X - XIII عاسىردىڭ باسىنداعى قازاقستان مادەنيەتى
قازاقستان تاريحى 7 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: X - XIII عاسىردىڭ باسىنداعى قازاقستان مادەنيەتى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: قازاقستان تەرريتورياسىنداعى قالالاردىڭ پايدا بولۋى مەن دامۋى، قولونەردىڭ وركەندەۋىن، ساۋدا قاتىناستارىن، ساۋلەت ونەرى مەن قۇرىلىستىڭ دامۋىن، ءدىن جانە عىلىم - ءبىلىمنىڭ دامۋىن قورىتىندىلاۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: لوگيكالىق ويلاۋدى، دۇنيەتانىمىن، تاريحقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ويدى جۇيەلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، رول ورىنداۋ ارقىلى بەلگىلى ماقساتقا جەتكىزۋ، عىلىمي ەڭبەكتەردى، كوركەم شىعارمالاردى ءتۇسىنىپ وقۋعا، ىزدەنىسكە داعدىلاندىرۋ.
ب) تاربيەلىك: ەستەتيكالىق، ادامگەرشىلىك، رۋحاني تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ، قورىتىندىلاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: تاقىرىپ قورعاۋ، تەست، پوستەر قورعاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر
ساباقتى باعالاۋ: كريتەريالدى ءوزارا جانە ءوزىن - ءوزى باعالاۋ
ساباقتىڭ بارىسى:
I ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ترەنينگ «سىڭارىن تاپ» ارقىلى ورتاعا شىعارۋ قولونەر، ساۋلەت توپتارعا ءبولۋ.
باعالاۋ پاراعىن تاراتۋ.
II نەگىزگى ءبولىم
جوسپار:
1. I توپقا قالالىق مادەنيەت، قولونەر دامۋى
II توپقا قالالىق مادەنيەت، ساۋلەت ونەرى.
ءار توپ ءوز ىشىندە اقىلداسادى، قاعازعا نەگىزگىسىن بەلگىلەپ الادى. سودان سوڭ ورىندارىنان تۇرىپ قارسى توپقا قاراپ تاقىرىپتى قورعايدى، قالعاندارى تولىقتىرادى. قارسى توپ ايتپاعاندارىن تولىقتىرادى.
2. تەست ورىنداۋ.
3. تاقىرىپ بويىنشا پوستەر قورعاۋ.(ساۋلەت ونەرى، عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى، ءدىن جانە مادەنيەت، قولونەر مەن ساۋدانىڭ دامۋى) وسى تاقىرىپتار بويىنشا قورعاۋ.
1. قالالىق مادەنيەت دامۋى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەردە ەرتە ورتا عاسىرعا 6 - 9 ع. قاراعاندا ورتا عاسىردىڭ دامىعان كەزىندە (10 - 12ع.) وتىرىقشىلىق مادەنيەت وركەندەپ قالالار سانى كوبەيگەن. وڭتۇستىك قازاقستاندا 30 قالانىڭ ورنى بەلگىلى بولسا، ال كەيىنگى كەزدەرى ولاردىڭ سانى 37 قالاعا جەتكەن. جازبا دەرەكتەردە العاشقى كەزەڭدە 6 - تى قالا عانا اتالسا، سوڭعى كەزدە 33 - كە جەتتى. وڭتۇستىك قازاقستاندا قالالاردىڭ توپتاسا ورنالاسقان جەرلەرى ارىس وزەنىنىڭ سىردارياعا قوسىلاتىن ساعالارى. قالالىق وتىرىقشىلىق مادەنيەتتىڭ تاعى ءبىر قانات جايعان جەرى - جەتىسۋ ايماعى. اسىرەسە وڭتۇستىك - باتىس جەتىسۋدىڭ ورتالىعى تارازدا دا قالا مادەنيەتى وركەندەگەن. بۇل ايماقتان 36 قالا جۇرتى تابىلدى. سولتۇستىك - شىعىس جەتىسۋدان 70 قالا جۇرتى تابىلدى.
قالالار كولەمى ەكون. جاعىنان ءۇش توپقا بولىنەدى.
1. 10 - 12ع ءىرى قالالار( 30گا اساتىن قالا جۇرتتارى): يسپيدجاب، وتىرار، ساۋران، تاراز، بالاساعۇن.
2. 10گا دەيىنگى قالالار: المالىق، لاۆار، قاپال، اقتام، اراسان ت. ب.
3. 10 - 30گا دەيىنگى قالالار: بۋرۋح، حۋرلۋگ ت. ب.
1. قولونەردىڭ دامۋى.
قالا تۇرعىندارىنىڭ كوبەيۋى تۇتىنۋ بۇيىمدارىنىڭ كوپ ءوندىرۋدى تالاپ ەتەدى. سوندىقتان دا قالالاردا ءتۇرلى بۇيىمدار وندىرەتىن شەبەرلەر، شەبەرحانالار كوبەيە باستادى. ورتا عاسىرلاردا قىش قۇمىرا، شىنى، مەتالل بۇيىمدارىن جاسايتىن ۇستاشىلىق، زەرگەرلىك، تاس وندەۋ كاسىبىمەن اينالىساتىن شەبەرلەر قالىپتاسادى. قۇمىراشى - كوزەشىلەر اياقپەن اينالدىراتىن ۇرشىقتارمەن ساز بالشىقتان ءار ءتۇرلى فورمادا قۇمىرا نەمەسە قىش ىدىستار جاساعان. 10 - 12 عع. قىش قۇمىراشىلاردىڭ قول جەتكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى: شىنى بۇيىمدار جاساۋ. 10 - 11 عع اينەك جاساۋ كاسىبى دامىعان قالالار: وتىرار، تاراز. 10 عاسىردا تابىلعان شىنى ىدىستار وتىرار، تاراز، تۇركىستان قالالارىنا جاتادى. ورتا عاسىردا ۇستالىقتاعى شەبەرلىكتىڭ جەتىستىگى: زەرگەرلىك كاسىپ. ورتا عاسىر قولونەرىندە دامىعان كاسىپتەرىنىڭ ءبىرى – سۇيەك ۇقساتۋ. سۇيەكتەن جاسالعان بۇيىمداردىڭ ىشىندە كوبىرەك كەزدەسەتىندەرى مۇيىزدەن جاسالعان اشەكەيلەر. سۇيەكتەن جاسالعان تۇيرەۋىشتەر، شاحمات تاستارى تابىلعان قالا - تالعار. قىتايدىڭ فارفوردان جاسالعان ىدىستارى تابىلعان ەجەلگى قالا - تالعار. وتىراردا سوعىلعان مىستان جاسالىپ ۇساق تيىندار قىزمەتىن اتقارعان اقشا - فەلستەر.
2. ساۋلەت ونەرىنىڭ دامۋى.
ساۋلەت ونەرى ورتا عاسىردا دامىعان كەزىندە وركەندەي باستادى. ول كوبىنەسە مەتالدان جاسالعان ىدىستى ورنەكتەۋ ىسىندە جانە عيماراتتاردى ساندەپ جاساۋدان كورىنەدى. ۇيلەردى بەزەندىرۋ قۇرلىس ماتەريالدارى مەن ونىڭ ارحيتەكتۋرالىق جۇيەسىنە تىكەلەي بايلانىستى. 10 - 12 عاسىرلاردا ساۋلەتتى ءىرى قۇرىلىستار سالىنا باستادى. مۇنداي قۇرىلىس جۇيەلەرىنىڭ سالىنۋىنا قازاقستاندا يسلام ءدىنىنىڭ نىعايا باستاۋى سەبەپ بولدى. بۇل كەزدەگى عيماراتتارعا مەشىتتەردى، كەسەنەلەردى، مازارلاردى، مونشالاردى جاتقىزۋعا بولادى. مەشىت - مۇسىلمان ءدىنىنىڭ ادەت - عۇرىپ، سالت - داستۇرلەرى ورىندالاتىن قاسيەتتى عيمارات. مەشىت، مۇنارا سالدىرۋ بيلىك باسىنداعىلاردىڭ يسلام دىنىنە ادالدىعىنىڭ نىشانىن بىلدىرگەن. كەسەنەلەر: ءوزىنىڭ العاش قۇرىلىس جۇيەسىن ساقتاعان ەسكەرتكىشتەر - بابادجا - قاتىن مەن ايشا ءبيبى كەسەنەلەرى. ولار جامبىل قالاسىنىڭ باتىس جاعىندا 18كم جەردە ورنالاسقان. بۇل كەسەنەلەردىڭ ەل اۋزىندا ساقتالعان اڭىز بويىنشا شامامەن 11 - 12 عاسىرلار ارالىعىندا سالىنعان. ارىستان باب ءدىني اڭىزدار بويىنشا قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ ۇستازى بولعان. بۇل كەسەنە وتىرار قالاسىندا سالىنعان. تاعى دا باسقا كەسەنەلەر ورتا عاسىرلىق قالالاردا سالىنعان.
وتىرار قالاسىندا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ جۇمىستارى كەزىندە 11 - 12 عاسىرلاردا شىعىس مونشالارى سالىنعان.
3. عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى
10 عاسىردان باستاپ وڭتۇستىك قازاقستاندا يسلام ءدىنى كەڭ تۇردە دامي باستادى. سايرام، وتىرار، تۇركىستان ت. ب قالالار دا ءدىني مەدرەسەلەر سالىنىپ، عىلىم - بىلىمگە كەن جول اشىلدى.
ءابۋ - ناسىر ءال - فارابي(870 - 950) ارەستوتەلدەن كەيىنگى ەكىنشى ۇستاز اتانعان دانىشپان، ۇلى ويشىل، ەنسيكلوپەديست عالىم. وتىرار قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءال - فارابي عىلىمدى ءوز بەتىنشە زەرتتەپ، ۇلكەن تابىستارعا جەتكەن ۇلى تۇلعا. ول فيلوسوفيا، الەمتانۋ، ماتەماتيكا، فيزيكا، استرونوميا، مۋزىكا ت. ب عىلىمدار سالاسىنان 160 - قا جۋىق تراكتاتتار جازىپ وشپەس عىلىمي مۇرا قالدىرعان.
ءابۋ رايحان ءال - بيرۋني(973 - 1050) ەنسيكلوپەديست - عالىم. ول ءوز زامانىنا لايىق ءبىلىم الىپ، ءابۋ - ناسىر ءال - فارابي، عابباس ءال - جاۋھاري ت. ب داستۇرلەرىن جالعاستىردى.
ماحمۋد قاشعاريدىڭ (1030 - 1090 جج) شىن اتى ماحمۋد حۋسەين يبن مۋحاممەد قاشعاري. اكەسى قاشعار قالاسىندا تۋعان. ماحمۋد العاش قاشعار قالاسىندا، كەيىننەن ورتا ازيا مەن يراننىڭ ءىرى قالالارىندا ءبىلىم الادى. اراب ءتىلىن جەتىك بىلگەن عۇلاما عالىم سانالى عۇمىرىن ءوزىنىڭ تۋعان حالقىنىڭ ءتىلىن زەرتتەۋگە ارناعان.
4. ءدىن جانە مادەنيەت.
قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى جانە وڭتۇستىك - شىعىسىنداعى (جەتىسۋ) قالالارعا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ارحەولوگيالىق دەرەكتەرىنە قاراعاندا، قالا تۇرعىندارىنىڭ اراسىندا ءار ءتۇرلى ءدىني نانىم سەنىمدەردىڭ بولعاندىعى بايقالادى. يسلام ءدىنى ورتا ازيا مەن قازاقستانعا ارابتاردىڭ جاۋلاپ الۋىنان باستاپ ەنە باستادى. ءبىر ورتالىقتاندىرىلعان مەملەكەتى قۇرىلىپ، يسلام ءدىنى قالىپتاسقاننان كەيىن ارابتار 633 جىلدان « ءدىن ءۇشىن سوعىس» دەگەن ۇرانمەن كورشى ەلدەردى جاۋلاپ الا باستادى.
بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. 10 - 12 ع قالالاردىڭ قۇرىلىس جۇيەلەرىندە قانداي وزگەرىستەر بولدى؟
2. قولونەر قالاي دامي باستادى؟
3. ساندىك قولدانبالى ونەر دەپ نەنى ايتامىز؟
4. يسلام ءدىنى قاي كەزدە قابىلداندى؟
5. قازاقستاندا عىلىمنىڭ دامي باستاۋىنا نە سەبەپ بولدى؟
ۇيگە تاپسىرما:
رەفەرات جازۋ «ءدىن جانە مادەنيەت»، «ساۋلەت ونەرى».
قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ.
X - XIII عاسىردىڭ باسىنداعى قازاقستان مادەنيەتى. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: X - XIII عاسىردىڭ باسىنداعى قازاقستان مادەنيەتى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: قازاقستان تەرريتورياسىنداعى قالالاردىڭ پايدا بولۋى مەن دامۋى، قولونەردىڭ وركەندەۋىن، ساۋدا قاتىناستارىن، ساۋلەت ونەرى مەن قۇرىلىستىڭ دامۋىن، ءدىن جانە عىلىم - ءبىلىمنىڭ دامۋىن قورىتىندىلاۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: لوگيكالىق ويلاۋدى، دۇنيەتانىمىن، تاريحقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ويدى جۇيەلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، رول ورىنداۋ ارقىلى بەلگىلى ماقساتقا جەتكىزۋ، عىلىمي ەڭبەكتەردى، كوركەم شىعارمالاردى ءتۇسىنىپ وقۋعا، ىزدەنىسكە داعدىلاندىرۋ.
ب) تاربيەلىك: ەستەتيكالىق، ادامگەرشىلىك، رۋحاني تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ، قورىتىندىلاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: تاقىرىپ قورعاۋ، تەست، پوستەر قورعاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر
ساباقتى باعالاۋ: كريتەريالدى ءوزارا جانە ءوزىن - ءوزى باعالاۋ
ساباقتىڭ بارىسى:
I ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ترەنينگ «سىڭارىن تاپ» ارقىلى ورتاعا شىعارۋ قولونەر، ساۋلەت توپتارعا ءبولۋ.
باعالاۋ پاراعىن تاراتۋ.
II نەگىزگى ءبولىم
جوسپار:
1. I توپقا قالالىق مادەنيەت، قولونەر دامۋى
II توپقا قالالىق مادەنيەت، ساۋلەت ونەرى.
ءار توپ ءوز ىشىندە اقىلداسادى، قاعازعا نەگىزگىسىن بەلگىلەپ الادى. سودان سوڭ ورىندارىنان تۇرىپ قارسى توپقا قاراپ تاقىرىپتى قورعايدى، قالعاندارى تولىقتىرادى. قارسى توپ ايتپاعاندارىن تولىقتىرادى.
2. تەست ورىنداۋ.
3. تاقىرىپ بويىنشا پوستەر قورعاۋ.(ساۋلەت ونەرى، عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى، ءدىن جانە مادەنيەت، قولونەر مەن ساۋدانىڭ دامۋى) وسى تاقىرىپتار بويىنشا قورعاۋ.
1. قالالىق مادەنيەت دامۋى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەردە ەرتە ورتا عاسىرعا 6 - 9 ع. قاراعاندا ورتا عاسىردىڭ دامىعان كەزىندە (10 - 12ع.) وتىرىقشىلىق مادەنيەت وركەندەپ قالالار سانى كوبەيگەن. وڭتۇستىك قازاقستاندا 30 قالانىڭ ورنى بەلگىلى بولسا، ال كەيىنگى كەزدەرى ولاردىڭ سانى 37 قالاعا جەتكەن. جازبا دەرەكتەردە العاشقى كەزەڭدە 6 - تى قالا عانا اتالسا، سوڭعى كەزدە 33 - كە جەتتى. وڭتۇستىك قازاقستاندا قالالاردىڭ توپتاسا ورنالاسقان جەرلەرى ارىس وزەنىنىڭ سىردارياعا قوسىلاتىن ساعالارى. قالالىق وتىرىقشىلىق مادەنيەتتىڭ تاعى ءبىر قانات جايعان جەرى - جەتىسۋ ايماعى. اسىرەسە وڭتۇستىك - باتىس جەتىسۋدىڭ ورتالىعى تارازدا دا قالا مادەنيەتى وركەندەگەن. بۇل ايماقتان 36 قالا جۇرتى تابىلدى. سولتۇستىك - شىعىس جەتىسۋدان 70 قالا جۇرتى تابىلدى.
قالالار كولەمى ەكون. جاعىنان ءۇش توپقا بولىنەدى.
1. 10 - 12ع ءىرى قالالار( 30گا اساتىن قالا جۇرتتارى): يسپيدجاب، وتىرار، ساۋران، تاراز، بالاساعۇن.
2. 10گا دەيىنگى قالالار: المالىق، لاۆار، قاپال، اقتام، اراسان ت. ب.
3. 10 - 30گا دەيىنگى قالالار: بۋرۋح، حۋرلۋگ ت. ب.
1. قولونەردىڭ دامۋى.
قالا تۇرعىندارىنىڭ كوبەيۋى تۇتىنۋ بۇيىمدارىنىڭ كوپ ءوندىرۋدى تالاپ ەتەدى. سوندىقتان دا قالالاردا ءتۇرلى بۇيىمدار وندىرەتىن شەبەرلەر، شەبەرحانالار كوبەيە باستادى. ورتا عاسىرلاردا قىش قۇمىرا، شىنى، مەتالل بۇيىمدارىن جاسايتىن ۇستاشىلىق، زەرگەرلىك، تاس وندەۋ كاسىبىمەن اينالىساتىن شەبەرلەر قالىپتاسادى. قۇمىراشى - كوزەشىلەر اياقپەن اينالدىراتىن ۇرشىقتارمەن ساز بالشىقتان ءار ءتۇرلى فورمادا قۇمىرا نەمەسە قىش ىدىستار جاساعان. 10 - 12 عع. قىش قۇمىراشىلاردىڭ قول جەتكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى: شىنى بۇيىمدار جاساۋ. 10 - 11 عع اينەك جاساۋ كاسىبى دامىعان قالالار: وتىرار، تاراز. 10 عاسىردا تابىلعان شىنى ىدىستار وتىرار، تاراز، تۇركىستان قالالارىنا جاتادى. ورتا عاسىردا ۇستالىقتاعى شەبەرلىكتىڭ جەتىستىگى: زەرگەرلىك كاسىپ. ورتا عاسىر قولونەرىندە دامىعان كاسىپتەرىنىڭ ءبىرى – سۇيەك ۇقساتۋ. سۇيەكتەن جاسالعان بۇيىمداردىڭ ىشىندە كوبىرەك كەزدەسەتىندەرى مۇيىزدەن جاسالعان اشەكەيلەر. سۇيەكتەن جاسالعان تۇيرەۋىشتەر، شاحمات تاستارى تابىلعان قالا - تالعار. قىتايدىڭ فارفوردان جاسالعان ىدىستارى تابىلعان ەجەلگى قالا - تالعار. وتىراردا سوعىلعان مىستان جاسالىپ ۇساق تيىندار قىزمەتىن اتقارعان اقشا - فەلستەر.
2. ساۋلەت ونەرىنىڭ دامۋى.
ساۋلەت ونەرى ورتا عاسىردا دامىعان كەزىندە وركەندەي باستادى. ول كوبىنەسە مەتالدان جاسالعان ىدىستى ورنەكتەۋ ىسىندە جانە عيماراتتاردى ساندەپ جاساۋدان كورىنەدى. ۇيلەردى بەزەندىرۋ قۇرلىس ماتەريالدارى مەن ونىڭ ارحيتەكتۋرالىق جۇيەسىنە تىكەلەي بايلانىستى. 10 - 12 عاسىرلاردا ساۋلەتتى ءىرى قۇرىلىستار سالىنا باستادى. مۇنداي قۇرىلىس جۇيەلەرىنىڭ سالىنۋىنا قازاقستاندا يسلام ءدىنىنىڭ نىعايا باستاۋى سەبەپ بولدى. بۇل كەزدەگى عيماراتتارعا مەشىتتەردى، كەسەنەلەردى، مازارلاردى، مونشالاردى جاتقىزۋعا بولادى. مەشىت - مۇسىلمان ءدىنىنىڭ ادەت - عۇرىپ، سالت - داستۇرلەرى ورىندالاتىن قاسيەتتى عيمارات. مەشىت، مۇنارا سالدىرۋ بيلىك باسىنداعىلاردىڭ يسلام دىنىنە ادالدىعىنىڭ نىشانىن بىلدىرگەن. كەسەنەلەر: ءوزىنىڭ العاش قۇرىلىس جۇيەسىن ساقتاعان ەسكەرتكىشتەر - بابادجا - قاتىن مەن ايشا ءبيبى كەسەنەلەرى. ولار جامبىل قالاسىنىڭ باتىس جاعىندا 18كم جەردە ورنالاسقان. بۇل كەسەنەلەردىڭ ەل اۋزىندا ساقتالعان اڭىز بويىنشا شامامەن 11 - 12 عاسىرلار ارالىعىندا سالىنعان. ارىستان باب ءدىني اڭىزدار بويىنشا قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ ۇستازى بولعان. بۇل كەسەنە وتىرار قالاسىندا سالىنعان. تاعى دا باسقا كەسەنەلەر ورتا عاسىرلىق قالالاردا سالىنعان.
وتىرار قالاسىندا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ جۇمىستارى كەزىندە 11 - 12 عاسىرلاردا شىعىس مونشالارى سالىنعان.
3. عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى
10 عاسىردان باستاپ وڭتۇستىك قازاقستاندا يسلام ءدىنى كەڭ تۇردە دامي باستادى. سايرام، وتىرار، تۇركىستان ت. ب قالالار دا ءدىني مەدرەسەلەر سالىنىپ، عىلىم - بىلىمگە كەن جول اشىلدى.
ءابۋ - ناسىر ءال - فارابي(870 - 950) ارەستوتەلدەن كەيىنگى ەكىنشى ۇستاز اتانعان دانىشپان، ۇلى ويشىل، ەنسيكلوپەديست عالىم. وتىرار قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءال - فارابي عىلىمدى ءوز بەتىنشە زەرتتەپ، ۇلكەن تابىستارعا جەتكەن ۇلى تۇلعا. ول فيلوسوفيا، الەمتانۋ، ماتەماتيكا، فيزيكا، استرونوميا، مۋزىكا ت. ب عىلىمدار سالاسىنان 160 - قا جۋىق تراكتاتتار جازىپ وشپەس عىلىمي مۇرا قالدىرعان.
ءابۋ رايحان ءال - بيرۋني(973 - 1050) ەنسيكلوپەديست - عالىم. ول ءوز زامانىنا لايىق ءبىلىم الىپ، ءابۋ - ناسىر ءال - فارابي، عابباس ءال - جاۋھاري ت. ب داستۇرلەرىن جالعاستىردى.
ماحمۋد قاشعاريدىڭ (1030 - 1090 جج) شىن اتى ماحمۋد حۋسەين يبن مۋحاممەد قاشعاري. اكەسى قاشعار قالاسىندا تۋعان. ماحمۋد العاش قاشعار قالاسىندا، كەيىننەن ورتا ازيا مەن يراننىڭ ءىرى قالالارىندا ءبىلىم الادى. اراب ءتىلىن جەتىك بىلگەن عۇلاما عالىم سانالى عۇمىرىن ءوزىنىڭ تۋعان حالقىنىڭ ءتىلىن زەرتتەۋگە ارناعان.
4. ءدىن جانە مادەنيەت.
قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى جانە وڭتۇستىك - شىعىسىنداعى (جەتىسۋ) قالالارعا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ارحەولوگيالىق دەرەكتەرىنە قاراعاندا، قالا تۇرعىندارىنىڭ اراسىندا ءار ءتۇرلى ءدىني نانىم سەنىمدەردىڭ بولعاندىعى بايقالادى. يسلام ءدىنى ورتا ازيا مەن قازاقستانعا ارابتاردىڭ جاۋلاپ الۋىنان باستاپ ەنە باستادى. ءبىر ورتالىقتاندىرىلعان مەملەكەتى قۇرىلىپ، يسلام ءدىنى قالىپتاسقاننان كەيىن ارابتار 633 جىلدان « ءدىن ءۇشىن سوعىس» دەگەن ۇرانمەن كورشى ەلدەردى جاۋلاپ الا باستادى.
بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. 10 - 12 ع قالالاردىڭ قۇرىلىس جۇيەلەرىندە قانداي وزگەرىستەر بولدى؟
2. قولونەر قالاي دامي باستادى؟
3. ساندىك قولدانبالى ونەر دەپ نەنى ايتامىز؟
4. يسلام ءدىنى قاي كەزدە قابىلداندى؟
5. قازاقستاندا عىلىمنىڭ دامي باستاۋىنا نە سەبەپ بولدى؟
ۇيگە تاپسىرما:
رەفەرات جازۋ «ءدىن جانە مادەنيەت»، «ساۋلەت ونەرى».
قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ.
X - XIII عاسىردىڭ باسىنداعى قازاقستان مادەنيەتى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
