسىلگەنىن كورگەن ادامنىڭ مالىنىڭ جارتىسى قولدان كەتەدى. ەكى اياق—اتا-انا- نىڭ بەلگىسى. اياعىنىڭ ۇلكەيگەنىن جانە ساۋساقتارى- نىڭ كوبەيگەنىن كورۋ—مولشىلىققا كەنەلۋدىڭ بەلگىسى. ەكى اياعىنىڭ كەسىلگەنىن كورۋ—مال-مۇلىكتەن ايرىلۋ- دىڭ نەمەسە و دۇنيەلىك بولۋدىڭ نىشانى. كىمدە-كىم ءبىر اياعىنىڭ ۇزارعانىن كورسە—ساپارعا شىعادى. ەگەر باي بولسا—اۋرۋعا شالدىعادى. تۇسىندە ءتورت اياقتى بولعانىن كورۋ—كەدەي بولسا، ساپارعا شىعىپ، وعان ول جەردە جاردەم بەرىلەتىنىن بىلدىرەدى.
29. ادامنىڭ باسىن كورمەك—باسشى بولماق.
30. ادامنىڭ دەنەسى: دەنەنىڭ تازالىعى مەن قۋاتتىلىعى— دىنگە بەرىكتىگىنىڭ بەلگىسى. دەنەسىنىڭ بالشىققا نەمەسە تەمىرگە اينالعانىن كورسە—ولەدى. دەنەنىڭ سەمىزدىگى مەن ۇلكەندىگى—مال-مۇلكىنىڭ، بەدەلىنىڭ ارتاتىنىن، السىزدىگى مەن كىشىلىگى—ءبىلىمى مەن مال-مۇلكىنىڭ ازدى- عىن بىلدىرەدى. تۇسىندە دەنەسىنىڭ سەمىرگەنىن كورگەن ادام- نىڭ مارتەبەسى وسەدى.
31. ادۆوكات. ەگەر تۇسىڭىزدە ءسىزدى جاقتاپ جاتقان ادۆوكات كورسەڭىز—الدىڭىزدا كۇتىپ تۇرعان ەلەۋلى پروبلەما- نىڭ شەشۋىن تاباتىن جان ءسىزدىڭ جاقىن دوسىڭىز بول- ماق. الايدا كەي دوستارىڭىزدان جاۋلارىڭىزعا قارا- عاندا كوبىرەك زيان شەگەسىز.
32. ازان ايتۋ: تۇسىندە ازان ايتۋ—حاج ايىندا حاجعا با- رۋدى بىلدىرەدى. ازان ايتۋ—كوبىنەسە شىنشىل حابار-

 

دى بىلدىرەدى. ازان، زىكىر ايتقانىن كورگەن ادامنىڭ داۋسى ادەمى بولسا جانە ادامدار ونى قۇلاق سالىپ تىڭداپ تۇرسا—بەدەلدى ادامدارمەن بىرگە بولادى. تۇسىندە توسەگىندە جاتىپ، ازان ايتقانىن كورۋ—تۋعان- تۋىستارىنىڭ ەڭ جاقىندارىنىڭ بىرەۋى ولەتىنىن، كورشىسىنىڭ ۇيىندە ازان ايتقانىن كورۋ—كورشىلەرىنىڭ بىرەۋىنەن كۇمانداناتىنىن، كوشەنىڭ ورتاسىندا نەمەسە بازاردا ازان ايتقانىن كورۋ—كەدەيلىكتى بىلدىرەدى.

33. ازانشى—جاقسىلىققا شاقىراتىن كىسىنى بىلدىرەدى.
34. ازۋ تىستەر—جاقىن تۋىستارى، جوعارعى تىستەر—ەر قا- رىنداستارى، تومەنگى تىستەر—ايەل قارىنداستارى.
35. اي—باق-داۋلەت، مۇرات، قۋانىش.
36. اي، كۇن كورسە، ياكي كورىپ، ماشايىحتى، ۇلىقتاردى كور- سە—ءبىر بالا كورىپ، ياكي قارىنداستارىنان جاقسىلىق جانە داۋلەتكە جەتەر.
37. ايداھار كورسە—وڭىندە ءبىر مىقتى باستىقتى كورەدى.
38. ايداھار: ناۋقاس ادامنىڭ تۇسىندە ايداھار كورۋى— جاقسى ەمەس. ايەل تۇسىندە ايداھار تۋعانىن كورسە—ءال- ءسىز بالا تۋادى، ويتكەنى ايداھار جەر باۋىرلاپ جۇرەدى. ءوزىنىڭ ايداھار بولعانىن كورگەن ادامنىڭ ءومىرى ۇزاق بولادى. ايداھاردىڭ ەتىن جەسە—مالعا يە بولادى. كوپ باستى ايداھار كورۋ—ونىڭ ءاربىر باسىنىڭ بالەكەت ەكەنىن بىلدىرەدى.
39. ايداھارعا، ارىستانعا، جولبارىسقا، بارىسقا نە ءمۇيىز- تۇمسىققا ءمىنىپ جۇرسە—بارلىق جاۋلارىن تىزە بۇك- تىرەدى.
40. ايلى كەش—ماحابباتتىڭ باستالۋى.
41. اينا كورسە—جۇمىسىندا ءۇزىلىس بولادى.
42. ايران توگىلىپ قالسا—دەرتتى بولۋ.
43. ايران ىشسەڭ—كوڭىلىڭ كوتەرىلەدى، جولعا شىعۋ.
44. ايۋب پايعامباردى كورسە—ءبىر رەنجۋ زاحماتپەن اۋرە بولار ءھام مالى كەتەر، بالالارى ولەر، اۋرۋ ءزاحماتىنان بۇرىن، بۇدان سوڭ جانە اللا تاعالا بۇرىنعىسىنان دا ارتىق مۇراتتارعا كەزدەسەر.
45. اكروبات—تاۋەكەل ەتىپ باستاماق جۇمىستان باس تارت- قانىڭىز ءجون ەدى. ەگەر تۇسىڭىزدە ءوزىڭىز اكروباتتىقپەن اينالىسىپ جۇرسەڭىز—ساق بولىڭىز. دۇشپاندارى-

 

 

ڭىز كۇشىنە ەنەدى. ەگەر جاس قىز ءوزىنىڭ اكروبات ەكەنىن كورسە—جىگىتتەردىڭ كوزى تەك سىزدە بولماق.

46. اكۋلا—كۇتپەگەن دۇشپاندىقتان ساقتانۋ كەرەك.
47. اكۋلا قۋىپ جۇرسە—كەزدەيسوق ساپاردان باس تارتقا- نىڭىز ءجون.
48. اكۋشەر. بۇل ءتۇس وتە اۋىر اۋرۋدى بولجايدى. ەگەر جاس قىز اكۋشەركا كورسە—ۇرەي مەن قيىنشىلىقتار كۇتىپ تۇر.
49. اق بوز ات كورسەڭ—ءىسىڭ وڭالادى.
50. اق بۇلتتاردىڭ كوشۋى—جولعا شىعۋ.
51. اق ەشكى—الدا اتقارىلار جۇمىستار.
52. اق كەپتەر—زور تابىس، دوستارىڭىزدىڭ ادالدىعىن ءبىل- دىرەدى.
53. اق كيىم كورسەڭ—جول جۇرەسىڭ.
54. اق كويلەك كيسەڭ—قۋاناسىڭ.
55. اق قاعاز—دوستىق بەلگىسى.
56. اق قويلار كورسە—كوپ جاماعات بولار.
57. اق قويان ەنسە—قىس قاتتى بولادى.
58. اق نان جەسەڭ—كىرىس كىرەدى، اۋىرىپ جۇرگەن بولساڭ— جازىلاسىڭ.
59. اق وگىز—ءومىردىڭ ەڭ بيىك شىڭىنا شىعۋ.
60. اق ساقالدى قاريا كورسەڭ—ءىسىڭ العا باسادى.
61. اق ءتۇستى كيىم كيسە—و دۇنيەدە دە، بۇ دۇنيەدە دە سىي- قۇرمەتكە بولەنەدى.
62. اق ۇيرەكتەر اۋىلداعى ءۇي اينالاسىندا جۇرسە—جاقسى ءونىم جيناۋدىڭ بەلگىسى.
63. اق شاراپ قۇيىپ تۇرساڭ—قۋانىش.
64. اق شۇلىق—ءولىم بەلگىسى.
65. اقشاڭقان بۇلتتار—كىرىس.
66. القىزىل گۇلدەر—قۋانىش، كوڭىلدى كەشتەر.
67. الما—قۋانىش بەلگىسى.
68. الما اعاشى—قۋانىشتى ءجايت.
69. الما، المۇرت كورسەڭ—ءلاززاتقا كەنەلەسىڭ.
70. المۇرت جەسەڭ—راحات تابۋ، قۋانۋ.
71. التىن اقشا—ماڭىزدى ءىس.
72. التىن كورسەڭ—ۇلكەن ادامداردىڭ شاپاعاتى تيەدى.
73. التىن مەن كۇمىس—بايلىق.

4-0185

 

 

74. التىن مەن كۇمىستىڭ سىنىعى—پايدالى بىلىمگە، شىن- شىل دوس پەن وزىنە تەڭ ايەلگە، قايىرلى پەرزەنتكە جو- رىلادى.
75. التىن ساقينا—ۇيلەنۋ تويى بولاتىنىن بىلدىرەدى.
76. التىن ءتاج—ىستەگى وزگەرىسكە باستايدى.
77. التىن—اماندىق پەن ءۇمىتتىڭ، سونداي-اق قۋانىشتىڭ، ريزىقتىڭ، يگى ءىستىڭ بەلگىسى، سونىمەن قاتار قايعىدان ارىلۋ، بالا-شاعا، ءبىلىم، تۋرا جولعا جورىلادى. تازا التىن مەن كۇمىستەن جاسالعان بۇيىمدار—ىقىلاستى، پاك نيەتتى، كەلىسىم مەن تۋرا ءسوزدىڭ بەلگىسى. تۇسىندە التىن بىلەزىك كورۋ—سىي-قۇرمەتىڭىز وسەدى نەمەسە ءتۇس يەسىنىڭ قولىنا ميراس كەلەدى. التىن ساناۋ—ۋاقىتشا ناۋقاستىڭ بەلگىسى. التىن ساعات—وسەك-اياڭعا ىلىنەسىز. التىن جۇزىك—دوستارىڭىزدان جاماندىق كورەسىز. ال- تىن شىنجىر—وتە ماڭىزدى قۇپيالارىڭىز بار ەكە- نىنە جورىلادى. التىندى جاماندىققا جوريتىندار دا بار.
78. الفاۆيت: تۇسىڭىزدە الفاۆيت وقىپ جاتقانىڭىزدى كور- سەڭىز—ۇلكەن ادام سياقتى ارەكەت جاساعانمەن، بالا سياقتى باس تارتۋ كەرەكتىگىن بىلدىرەدى.
79. الحورى—تاڭىرقاۋ.
80. الىپ جۇرسەڭ—كوز جاسىنا تاپ بولارسىڭ.
81. البوم كورسەڭ—جاڭا تانىستىق بەلگىسى.
82. امانات: تۇسىندە ءبىر ادامنىڭ اماناتتى ولگەن ادامعا بەرگەنىن كورسە—ول ادام سىرىن بىرەۋگە ايتاتىنىن بىلدىرەدى. تۇسىڭىزدە اماناتتى ساقتاي المايتىن ادام- عا بەرسەڭىز—سىرىڭىز اشىلادى. كىمدە-كىم تۇسىندە ايەلىنە ءبىر نارسە امانات ەتىپ بەرگەنىن جانە ونى ايەلى- ءنىڭ ساقتاعانىن كورسە—ايەلى جۇكتى بولادى.
83. امانداسۋ—پايدانى، ساۋدا-ساتتىقتاعى تابىستى جانە اقيقاتتى ۇستانۋدى بىلدىرەدى.
84. انا تۇيە (ىنگەن) كورۋ—قاتىن بولادى.
85. انا: اناسىنىڭ دۇنيەگە ءوزىن الىپ كەلگەنىن كورگەن ادام ناۋقاس بولسا، ايىعادى. ەگەر دەنى ساۋ بولسا، كەڭ پەيىلدىلىگىن بىلدىرەدى. ەگەر باي بولسا، قيىنشىلىق كورەدى، كەدەي بولسا، باي بولادى. اناسىمەن سويلەسسە— قۋانىشتى حابار الادى. اناسىن ۇرۋ—اۋرۋدىڭ بەلگى- ءسى. اناسىمەن ءبىر جەرگە بارعانىن كورسە نەمەسە بىرگە

 

 

وتىرسا—باقىت پەن قۋانىشتى بىلدىرەدى. اناسىنىڭ جىلاپ جۇرگەنىن كورۋ—ۇلكەن قايعىنى بىلدىرەدى. قاي- تا اناسىنىڭ قارنىنا كىرۋ—سۇيگەنىنە قاۋىشادى.

86. انار—دۇنيە-مۇلىك، كەيدە ايەلدى، كەيدە بالا-شاعانى بىلدىرەدى. جاڭا پىسكەن انار بولسا—تۇرمىسقا شىق- پاعان قىزدىڭ بەلگىسى. ءدامى، ءيىسى جامان انار كورۋ— ادەپسىز ايەلدىڭ بەلگىسى. قىشقىل ءدامدى انار—حارام مالدى بىلدىرەدى.
87. انەكدوت. ءسىز انەكدوت ايتىپ جۇرگەن ءتۇس—ءسىزدىڭ ءومى- ءرىڭىزدىڭ قوڭىرقاي تۇستەرى كوپتىگىن بىلدىرەدى. ەگەر جاس قىز انەكدوت تىڭداپ جۇرسە—ول قىزىق ىزدەپ جۇرگەن توپقا تاپ بولادى.
88. انت ءىشۋ: تۇسىندە انت ءىشۋ نەمەسە انت بەرۋ سالتاناتىندا جۇرگەنىن كورسە—ءبىر زالىمنىڭ ءسىزدى رەنجىتەتىنىن جانە قيىنشىلىقتى بىلدىرەدى.
89. انتەننا—ۇزاقتان كەلگەن حابار. ۇيىڭىزگە انتەننا ور- ناتۋ—ۇزاقتاعى دوسىڭىزدان حابار الۋ نەمەسە كۇتكەن ءىسىڭىز ورىندالادى. كەي كەزدە انتەننا جەك كورەتىن ادام- مەن كەزدەسەتىنىڭىزدى دە بىلدىرەدى.
90. اڭ اۋلاۋ: تۇسىندە اڭ اۋلاسا، داۋلەتتى بولادى. تۇسىندە كيىك، تاۋ ەشكىسىن، قويان جانە زەبر كورگەن ادام مول داۋلەتكە بولەنەدى. تازىمەن اڭ اۋلاپ جۇرگەنىن كورسە، سەنىمدىلىككە جەتىپ، داڭققا يە بولادى. تەڭىزدە قارماقپەن تازا بالىق اۋلاعانىن كورسە—ادالدىقپەن تابىلعان تابىس. ەگەر ايەل ادام اڭ اۋلاسا، اكەسى مەن كۇيەۋىنىڭ مالىن قورعايتىنىن بىلدىرەدى. تازى يتتەر- ءدىڭ قالاعا كىرۋى—جۇمىسسىزدىقتى بىلدىرەدى. ارىستان، قابىلان سياقتى اڭداردى اۋلاۋ—دۇشپاندارىڭىزدى جەڭىپ، ءىسىڭىزدىڭ وڭعا باساتىنىنا جورىلادى.
91. اپيىن—جاقسىلىققا جورىلمايدى. اپيىن ءىشىپ، شالقايىپ جاتقانىن كورسە، ءولىمى جاقىن ەكەنىن ءبىل- دىرەدى. اپيىن ىستەۋ ءۇشىن ءونىمىن جيناپ جۇرگەن ادام وزگەدەن جاماندىق كورەدى. ەگىندىكتە اپيىن تالشى- عىن جيناپ جۇرگەنىن كورسە، وكىنىشكە سوقتىرادى. اپيىن تالشىعىن قايناتۋ—جامان ادامدارمەن تا- نىسادى.
92. اپپاق قارلى قىس—كوڭىلدىڭ اقتىعىن بىلدىرەدى.
93. ارا كورسەڭ—ءقاۋىپتى ادامعا كەز بولاسىڭ.

 

 

94. ارا. قول ارامەن ارالاۋ—الدا ءسىزدى كوپ ءىس پەن شاتتىققا تولى وتباسىلىق ءومىر كۇتىپ تۇر. ۇلكەن ارا كورسەڭىز—ءسىز ۇلكەن قىزمەتتە بولىپ، ەلەۋلى ادامعا اينالاسىز.
95. ارال كورسەڭ—مولانىڭ بەلگىسى.
96. ارالاستىرۋ: تۇسىندە ەكى نارسەنى بىر-بىرىنە قوسىپ ارا- لاستىرۋ—كۇماندى، كۇدىكتى ىستەردى بىلدىرەدى.
97. ارقا. ەگەر جالاڭاش ارقانى كورسەڭىز—سەنىمىڭىزدى نەمەسە كۇشىڭىزدى جوعالتاسىز. مۇنداي تۇستەن كەيىن بىرەۋگە اقىل ايتۋعا بولماسا اقشا بەرۋگە بولمايدى. ەگەر بوتەن ادام سىزگە ارقاسىن بەرىپ كەتىپ بارا جاتسا— جۇمىس ورنىڭىزدا بىرەۋدىڭ قىزعانىشىن تۋدىرىپ جۇرگەنىڭىزدى سەزدىرەدى. ءوز ارقاڭىزدى كورسەڭىز—ول ءسىزدىڭ كەز كەلگەن ورتادا ابىرويسىز ەكەنىڭىزدەن حابار- دار ەتەدى.
98. ارقان كورسەڭ—قيىنشىلىق.
99. ارپا كورسەڭ—بايلىق قازىنا.
100. ارپا، بيداي—ازىق-تۇلىككە ارزانشىلىق بولادى.
101. ارىق سيىر—قىمباتشىلىق.
102. ارىق سيىر كورسە—ەلدە اشارشىلىق بولادى.
103. ارىستان كورسەڭ—ماڭىزدى ءبىر قوناق كەلۋى مۇمكىن.
104. اس ءۇيدى كورسەڭ—مولشىلىق نىشانى.
105. اسقاباق جەسەڭ—ءىشىڭ اشيدى، وكىنەسىڭ.
106. اسپانداعى وت—باستىقتىڭ اۋىساتىنىن بىلدىرەدى.
107. اسپاننان جاۋعان بۇرشاق—وكىنىشتىڭ بەلگىسى.
108. اسحانا پىشاعىن كورسەڭ—ۇيدە ۇرىس-جانجال شىعادى.
109. اسىل تاستى ساقينا—تابىس اكەلەر.
110. ات كورسە—قۇرمەت، سالتانات بولادى. بيە كورسە—قۇر- مەتتى، ىزگى قاتىنعا كەزدەسپەك.
111. اتقا ءمىنۋ—ارمان-تىلەگى ورىندالادى، بايلىعى ارتا- دى.
112. اتقا ءمىنىپ، كوكپار تارتسا—ءتاۋىر قىزمەتتىڭ تىزگىنىن ۇستايدى.
113. اۋزىنان ءھار نارسەنى شىعار كورسە—سوزگە دەپ جورىلا- دى، اۋىزعا كىرسە—رىزىعى مولايادى.
114. اۋزىڭنان سۋ توكسەڭ—بىرەۋدى رەنجىتەسىڭ.
115. اۋلا كىر-قوقىستى بولسا—تابىسقا كەنەلەسىڭ.
116. اۋلا تازا بولسا—قۋانىش.
117. اۋرۋحانا كورسەڭ—ۇنامسىز نارسە جوعالادى.

 

 

118. اۋرۋحانادا جاتساڭ—جاردەم كەلەدى.
119. اۋىرا قالساڭ—كەرىسىنشە، دەنساۋلىعىڭ جاقسارادى.
120. اشتىق. تۇسىڭىزدە قارنىڭىز اشسا—جاقسى ەمەس. ءۇيى- ڭىزدە دە، تۇزدە دە جانىڭىز جاي تاپپايدى، ال قوس عا- شىق باس قوسسا—ولاردىڭ وتاۋى بەرىك بولمايدى.
121. اشىق اسپان—كوڭىلدىڭ كوتەرىلۋى.
122. اشىق تەرەزە كورسەڭ—وكىنىش نىشانى.
123. اشىتقى كورسە—اقشاعا كەنەلەدى.
124. اششى جەمىس كورۋ—قايعى، كۇيىنىش.
125. ايۋ—اقىماق دۇشمان بولادى.
126. ايۋدى كورسە—كولدەنەڭ ولجاعا كەزىگەدى.
127. اياعى كىر بوپ جۇرسە—مۇڭايادى.
128. اياعىڭ جالاڭاش قالسا—جاقىنىڭدى جوعالتۋىڭ ءمۇم- كىن.
129. اياز بەن سۋىق—ءبارىنىڭ ءتۇبى جاقسىلىق بولادى.
130. اياق كورۋ—مال بولادى ءھام ماعيشات تىرشىلىگى.
131. اياق. قىز ءوزىنىڭ ادەمى ءارى تازا اياعىن كورسە—باقىتتى بولاشاق پەن سەنىمدى دوستار. ەگەر ءۇش نەمەسە ودان كوپ اياق كورسە—ءسىزدىڭ جوسپارىڭىزدىڭ تىم كولەمدىلىگىن جانە ونىڭ ءبارى ءساتتى بولا بەرمەيتىنىن حابارلايدى. ەگەر بويجەتكەن تۇك باسقان اياقتى كورسە—ول ءوز كۇيەۋىنىڭ قوجاسى بولماق.
132. اياقسىز قالساڭ—ءىسىڭ تابىستى بولادى.
133. اياقتىڭ سەمىپ قالۋى—ساياحاتقا شىعۋدىڭ بەلگىسىن تا- نىتادى.
134. ءادىلقازى. ءادىلقازى القاسىندا جۇرگەنىڭىز تۇسىڭىزگە ەنگەن بولسا، بۇل ومىردە كوپ نارسەگە كوڭىلىڭىز تولماي جۇرگەنىن بىلدىرەدى.
135. ايەل ادام ەكى جىگىتپەن ۇيىقتاسا—نەكەسى ءتيىمدى بولا- دى.
136. ايەل بوسانىپ جۇرسە—باقىت، جاقسىلىق.
137. ايەل ەركەكپەن سۇيىسسە—دەنساۋلىق بەلگىسى.
138. ايەل كورسەڭ—ساتتىلىك بەلگىسى.
139. ايەل قاربىز جەپ جۇرسە—بالا كوتەرەدى.
140. ايەل ءوزىن ساقالدى كۇيدە كورسە—كۇتكەن نارسەسىن الادى.
141. ايەل كەبىسى—ءسال-پال قورقىنىش.
142. ايەل تۇسىندە كۇيەۋىن ۇرىپ جۇرسە—كىرىس كەلەدى.
143. ايەلدەر تۇسىندە كىر جايسا—ۇتىم بولادى.

 

 

144. ايەلدەردىڭ باس قوسقان ورتاسى—ارتىنا وسەك-اياڭ ەرۋ.
145. ايەلدىڭ تۇسىندە سىمباتتى ەر ادام كىرسە—قۇرمەتكە يە بولادى.
146. اينەك كورسەڭ—قورقاسىڭ.
147. الگى ادام تۇسىندە بىرەۋدى ۇرسا—دۇشپانىنا باندە بو- لار، ەگەردە ولتىرسە—مۇراتىنا جەتەر.
148. الگى ادام ۇستىنە جاقسى كيىمدەر كيسە، بۇل—ءھام مارتەبە. كوڭىلى حوش ۋاقىت بولعانداي ءبىر ءىس بولسا كەرەك دەر.
149. ءاميان. ەگەر تۇسىڭىزدە اقشا تولى ءاميان كورسەڭىز— جانىڭىز تىنىش، باقىتتى ءومىر سۇرەسىز.
150. ءامىر بەرۋ: يبن ءسيريننىڭ كوزقاراسى بويىنشا، ءتۇسىن- دە ءامىر بەرۋ—قايىر مەن تابىستى، نان كەس دەپ ءامىر بەرگەنىن كورۋ—قىزعانشاقتىقتى، ءبىر ادامنان نان دايىندا دەگەن ءامىر الۋ—ول ادامنىڭ جولى بولاتى- نىن بىلدىرەدى. بىرەۋدەن بيداي سات دەگەن ءامىر الۋ ادام رىزىق الاتىنىن، تۇر دەگەن ءامىر الۋ—ۇيلەنۋدى، تۇ- رىپ جۋىن دەگەن ءامىر العانىن كورۋ—تاۋبە ەتۋ كەرەك- تىگىن بىلدىرەدى.
151. ءارتىس. تۇسىڭىزدە ءارتىس كورسەڭىز—ءلاززات پەن شاتتىققا باستاماق. ال ەگەر ءوزىڭىزدى ءارتىس رولىندە كورسەڭىز— جاقىن كۇندەرى كۇن كورۋ ءۇشىن ۇلكەن كۇش جۇمساۋعا تۋرا كەلەدى. ءبىراق قوبالجىماڭىز، ەتكەن ەڭبەگىڭىزدىڭ جەمىسى دە وراسان بولماق.
152. اتەش، تاڭەرتەڭگى اتەش داۋىسىن ەستۋ—جاقسى بەلگى. ەگەر ءسىز جالعىز باستى بولساڭىز، بۇل ءتۇس ەرتە تۇرمىس قۇرۋدى جانە باقۋاتتى ءۇيدى بىلدىرەدى.
153. اتەشتەر توبەلەسىپ جاتسا—ءسىز وتباسىڭىزدى جانجال- داسىپ، تاستاپ كەتەسىز.
154. اتەشتىڭ تۇندە ايقايلاۋى—قايعى اكەلەدى.
155. اۋەلى قايسى ادام تۇسىندە اتقا ءمىنىپ جۇرسە، سول اتتان جىعىلماي، ءوزى ءتۇسىپ تۇرسا—جاقسى بولادى، ات مۇرات دەر. سول ادام مۇراتىنا جەتەدى دەپ ايتادى. باعاناعى اتتان جىعىلىپ كەتسە—جاقسى ەمەس دەر، ازىراق قاتەر بولسا—كەرەك دەر.
156. اشەكەي بۇيىم. ەگەر ايەل اشەكەي بۇيىمدى سىيلىق الىپ جاتسا—ونى سۇيىكتى كۇيەۋ، كەرەمەت ءۇي-جاي كۇتىپ تۇر.
157. باعالى زاتتار تاۋىپ الساڭ—ىسىڭدە ساتتىلىك مولايار.

 

 

158. بازار:  تۇستە   بازار   كورسەڭىز—مەشىتكە    جورىلا- دى. كەيبىر ءتۇس جورۋشىلار تۇستە بازاردى كورۋدى— دۇنيە-مۇلىك دەپ جورىعان. سوندىقتان ۇلكەن بازار كورسە—ونىڭ جالپى جاعدايى جاقسارىپ، دۇنيەسى كوپ بولادى. ال تاعى ءبىر باسقا ءتۇس جورۋشىلار تۇستە با- زاردى كورۋدى—قايعىنى، قيىنشىلىقتى بىلدىرەدى دەپ جورىعان. كىتاپ   بازارىن   كورسە—تۋرا   جول- مەن ءجۇرىپ، تاۋبە ەتەدى جانە جاماندىقپەن كۇرەسۋ كەرەكتىگىن بىلدىرەدى. دارى-دارمەك بازارىن كورسە— قۋانىش. ماتا بازارى—ار-نامىس، بيلىك. قارۋ-جاراق بازارى—قۋانىشقا، پەرزەنتكە جورىلادى. ءجۇن سا- تىلاتىن بازار—ريزىق پەن پايدا. بالىق ساتىلاتىن بازار—ادال تابىس، تۋعان-تۋىستارىمەن باس قوسادى. بازاردا ەشتەڭە ساتىلماي بوس تۇرعانىن كورسە— قۇلشىلىعىنداعى كەمشىلىكتى، ءدىني امىرلەردى ورىن- داماي جۇرگەنىن بىلدىرەدى. ەگەر بازاردا بارلىق نارسە تولىپ تۇرعانىن كورسە—ءتۇس كورگەن ادامنىڭ سەنىمىنىڭ كۇشتىلىگىن، ءاربىر ءىسىن يسلامنىڭ شارتتارىنا لايىق تۇردە شەشەتىنىن، اللانىڭ شىنايى ق ۇلى ەكەندىگىن بىلدىرەدى. بازاردا كەدەي ادامدى كورىپ، ونى قاسىنا شاقىرىپ، وعان قاجەتتى زاتىن ساتىپ الىپ سىيعا تارتسا—جانى جۇماقتا بولاتىنىنا   جورىلادى. اتقا ءمىنىپ بازاردان وتسە—مۇراتىنا جەتەدى. بازار- دىڭ ورتاسىندا ناماز وقىعانىن كورسە—ۇيلەنگەن بولسا، پەرزەنتتى بولادى، بويداق بولسا—ۇيلەنەتىنىن بىلدىرەدى. بازارعا بارىپ بوس قايتقانىن كورسە—ءۇمىت ەتكەن نارسەسى ورىندالمايدى.
159. بايقۇس: ۇرعاشى   بايقۇس—قايىرسىز،   ساتقىن   ادام.

بايقۇستىڭ باقىراۋى—قيىنشىلىق پەن ءولىمنىڭ بەلگىسى. بايقۇستى ءولتىرۋ—دۇشپانىن جەڭۋ، بايقۇستى تورعا قاماۋ—ءقاۋىپتىڭ بەلگىسى، بايقۇستى ۇيىندە كورۋ— سول ۇيدەن بىرەۋ اۋىر ناۋقاستانادى.

160. بايلانۋ: تۇسىندە ەكى قولىنىڭ بىر-بىرىنە بايلانىپ قالعانىن كورۋ—السىزدىكتىڭ بەلگىسى. قولىنىڭ جىپپەن ءبىر جەرگە بايلاۋلى ەكەنىن كورۋ—جاقسى ەمەس. تۇسىندە قولى نەمەسە اياعىنىڭ ءبىر جەرگە بايلانعانىن كورگەن ادام وزدىگىنەن جۇمىسىن تاستايدى نەمەسە ءوز ەركىمەن ەركىندىگىن شەكتەيدى.

 

161. بايلاۋ: تۇسىندە ءبىر نارسەنى بايلاۋ—جاقسى ەمەس. ادامدى بايلاۋ، ءسىزدى كورە المايتىن ادامداردىڭ كوبەيەتىنىنە، ءبىراق سىزگە جاماندىق ىستەي المايتىنى- نا جورىلادى. جانۋاردى بايلاساڭىز—اقشا تابۋ ءۇشىن جۇمساعان كۇشتىڭ بارلىعى بوسقا كەتەدى. يت بايلاۋ— قانداي دا ءبىر ءىس ءۇشىن قۋانىپ، ارتىنان رەنجيتىنىڭىزدى بىلدىرەدى. دۇشپانىڭىزدى بايلاساڭىز—ارام جولمەن كوپ اقشا تاباسىز. كەيبىر ءتۇس جورۋشىلار ادام ەركىن بولعانى ءۇشىن ونى ەركىندىگىنەن ايىرۋ جاقسىلىقتىڭ نىشانى ەمەس، ءبىراق جان-جانۋارلاردى بايلاۋ قايىر- لى ءىس دەپ بىلەدى.
162. بايلىق: تۇستە بايلىققا كەنەلۋ—قۋانۋ، رىزىققا بولەنۋ، مولشىلىق.
163. باقا—وقىس، وڭاي ولجا.
164. باقشا: تۇسىندە باقشانى رەتتەپ ءجۇرۋ—ۇزاق ءومىر. جەمىس اعاشتارى مەن گۇلدەرمەن بەزەندىرىلگەن باق- شانى كورۋ—بويداقتار ءۇشىن قايىرلى بولادى، ول—ۇيلەنۋدىڭ بەلگىسى. ءوز ءۇيىنىڭ باقشاسىن كورۋ— سەنىمدىلىك، ءارى تازالىق جانە مال. باقشادان گۇل جيناۋ—ىستەپ جۇرگەن ىسىڭىزگە جاردەم بەرىلمەيدى. باقشاعا اعاش وتىرعىزۋ—باقىتتى ءومىر ءسۇرۋ. باقشانى سۋعارۋ—قيىنشىلىقتان قۇتىلۋ. باقشادا جەر اۋدارۋ، قۋراعان باقشا كورۋ—ىستەگەن كۇناسى ءۇشىن تۇتقىندالۋدى بىلدىرەدى.
165. باقشانىڭ دۋالى: تۇسىندە باقشانىڭ اينالاسىنىڭ دۋالمەن قورشالعانىن كورۋ—ىستەگەن ىستەرىڭىزدىڭ ورىن- دى ەكەنىن، ەڭبەگىڭىز رەتتى بولاتىنىن بىلدىرەدى.
166. باقىر اقشا—دۇشپاننىڭ داتتاۋ ءسوزى.
167. بال—كوبىنەسە جاقسىلىقتى بىلدىرەدى. نانعا بال جاعىپ جەۋ—قيىندىقسىز مول تابىسقا جەتۋ. بال جالاۋ— ۇيلەنۋ. بال جيناۋ—جاڭا تابىستى ءىس. بال ساتۋ— قايعىلى حابار. بال ساتىپ الۋ—جاقسى نيەتىڭىزدىڭ سا- ۋابىن الاسىز. بالدى بىرەۋگە بەرۋ—زياندى ءىس. ءدىندار ادام بال كورسە—يگى ىسپەن دارەجەسى جوعارىلايدى.
168. بال اراسى: بال اراسىن كورۋدىڭ ءارتۇرلى جورۋلارى بار. بال اراسى تابىس پەن بەرەكەتتى نەمەسە پايدالى ءارى ادامداردى جاقسى ىستەرىمەن قۋانتاتىن كىسىنى ءبىلدى- رەدى. ارانىڭ شاعىپ العانىن كورۋ—قيىنشىلىقپەن

 

 

مال تابۋ. بال اراسىن ولتىرگەنىن كورۋ—مالىنا زيان تيەدى.

169. بال اراسىن قۋىپ جۇرسە—پايداعا جولىعادى.
170. بال قۇرتى—كاسىپ ەتۋشى، بىلىمىنەن پايداسى بار كىسى بو- لار.
171. بالا: بالا جوعالتقان ايەلدى كورۋ—كوتەرىڭكى كوڭىل- كۇي. قىز تۋىلۋ—جوقشىلىقتان قۇتىلۋ. ۇل تۋىلۋ— اۋرۋ مەن قايعىدان ارىلادى. بالامەن ويناعانىن كورسە—جاقسى حابار ەستيدى. ءوزىنىڭ بالا بولعانىن كور- سە—ۇزاق ءومىر سۇرەدى. مەكتەپتە بالالارمەن بىرگە ويناۋ نەمەسە ولارمەن ساياحاتقا شىعۋ—وتباسى مۇشەلەرىنىڭ جاقسىلىعىن كورەدى. تاستاندى بالانى ۇيگە ەرتىپ كە- لۋ—ول ۇيگە بەرەكە كەلەدى. جەتىمدەر ۇيىنەن بالا الۋ— دارەجەسى كوتەرىلەدى.
172. بالاعاتتاۋ: تۇسىندە بىرەۋدىڭ بالاعاتتاعانىن كورسە— سول ادامنىڭ كەسىرى تيەدى.
173. بالالار ارباسى. بالالار ارباسىن كورسەڭىز—ءسىزدىڭ جا- قىن تۋىسىڭىز سىزگە ۇلكەن سىيلىقتار سىيلاماق.
174. بالالاردى كورسەڭ—ءىسىڭ تابىستى بولار.
175. بالانى سۇيسەڭ—قۋاناسىڭ.
176. بالانى ءتۇسىرىپ الۋ—قيىنشىلىقتان قۇتىلۋ.
177. بالانىڭ ماشيناسى: تۇسىندە بالانىڭ ماشيناسىن كورۋ—ساپارعا شىعۋدىڭ بەلگىسى. بالانىڭ ماشيناسىن الىپ ۇيىنە اكەلگەنىن كورۋ—ساپارعا شىعۋ ءۇشىن دايىن- دالىپ جۇرگەنىن، بالانىڭ ماشيناسىنىڭ بوس بولعانىن كورۋ—ۇيلەنگەن بولسا، بالالى بولاتىنىن، بويداق بول- سا، ۇيلەنەتىنىن بىلدىرەدى.
178. بالعا: تۇسىندە بالعا العانىن  كورگەن  ادام  بەرەكەت- كە كەنەلەدى. بالعا ساتسا—ءبىر  زاتى  جوعالادى،  ال بالعا ساتىپ السا—باقىتتى بولادى. بالعامەن شەگە قاعۋ—قۋانىشتى حابار ەستۋ. بالعامەن ءبىر نارسەنى سىندىرۋ—ويىن-ساۋىقتىڭ،   كوتەرىڭكى   كوڭىل-كۇي- ءدىڭ بەلگىسى. بالعانىڭ داۋسىن ەستۋ—ءبىر جەرگە شا- قىرىلاتىنىنىڭ نىشانى. ءبىر ادامدى بالعامەن ۇرسا—مارتەبەلى ادامنىڭ كومەگى تيەدى. شەگە قاعىپ جاتىپ، قولىن ۇرىپ السا—اينالاداعى ادامداردان سوگىس ەستيدى. بالعامەن جۇمىس ىستەپ جاتىپ، بالعانىڭ باسى  شىعىپ  كەتسە—جۇمىسىنان  شىعادى،  ساۋداگەر

 

بولسا، شىعىنعا باتادى، ۇيلەنگەن  بولسا،  اجىراسا- دى.

179. بالدىز: تۇسىڭىزدە بالدىزىڭىزدى كورسەڭىز—سىزگە جا- قىن جۇرگەن ادامعا جاردەم بەرە المايتىندىعىڭىز- دى نەمەسە وتباسىنا ءسىزدىڭ اسەرىڭىزدەن تۇسىنىسپەۋشىلىك شىعاتىنىنا جورىلادى.
180. بالكون—ءقاۋىپتى جوعارىلاۋ. ەگەر قوس عاشىق ءبىر- بىرىمەن بالكوندا قوشتاسىپ تۇرسا—ولار ۇزاق ۋاقىتقا، كەيدە ءتىپتى ماڭگىلىككە قوش ايتىسۋى مۇمكىن. جالپى بالكون—شالعايداعى دوستارىڭىزدان جاعىمسىز حابار الۋىڭىز مۇمكىن.
181. بالمۇزداق كورسەڭ—ساتسىزدىككە تاپ بولۋىڭ مۇمكىن؛
182. بالمۇزداق: تۇسىندە بالمۇزداق جەۋ—جۇمىسىڭىزدىڭ ءبىراز ۋاقىت توقتايتىنىن بىلدىرەدى. بالمۇزداق ىستەپ جاتقانىڭىزدى كورۋ—بىرگە جۇمىس ىستەيتىن جورا- جولداستارىڭىزبەن ىمىراعا كەلۋ كەرەكتىگىن ويلاپ جۇرگەنىڭىزدىڭ بەلگىسى.
183. بالتا: بالتامەن اعاش كەسۋ—عاشىقتىقتىڭ تۇزاعىنا ءتۇسۋ جانە ىستەلگەن قاتەلىگى ءۇشىن كەشىرىم سۇراۋ. سابى جوق بالتا بولسا، وتباسىنداعى كوڭىلسىزدىك. بالتا نە- مەسە شاباتىن قۇرالدارمەن وتىن شابۋ، تاقتايدى جونۋ—ۇيلەنگەندەر ءۇشىن باقىتتى بولۋدىڭ  بەلگىسى، ال بويداقتار ءۇشىن ۇيلەنۋدى بىلدىرەدى. بالتامەن ادام ءولتىرۋ—ايەل بالاسى ءۇشىن جۇكتىلىك، ال ەر ادام ءۇشىن تابىس پەن جەتىستىك. جابايى اڭدى بالتامەن ۇرىپ ءولتى- رۋ—دۇشپانىن جەڭۋ. بالتا كورۋ—جۇمىستان شىعارى- لادى، بالتانى قايراۋ—ۇرىس-كەرىس.
184. بالۋان كورۋ—كۇش-قۋاتىڭىز ارتادى. كۇرەسشى، بوكس- شى كورۋ—ومىردەگى كۇرەستىڭ قيىنشىلىعى.
185. بالشىق: اق جانە جاسىل بالشىق—ناۋقاستانۋ، قىزىل بالشىق—ويىن، قارا بالشىق—قايعى-مۇڭ. بال- شىقتىڭ ىشىندە نەمەسە باتپاقتا ءجۇرۋ—قايعى مەن قاسىرەت. بالشىققا كومىلىپ، ءبىراق تۇنشىقپاعانىن كورسە—باسىنا كەلگەن بالەكەتتەن قۇتىلا الماي- دى. بالشىقتان شىققانىن كورسە—بالەدەن وڭاي قۇ- تىلادى. پىسكەن بالشىق كورۋ—ادامداردى بىر-بىرىمەن ۇرىستىرۋ. پىسپەگەن بالشىق جەگەنىن كورسە—بالاسى مەن وتباسى ءۇشىن مال جينايدى. ءۇيىن بالشىقپەن

 

 

سىلاسا—قيىنشىلىق بولادى. بالشىقتىڭ ىشىندە جۇرگەنىن كورسە—ناۋقاس بولسا، ناۋقاسى ۇزاققا سوزى- لادى. بالشىق ىستەپ، ودان كىرپىش يلەگەنىن كورسە، جاق- سىلىققا جورىلمايدى. كەيبىر ءتۇس جورۋشىلاردىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، تۇستە بالشىق يلەۋ—ۇرىس-كەرىستىڭ جانە دۇشپاندىقتىڭ بەلگىسى.

186. بالىعى بار كول—جايسىز حابار.
187. بالىق—قاتىندار بولىپ جورىلادى، سانى ءمالىم ءمول- شەردە بولسا، ەگەر دە كوپ بولسا، عانيمات بولادى.
188. بالىق جەسەڭ—قاناعاتسىزدىققا كەزىگەسىڭ.
189. بالىق ءىرى، كوپ بولسا، ول—مول بايلىق، مال بولادى.
190. بالىق: لاي سۋدان بالىق اۋلاۋ جاقسىلىق ەمەس. تازا سۋدان بالىق اۋلاپ جۇرگەن ادام قۋانىشتى حابار ەستيدى. ۇلكەن بالىق اۋلاۋ—پايدا مەن جاقسىلىقتىڭ بەلگىسى، كىشكەنتاي بالىق اۋلاۋ—پايداكۇنەمدىك. سازان بالىق ۇستاسا—ۇيلەنەدى نەمەسە جاقسىلىق بولادى. ءتىرى بالىقتى اۋلاپ، ونى جەپ جاتقانىن كورسە—كوپ تابىسقا كەنەلەدى. ءتىرى بالىقتى جەسە—ول ادام مال-مۇلىككە يە بولادى. تۇزدى بالىق—قايىر جانە مال-مۇلىك. ۇلكەن  بالىق  قازىنا  مەن  بايلىق، ال كىشكەنتايلارى قايعى مەن مۇڭ. قاسىنداعى ءتاتتى تاماقتى جەمەي قاسىنداعى ساسىق بالىقتى جەسە، ادال ايەلىن تاستاپ، زينا ىستەيتىنىنە جورىلادى. تەڭىزدە ولگەن بالىقتى كورسە—ارمانى ورىندالمايدى. بالىقتاردىڭ ءتاتتى سۋدان تەڭىزگە جانە تەڭىزدەن ءتاتتى سۋعا وتكەنىن كورۋ—حالىق پەن ۇكىمەت اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىكتى بىلدىرەدى. كەپتىرىلگەن بالىق كورسە— قيىنشىلىق بولعاندا جاردەم الاتىنىن بىلدىرەدى. اسپاننان جەرگە بالىق تۇسكەنىن   كورۋ—ۋاقىتى- نىڭ قۋانىشتى وتەتىنىنە، بالىقتى تۇزداۋ—جۇرەك اۋرۋىنا، بالىقتى قۋىرۋ—قايعىنى بىلدىرەدى. بالىقتىڭ قىلشىعىن تەرۋ—كەيبىر ادامداردىڭ ءسىزدى الداماقشى بولعانىنا، ءبىراق جۇزەگە اسىرا المايتى- نىنا جورىلادى.
191. بالىقشى—ۇلكەن تابىستىڭ   بەلگىسى.   بالىقشىنىڭ

تەڭىزدە جۇرگەنىن كورۋ وتباسىندا بولاتىن قيىنشى- لىقتى بىلدىرەدى. بالىقشىلاردىڭ ايعايلاپ ءجۇرۋى— ءۇمىت ەتكەن نارسەلەردىڭ ورىندالمايتىنىنا جورىلادى.

 

بالىقشىنىڭ سۋعا تۇنشىعۋى—جاقىن ارادا ءقاۋىپتىڭ بولاتىنىن بىلدىرەدى.

192. بانك كورسە—شىعىن بولادى.
193. بال اراسىن قۋىپ جۇرگەن كىسى وڭىندە ءبىر پايداعا جولىعادى.
194. باسىنان قۇس اينالىپ ۇشقان كىسى باقىتتى بولادى.
195. باتىپ بارا جاتقان كۇندى كورسەڭىز—كوڭىلسىز كۇندەرگە تاپ بولاسىز.
196. بارابان—قايعى-مۇڭنىڭ بەلگىسى. بارابان كەيدە ءۇي- لەنۋدى، كەيدە جوعالعان ادامنىڭ ورالۋىن بىلدىرەدى. بارابان تارتۋ—ەر ادامدار ءۇشىن قيىنشىلىقتىڭ، ايەلدەر ءۇشىن جاقسىلىقتىڭ بەلگىسى. ءوزىنىڭ بارابان تارتقانىن كورۋ—تانىمال بولادى، ىستەگەن ءىسى جاقسى بولسا، جاقسىلىق جاعىنان، جامان بولسا، جاماندىق جاعىنان اتى شىعادى. ءبىر ايەلدىڭ بارابان تارتىپ وتىرعانىن كورۋ—ونىڭ اتىنىڭ جان-جاققا تارا- تىلاتىنىن بىلدىرەدى. جاس جىگىتتىڭ بارابان تار- تىپ وتىرعانىن كورۋ—دۇشپانىنان حابار الاتى- نىن، قاريا ادامنىڭ بارابان تارتقانى ونىڭ ءومىر جاسى ۇزاق بولاتىنىن بىلدىرەدى. ايەلدىڭ تارتقان بارابانىنىڭ داۋسىن ەستۋ—قۋانىشتى، جىگىتتىڭ تارتقان بارابانىنىڭ داۋسىن ەستۋ—دۇشپانىنىڭ جاقىن ەكەنىن بىلدىرەدى.
197. بارقىت: تۇسىڭىزدە بارقىت نەمەسە جىبەك العانىڭىزدى كورۋ—جاقسى ءبىر جۇمىسقا تۇرۋ. بارقىت كيىم كيۋ— قىزمەتىنىڭ جوعارىلايتىنىن بىلدىرەدى. ايەلىڭىزگە بارقىتتان تىگىلگەن ءبىر كويلەك بەرۋ—وتباسىڭىزداعى باقىتتىڭ بەلگىسى.
198. بارىس كورسەڭ—دوسىڭا جولىعاسىڭ.
199. باس كيىم—باسشىلىق پەن ۇيلەنۋدىڭ بەلگىسى. بىرەۋدىڭ سىزگە باس كيىم بەرۋى—جولاۋشىلىق پەن ۇزاق ساپاردى بىلدىرەدى. باس كيىم كيۋ—ابىرويىنىڭ وسەتىندىگىن ءبىل- دىرەدى. قىز باسىنا تاقيا كيىپ جۇرسە، جۋىق ارادا تۇر- مىسقا شىعادى. جۇكتى ايەل كورسە، ۇل بالا بوسانادى.
200. باس مايلاماق، زەنناتتىق، جۇزىنە اق جاقپاق، قايعى، جۇپار كورمەك، جۇزىنە سۇرتسە، ىزگى ماقتانىش بولماق.
201. باس. ەگەر ءسىزدىڭ تۇسىڭىزگە ەنگەن ادام باسىنىڭ فورما- سى ادەمى بولسا—ءسىز جاقسى ادامدارمەن تانىس بولا-

 

 

تىنىڭىزدى، ءارى ولاردىڭ ماڭىزدى ىستەرىڭىزگە قول ۇشىن بەرەتىنىن حابارلايدى. ەگەر تۇسىڭىزدە ەكى نەمەسە ودان دا كوپ باس كورسەڭىز—ومىرىڭىزدە تەز ارادا ۇلكەن جەتىستىك بولادى، سونداي-اق ءبىر قاتەر بار. ءبىراق ونىڭ سونشالىقتى ماڭىزى جوق. تىم ۇلكەن باس—ومىرىڭىزدە جاماندىقتان گورى جاقسىلىقتار باسىم بولاتىنىن حا- بارلايدى. باسىڭىزدى جۋساڭىز—اتاقتى ادامدارمەن كەزدەسىپ، ولاردىڭ اقىلىن تىڭدايسىز.

202. باس—مال-مۇلىكتىڭ، قازىنانىڭ بەلگىسى. باس ۇلكەن بول- سا، بەدەلى ارتادى، ال كىشكەنتاي بولسا، كەمشىلىگىنىڭ با- رىن بىلدىرەدى. كىمدە-كىم باسىنىڭ ارىستاننىڭ باسىنا اينالعانىن كورسە—مال-مۇلىككە يە بولادى. ەگەر يت، ەسەك، اتتىڭ باسىنا اينالعانىن كورسە—قيىنشىلىق بولادى. تۇسىندە باسىنىڭ ءيىلىپ تۇرعانىن كورسە—ول ادام ىستەگەن ءىسى ءۇشىن وكىنەدى. باسىنىڭ شابىلعانىن جانە قايتىپ ورنىنا قويىلعانىن كورسە—ومىردەگى كۇرەستە جەڭىسكە جەتەدى. باسىندا جارا كورسە—اۋرۋدىڭ، بىرەۋدىڭ باسىن جارۋ، رەنجۋدىڭ، شاشىن الۋ—تابىستى بىلدىرەدى. قولىندا كەسىلگەن باس بار بولسا—بەدەلدى ادامنان جاردەم الادى. موينىنان باسىنىڭ ۇزىلگەنىن كورۋ—ەگەر باي ادام بولسا، بايي تۇسەدى، قىزمەتكەر بول- سا، ايلىعى مەن تابىسى كوبەيەدى، قارىزدارى بولسا، قۇ- تىلادى، قيىنشىلىق كورىپ جۇرسە، قۋانادى. ەگەر ءوز باسىن كولەڭكەدە نەمەسە اينادا كورسە—مال-مۇلىك پەن داۋلەتكە جورىلادى. ولىكتىڭ باسىن نەمەسە سۇيەكتەرىنىڭ ءبىر بولىگىن كورۋ—ۇلكەن بەدەلدى ادامنان جاردەم الادى. ءوزىنىڭ باسىنان باسقا تاعى ءبىر باستىڭ بولعانىن كورۋ— بەس ءتۇرلى جورىلادى: ۇزاق ءومىر، جۇمىسىنىڭ جەڭىلدەۋى، جاقسى ناتيجە، ءبىر كاسىپورىنعا مۇشە بولۋ، ۇلكەندەرگە جاقىنبولادى.تۇسىندەباسىنىڭۇلكەيگەنىنكورسە—اتاق پەن داڭقتى، ال كىشىرەيگەنىن كورسە—كەرىسىنشە بولاتى- نىن بىلدىرەدى. مالدىڭ باسى—مولشىلىقتى بىلدىرەدى. ەتى جەلىنبەيتىن مالدىڭ باسىن كورۋ—جاقسىلىقتىڭ بەلگىسى ەمەس. باسىڭىزدىڭ قاتتى ىسىگەنىن كورۋ—ابى- رويىڭىزدىڭ وسەتىندىگىن، دۇنيە-مۇلىكتى بىلدىرەدى.
203. باققا كىرىپ، ونى ارالاۋ—جاقسىلىقتىڭ بەلگىسى.
204. باسپالداق—ساپارداعى قيىنشىلىقتى بىلدىرەدى. اعاش باسپالداقتىڭ سىنعانىن كورۋ—اۋرۋعا دۋشار

 

بولاتىندىعىن بىلدىرەدى. باسپالداقپەن شىعۋ—اتاق- ابىرويدى بىلدىرەدى. باسپالداقتان ءتۇسۋ—قىزمەتىنەن بوساتىلاتىندىعىن بىلدىرەدى. بۇل ءتۇستى ناۋقاس ادام كورسە، اۋرۋىنان جازىلادى. ەگەر باسپالداق كىرپىش- تەن ورىلسە—جاقسىلىقتىڭ بەلگىسى. شىعىپ بارا جا- تىپ باسپالداقتى ساناۋ—ءومىر-جاسىنىڭ ۇزىندىعىن بىلدىرەدى.

205. بالالاردى كورسەڭ—جۇمىسىڭدا تابىسقا جەتەسىڭ، قۋا- نىشتى بولاسىڭ.
206. باستاعى تۇماق—قۇرمەت بەلگىسى.
207. باستاۋ-بۇلاق كورسەڭ—قۋاناسىڭ.
208. باستاۋدىڭ سۋىن كورسەڭ—مولشىلىققا كەنەلەسىڭ، نە جىرىپ جۇرسەڭ—ساۋىعاسىڭ.
209. باستىعىڭدى كورسەڭ—جايسىزدىققا ۇرىنارسىڭ.
210. باسىنا قىنا، ساقالىنا قىنا بوياۋ جاقسا—ءبىر ىسىندە حاتا قىلعاندىعى.
211. باسىڭا قۇس قونسا—ءبىر قىزمەتتى اتقارىپ شىعادى.
212. باتپاق—قيىندىق پەن كەدەرگىنىڭ بەلگىسى. باتپاققا باتۋ—ەڭبەگىڭىزدىڭ زايا كەتكەندىگىن بىلدىرەدى. باتپاق- تان شىعۋ—ءىسىڭىزدىڭ ساتتىلىگى.
213. باتىلدىق: تۇسىندە باتىلدىق تانىتۋ—ءبىر نارسەنى قاتتى قالاۋدىڭ، كەيدە دۇشپاندارعا قارسى باس كوتەرۋ ارقىلى اللاعا جاقىنداۋدىڭ بەلگىسى.
214. باۋ: تۇسىڭىزدە باۋ كورسەڭىز—ەڭبەگىڭىزدىڭ راحاتىن كورە- ءسىز، كوڭىلىڭىزدىڭ كوتەرىلەتىنىن بىلدىرەدى. باۋعا ءجۇزىمنىڭ كوشەتىن وتىرعىزساڭىز—ويلاپ جۇرگەن ءىسىڭىزدىڭ جۇزەگە اساتىنىن بىلدىرەدى. جۇزىمدەرى ءپىسىپ، جەتىلگەن باۋدىڭ ىشىندە ءجۇرۋ—ەسەندىك پەن ءۇمىتتىڭ بەلگىسى. پىسپەي تۇر- عان ءجۇزىمدى جەۋ—تەك قانا بۇگىنگى كۇندى ويلاپ، ەرتەڭىن ويلامايتىن ادامعا جورىلادى.
215. باۋدا سەرۋەندەسە—قۋانىش.
216. باۋىزداۋ: تۇسىندە بىرەۋدى باۋىزداعانىن كورسە—اتا- اناسىنا قارسى كەلەتىنىنە جانە زۇلىمدىققا جورى- لادى. تۋىستارىنىڭ بىرەۋىنىڭ باۋىزداعانىن، ءبىراق ەشقانداي قان شىقپاعانىن كورسە—ولاردىڭ ارا- سىندا ارازداسۋ بولمايتىنىن بىلدىرەدى. ءوزىنىڭ باۋ- ىزدالىپ جاتقانىن كورگەن ادامنىڭ ءىسى تەرىس كەتەدى. ەگەر كوگەرشىن، قوي سياقتى نارسەلەردى باۋىزداعانىن

 

 

كورسە—ول ادام ۇيلەنەدى. تۇسىندە ءبىر بالانى باۋىزدا- سا—ول بالانىڭ ەر جەتكەنى دەپ جورىلادى. ءوزىن-وزى باۋىزداعانىن كورسە—ىستەرىنىڭ ورىنسىز بولعانىن بىلدىرەدى.

217. باۋىر ەتى: تۇسىندە باۋىر جەسە—دايىن مال-مۇلىكتى بىلدىرەدى. قارا باۋىردى پىسىرسە—ۇل بالا بولاتىنى- نا جورىلادى. قارا باۋىردىڭ جارىلۋى—بالانىڭ ناۋقاستاناتىنىنا، پىسكەن باۋىر جەۋ—وڭاي جولمەن مال تاباتىنىنا، بىرەۋگە باۋىر بەرۋ—ول ادامعا ءجار- دەم بەرەسىز. باۋىردىڭ ۇلكەيۋى—قۋانىش پەن شاتتىق. باۋىردىڭ كىشىرەيۋى—قۋانىشتىڭ ازاياتىنى. باۋىر— ەرلىك پەن باتىرلىقتىڭ بەلگىسى. ءوزىنىڭ باۋىرىنىڭ مولشەردەن تىس ۇلكەن ەكەندىگىن كورۋ—مەيىرىمدى، با- تىر جىگىتتى بىلدىرەدى. ادامنىڭ باۋىرىن جەۋ—باي- لىق. باۋىردىڭ مايلى ەكەندىگىن كورۋ—ايەل جاعىنان كەلەتىن دۇنيە. باۋىرداعى جارا—ەكىجۇزدىلىك.
218. باۋىر. اۋرۋ باۋىر تاڭداعان ايەلىڭىزدىڭ ناداندىعى ءسىزدىڭ ازاننان-كەشكە دەيىنگى كوڭىل-كۇيىڭىزدى تۇسىرەدى. جانۋار باۋىرىن كورۋ—ءسىزدىڭ سۇيگەنىڭىزدىڭ كوڭىلىن وزگە ءبىر ادام وزىنە اۋدارعىسى كەلىپ جۇرگەنىنەن حابار- دار ەتەدى.
219. باۋىرلارى: تۇسىندە تۋعان-تۋىستارىن كورۋ—جۇمىس پەن دەنساۋلىعىڭىزدا ۋاقىتشا كەمشىلىك بولاتىنىن بىلدىرەدى. باۋىرلارىن كورۋ—سەنىمدىلىكتى، جاردەم الۋ مەن كۇش-قۋاتتىڭ بولاتىنىن بىلدىرەدى.
220. باۋىرلارىڭدى تولىق كۇشىندە كورسەڭ—جەتىستىك، ءۇل- كەن قۋانىش.
221. بايۋ: تۇسىندە باي بولۋ—كەدەيلىك. سوندىقتان تۇسىندە بايىعانىن كورگەن ادام—قاناعاتشىل.
222. بالەكەت: تۇسىندە بالەكەتكە كەزىككەنىن كورۋ—جۇمىسى وڭعا باسىپ، قۋانىشقا كەنەلۋدى بىلدىرەدى.
223. بەدەلدى ادام: تۇسىندە بەدەلدى اداممەن تانىسىپ نەمەسە كەزدەسسە—دۇشپاندارىن جەڭىپ، ءىسى وڭعا باسادى.
224. بەيىت جاعالاسا—ءارۋاق جولى.
225. بەلبەۋ—اكەنى جانە باۋىردى بىلدىرەدى. سونداي-اق بەلبەۋ—بايلىق پەن دۇنيە-مۇلىك. ءبىر كىسى تۇسىندە بە- لىنە بەلبەۋ تاقسا—ءومىر جاسى ۇزاق بولادى. كۇمىس بەل- بەۋ—اتاق-ابىرويدىڭ وسەتىندىگى. بەلبەۋىن بوس تارتقان-

 

دىعىن كورۋ—ايەلدەرىنىڭ نەمەسە بالا-شاعاسىنىڭ كوپ بولاتىندىعىن بىلدىرەدى.

226. ءبىر جاققا بارىپ جولدان قايتساڭ—ەرتەسىندە جولىڭ بولمايدى.
227. بەتىڭە سەكپىل تۇسسە—باقىتتىڭ بەلگىسى.
228. بي ءمۇعالىمى—ماڭىزدى ىستەگى جەڭىلتەكتىك.
229. بيداي ءبيتى، قىر قاندالاسى—مەحنات، ازاپ بولادى.
230. بيداي كورسە—اماندىقتار بولىپ، شاتتىقتارعا كەزدە- سەر.
231. بيداي ورىپ جۇرسەڭ—مولشىلىق بەلگىسى.
232. بيداي، ارپا، تارى—مۇنداي نارسەلەر كورسە، عايىپتان ءبىر ءىس كەزدەسەدى.
233. بيداي: تۇسىندە پىسپەگەن بيداي جەگەنىن كورسە—ىستەگەن قۇلشىلىعى مەن تاقۋالىعىنىڭ شىنايى ەكەندىگىن ءبىلدىرىپ، جالپى جاقسىلىققا جورىلادى. جاسىل ما- ساق ارزانشىلىق پەن مولشىلىقتى بىلدىرەدى. تۇسىندە قولىندا، قاپتىڭ ىشىندە نەمەسە قىرماندا جينالعان بيدايدى كورسە—وزگەلەردىڭ تابىسىنان ۇلەس الاتىنىن نەمەسە بيدايدىڭ ازدىعى مەن كوپتىگىنە قاراي ءبىلىمدى بولاتىنىن بىلدىرەدى.
234. بيدايدىڭ ورتاسىندا جاتساڭ—باييسىڭ.
235. بيلەۋ—شاتتانۋ.
236. بيت كورسەڭ—اقشاعا، جاقسىلىق حابارعا تاپ كەلەسىڭ.
237. بيىك جەر: تۇسىندە شىڭنىڭ نەمەسە ودان دا بيىك جەردە تۇرعانىن كورۋ—مارتەبەسىنىڭ ارتاتىنىن بىلدىرەدى. ساۋدادا جولى بولادى.
238. بيىك مۇنارا—ءبىر ەر بولادى، ادامدار ورتاسىندا—ول ىزگى ءسوز سويلەيدى، ەگەر دە ول مۇنارا جىعىلسا—ول ەردىڭ ولەتىندىگى، ياكي ول ورىننان جوق بولۋى.
239. بيىكتەن تومەن ءتۇسۋ—قولىنداعى مال-مۇلكىنەن ايرى- لۋدىڭ بەلگىسى. كىمدە-كىم تاۋدان تۇسكەنىن كورسە— جاقسىلىقتىڭ بەلگىسى. كىمدە-كىم ەسكى باسپالداقپەن تومەنگە تۇسكەنىن كورسە—ول ادامنىڭ ساۋدادا جولى بولمايدى. باسپالداقتان قۇلايتىن بولسا—دۇشپانى- نان جەڭىلەدى.
240. بوي: تۇسىندە بويىنىڭ شەتتەن تىس ۇزارعانىن كورگەن ادامنىڭ ءومىرى دە ۇزاق بولادى. بويى قىسقارسا—قيىن- شىلىق پەن قورقىنىشتى بىلدىرەدى. تۇسىندە ءبىر ادام-

 

 

مەن بوي ولشەگەنىن كورسە—سىنعا تۇسەدى. بوي ولشەگەن ادامنان بويى ۇزىن بولسا—سىناقتان جەڭىپ شىعادى.

241. بويىنىڭ ۇزىندىعى—اجالى جاقىندىعى، ءمارتابادان ءتۇسۋى.
242. بورسىق—اۋىر جاعدايدان كەيىنگى ساتتىلىك.
243. بوس شەلەك كورسەڭ—ءۇمىتىڭ الدايدى.
244. بوتقا جەپ جۇرسەڭ—اۋرەشىلىك ارتادى.
245. ءبورى—ءبىر زالىم ۇرى، ياكي وتىرىكشى ۇلىققا كەزدەسۋ.
246. بوتەلكە كورسەڭ—اجىراسۋىڭ مۇمكىن.
247. بوتەن ايەل ءسىزدىڭ كۇيەۋىڭىزدى ولتىرسە—اجىراسۋىڭىز مۇمكىن.
248. بوشكە كورسەڭ—قۋاناسىڭ.
249. بۋرا قۋالايتىن بولسا—قۇرباندىق بەرۋ كەرەك.
250. بۇقا كورسەڭ—قايعى، اۋرۋ تاپ كەلەدى.
251. بۇلاق—ۇلكەن جاڭالىق، قۋانۋ.
252. بۇلاق اعىزباق، ءبىر ۇيدەن ونىڭ اققانىن لايىقسىز كورسە، ول كۇيىنىش، قايعى، جىلاۋ بولادى.
253. بۇلاقتى اشۋ—جاڭالىق اشۋ.
254. بۇلبۇل—مالى كوپ، باقۋات ەر كىسىنى نەمەسە باقۋات ايەلگە جورىلادى. كەيبىر ءتۇس جورۋشىلار بۇلبۇلدى قۇران وقيتىن بالاعا جورىعان. تۇسىندە بۇلبۇلدىڭ توردا وتىرعانىن كورسە—وتباسىنداعى ۇرىستى بىلدىرە- ءدى. بۇلبۇلدىڭ داۋىسىن ەستۋ—كوتەرىڭكى كوڭىلدى جانە عاشىق بولۋدىڭ بەلگىسى.
255. بۇلبۇل كورسەڭ—قۋانىشتى حابار كەلەر.
256. بۇلت باسقان اسپان—مازاسىزدىق بەلگىسى.
257. بۇلت: تۇسىندە بۇلت كورۋ—حالىقتى باقىتقا جەتەلەي- ءتىن يسلام ءدىنى دەپ جورىلادى. بۇلت—تىرشىلىكتى سۋسىن- داتاتىن بولعاندىقتان، اللا تاعالانىڭ مەيىرىمى دەپ جورىلادى. كەيدە بۇلت—عىلىم مەن ءبىلىمدى، سىردى بىلدىرەدى. بۇلتتاردىڭ ۇستىمەن جۇرگەنىن كورگەن ادام— ساليحالى (جان دۇنيەسىمەن تازا) قىزبەن ۇيلەنەدى. ەگەر ارمان-تىلەگى بولسا، ورىندالادى جانە ساپارعا شىعادى. ءبىلىم ىزدەنۋشى بولسا، تۇبىنە جەتىپ اتاقتى بولادى. كىمدە-كىم بۇلتتاردىڭ اراسىنا كىرىپ، ول جەر- دەن ەشتەڭە الماسا، ول ادام عالىمدارمەن بىرگە وتىرىپ سۇحباتتاسادى، ءبىراق ولاردىڭ عىلىمىنان ەشتەڭە ال- مايدى. ەگەر بۇلت قارا بولسا—قۋانىش پەن باقىتتى

5-0185

 

بىلدىرەدى. بۇلتتى كورگەندە جۇرەگىندە قورقىنىش بولسا—ول ادامعا قۋاتتى ادام تاراپىنان قورقىنىش كەلەدى. كەيبىر ءتۇس جورۋشىلار بۇلتتى مەزگىلىندە كورسە، نىعمەت پەن بەرەكەتكە مال-مۇلىككە يە بولاتى- نىن بىلدىرەدى دەپ ايتادى. جاڭبىر جاۋىپ جاتقانىن كورسە—اللا تاعالانىڭ سول اۋماققا رىزىقتى مول بەرەتىنىنە جورىلادى. ەگەر حالىق قۋاڭشىلىق كورىپ جاتسا، اللا تاعالا ولاردىڭ رىزىعىن مولايتىپ، قۇرعاقشىلىقتان قۇتقارادى. جاڭبىرسىز قارا بۇلت كورسە—ول ادام كوپ تابىس تابادى. كەيدە بۇلت—قاتتى ايازعا نەمەسە ۋايىمعا جورىلادى. قىزىل بۇلت—سول اۋماقتا بۇلىكتىڭ، اۋرۋدىڭ شىعاتىنىن بىلدىرەدى. ەگەر اسپاننىڭ جەردەن اسپان الەمىنە كوتەرىلىپ، قالانى كولەڭكەلەگەنىن كورسە—جاقسىلىق پەن بەرەكەت بولا- تىنىن بىلدىرەدى. ءتۇس كورۋشى ساپارعا شىعاتىن بولسا، ساپارى ءساتتى بولادى، باسىندا ۋايىمى بولسا، قۋانادى. قىزىل بۇلت—جۇمىسسىزدىقتى؛ قارا بۇلت—قايعى- مۇڭدى بىلدىرەدى. ەگەر تۇسىندە بۇلتتان ءبىر نارسە العا- نىن كورسە—عىلىم مەن بىلىمدە ەداۋىر ىلگەرىلەيدى دەپ جورىلادى. بۇلتقا ءمىنىپ، ۇستىندە جۇرگەنىن كورسە—ول ادامنىڭ جاقسىلىقتى، سىردى سەزەتىنىن بىلدىرەدى. تۇستە بۇلت كورۋ توعىز ءتۇرلى جورىلادى: سىر، باسقارۋ ءىسى، مەملەكەتتىڭ دامۋى، مەيىرىم، نامىس، ازاپ، جوقشى- لىق، بالەكەت جانە بۇلىك. تۇسىندە اسپانداعى بۇلتتىڭ وزىمەن بىرگە قوزعالعانىن كورسە—ول ادام مولشىلىققا جەتەدى. بۇلت اسپاندا قاپتاپ، جاڭبىردىڭ ورنىنا قار جاۋعانىن كورسە—سول جەردە ءبىر بالەكەتتىڭ بولاتىنىن بىلدىرەدى. بۇلتتان جاڭبىردىڭ ورنىنا ءسۇت جاۋعانىن كورسە—بەرەكەتتى، مولشىلىق جىل بولاتىنىنا، بال جاۋعانىن كورسە—باقىتتى ءومىر سۇرەتىنىنىڭ بەلگىسى.

258. بۇرعى: تۇسىڭىزدە بۇرعى كورسەڭىز—ءومىر جانە فيلوسو-

فيا تۇرعىسىنداعى كوزقاراسىڭىز تەرەڭدەي تۇسەتىنىنە جورىلادى. مۇنداي ءتۇس ءىستىڭ وڭايلىعىن بىلدىرەدى. بۇرعىمەن ءبىر جەردى تەسكەنىڭىزدى كورسەڭىز—مۇمكىن- دىگىڭىزدى دۇرىس پايدالاناتىنىڭىزدى بىلدىرەدى. بۇر- عىنى ساتقانىڭىزدى كورسەڭىز—بىلىمىڭىزدەن وزگەلەر دە پايدالاناتىنىنا جورىلادى.

259. بۇرشاق كورسە—كوز جاسىنىڭ بەلگىسى.

 

 

260. بۇرىش: كىمدە-كىم ءوزىن قورعاننىڭ بۇرىشىندا تۇرعا- نىن كورسە—ول ادام جاقسى كورەتىن ادامدارىنا كۇ- ءمان كەلتىرەتىنىن بىلدىرەدى. ەگەر ناۋقاس بولسا—كوز جۇمادى.
261. بۇرىش: تۇستە بۇرىش كورۋ—قايعى-مۇڭدى جانە ساق بولۋ كەرەكتىگىن بىلدىرەدى. تۇستە بۇرىش ساتىپ الۋ— قيىنشىلىققا؛ سۇراپ الۋ—جۇمىسىڭىزداعى كەلەڭ- سىزدىككە؛ بۇرىش بەرۋ—ناۋقاستان قۇتىلۋعا جورى- لادى. تۇسىندە جاسىل بۇرىش جەۋ—دوسىڭىزدىڭ سەنىمدى ادام ەكەندىگىنە، ءبىراق ىستەگەن ءىسىڭىزدىڭ اسەرىنەن وكى- نەتىنىڭىزدى بىلدىرەدى. بۇرىش كەيدە جاقسىلىققا، كەي- دە جاماندىققا دا جورىلادى. قارا نەمەسە قىزىل بۇرىشتى تاماعىنا قوسقانىن كورسە—جايسىز حابار الاتىنىن بىلدىرەدى.
262. بۇتاق: كوكتەم گۇلدەرىمەن نەمەسە جەمىستەرگە تولى اعاش بۇتاقتارىن كورۋ—سابىر ەتەر بولساڭىز، ءۇمىت ەت- كەن نارسەلەرىڭ بىرتە-بىرتە ورىندالاتىنىن بىلدىرەدى. تۇسىندە قۇرعاق، جاپىراقسىز، گۇلسىز، جەمىسسىز اعاشتىڭ بۇتاعىن كورۋ—جاقسىلىق ەمەس. جاقىندا كەدەيلىككە دۋشار بولاتىنىن بىلدىرەدى.
263. بۇيرەك: تۇسىندە بۇيرەگىنىڭ اۋىرعانىن كورسە، ءمىن- دەتتى تۇردە دەنساۋلىعىن تەكسەرتۋ كەرەكتىگىنە ەس- كەرتۋ دەپ ءبىلۋ كەرەك. بۇل ءتۇس وسەكتى، ادامداردى شا- عىستىرۋ سياقتى جامان نيەتتى دە بىلدىرەدى. تۇسىندە بۇيرەگىنەن تاس شىققانىن كورسە—بىتىرە الماي جۇرگەن جۇمىستارىن دوستارى ارقىلى شەشەتىنىن بىلدىرەدى. بۇيرەك قۋىرىپ جەگەنىڭىزدى كورسەڭىز—كۇتكەن جەردەن اقشا الاتىنىڭىزدى بىلدىرەدى.
264. بۇكىر: تۇسىندە بۇكىر بولعانىن كورۋ—بايلىققا، مول تابىسقا كەنەلەتىنىن بىلدىرەدى. كەيبىر كەزدە بۇكىر بولۋدى—كۇنالاردىڭ كوپتىگى دەپ تە ايتىلادى. ءتۇ- سىندە بۇكىر بولعانىن كورۋ—ۇزاق ءومىر سۇرەتىندىگىن بىلدىرەدى. تۇسىندە بۇكىر كىسىمەن تانىسۋ نەمەسە ءسوي- لەسۋ—قيىنشىلىققا تاپ بولاتىنىن بىلدىرەدى. يبن سيرين بۇكىر بولۋدى—ۇلكەن قارىز دەپ جوريدى. ءتۇ- سىندە بۇكىر ەكەندىگىن كورۋ—كوپ بالالى بولاتىندى- عىن بىلدىرەدى.

 

 

265. بۇلدىك يت: تۇستە بۇلدىك يت كورۋ—ادال دوس دەپ جورى- لادى. تۇسىندە بۇلدىكتىڭ تىستەپ العانىن كورۋ—دۇش- پاندارىڭىزدىڭ كەسىرى تيەتىنىن بىلدىرەدى. تالاپ جاتقان بۇلدىكتى تاسپەن نەمەسە اعاشپەن قۋعانىن كور- سە—دۇشپاندارىنان قورىقپايتىنىن بىلدىرەدى.
266. بۇلدىرگەن كورسەڭ—سىرقاتتاناسىڭ.
267. بۇلىكشى: تۇسىندە بۇلىكشىنى كورۋ—كوڭىلسىزدىك پەن دوس- تارىمەن ارازداسۋدى بىلدىرەدى.
268. بۇركىت كورۋ تۇسىندە—قۋاتتى سۇلتان بولادى.
269. بۇركىت: تۇسىندە بۇركىتكە يە بولعانىن كورۋ—ابىروي، اتاق-داڭقىنىڭ، بەدەلىنىڭ وسەتىندىگىن بىلدىرەدى. ءتۇ- سىندە بۇركىتتىڭ بالاپانىن الۋ—بالالى بولاتىندى- عىن بىلدىرەدى. بۇل ءتۇستى كۇندىز كورگەن كىسى اۋرۋعا شالدىعادى. بۇركىتتىڭ بالاپانى ءسىزدى شوقىسا—اۋرۋ- دىڭ اسقىنداپ ۇزايتىندىعىن بىلدىرەدى. تۇسىندە بۇركىت ەتىن جەگەنىن كورۋ—ۇزاق مولشىلىقتى بىلدىرەدى. ءتۇ- سىندە بۇركىتكە ءمىنىپ ۇشقاندىعىن كورۋ—ۇزاق ساپارعا شىعاتىندىعىن بىلدىرەدى.
270. بىلەزىك: تۇستە بىلەزىك كورۋ—كوبىنە جاقسىلىققا جو- رىلادى. بويداق جىگىت تۇسىندە بىلەزىك كورسە، كوپ كەشىكپەي ۇيلەنەتىنىنە جورىلادى. ءبىر ايەلگە بىلەزىك سىيلاعانىڭىزدى كورسەڭىز—دوس بولعىڭىز كەلگەن ادامنان تەرىس جاۋاپ الاتىنىڭىزدى بىلدىرەدى. ايەل- ءدىڭ قولىنان بىلەزىك كورۋ—قۋانىشتى حاباردى؛ بىلە- زىكتى ءوز قولىنان كورۋ—قايعى-مۇڭدى بىلدىرەدى. ولگەن ادامنىڭ قولىندا بىلەزىك كورسە—ول ادامنىڭ سىزدەن رازى بولاتىندىعىن بىلدىرەدى. تۇسىندە بەدەلدى ادامنىڭ قولىنان بىلەزىك السا—ول ادامنىڭ ءوزى نە- مەسە باۋىرى بالالى بولادى. قولىنا بىلەزىك تاعىپ العانىن كورسە—قيىنشىلىق پەن تارشىلىق جورى- لادى. ەگەر التىن بىلەزىك تاعىپ، ونىڭ قولىنا كەڭ بولعانىن كورسە—باسىنان قيىنشىلىق وتەتىندىگىنىڭ بەلگىسى. باسقا بىرەۋلەردىڭ بىلەزىك تاعىپ ءجۇرۋى—قيىن جاعدايدا سىزدەن كومەك سۇرايتىنىن بىلدىرەدى.  بىلە- زىك جوعالتىپ الساڭىز—ەشقاشان ورىندالمايتىن ءىس ءۇشىن كوڭىلسىزدەنەتىنىڭىزدى بىلدىرەدى. بىلەزىكتى يەسىنە قايتارىپ بەرگەنىڭىزدى كورسەڭىز—جاقىندا باسىڭىزعا قۋانىشتى وقيعا كەلەتىنىنە جورىلادى.

 

 

271. بىلەك: تۇسىڭىزدە بىلەك كورسەڭىز—سەنىمدىلىگىڭىزبەن جۇرتقا تانىمال بولىپ، ولارعا پايداڭىز تيەدى. ءتۇسىن- دە قول كۇرەستىرىپ جاتقانىن كورۋ—ونىڭ ومىردە قۇر- بىلارىمەن جاراسىپ جۇرگەنىن، ال ەگەر قارسىلاسىن جەڭگەن بولسا—سول جارىستان جەڭەتىنىن بىلدىرەدى.
272. ءبىر جەرگە جينالۋ: تۇسىندە دوس جاراندارمەن ءبىر جەرگە جينالۋ—ۇيلەنۋدى بىلدىرەدى. جاقسى كورەتىن دوسىمەن بىرگە وتىرعانىن كورگەن ايەل ادام—جاقسى كورەتىن جىگىتىمەن تۇرمىس قۇرادى.
273. ءبىر كوزدى بولۋ: كىمدە-كىم تۇسىندە ءبىر كوزدى بولىپ ءجۇر- گەنىن كورسە—ول مالىنىڭ جارتىسىنان ايرىلادى. ءارى كۇناعا باتادى. سوندىقتان دا ول تاۋبە ەتىپ، اللاعا جال- بارىنۋى قاجەت.
274. ءبىر كىسى ديرھام كۇمىس تاپقانىن كورسە—ول ديرھامدار كەتىك بولماي ءبۇتىن بولسا، ونىڭ قاتىنى جۇكتى بولسا، ەر بالا تابار، ەگەر كۇمىسپەن بىرەۋمەن اڭگىمەلەسسە، دوسى- نان كوركەم ءسوز ەستىر، ەگەر جارلى بولسا، ول كورگەنىندەي وياۋىندا ولجاعا كەزدەسەر.
275. ءبىر كىسى ەسەگىنە ءمىنىپ، ءھار جەردى كەزىپ جۇرسە—ءبىر مۇسىلمان جاماعاتىنان ايىرىلار، ياكي ءبىر كۇناعا با- تار.
276. ءبىر كىسى جىگىت بولىپ كورىنسە—ول دۇشمانى بولار.
277. ءبىر كىسى ءوزىن ەكى ءتىلدى كورسە—اۋەلگى عىلىمىنىڭ ءۇستى- نە باسقا عىلىم بىلەر. اۋەلگى قاجاتىنان تىس ءبىر قاجات بەرەر، دۇشمانىنا ۇستەمدىك تابار.
278. ءبىر كىسى ءوزىن ساقالسىز، مۇرتسىز كورسە—اناسىنان ميراس الار.
279. ءبىر كىسى پايعامبارىمىزدى تۇسىندە كوپ كورسە—داۋام ءىسىنىڭ جەڭىلدىگى بولار، دۇنيەگە ھەش قاجاتى قالماس، تۇگەل بولار، ءھام اللا تاعالادان قورلىق كورمەس.
280. ءبىر كىسى سافار، جول كورسە—سافارمەنەن جورىلار.
281. ءبىر كىسى تۇسىندە كاعباعا يمامدىق قىلسا—يمامدارعا يمام بولار.
282. ءبىر كىسى تۇسىندە ونى شايتان جاڭىلتار كورسە—ول كىسى پارا جەر ءھام ول كىسى دۇشمانى ۇستاپ، قاتىنىنا سوگىس بەرەر، ياكي ايىرار.
283. ءبىر كىسى ءتىسىن كۇشتەۋمەن سۇرتسە—وعان شادلىق كەزدە- سەر.

 

 

284. ءبىر قۇشاق نەمەسە اربالاپ وتىن اكەلسەڭ—داۋلەتتى ءومىر سۇرەسىڭ.
285. ءبىر نارسەنى قازىپ الۋ—سۇيىكتىسىنە قولى جەتەدى نەمەسە كوپ توستىرعان حات كەلەدى.
286. ءبىر توپ اق كەپتەر—كەلەشەكتەگى تابىس پەن قۋانىشتار.
287. ءبىر ءىرى بالىق، ياكي ەكى بالىق تۇتسا—ءبىر قاتىن، ياكي ەكى قاتىن بولار.
288. بىردەڭەنى ورتەسەڭ—ۇرىس-جانجالعا كەزىگەرسىڭ.
289. بىردەڭەنى ءىلىپ جۇرسەڭ—اقشا الاسىڭ.
290. بىرەۋ شۇڭقىردا قاجاتىن ىستەر كورسە—قىلماس ءىستى سويلەۋشى بولار.
291. بىرەۋگە بال اشىپ جۇرسەڭ—ويىڭداعىنى ىسكە اسىرۋعا اسىقپا، كۇتپەگەن قاۋىپكە كەزىگۋىڭ مۇمكىن.
292. بىرەۋدەن ءبىر زاتتاردى الىپ جاتساڭ—وندا الداعى ۋاقىتتا ولجا پايداعا كەزىگەسىڭ.
293. بىرەۋدەن تاياق جەۋ نەمەسە ءولىپ قالۋ—مۇنداي جاعداي- دا قۇرباندىق بەرۋگە تۋرا كەلەدى.
294. بىرەۋدى بالاعاتتاۋ—تابىس.
295. بىرەۋدى ساباۋ—دۇشپانداردان ۇستەم بولىپ شىعۋمەن پارا-پار.
296. بىرەۋدى سوزبەن تىلدەۋ—ساتسىزدىك.
297. بىرەۋدىڭ سۇيىسكەنىن كورسەڭ—مۇڭاياسىڭ.
298. بىرەۋدىڭ شاشىن الىپ جاتساڭ—ونىڭ قازا تابۋى ءمۇم- كىن.
299. بىرەۋلەردى كەزدەستىرۋ—اقتارىلا سىرلاسۋدىڭ ورايى كەلگەنى.
300. ءبىر نارسەنى ساندىقتان الىپ جاتقان كىسى وڭىندە قا- مىعار، ال تۇسىندە ساندىققا ءبىر نارسەنى سالىپ جاتقان كىسىنىڭ كوڭىلى قام-قايعىدان ارىلار.

تۋس جورۋ، تۋس جورۋ اكشا كورسە، تۋس جورۋ التىن كورسە، تۋس جورۋ الفاۆيت، تۋس جورۋ بالىك، تۋس جورۋ يت كورسە، تۋس جورۋ كازاكشا، تۋس جورۋ مىسىك، تۋس جورۋ سۋ كورسە، تۋسيندە اكشا كورسەن، تۋسيندە التىن كورسە، تۋسيندە اياگىن اۋىر بولسا، تۋسيندە بالىك كورسە، تۋسيندە بيت كورسە، تۋسيندە جىلان كورسە، تۋسيندە جىلكى كورسە، تۋسيندە يت كورسە، تۋسيندە كان كورسە، تۋسيندە مىسىك كورسە، ءتۇس جورۋ جىگىت كورسە، ءتۇس جورۋ جانۋارلار، ءتۇس جورۋ جىلان، ءتۇس جورۋ كىتابى قازاقشا، ءتۇس جورۋ كىتاپشاسى، ءتۇس جورۋ كيىم كورۋ، ءتۇس جورۋ ۇل بالا كورسە، ءتۇس جورۋ ايەل ادام كورسە، تۇسىڭدە التىن كورسەڭ، تۇسىڭدە اياعىڭ اۋىر بولسا، تۇسىڭدە اقشا كورسەڭ، تۇسىڭدە بالىق كورسەڭ، تۇسىڭدە جىلان كورسەڭ، تۇسىڭدە جىلقى كورسەڭ، تۇسىڭدە يت كورسەڭ، تۇسىڭدە مىسىق كورسەڭ، تۇسىڭدە ءتىسىڭ تۇسسە، تۇسىڭدە تىشقان كورسەڭ