ءۇش توراي ەرتەگىسى
ءۇش توراي ەرتەگىسى
باياعىدا اعايىندى ءۇش توراي بولىپتى. ۇشەۋىنىڭ بويلارى دا، تۇرلەرى دە، دوپ - دومالاق، قۇيرىقتارىنا شەيىن بىردەي ەكەن. اتتارىنىڭ ءوزى ۇقساس: نيف - نيف، نۋف - نۋف، ناف - ناف. جاز بويى جاسىل شوپتە اۋناپ، كۇنگە قىزدىرىنىپ، شالشىقتا راحاتتانىپتى.
جاز ءوتىپ كۇز كەلەدى. كۇننىڭ كوزى بۇرىنعىداي قىزدىرمايدى، سارى ورمانننىڭ ۇستىنە سۇر بۇلتتار ءجيى ۇيىرىلە باستادى.
- قىستىڭ جايىن ويلانۋ كەرەك،— دەدى بىردە ەرتە ويانعان ناف - ناف اعالارىنا.
- مەن سۋىقتان قالتىراپ تۇرمىن. ءبىز اۋىرىپ قالۋىمىز مۇمكىن. بىرلەسىپ ءۇي سالىپ بىرگە قىستايىق
ءبىراق اعالارى جۇمىستى باستاعىلارى كەلمەدى، جەر قازىپ، تاس تاسىعانشا، ودان دا كۇزدىڭ سوڭعى جىلى كۇندەرى اۋناپ - قۋناپ، اسىر سالىپ قالعىلارى كەلدى.
- ۇلگىرەمىز! قىسقا شەيىن ءالى ۋاقىت بار، ويناي تۇرايىق ودان دا — دەپ نيف - نيف سەكىرە جونەلدى.
- كەرەك كەزىندە مەن وزىمە ءۇي سالىپ الام، — دەدى دە نۋف - نۋف جەرگە جاتا كەتتى.
- مەن دە، — دەپ قوستادى نيف - نيف.
- وزدەرىڭ بىلىڭدەر، مەن سەندەردى كۇتپەي وزىمە ءۇي سالا بەرەمىن — دەدى ناف - ناف. كۇن سۋىتا باستادى. نيف - نيف پەن نۋف - نۋف اسىعاتىن ەمەس.
ولار جۇمىس جايلى ويلاعىلارى دا كەلمەدى. ولار تاڭەرتەڭنەن كەشكە شەيىن ەشتەمە ىستەمەي، سەكىردى، اۋنادى. كۇندە ەرتەڭمەن ۋاقىت وتكىزدى. جول جيەگىندەگى شالشىقتىڭ بەتىنە مۇز قاتا باستاعاندا عانا ولار جۇمىسقا كىرىستى. نيف - نيف ەشكىممەن اقىلداسپاستان، ءبىر كەشتە وزىنە ساباننان ءۇي تۇرعىزىپ الدى. نيف - نيفكە ءوزىنىڭ ءۇيى ۇناعانى سونشا ول اندەتە جونەلدى:
جارتى الەمدى شارلاساڭ دا
مۇنداي ءۇيدى تاپپاسسىڭ – دەپ جاقىن ماڭدا بۇتاقتاردان، جىڭىشكە شىبىقتاردان ءۇي تۇرعىزىپ جاتقان نۋف - نۋفكە كەلدى. ونىڭ دا ءۇيى تەز ارادا دايىن بولدى، قۋانعان نۋف - نۋف بىلاي دەپ اندەتتى:
مەنىڭ ءۇيىم جاپ - جاقسى، جاپ - جاقسى
قورقىنىشتى ەمەس نايزاعاي مەن تامشى
- مىنە سەنىڭ دە ءۇيىڭ دايار بولدى، ەندى ەكەۋمىزدىڭ قولىمىز بوس ءجۇر، ناف - نافقا بارايىق، ونى كوپتەن كورگەن جوقپىز – دەدى نيف - نيف نۋف - نۋفكە.
ناف - ناف بولسا تاستاردى تاسىدى، بالشىق ەزدى، ءسويتىپ ول وزىنە جاڭبىردان، جەلدەن قورعاناتىن جىلى، مىقتى ءۇي سالىپ الدى. ءۇيدىڭ ەسىگىن ەمەننەن جاسادى، ەسىككە تيەك جاسادى، قاسقىر كىرە الماسىن دەپ. نيف - نيف پەن نۋف - نۋف اعالارىن كورىپ ايعاي سالىستى:
- سەن نە ىستەپ جاتىرسىڭ، ءۇي مە، الدە بەكىنىس پە؟
- تورايدىڭ ءۇيى وزىنە بەكىنىس بولۋى كەرەك – دەدى ناف - ناف.
- سەن كىممەن شايقاسپاقشىسىڭ؟ - دەپ كەلەمەجدەدى ولار ونى.
ال ناف - ناف بولسا جۇمىسىن ءارى جالعاستىرا بەردى.
مەن بارىڭنەن اقىلدىمىن
ءۇيدى تاستان قالادىم
ەشبىر اڭ، ەشبىر اڭ
ۇيگە كىرە المايدى
- بۇل قانداي اڭدى ايتىپ تۇر؟ نيف - نيف نۋف - نۋفتان سۇرادى..
- مەن قاسقىردى ايتامىن – دەدى ناف - ناف.
- بۇل قاسقىردان قورقادى، ال ءبىز ەشكىمنەن دە قورىقپايمىز - دەپ كەتە باردى. ولاردىڭ شۋىنان اعاش تۇبىندە ۇيقتاپ جاتقان اش قاسقىر وياندى.
- بۇل نە شۋ؟- دەپ قاسقىر تورايلار جۇرگەن جاققا قاراي جورتا جونەلدى.
- قايداعى قاسقىر، ءبىز ونى تۇمسىعىنان ۇستاپ الامىز - دەپ باتىرسىندى تورايلار، ولار قاسقىردى تەك سۋرەتتەن عانا كورگەن بولاتىن. ولار اعاشتىڭ تاساسىندا تۇرعان ءتىرى قاسقىردى كورىپ قورقىپ كەتتى. قاسقىر ەندى ۇمتىلا بەرگەندە بۇلار شىڭعىرىپ قاشا جونەلدى. ءارقايسىسى ءوز ۇيلەرىنە قاراي جۇگىردى. نيف - نيف ۇيىنە جەتىپ ەسىگىن جاۋىپ الدى.
- ەسىگىڭدى اش، ايتپەسە سىندىرامىن – دەدى قاسقىر.
- جوق - دەدى نيف - نيف، - اشپايمىن!
قاسقىر: -"ف - ف - ف - y - y - y"- دەپ ءۇش رەت ۇرلەگەندە ونىڭ ۇيىنەن دىم قالمادى. نيف - نيف جانۇشىرا قاشا جونەلدى.
تەز ارادا نۋف - نۋفتىڭ ءۇيىنىڭ الدىندا بولدى. ەكى اعايىندى ەسىكتى جاۋىپ ۇلگىرگەندەرى سول ەدى، قاسقىردىڭ:
- مەن سەندەردى جەيمىن – دەگەن داۋىسى ەستىلدى.
- مەن شارشادىم، ۇيگە كەتتىم – دەگەن قاسقىر تورايلاردى الداپ تىعىلىپ قالدى.
سەن ەستىدىڭ بە، ول ۇيىنە كەتتى – دەپ ولار قايتادان اسىر سالىپ ويناي باستادى. ال قاسقىر بولسا قويدىڭ تەرىسىن جامىلىپ، ەسىكتى قاقتى.
- مەن كىشكەنتاي توقتىمىن، تابىننان اداسىپ قالدىم، مەنى ۇيگە كىرگىزىڭدەرشى - دەپ جالىندى.
- قويدى كىرگىزسەك كىرگىزەيىك – دەپ، ەسىكتى اشا بەرگەندە، ءتىسى اقسيعان قاسقىردى كورىپ، ەسىكتى كۇشتەپ جاۋىپ الدى. اشۋلانعان قاسقىر بار كۇشىن سالىپ بەس رەت ۇرلەگەندە بۇل ءۇي ءدىڭ دە بىت - شىتى شىقتى. تورايلار ناف - نافتىڭ ۇيىنە قاراي قاشا جونەلدى. اعاسى ەسىك اشىپ كىرگىزدى. ەكەۋى ەشتەمە ايتۋعا شامالارى كەلمەستەن توسەكتىڭ استىنا تىعىلدى. ناف - ناف ءبارىن ايتپاستان ءتۇسىندى. ەسىكتى بەكىتىپ، اندەتىپ ورىندىققا جايعاستى.
ەسىك قاعىلدى.
- بۇل كىم؟
- كوپ سويلەمەي، اش ەسىكتى - دەدى قاسقىر.
- اشپايمىز!
- اح، سولاي ما؟ وندا ۇشەۋىڭدى دە جەيمىن.
- جەپ كور! - دەدى ناف - ناف.
قاسقىر اۋزىن اۋاعا تولتىرىپ قانشا ۇرلەسە دە ءۇي ورنىنان قوزعالمادى. اشۋعا بۋلىققان قاسقىر ەسىكتى جۇلقىلاي باستادى، ەسىك تە اشىلمادى. ىزاعا بۋلىققان قاسقىر تاستى تىستەرىمەن قىرشىدى، قابىرعانى تىرنادى، تۇك شىقپادى، تەك ءتىسىن اۋىرتىپ، تىرناعىن مايىستىردى.
باسىن كوتەرىپ جوعارى قاراپ ەدى، پەشتىڭ مۇرجاسىن كوردى.
- مۇرجا ارقىلى ۇيگە كىرەتىن بولدىم - دەپ قۋاندى قاسقىر. ول اقىرىن مۇرجانىڭ بويىمەن ىشكە تۇسە باستادى. اقىلدى ناف - ناف پەشتە قايناپ تۇرعان قازاننىڭ قاقپاعىن اشا قويدى.
- حوش كەلدىڭ! - دەدى ناف - ناف. كۇيەگە ىپ قاراپ تۇردى. قاسقىر قايناپ تۇرعان سۋعا كۇمپ ەتتى. قاسقىردىڭ ءجۇنى ءۇرپيىپ، كوزى باقىرايىپ، باقىرعان كۇيى كەلگەن ىزىمەن كەيىن ورمانعا قاشا جونەلدى. ءۇش اعايىندى ونىڭ ارتىنان ءماز بولىپ قاراپ تۇردى. سودان بەرى اعايىندى ۇشەۋى ناف - ناف، نيف - نيف، نۋف - نۋف تاتۋ - ءتاتتى ءبىر شاتىردىڭ استىندا ءومىر ءسۇرىپتى.
ەرتەگىلەر ەلىنە ساياحات، ەرتەگىلەر جيناعى
باياعىدا اعايىندى ءۇش توراي بولىپتى. ۇشەۋىنىڭ بويلارى دا، تۇرلەرى دە، دوپ - دومالاق، قۇيرىقتارىنا شەيىن بىردەي ەكەن. اتتارىنىڭ ءوزى ۇقساس: نيف - نيف، نۋف - نۋف، ناف - ناف. جاز بويى جاسىل شوپتە اۋناپ، كۇنگە قىزدىرىنىپ، شالشىقتا راحاتتانىپتى.
جاز ءوتىپ كۇز كەلەدى. كۇننىڭ كوزى بۇرىنعىداي قىزدىرمايدى، سارى ورمانننىڭ ۇستىنە سۇر بۇلتتار ءجيى ۇيىرىلە باستادى.
- قىستىڭ جايىن ويلانۋ كەرەك،— دەدى بىردە ەرتە ويانعان ناف - ناف اعالارىنا.
- مەن سۋىقتان قالتىراپ تۇرمىن. ءبىز اۋىرىپ قالۋىمىز مۇمكىن. بىرلەسىپ ءۇي سالىپ بىرگە قىستايىق
ءبىراق اعالارى جۇمىستى باستاعىلارى كەلمەدى، جەر قازىپ، تاس تاسىعانشا، ودان دا كۇزدىڭ سوڭعى جىلى كۇندەرى اۋناپ - قۋناپ، اسىر سالىپ قالعىلارى كەلدى.
- ۇلگىرەمىز! قىسقا شەيىن ءالى ۋاقىت بار، ويناي تۇرايىق ودان دا — دەپ نيف - نيف سەكىرە جونەلدى.
- كەرەك كەزىندە مەن وزىمە ءۇي سالىپ الام، — دەدى دە نۋف - نۋف جەرگە جاتا كەتتى.
- مەن دە، — دەپ قوستادى نيف - نيف.
- وزدەرىڭ بىلىڭدەر، مەن سەندەردى كۇتپەي وزىمە ءۇي سالا بەرەمىن — دەدى ناف - ناف. كۇن سۋىتا باستادى. نيف - نيف پەن نۋف - نۋف اسىعاتىن ەمەس.
ولار جۇمىس جايلى ويلاعىلارى دا كەلمەدى. ولار تاڭەرتەڭنەن كەشكە شەيىن ەشتەمە ىستەمەي، سەكىردى، اۋنادى. كۇندە ەرتەڭمەن ۋاقىت وتكىزدى. جول جيەگىندەگى شالشىقتىڭ بەتىنە مۇز قاتا باستاعاندا عانا ولار جۇمىسقا كىرىستى. نيف - نيف ەشكىممەن اقىلداسپاستان، ءبىر كەشتە وزىنە ساباننان ءۇي تۇرعىزىپ الدى. نيف - نيفكە ءوزىنىڭ ءۇيى ۇناعانى سونشا ول اندەتە جونەلدى:
جارتى الەمدى شارلاساڭ دا
مۇنداي ءۇيدى تاپپاسسىڭ – دەپ جاقىن ماڭدا بۇتاقتاردان، جىڭىشكە شىبىقتاردان ءۇي تۇرعىزىپ جاتقان نۋف - نۋفكە كەلدى. ونىڭ دا ءۇيى تەز ارادا دايىن بولدى، قۋانعان نۋف - نۋف بىلاي دەپ اندەتتى:
مەنىڭ ءۇيىم جاپ - جاقسى، جاپ - جاقسى
قورقىنىشتى ەمەس نايزاعاي مەن تامشى
- مىنە سەنىڭ دە ءۇيىڭ دايار بولدى، ەندى ەكەۋمىزدىڭ قولىمىز بوس ءجۇر، ناف - نافقا بارايىق، ونى كوپتەن كورگەن جوقپىز – دەدى نيف - نيف نۋف - نۋفكە.
ناف - ناف بولسا تاستاردى تاسىدى، بالشىق ەزدى، ءسويتىپ ول وزىنە جاڭبىردان، جەلدەن قورعاناتىن جىلى، مىقتى ءۇي سالىپ الدى. ءۇيدىڭ ەسىگىن ەمەننەن جاسادى، ەسىككە تيەك جاسادى، قاسقىر كىرە الماسىن دەپ. نيف - نيف پەن نۋف - نۋف اعالارىن كورىپ ايعاي سالىستى:
- سەن نە ىستەپ جاتىرسىڭ، ءۇي مە، الدە بەكىنىس پە؟
- تورايدىڭ ءۇيى وزىنە بەكىنىس بولۋى كەرەك – دەدى ناف - ناف.
- سەن كىممەن شايقاسپاقشىسىڭ؟ - دەپ كەلەمەجدەدى ولار ونى.
ال ناف - ناف بولسا جۇمىسىن ءارى جالعاستىرا بەردى.
مەن بارىڭنەن اقىلدىمىن
ءۇيدى تاستان قالادىم
ەشبىر اڭ، ەشبىر اڭ
ۇيگە كىرە المايدى
- بۇل قانداي اڭدى ايتىپ تۇر؟ نيف - نيف نۋف - نۋفتان سۇرادى..
- مەن قاسقىردى ايتامىن – دەدى ناف - ناف.
- بۇل قاسقىردان قورقادى، ال ءبىز ەشكىمنەن دە قورىقپايمىز - دەپ كەتە باردى. ولاردىڭ شۋىنان اعاش تۇبىندە ۇيقتاپ جاتقان اش قاسقىر وياندى.
- بۇل نە شۋ؟- دەپ قاسقىر تورايلار جۇرگەن جاققا قاراي جورتا جونەلدى.
- قايداعى قاسقىر، ءبىز ونى تۇمسىعىنان ۇستاپ الامىز - دەپ باتىرسىندى تورايلار، ولار قاسقىردى تەك سۋرەتتەن عانا كورگەن بولاتىن. ولار اعاشتىڭ تاساسىندا تۇرعان ءتىرى قاسقىردى كورىپ قورقىپ كەتتى. قاسقىر ەندى ۇمتىلا بەرگەندە بۇلار شىڭعىرىپ قاشا جونەلدى. ءارقايسىسى ءوز ۇيلەرىنە قاراي جۇگىردى. نيف - نيف ۇيىنە جەتىپ ەسىگىن جاۋىپ الدى.
- ەسىگىڭدى اش، ايتپەسە سىندىرامىن – دەدى قاسقىر.
- جوق - دەدى نيف - نيف، - اشپايمىن!
قاسقىر: -"ف - ف - ف - y - y - y"- دەپ ءۇش رەت ۇرلەگەندە ونىڭ ۇيىنەن دىم قالمادى. نيف - نيف جانۇشىرا قاشا جونەلدى.
تەز ارادا نۋف - نۋفتىڭ ءۇيىنىڭ الدىندا بولدى. ەكى اعايىندى ەسىكتى جاۋىپ ۇلگىرگەندەرى سول ەدى، قاسقىردىڭ:
- مەن سەندەردى جەيمىن – دەگەن داۋىسى ەستىلدى.
- مەن شارشادىم، ۇيگە كەتتىم – دەگەن قاسقىر تورايلاردى الداپ تىعىلىپ قالدى.
سەن ەستىدىڭ بە، ول ۇيىنە كەتتى – دەپ ولار قايتادان اسىر سالىپ ويناي باستادى. ال قاسقىر بولسا قويدىڭ تەرىسىن جامىلىپ، ەسىكتى قاقتى.
- مەن كىشكەنتاي توقتىمىن، تابىننان اداسىپ قالدىم، مەنى ۇيگە كىرگىزىڭدەرشى - دەپ جالىندى.
- قويدى كىرگىزسەك كىرگىزەيىك – دەپ، ەسىكتى اشا بەرگەندە، ءتىسى اقسيعان قاسقىردى كورىپ، ەسىكتى كۇشتەپ جاۋىپ الدى. اشۋلانعان قاسقىر بار كۇشىن سالىپ بەس رەت ۇرلەگەندە بۇل ءۇي ءدىڭ دە بىت - شىتى شىقتى. تورايلار ناف - نافتىڭ ۇيىنە قاراي قاشا جونەلدى. اعاسى ەسىك اشىپ كىرگىزدى. ەكەۋى ەشتەمە ايتۋعا شامالارى كەلمەستەن توسەكتىڭ استىنا تىعىلدى. ناف - ناف ءبارىن ايتپاستان ءتۇسىندى. ەسىكتى بەكىتىپ، اندەتىپ ورىندىققا جايعاستى.
ەسىك قاعىلدى.
- بۇل كىم؟
- كوپ سويلەمەي، اش ەسىكتى - دەدى قاسقىر.
- اشپايمىز!
- اح، سولاي ما؟ وندا ۇشەۋىڭدى دە جەيمىن.
- جەپ كور! - دەدى ناف - ناف.
قاسقىر اۋزىن اۋاعا تولتىرىپ قانشا ۇرلەسە دە ءۇي ورنىنان قوزعالمادى. اشۋعا بۋلىققان قاسقىر ەسىكتى جۇلقىلاي باستادى، ەسىك تە اشىلمادى. ىزاعا بۋلىققان قاسقىر تاستى تىستەرىمەن قىرشىدى، قابىرعانى تىرنادى، تۇك شىقپادى، تەك ءتىسىن اۋىرتىپ، تىرناعىن مايىستىردى.
باسىن كوتەرىپ جوعارى قاراپ ەدى، پەشتىڭ مۇرجاسىن كوردى.
- مۇرجا ارقىلى ۇيگە كىرەتىن بولدىم - دەپ قۋاندى قاسقىر. ول اقىرىن مۇرجانىڭ بويىمەن ىشكە تۇسە باستادى. اقىلدى ناف - ناف پەشتە قايناپ تۇرعان قازاننىڭ قاقپاعىن اشا قويدى.
- حوش كەلدىڭ! - دەدى ناف - ناف. كۇيەگە ىپ قاراپ تۇردى. قاسقىر قايناپ تۇرعان سۋعا كۇمپ ەتتى. قاسقىردىڭ ءجۇنى ءۇرپيىپ، كوزى باقىرايىپ، باقىرعان كۇيى كەلگەن ىزىمەن كەيىن ورمانعا قاشا جونەلدى. ءۇش اعايىندى ونىڭ ارتىنان ءماز بولىپ قاراپ تۇردى. سودان بەرى اعايىندى ۇشەۋى ناف - ناف، نيف - نيف، نۋف - نۋف تاتۋ - ءتاتتى ءبىر شاتىردىڭ استىندا ءومىر ءسۇرىپتى.
ەرتەگىلەر ەلىنە ساياحات، ەرتەگىلەر جيناعى
You Might Also Like
-
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە بوتالى تۇيە بولىپتى. ول ءوزىنىڭ جىبەك ءجۇندى سۇيكىمدى بالاسىنا مەيىرىمدىلىكتى، ادالدىقتى ۇيرەتىپتى. ءمولدىر كوزدى بوتا وتە اقىلدى بولىپ وسەدى.
-
ادام اتىزعا ءبىر گۇل اكەپ وتىرعىزدى. قۇنارلى جەرگە وتىرعىزىلعان ول كۇننەن - كۇنگە تامىر جايىپ، گۇلدەپ وسە بەردى. گۇل ءبارىن دە سۇيەتىن: ءموپ - ءمولدىر سۋدى دا، تاپ - تازا اۋانى دا، كۇننىڭ نۇرىن دا. اين...
