InfoHub Logo

سىنىبى 7
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءۇندى مۇحيتى. تىنىق مۇحيتى
ماقساتتارى؛
بىلىمدىلىگى؛ وقۋشىلاردىڭ دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت تۋرالى تۇسىنىگىن كەڭەيتۋ، دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتار مەن تانىستىرۋ
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردى ىزدەنۋگە، وتانسۇيگىشتىككە، سۋدى قورعاۋعا، ءبىلىم الۋعا باۋلۋ
دامىتۋشىلىعى؛ وقۋشىلاردىڭ مۇحيتتار تۋرالى بىلىكتىلىگىن، كارتامەن جۇمىس جاساۋ، وقۋلىق ءماتىنىن جۇيەلى ءتۇسىنۋ داعدىسىن قالىپتاستىرا وتىرىپ دامىتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى؛ ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، سالىستىرۋ، ءتۇسىندىرۋ، ءوز بەتتىك جۇمىس
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: د/ج فيزيكالىق كارتاسى، سۋرەتتەر، تىرەك سوزدەر

ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
1 ۇيىمداستىرۋ؛
ا) وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ
ءا) وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ

2 ءبىلىمىن تەكسەرۋ
سۇراقتار توپتاماسى
1. مۇحيت دەگەنىمىز نە؟
2. جەر شارىندا نەشە مۇحيت بار؟
3. دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتىڭ اۋدانى قانداي؟
4. سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتىنا سيپاتتاما بەر.
5. مۇحيتقا اتلانت اتاۋىنىڭ بەرىلۋى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
6. اتلانت مۇحيتىنىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى؟
7. اتالعان ەكى مۇحيتتا قانداي تابيعي بايلىقتار بار؟

3 جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
مۇحيتتاردىڭ:
1. گەوگرافيالىق ورنى
2. زەرتتەلۋى
3. تابيعاتى
4. نەگىزگى ۇعىمدار

ءۇندى مۇحيتى — جەر شارىنداعى اۋماعى جونىنەن تىنىق جانە اتلانت مۇحيتتارىنان كەيىنگى ءۇشىنشى مۇحيت. كوپشىلىك بولىگى وڭتۇستىك جارتى شاردا، ازيا، افريكا، اۆستراليا جانە انتاركتيدا قۇرلىقتارىنىڭ ارالىعىندا. ءۇندى مۇحيتى پلانەتادا ەرەكشە ورىن الادى: ونىڭ كوپ بولىگى وڭتۇستىك جارتى شاردا ورنالاسقان. جەردىڭ سۋ بولىگىنىڭ 20% الىپ جاتىر. مۇحيت سولتۇستىگىندە ەۋرازيامەن شەكتەسەدى. مۇحيتتىڭ جاعاسى از تىلىمدەنگەن. سولتۇستىگىندە بەنگال جانە پارسى شىعاناقتارى، ارابيا تەڭىزى قۇرلىققا بويلاي ەنىپ جاتادى. ارالدارى ءبىرشاما از. مۇحيتتىڭ شەكاراسىندا عانا ءىرى ارالدار بار. ەۋروپالىقتار ءۇندى مۇحيتى ارقىلى XV عاسىردا عانا تۇراقتى جۇزە باستادى. مۇحيتتا ءجۇزۋ مارشرۋتتارىنىڭ سيپاتتاماسىن تۇڭعىش رەت اراپتار جاساعان. گەوگرافيا عىلىمى ءۇشىن ءۇندى مۇحيتى جونىندەگى مالىمەتتەر ۆاسكو دا گامانىڭ جۇزگەن ۋاقىتىنان (1497 - 1499 جج) بەرى جينالا باستادى. XVIII عاسىردىڭ سوڭىندا اعىلشىننىڭ تەڭىزىندە ءجۇزۋشىسى دجەيمس كۋك بۇل مۇحيتتىڭ تەرەڭدىگىن العاش رەت ولشەگەن. XIX عاسىردىڭ سوڭىندا مۇححيتتى كومپلەكستى زەرتتەۋ جۇمىسى باستالادى.

اتلانت مۇحيتىمەن ينە ءمۇيىسىنىڭ ش. ب.) مەريديانىمەن افريكادان انتاركتيداعا وتەتىن سىزىقپەن شەكتەسەدى. تىنىق مۇحيتپەن اراداعى شەكارا(20 مالاككا ش. ب.)18تۇبەگىنەن باستالىپ (98 سۋماترا، ياۆا، سۋمبا، تيمور، تانيمبار جانە چۋت ارالدارى ارقىلى جاڭا گۆينەياعا، ونان ءارى اۆسترالياعا ش. ب.)،03 و. ە.، 14205(11 تاسمان ارالدارىنا ش. ب. مەريديانىمەن بەلگىلەنەدى. اۋداندىق تەڭىزدەرىمەن قوسا ەسەپتەگەندە 76، 17 ملن. كم2، سۋىنىڭ كولەمى 282، 6 ملن. كم3، ورتاشا تەرەڭدىگى 3711 م، ەڭ تەرەڭ جەرى 7729 م (زوند شۇڭعىماسى).55وتەدى. تاسمانيادان انتاركتيداعا دەيىنگى شەكارا 146
تىنىق مۇحيت — كولەمى مەن تەرەڭدىگى جاعىنان ەڭ ۇلكەن مۇحيت. باتىسىندا ەۋرازيا مەن اۋستراليا، شىعىسىندا سولتۇستىكجانە وڭتۇستىك امەريكا، وڭتۇستىگىندە انتاركتيدا قۇرىلىقتارىمەن شەكارالاس.

تىنىق مۇحيتى وڭتۇستىگىنەن سولتۇستىگىنە 15، 8 مىڭ كم، شىعىسىنان باتىسىنا 19، 5 مىڭ كم سوزىلىن جاتىر. شەكارالاس تەڭىزدەرمەن ەسەپتەگەندە 179، 7 ملن كم²، ورتا تەرەڭدىگى 3984م، كولەمى 723، 7 ملن كم³ (تەڭىزسىز ەسەپتەگەندە165، 2 ملن كم²، ورتا تەرەڭدىگى 4282 م، كولەمى 707، 6 ملن كم³). تىنىق مۇحيتىنىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى (الەم مۇحيتتارىنىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى) 10994 م (ماريانا شۇڭعىماسىندا).[1] تىنىق مۇحيتىنداعى 180 - ءىنىنشى مەرەديان ارقىلى تاۋلىكتىك سىزىق وتەدى.
مۇحيتتاردىڭ زەرتتەلۋى، تابيعاتى، وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارى تۋرالى ماتىننەن وقىپ ءبىلۋ 3 قاتار وقۋشىلارىنا بەرىلەدى