تۇيمەباي اشىمبايەۆتىڭ قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى
بيىل ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ق ر ۇعا اكادەميگى تۇيمەباي ءاشىمباي ۇلى اشىمبايەۆتىڭ تۋعانىنا 105 جىل تولىپ وتىر!
تۇيمەيباي ءاشىمباي ۇلى 1918 جىلدىڭ 20 مامىرىندا جامبىل وبلىسى، شۋ اۋدانىنىڭ جاڭاقوعام اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. لەنينگراد قارجى-ەكونوميكا ينستيتۋتىندا ءتالىم الىپ جۇرگەن جاس ەكونوميست ءوز ەركىمەن مايدان شەبىنە اتتانادى. مايدان شەبىندە جۇرگەن 23 جاسار تۇيمەبايعا اسكەري گازەت شىعارۋ تاپسىرىلعان بولاتىن. ت. اشىمبايەۆ نەگىزىن قالاعان «وتاندى قورعاۋدا» گازەتىنىڭ العاشقى سانى 1942 جىلى 6 قاراشادا جارىق كورەدى. قاتارداعى ءتىلشى اشىمبايەۆ قولىنا قارۋ ۇستاعان بەتى گازەت بەتتەرىنە جاڭا دەرەكتەر جيناپ، رەداكسيانىڭ تاپسىرماسىن ورىنداپ ءجۇردى. ءتىپتى، ءوزىنىڭ ءتىرى قالۋى دا ەكىتالاي بولعانىنا قاراماستان ول وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى ابىرويمەن اتقاردى. تۇيمەباي اشىمبايەۆتىڭ ماقالالارىنىڭ اراسىندا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى سۇلتان بايماعامبەتوۆ تۋرالى دەرەكتەر دە كەزدەسەدى. وزىنە بەرىلگەن تاپسىرمالاردى مۇلتىكسىز ورىنداعانى ءۇشىن تۇيمەباي ءاشىمباي ۇلى «قىزىل جۇلدىز» وردەنىمەن، «لەنينگرادتى قورعاعانى ءۇشىن» مەدالىمەن ماراپاتتالدى. دەگەنمەن، 1945 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ت. اشىمبايەۆ پەن ونىڭ ەكى قىزمەتتەسىنە «قازاق ۇلتشىلدىعى»، «كونترريەۆوليۋسيالىق قىزمەتى» ءۇشىن قاماۋعا الىپ، 1951 جىلعا دەيىن ول لاگەردە جازاسىن وتەدى. تەك 1957 جىلى عانا تۇيمەباي ءاشىمباي ۇلىنىڭ ەسىم اقتالعان بولاتىن.
1958 جىلى جاس تۇيمەباي الماتىداعى س.م. كيروۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا ءتۇسىپ، ءوزىنىڭ سۇيىكتى ەكونوميكا سالاسىنا قايتا ورالادى. وسى جىلدان باستاپ ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن قازكسر، كەيىن ق ر ۇعا-نىڭ ەكونوميكا ينستيتۋتىندا كىشى عىلىمي قىزمەتكەر، عالىم حاتشى، اعا عىلىمي قىزمەتكەر، سەكتور مەڭگەرۋشىسى، ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى، ديرەكتورى مىندەتىن اتقارۋشى، ديرەكتورى، ديرەكسيا ماڭىنداعى كەڭەسشى، قۇرمەتتى ديرەكتور قىزمەتتەرىن اتقارادى.
تۇيمەباي ءاشىمباي ۇلى ەكونوميكا سالاسىن ارناعان عۇمىرىندا 350-دەن استام عىلىمي ەڭبەك، ونىڭ ىشىندە 17 مونوگرافيا جازدى.
عالىمنىڭ نەگىزگى زەرتتەۋ تاقىرىپتارى دا سان ءتۇرلى ەدى: ءوندىرىس قورلارىنىڭ اسەرىن جوعارىلاتۋ ماسەلەلەرى؛ عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسستى جىلدامداتۋ؛ ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ؛ شارۋاشىلىق ەسەبىن جەتىلدىرۋ جانە قازاقستان وندىرىسىندەگى ماتەريالدى ىنتالاندىرۋ؛ رەسپۋبليكانىڭ وندىرىستىك، ەڭبەك جانە عىلىمي-تەحنيكالىق پوتەنسيالىنىڭ ءوزارا بايلانىسى.
تۇيمەباي اشىمبايەۆ ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرىندە ءاليحان بوكەيحانوۆ، سماعۇل سادۋاقوۆتاردىڭ ەڭبەكتەرىندە قاراستىرىلعان ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى دە زەرتتەۋمەن اينالىستى. قازىرگى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ قالىپتاسۋىنا دا عالىمنىڭ تيگىزگەن ۇلەسى زور.
ەكونوميست عالىم 1995 جىلى 15 ناۋرىزدا ومىردەن ءوتتى. دەگەنمەن، اكادەميكتىڭ سوڭىنان ونىڭ وشپەس مۇراسى قالدى. بۇگىنگى كۇنى تۇيمەباي اشىمبايەۆ شىعارعان «وداندى قورعاۋدا» گازەتى قازاق تىلىندە جەكە كىتاپ رەتىندە باسىلىپ شىعارىلدى. سونىمەن قاتار، عالىمنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي س. امانجولوۆ اتىنداعى شىعىس قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىندە ستۋدەنتتەرگە ارنالعان جيىن زالى اشىلدى. ال تارازدا ونىڭ ەسىمىمەن كوشە جانە مەكتەپ اتالعان.
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:
- س ليۋبوۆيۋ ي ۋۆاجەنيەم. – الماتى، 1998. – 265 س.
- تۋيمەباي اشيمبايەۆيچ اشيمبايەۆ. بيوبيبليوگرافيچەسكيي ۋكازاتەل پوسۆياششەن اكادەميكۋ ان كازسسر، دوكتورۋ ەكونوميچەسكيح ناۋك، پروفەسسورۋ ت.ا. اشيمبايەۆۋ – الما-اتا، 1988. – 82 س.
- وتاندى قورعاۋ مەن قاستەرلەۋ: تاريح جانە تاعىلىم. – استانا، 2008. – 171 س.
«عىلىم ورداسى» رمك قازاقستان عىلىمىنىڭ تاريحى مۋزەيىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى: سماگۋلوۆا جانار
You Might Also Like
-
تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ەلورداسى – استانا قالاسى. ول كەڭبايتاق وتانىمىزدىڭ جۇرەگىندە، حالقىمىز قاسيەت تۇتىپ، قاستەرلەگەن قاسيەتتى سارىارقاداعى ەسىل وزەنىنىڭ وڭ جاعالاۋىندا ورنالاسقان. اۋا رايى ...
-
بۇرىنعى زامانداردا قالماق قازاققا تاڭ اتىرىپ، كۇن شىعارماعان. ابىلاي حان ات ارقاسىنا مىنگەن سوڭ، قالماقتىڭ بەتىن قايتارعان. الاتاۋدىڭ بەرگى جاعىندا، التاي تاۋىنىڭ بەرگى جاعىندا قالماق ءتۇتىن تۇتەتىپ...
