ۆ. سۋحوملينسكيي ناعىز ادام
ادەبيەتتىك وقۋ 3 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ۆ. سۋحوملينسكيي ناعىز ادام
ساباقتىڭ ماقساتى: مۋلتفيلم ارقىلى جاڭا ساباق تاقىرىبىن انىقتاۋعا ۇيرەتۋ؛ وقۋشىلارعا اۆتور تۋرالى مالىمەت الۋعا كومەكتەسۋ، ماتىنمەن جۇمىس جاساۋعا، ءوز بەتتەرىنشە ءماتىننىڭ نەگىزگى ويىن تابا بىلۋگە، سىني ويلاۋعا، سۇراقتار قويا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
كۇتىلەتىن ناتيجە: • وقۋشىلار مۋلتفيلم ارقىلى جاڭا ساباق تاقىرىبىن انىقتاي بىلەدى، ءوز ويلارىن ورتادا جەتكىزە الادى، سۇراق قويىپ، سۇراققا ناقتى جاۋاپ بەرە الادى
ءتۇيىندى يدەيا جاقسىلىق جاساۋ - جاقسى ادامنىڭ ءىسى
ساباقتىڭ كەزەڭدەرى:
2. كىرىسپە ءبولىم ىنتىماقتاستىق ورتا قالىپتاستىرۋ
«مەنىڭ كوڭىل - كۇيىم...» ءادىسى. وقۋشىلار وزدەرىنىڭ كوڭىل - كۇيلەرىنىڭ قانداي ەكەنىن ورتاعا جاريالايدى. مىسالى: مەنىڭ بۇگىنگى كوڭىل - كۇيىم جارقىراعان كۇنگە تەڭ.
توپقا ءبولۋ
ماقال - ماتەل ارقىلى توپقا ءبولۋ.
1 - توپ «اقىلدىلار»
ايدىندى جاقسى ايمەن تەڭ،
جومارت جىگىت بايمەن تەڭ.
2 - توپ «مىرزالار»
بيىك توبەگە شىقساڭ كوزىڭ اشىلادى.
جاقسىمەن سويلەسسەڭ كوڭىلىڭ اشىلادى.
3 - توپ «مەيىرىمدىلەر»
جاقسىلىق جاساساڭ، جاسىر،
جاقسىلىق كورسەڭ، اسىر.
التىن ەرەجە قۇرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
«سالەم، بۇل مەن...» «ويلان، تاپ!» باعدارلاماسى ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ
II. تۇساۋكەسەر
1 - مينۋت - بالالار، «ويلان، تاپ!» باعدارلاماسىن ءارى قاراي جالعاستىرامىز. بۇل باعدارلامانى ءارى قاراي تاماشالايىق.
ەكى كوزىڭ نە ءۇشىن كەرەك؟
جاقسىلاردى كورۋ ءۇشىن.
ەكى قۇلاعىڭ نە ءۇشىن كەرەك؟
اقىل، كەڭەس تىڭداۋ ءۇشىن.
ەكى قولىڭ نە ءۇشىن كەرەك؟
ەلگە كومەك بەرۋ ءۇشىن.
ەكى اياعىڭ نە ءۇشىن كەرەك؟
تۋعان جەردە ءجۇرۋ ءۇشىن!
«ميعا شابۋىل» «التىن قاربىز» ءمۋلتفيلمىن كورسەتۋ
وقۋشىلارعا ءمۋلتفيلمدى كورسەتۋ ارقىلى جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ
«بلۋم تاكسونومياسى» انىقتاۋىش سۇراقتار
- بالالار بۇل مۋلتفيلمنەن نەنى كوردىڭىزدەر؟ نەگە
- نە سەبەپتەن بۇركىت جاقسىلىق جاسادى؟
- جىگىت بارلىق التىندى نەگە تاراتتى؟ ول قانداي ادام دەپ ويلايسىڭدار؟
- وسى مۋلتفيلمگە قانداي ماقال ايتۋعا بولادى؟
- بۇگىنگى ساباققا وسى ءمۋلتفيلمنىڭ قانداي قاتىسى بار دەپ ويلايسىڭدار؟
- بالالار، مىنا مۋلتفيلمدەگى ادامدى «ناعىز ادام» دەۋگە بولا ما ەكەن؟
ناعىز ادام
↓
مەيىرىمدى، قايىرىمدى، جاقسىلىق جاسايدى
- بالالار، مىنا مۋلتفيلمدەگى ادامدى «ناعىز ادام» دەۋگە بولا ما ەكەن؟
III. نەگىزگى ءبولىم
10 - مينۋت
25 - مينۋت - بالالار، سەندەر ءقازىر «ويلان، تاپ!» باعدارلاماسىنىڭ 3 - ءشى ءبولىمىن تاماشالايسىڭدار. بۇل بولىمدە وقۋلىقپەن جۇمىس جاسايمىز.
ۆاسيليي سۋحوملينسكيي 1918 جىلى، 28 قىركۇيەكتە حەرسون گۋبەرنياسى، الەكساندر ۋەزىندە دۇنيەگە كەلگەن. قاراپايىم وتباسىندا تاربيەلەنگەن.
ول پالتاۆا پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن 1936 جىلى ءبىتىرىپ، ورتا مەكتەپتەردە ءمۇعالىم بولعان. سۋحوملينسكيي – پەداگوگ. ونىڭ «ۇلىما حات»، «اتا - انالار پەداگوگيكاسى» ت. ب. شىعارمالارى بار.
ناعىز ادام
اپتاپ. قۋاڭ دالاداعى جالعىز ءۇيدىڭ قاسىندا قۇدىق بار. بۇل ۇيدە اتاسى مەن نەمەرەسى تۇرادى.
قۇدىق باسىندا ۇزىن ارقانعا بەكىتىلگەن شەلەك بار. جولاۋشىلار مەن ءارى - بەرى وتكەن كىسىلەر قۇدىققا بۇرىلىپ سۋ ىشەدى، اتايعا العىستارىن جاۋدىرادى.
بىردە الگى بايلاۋلى ارقان ءۇزىلىپ. شەلەك تەرەڭ قۇدىق تۇبىندە قالدى. اتايدىڭ ودان باسقا شەلەگى جوق ەدى. سۋ تارتىپ ىشۋگە ىدىس تابىلمادى.
كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ اتايدىڭ ۇيىنە اربالى شارۋا كەلدى. ارباداعى ساباننىڭ استىندا شەلەگى كورىنىپ جاتىر ەكەن. جولاۋشى قۇدىققا كوز جىبەرىپ، اتاي مەن نەمەرەسىنە ءبىر قارادى دا، اتىنا قامشى باسىپ، ءارى قاراي ءجۇرىپ كەتتى.
- بۇل نە قىلعان ادام؟- دەپ سۇرادى نەمەرەسى اتاسىنان.
- بۇل ادام ەمەس، - دەدى اتاسى.
تۇسكە تامان اتاي ءۇيىنىڭ تۇسىنان ەكىنشى جولاۋشى ءوتىپ بارا جاتتى. ول ارباداعى ساباننىڭ استىنان شەلەگىن الىپ، ارقانعا بايلادى دا، قۇدىقتان سۋ تارتتى. ءوزى قانعانشا ءىشىپ، اتاي مەن نەمەرەسىنىڭ دە ءشولىن قاندىردى. قالعان سۋدى قۇرعاق قۇمعا توگە سالدى دا، شەلەگىن قايتادان سابان اراسىنا سالىپ، ءجۇرىپ كەتتى.
- بۇل نە قىلعان ادام؟ - دەپ سۇرادى نەمەرەسى اتاسىنان.
- بۇنى دا ءالى ادام دەۋگە بولمايدى، - دەدى اتاسى.
كەشكە قاراي اتاي ءۇيىنىڭ ماڭىنا تاعى ءبىر كىسى توقتادى. ول ارباسىنان شەلەگىن الىپ. ارقانعا بايلادى سۋ تارتىپ، سۋسىنىن قاندىردى، سونان سوڭ العىسىن ايتىپ، ءجۇرىپ كەتتى. ال شەلەگى قۇدىق باسىندا ارقانعا بايلانعان قالپىندا قالا بەردى.
- بۇل قانداي ادام؟ - دەپ سۇرادى نەمەرەسى.
- مىنە، بۇل - ناعىز ادامنىڭ ءوزى، - دەپ جاۋاپ بەردى اتاسى. ۆ. سۋحوملينسكيي
بىزدەر بۇگىنگى ساباقتا «ناعىز ادام» تاقىرىبىندا جازىلعان اڭگىمەمەن تانىسامىز. بۇل اڭگىمەنىڭ اۆتورى – ۆ. سۋحوملينسكيي
1 - توپقا سۇراق
- نە سەبەپتەن اتاسى 1 - ءشى كەلگەن كىسىنى «بۇل ادام ەمەس» دەدى؟
2 - توپقا:
- اتاسى نەلىكتەن تاعى دا كەلەسى ادامدى «بۇنى دا ءالى ادام دەۋگە بولمايدى» دەپ جاۋاپ بەردى؟
3 - توپقا:
- اتاسى قۇدىق باسىنا كەلگەن سوڭعى ادامدى نەلىكتەن «ناعىز ادام» دەپ سانادى؟
(وقۋشىلاردىڭ پىكىرىن، بولجامىن تىڭداۋ)
- قۇدىققا ءبىرىنشى كەلگەن ادام نەلىكتەن سۋ ىشپەي كەتتى؟
- ەكىنشى كەلگەن ادام نەلىكتەن شەلەگىن تاستاماي كەتتى؟
- ءۇشىنشى ادام نەلىكتەن شەلەگىن تاستاپ كەتتى؟
سەرگىتۋ ءساتى
«بۋگي - بۋگي» ءبيى ارقىلى سەرگىتۋ
1 - توپ. رولمەن سومداۋ
2 - توپ «ۆەنن» سىزباسى
3 - توپ «رافت» ءادىسى
ر - رول - بالا
ا - اۋديتوريا - قۇدىقتان سۋ العان كىسى
ف - فورما - العىس حات
ت - تاقىرىپ - ءسىز ناعىز ادامسىز
قورىتىندى 1 - مينۋت
ەركىن جازۋ «مەن ناعىز اداممىن» ەسسە جازۋ
قامقورلىق جاساۋدى ۇيرەن!
شاماڭ كەلسە كومەكتەس!
بولعان ۋاقيعا
ناعىز ادامنىڭ ءبىرى تۋرالى – بالالار تاعى ءبىر قوسىمشا اڭگىمە ايتىپ بەرەيىن. الاشتىڭ ارىسى ءاليحان بوكەيحاننىڭ اناسى بەگىم جىلدا ءبىر تايىنشانى ءوزى باعىپ، قىستاي جەم - ءشوبىن بەرىپ، استىن تازالاپ سەمىرتەدى ەكەن. كۇزدە قالاعا كەتىپ بارا جاتقان قالاشىلارعا قوسىپ جىبەرىپ، تايىنشانى ساتتىرىپ اقشاسىنا ماتا الدىرىپ، اۋىلداعى جوق - جىتىك، كەدەي، جەتىم بالالرعا ءوز قولىمەن كويلەكتەر، كيىمدەر تىگىپ تاراتادى ەكەن.
ۆ. سۋحوملينسكيي ناعىز ادام. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ۆ. سۋحوملينسكيي ناعىز ادام
ساباقتىڭ ماقساتى: مۋلتفيلم ارقىلى جاڭا ساباق تاقىرىبىن انىقتاۋعا ۇيرەتۋ؛ وقۋشىلارعا اۆتور تۋرالى مالىمەت الۋعا كومەكتەسۋ، ماتىنمەن جۇمىس جاساۋعا، ءوز بەتتەرىنشە ءماتىننىڭ نەگىزگى ويىن تابا بىلۋگە، سىني ويلاۋعا، سۇراقتار قويا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
كۇتىلەتىن ناتيجە: • وقۋشىلار مۋلتفيلم ارقىلى جاڭا ساباق تاقىرىبىن انىقتاي بىلەدى، ءوز ويلارىن ورتادا جەتكىزە الادى، سۇراق قويىپ، سۇراققا ناقتى جاۋاپ بەرە الادى
ءتۇيىندى يدەيا جاقسىلىق جاساۋ - جاقسى ادامنىڭ ءىسى
ساباقتىڭ كەزەڭدەرى:
2. كىرىسپە ءبولىم ىنتىماقتاستىق ورتا قالىپتاستىرۋ
«مەنىڭ كوڭىل - كۇيىم...» ءادىسى. وقۋشىلار وزدەرىنىڭ كوڭىل - كۇيلەرىنىڭ قانداي ەكەنىن ورتاعا جاريالايدى. مىسالى: مەنىڭ بۇگىنگى كوڭىل - كۇيىم جارقىراعان كۇنگە تەڭ.
توپقا ءبولۋ
ماقال - ماتەل ارقىلى توپقا ءبولۋ.
1 - توپ «اقىلدىلار»
ايدىندى جاقسى ايمەن تەڭ،
جومارت جىگىت بايمەن تەڭ.
2 - توپ «مىرزالار»
بيىك توبەگە شىقساڭ كوزىڭ اشىلادى.
جاقسىمەن سويلەسسەڭ كوڭىلىڭ اشىلادى.
3 - توپ «مەيىرىمدىلەر»
جاقسىلىق جاساساڭ، جاسىر،
جاقسىلىق كورسەڭ، اسىر.
التىن ەرەجە قۇرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
«سالەم، بۇل مەن...» «ويلان، تاپ!» باعدارلاماسى ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ
II. تۇساۋكەسەر
1 - مينۋت - بالالار، «ويلان، تاپ!» باعدارلاماسىن ءارى قاراي جالعاستىرامىز. بۇل باعدارلامانى ءارى قاراي تاماشالايىق.
ەكى كوزىڭ نە ءۇشىن كەرەك؟
جاقسىلاردى كورۋ ءۇشىن.
ەكى قۇلاعىڭ نە ءۇشىن كەرەك؟
اقىل، كەڭەس تىڭداۋ ءۇشىن.
ەكى قولىڭ نە ءۇشىن كەرەك؟
ەلگە كومەك بەرۋ ءۇشىن.
ەكى اياعىڭ نە ءۇشىن كەرەك؟
تۋعان جەردە ءجۇرۋ ءۇشىن!
«ميعا شابۋىل» «التىن قاربىز» ءمۋلتفيلمىن كورسەتۋ
وقۋشىلارعا ءمۋلتفيلمدى كورسەتۋ ارقىلى جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ
«بلۋم تاكسونومياسى» انىقتاۋىش سۇراقتار
- بالالار بۇل مۋلتفيلمنەن نەنى كوردىڭىزدەر؟ نەگە
- نە سەبەپتەن بۇركىت جاقسىلىق جاسادى؟
- جىگىت بارلىق التىندى نەگە تاراتتى؟ ول قانداي ادام دەپ ويلايسىڭدار؟
- وسى مۋلتفيلمگە قانداي ماقال ايتۋعا بولادى؟
- بۇگىنگى ساباققا وسى ءمۋلتفيلمنىڭ قانداي قاتىسى بار دەپ ويلايسىڭدار؟
- بالالار، مىنا مۋلتفيلمدەگى ادامدى «ناعىز ادام» دەۋگە بولا ما ەكەن؟
ناعىز ادام
↓
مەيىرىمدى، قايىرىمدى، جاقسىلىق جاسايدى
- بالالار، مىنا مۋلتفيلمدەگى ادامدى «ناعىز ادام» دەۋگە بولا ما ەكەن؟
III. نەگىزگى ءبولىم
10 - مينۋت
25 - مينۋت - بالالار، سەندەر ءقازىر «ويلان، تاپ!» باعدارلاماسىنىڭ 3 - ءشى ءبولىمىن تاماشالايسىڭدار. بۇل بولىمدە وقۋلىقپەن جۇمىس جاسايمىز.
ۆاسيليي سۋحوملينسكيي 1918 جىلى، 28 قىركۇيەكتە حەرسون گۋبەرنياسى، الەكساندر ۋەزىندە دۇنيەگە كەلگەن. قاراپايىم وتباسىندا تاربيەلەنگەن.
ول پالتاۆا پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن 1936 جىلى ءبىتىرىپ، ورتا مەكتەپتەردە ءمۇعالىم بولعان. سۋحوملينسكيي – پەداگوگ. ونىڭ «ۇلىما حات»، «اتا - انالار پەداگوگيكاسى» ت. ب. شىعارمالارى بار.
ناعىز ادام
اپتاپ. قۋاڭ دالاداعى جالعىز ءۇيدىڭ قاسىندا قۇدىق بار. بۇل ۇيدە اتاسى مەن نەمەرەسى تۇرادى.
قۇدىق باسىندا ۇزىن ارقانعا بەكىتىلگەن شەلەك بار. جولاۋشىلار مەن ءارى - بەرى وتكەن كىسىلەر قۇدىققا بۇرىلىپ سۋ ىشەدى، اتايعا العىستارىن جاۋدىرادى.
بىردە الگى بايلاۋلى ارقان ءۇزىلىپ. شەلەك تەرەڭ قۇدىق تۇبىندە قالدى. اتايدىڭ ودان باسقا شەلەگى جوق ەدى. سۋ تارتىپ ىشۋگە ىدىس تابىلمادى.
كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ اتايدىڭ ۇيىنە اربالى شارۋا كەلدى. ارباداعى ساباننىڭ استىندا شەلەگى كورىنىپ جاتىر ەكەن. جولاۋشى قۇدىققا كوز جىبەرىپ، اتاي مەن نەمەرەسىنە ءبىر قارادى دا، اتىنا قامشى باسىپ، ءارى قاراي ءجۇرىپ كەتتى.
- بۇل نە قىلعان ادام؟- دەپ سۇرادى نەمەرەسى اتاسىنان.
- بۇل ادام ەمەس، - دەدى اتاسى.
تۇسكە تامان اتاي ءۇيىنىڭ تۇسىنان ەكىنشى جولاۋشى ءوتىپ بارا جاتتى. ول ارباداعى ساباننىڭ استىنان شەلەگىن الىپ، ارقانعا بايلادى دا، قۇدىقتان سۋ تارتتى. ءوزى قانعانشا ءىشىپ، اتاي مەن نەمەرەسىنىڭ دە ءشولىن قاندىردى. قالعان سۋدى قۇرعاق قۇمعا توگە سالدى دا، شەلەگىن قايتادان سابان اراسىنا سالىپ، ءجۇرىپ كەتتى.
- بۇل نە قىلعان ادام؟ - دەپ سۇرادى نەمەرەسى اتاسىنان.
- بۇنى دا ءالى ادام دەۋگە بولمايدى، - دەدى اتاسى.
كەشكە قاراي اتاي ءۇيىنىڭ ماڭىنا تاعى ءبىر كىسى توقتادى. ول ارباسىنان شەلەگىن الىپ. ارقانعا بايلادى سۋ تارتىپ، سۋسىنىن قاندىردى، سونان سوڭ العىسىن ايتىپ، ءجۇرىپ كەتتى. ال شەلەگى قۇدىق باسىندا ارقانعا بايلانعان قالپىندا قالا بەردى.
- بۇل قانداي ادام؟ - دەپ سۇرادى نەمەرەسى.
- مىنە، بۇل - ناعىز ادامنىڭ ءوزى، - دەپ جاۋاپ بەردى اتاسى. ۆ. سۋحوملينسكيي
بىزدەر بۇگىنگى ساباقتا «ناعىز ادام» تاقىرىبىندا جازىلعان اڭگىمەمەن تانىسامىز. بۇل اڭگىمەنىڭ اۆتورى – ۆ. سۋحوملينسكيي
1 - توپقا سۇراق
- نە سەبەپتەن اتاسى 1 - ءشى كەلگەن كىسىنى «بۇل ادام ەمەس» دەدى؟
2 - توپقا:
- اتاسى نەلىكتەن تاعى دا كەلەسى ادامدى «بۇنى دا ءالى ادام دەۋگە بولمايدى» دەپ جاۋاپ بەردى؟
3 - توپقا:
- اتاسى قۇدىق باسىنا كەلگەن سوڭعى ادامدى نەلىكتەن «ناعىز ادام» دەپ سانادى؟
(وقۋشىلاردىڭ پىكىرىن، بولجامىن تىڭداۋ)
- قۇدىققا ءبىرىنشى كەلگەن ادام نەلىكتەن سۋ ىشپەي كەتتى؟
- ەكىنشى كەلگەن ادام نەلىكتەن شەلەگىن تاستاماي كەتتى؟
- ءۇشىنشى ادام نەلىكتەن شەلەگىن تاستاپ كەتتى؟
سەرگىتۋ ءساتى
«بۋگي - بۋگي» ءبيى ارقىلى سەرگىتۋ
1 - توپ. رولمەن سومداۋ
2 - توپ «ۆەنن» سىزباسى
3 - توپ «رافت» ءادىسى
ر - رول - بالا
ا - اۋديتوريا - قۇدىقتان سۋ العان كىسى
ف - فورما - العىس حات
ت - تاقىرىپ - ءسىز ناعىز ادامسىز
قورىتىندى 1 - مينۋت
ەركىن جازۋ «مەن ناعىز اداممىن» ەسسە جازۋ
قامقورلىق جاساۋدى ۇيرەن!
شاماڭ كەلسە كومەكتەس!
بولعان ۋاقيعا
ناعىز ادامنىڭ ءبىرى تۋرالى – بالالار تاعى ءبىر قوسىمشا اڭگىمە ايتىپ بەرەيىن. الاشتىڭ ارىسى ءاليحان بوكەيحاننىڭ اناسى بەگىم جىلدا ءبىر تايىنشانى ءوزى باعىپ، قىستاي جەم - ءشوبىن بەرىپ، استىن تازالاپ سەمىرتەدى ەكەن. كۇزدە قالاعا كەتىپ بارا جاتقان قالاشىلارعا قوسىپ جىبەرىپ، تايىنشانى ساتتىرىپ اقشاسىنا ماتا الدىرىپ، اۋىلداعى جوق - جىتىك، كەدەي، جەتىم بالالرعا ءوز قولىمەن كويلەكتەر، كيىمدەر تىگىپ تاراتادى ەكەن.
ۆ. سۋحوملينسكيي ناعىز ادام. جۇكتەۋ