ۇلتتىق جادىگەرلەرىمىزدى جاڭعىرتۋ، جالعاستىرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز
بايانداما
تاقىرىبى: ۇلتتىق جادىگەرلەرىمىزدى جاڭعىرتۋ، جالعاستىرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز
«قازاقستان - 2050» جاڭا ستراتەگيالىق باعىتىن جۇزەگە اسىرۋدا بىزگە – قازاق حالقىنا ايىرىقشا جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى.
تاعىلىمى مول تاريحىمىزبەن، ۇلى بابالاردىڭ ۇلاعاتتى ومىرىنەن الار تالىمىمىزبەن ءبىز الداعى اسۋلاردان القىنباي اسامىز....
ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىنان.
1. ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك الۋىمەن قازاقتىڭ وتكەن تاريحىنا، اسكەري ونەرىنىڭ، قارۋ – جاراعىنىڭ تاريحىنا دەگەن قىزىعۋشىلىق ارتا تۇسۋدە. سول كونە جادىگەرلەرىمىزدى جوعالتىپ الماي، وسكەلەڭ ۇرپاققا ناسيحاتتاۋ، ۇستازداردىڭ عانا ەمەس، بۇكىل قازاق حالقىنىڭ مىندەتى. قازاق حالقىنىڭ قولونەرى كونە زامان تاقىرىبىمەن دامىپ، بىتە قايناسىپ، ميراس بولىپ قالعان باعا جەتپەس باي قازىنا. سونداي ۇلتىمىزدىڭ ونەر تۋىندىلارىن وقۋشىلارعا مۇراجايلاردان، كىتاپتاردان كورسەتە وتىرىپ حالقىمىزدىڭ تۇرمىسىمەن ءتۇپسىز تەرەڭ تاريحىمەن تانىستىرۋ. وقۋشىلارعا ءوز حالقىنىڭ مادەنيەتىن تەرەڭ، جان - جاقتى ۇيرەنۋ، قولونەرگە قۇرمەتپەن قاراۋ، قادىرلەي ءبىلۋ، ۇلتجاندىلىق پەن ەڭبەكقورلىققا ۇيرەتۋ، ول ءبىزدىڭ مىندەتىمىز.
ەركىندىكتى اڭساعان اتا - بابامىز، باتىرلىعىمەن بەس قارۋى ارقىلى ۇلتاراقتاي دالامىزدى قورعاپ، وسى كۇنگە جەتكىزدى. سول سەبەپتى باتىردىڭ دۋلىعا، ساۋىت جانە قارۋ - جاراعىن وقۋشىلارعا ناسيحاتتاي وتىرا تاريحىمەن تانىستىرۋ. ەلىمىزدەگى ەتنوگرافيالىق مۇراجايلارىنداعى ويۋمەن كومكەرىلگەن، كەڭ دالا توسىنەن تابىلعان قارۋ - جاراق، كيىمدەرى قازاق حالقىنىڭ مادەني ءومىرىنىڭ شەجىرەسى دەيمىز. قازاقتىڭ ءداستۇرلى قارۋ - جاراعىن ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن ەتنوگراف - تاريحشىلارى زەرتتەپ كەلەدى. سونىڭ ىشىندە ەڭ العاش زەرتتەگەن قازاق عالىمى ش. ش. ءۋاليحانوۆ بولاتىن. سونىمەن قاتار قازاقتىڭ ءداستۇرلى قارۋ - جاراعىنىڭ تاريحىن، فورمالارى مەن تۇرلەرىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىن ناقتىلاۋدا كوشپەلى حالىقتاردىڭ وزدەرى تۋدىرعان بەينەلەۋ ونەرى ەسكەرتكىشتەرى – بالبال تاستار مەن ءار زامانداعى تاسقا سالىنعان پەتروگليفتەر، قازاقستاندى مەكەن ەتكەن كوشپەلى حالىقتارمەن ءار زاماندا كورشىلەس بولعان جۇڭگو، يران، ورىس، تۇرىك، مونعول ت/ب. حالىقتاردىڭ ونەر تۋىندىلارىنان كورۋگە بولادى. قازاقتىڭ ءداستۇرلى قارۋ – جاراعىن – «ەر قارۋى – بەس قارۋدى» قورعانۋدىڭ نەمەسە اتىس - شابىستىڭ قۇرالى رەتىندە عانا قاراستىرۋ تىم جەتكىلىكسىز. ويتكەنى، مۇنداي ۇستانىمنىڭ اقىرى ءداستۇرلى قارۋ - جاراقتى تۇپتەپ كەلگەندە جەكە تۇلعالار – باتىرلاردىڭ قارۋلارى دەگەنگە عانا سىيدىرادى.
وسىعان وراي مەكتەپ قابىرعاسىندا وقۋشىلارعا قازاقتىڭ جاۋىنگەرلىك قارۋ – جاراعى تۋرالى تانىمى مەن تۇسىنىگىن كەڭەيتىپ، ۇمىتىلىپ بارا جاتقان قازاقتىڭ كاسىبي قولونەرىن بويلارىنا سىڭدىرە بىلسەك ۇتارىمىز كوپ. جاس ۇرپاقتى ۇلتىمىزدىڭ كونەدەن كەلە جاتقان تۇرمىس – سالتىمەن، ومىرىمەن، سونىڭ ىشىندە قارۋ - جاراقتىڭ جاسالۋ تاريحىمەن تانىستىرىپ، ولاردىڭ ۇيىرمە جۇمىستارىندا نەمەسە ەڭبەك ساباعىندا يكەمدىلىگى مەن شەبەرلىگىن، ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا «جاۋىنگەرلىك قارۋ - جاراق جانە قوسالقى بولشەكتەرى» دەگەن تاقىرىپ بويىنشا 11سىنىپ جانە 7سىنىپ وقۋشىلارى «ۇلتتىق قولونەر» اتتى ۇيىرمەسىندە جۇمىستاندى. ۇلتتىق قولونەردى دارىپتەۋ ماقساتىندا، تەحنولوگيا ساباعىندا «مەتالدى وڭدەۋ» تاراۋى بويىنشا 9سىنىپ وقۋشىلارى باتىردىڭ دۋلىعا - ساۋىتىن جاساي وتىرىپ، ەرەكشە ويۋ - ورنەك ارقىلى بەزەندىرىپ، شەكىمدەۋ ادىستەرىمەن تانىستى. وسىنداي ۇلتتىق تاربيە ناتيجەسىندە ۇيىرمە جانە ەڭبەك ساباقتارىندا وقۋشىلار وزىنە مىناداي داعدىلار قالىپتاستىرادى:
* ىزدەنىمپازدىق؛
*شىدامدىلىق؛
*ىسكەرلىك؛
*رۋحاني مادەنيەت؛
*وتان سۇيگىشتىك.
1. 2. ەگەردە قازاقتىڭ ءداستۇرلى قارۋ – جاراعىنىڭ ەتنوگرافياسىمەن تانىساتىن بولساق ءار رۋ - تايپالاردىڭ وزىنە ساي قارۋ - جاراعى، جاۋىنگەرلىك كيىمىمەن قوسالقى بولشەكتەرى بولعان. سول سەبەپتى ءوزىمىزدىڭ مەكتەپ قابىرعاسىندا وقۋشىلارمەن بىرگە جاساعان قازاق باتىرىنىڭ قارۋ - جاراعى سونىڭ ءبىر ايعاعى. قارۋ - جاراقتى جاساماس بۇرىن شىعۋ جانە جاسالۋ تاريحىمەن تانىسىپ، ءار رۋدىڭ قارۋ - جاراعىن زەرتتەيمىز. سەبەبى ءبىز جاساعان قازاق باتىرىنىڭ قارۋ - جاراعى ءار رۋدان الىنعان، ءبىراق تا رۋ اتاۋى بولەك بولسا دا، تەگى قازاق، ياعني ءبىز قازاق باتىرىنىڭ قارۋ - جاراعىن جاساپ شىعاردىق. ول ونەر تۋىندىسىن جاساماس بۇرىن ونىڭ ءبىر تۇتاس كلاسسيفيكاسيالىق سۇلباسىن جاساپ الۋىمىز شارت.
تاقىرىبى: ۇلتتىق جادىگەرلەرىمىزدى جاڭعىرتۋ، جالعاستىرۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز
«قازاقستان - 2050» جاڭا ستراتەگيالىق باعىتىن جۇزەگە اسىرۋدا بىزگە – قازاق حالقىنا ايىرىقشا جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى.
تاعىلىمى مول تاريحىمىزبەن، ۇلى بابالاردىڭ ۇلاعاتتى ومىرىنەن الار تالىمىمىزبەن ءبىز الداعى اسۋلاردان القىنباي اسامىز....
ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىنان.
1. ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك الۋىمەن قازاقتىڭ وتكەن تاريحىنا، اسكەري ونەرىنىڭ، قارۋ – جاراعىنىڭ تاريحىنا دەگەن قىزىعۋشىلىق ارتا تۇسۋدە. سول كونە جادىگەرلەرىمىزدى جوعالتىپ الماي، وسكەلەڭ ۇرپاققا ناسيحاتتاۋ، ۇستازداردىڭ عانا ەمەس، بۇكىل قازاق حالقىنىڭ مىندەتى. قازاق حالقىنىڭ قولونەرى كونە زامان تاقىرىبىمەن دامىپ، بىتە قايناسىپ، ميراس بولىپ قالعان باعا جەتپەس باي قازىنا. سونداي ۇلتىمىزدىڭ ونەر تۋىندىلارىن وقۋشىلارعا مۇراجايلاردان، كىتاپتاردان كورسەتە وتىرىپ حالقىمىزدىڭ تۇرمىسىمەن ءتۇپسىز تەرەڭ تاريحىمەن تانىستىرۋ. وقۋشىلارعا ءوز حالقىنىڭ مادەنيەتىن تەرەڭ، جان - جاقتى ۇيرەنۋ، قولونەرگە قۇرمەتپەن قاراۋ، قادىرلەي ءبىلۋ، ۇلتجاندىلىق پەن ەڭبەكقورلىققا ۇيرەتۋ، ول ءبىزدىڭ مىندەتىمىز.
ەركىندىكتى اڭساعان اتا - بابامىز، باتىرلىعىمەن بەس قارۋى ارقىلى ۇلتاراقتاي دالامىزدى قورعاپ، وسى كۇنگە جەتكىزدى. سول سەبەپتى باتىردىڭ دۋلىعا، ساۋىت جانە قارۋ - جاراعىن وقۋشىلارعا ناسيحاتتاي وتىرا تاريحىمەن تانىستىرۋ. ەلىمىزدەگى ەتنوگرافيالىق مۇراجايلارىنداعى ويۋمەن كومكەرىلگەن، كەڭ دالا توسىنەن تابىلعان قارۋ - جاراق، كيىمدەرى قازاق حالقىنىڭ مادەني ءومىرىنىڭ شەجىرەسى دەيمىز. قازاقتىڭ ءداستۇرلى قارۋ - جاراعىن ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن ەتنوگراف - تاريحشىلارى زەرتتەپ كەلەدى. سونىڭ ىشىندە ەڭ العاش زەرتتەگەن قازاق عالىمى ش. ش. ءۋاليحانوۆ بولاتىن. سونىمەن قاتار قازاقتىڭ ءداستۇرلى قارۋ - جاراعىنىڭ تاريحىن، فورمالارى مەن تۇرلەرىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىن ناقتىلاۋدا كوشپەلى حالىقتاردىڭ وزدەرى تۋدىرعان بەينەلەۋ ونەرى ەسكەرتكىشتەرى – بالبال تاستار مەن ءار زامانداعى تاسقا سالىنعان پەتروگليفتەر، قازاقستاندى مەكەن ەتكەن كوشپەلى حالىقتارمەن ءار زاماندا كورشىلەس بولعان جۇڭگو، يران، ورىس، تۇرىك، مونعول ت/ب. حالىقتاردىڭ ونەر تۋىندىلارىنان كورۋگە بولادى. قازاقتىڭ ءداستۇرلى قارۋ – جاراعىن – «ەر قارۋى – بەس قارۋدى» قورعانۋدىڭ نەمەسە اتىس - شابىستىڭ قۇرالى رەتىندە عانا قاراستىرۋ تىم جەتكىلىكسىز. ويتكەنى، مۇنداي ۇستانىمنىڭ اقىرى ءداستۇرلى قارۋ - جاراقتى تۇپتەپ كەلگەندە جەكە تۇلعالار – باتىرلاردىڭ قارۋلارى دەگەنگە عانا سىيدىرادى.
وسىعان وراي مەكتەپ قابىرعاسىندا وقۋشىلارعا قازاقتىڭ جاۋىنگەرلىك قارۋ – جاراعى تۋرالى تانىمى مەن تۇسىنىگىن كەڭەيتىپ، ۇمىتىلىپ بارا جاتقان قازاقتىڭ كاسىبي قولونەرىن بويلارىنا سىڭدىرە بىلسەك ۇتارىمىز كوپ. جاس ۇرپاقتى ۇلتىمىزدىڭ كونەدەن كەلە جاتقان تۇرمىس – سالتىمەن، ومىرىمەن، سونىڭ ىشىندە قارۋ - جاراقتىڭ جاسالۋ تاريحىمەن تانىستىرىپ، ولاردىڭ ۇيىرمە جۇمىستارىندا نەمەسە ەڭبەك ساباعىندا يكەمدىلىگى مەن شەبەرلىگىن، ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا «جاۋىنگەرلىك قارۋ - جاراق جانە قوسالقى بولشەكتەرى» دەگەن تاقىرىپ بويىنشا 11سىنىپ جانە 7سىنىپ وقۋشىلارى «ۇلتتىق قولونەر» اتتى ۇيىرمەسىندە جۇمىستاندى. ۇلتتىق قولونەردى دارىپتەۋ ماقساتىندا، تەحنولوگيا ساباعىندا «مەتالدى وڭدەۋ» تاراۋى بويىنشا 9سىنىپ وقۋشىلارى باتىردىڭ دۋلىعا - ساۋىتىن جاساي وتىرىپ، ەرەكشە ويۋ - ورنەك ارقىلى بەزەندىرىپ، شەكىمدەۋ ادىستەرىمەن تانىستى. وسىنداي ۇلتتىق تاربيە ناتيجەسىندە ۇيىرمە جانە ەڭبەك ساباقتارىندا وقۋشىلار وزىنە مىناداي داعدىلار قالىپتاستىرادى:
* ىزدەنىمپازدىق؛
*شىدامدىلىق؛
*ىسكەرلىك؛
*رۋحاني مادەنيەت؛
*وتان سۇيگىشتىك.
1. 2. ەگەردە قازاقتىڭ ءداستۇرلى قارۋ – جاراعىنىڭ ەتنوگرافياسىمەن تانىساتىن بولساق ءار رۋ - تايپالاردىڭ وزىنە ساي قارۋ - جاراعى، جاۋىنگەرلىك كيىمىمەن قوسالقى بولشەكتەرى بولعان. سول سەبەپتى ءوزىمىزدىڭ مەكتەپ قابىرعاسىندا وقۋشىلارمەن بىرگە جاساعان قازاق باتىرىنىڭ قارۋ - جاراعى سونىڭ ءبىر ايعاعى. قارۋ - جاراقتى جاساماس بۇرىن شىعۋ جانە جاسالۋ تاريحىمەن تانىسىپ، ءار رۋدىڭ قارۋ - جاراعىن زەرتتەيمىز. سەبەبى ءبىز جاساعان قازاق باتىرىنىڭ قارۋ - جاراعى ءار رۋدان الىنعان، ءبىراق تا رۋ اتاۋى بولەك بولسا دا، تەگى قازاق، ياعني ءبىز قازاق باتىرىنىڭ قارۋ - جاراعىن جاساپ شىعاردىق. ول ونەر تۋىندىسىن جاساماس بۇرىن ونىڭ ءبىر تۇتاس كلاسسيفيكاسيالىق سۇلباسىن جاساپ الۋىمىز شارت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
«ادەبي – شىعارماشىلىق» كۋرسىنىڭ باعدارلاماسى
