ح - ءحىىى عاسىرلاردىڭ باسىنداعى قازاقستان مادەنيەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ح - ءحىىى عاسىرلاردىڭ باسىنداعى قازاقستان مادەنيەتى
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىگى: ح - ءحىىى عاسىرلاردىڭ باسىنداعى قازاقستان مادەنيەتىن وقۋشىلارعا قايتالاتا وتىرىپ، بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ تاريحي وقيعالارعا ءوز بەتىنشە باعا بەرۋىن جۇزەگە اسىرا وتىرىپ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، ءوز ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە، قوسىمشا ىزدەنۋگە باعىت بەرۋ، قورىتىندى شىعارۋ ماشىقتارىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ وتان تاريحىن زەرتتەۋگە بەلسەندىلىك ءىس - ارەكەتىن قالىپتاستىرۋ، ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
1. وقۋ قۇرالىن تەكسەرىپ تۇگەلدەۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.
وي شاقىرۋ:
ءىى قايتالاۋ ساباعىن جوسپارلاۋ.
1. قالالىق مادەنيەتتىڭ دامۋى.
2. ح - ءحىى ع. ع قولونەر، ساۋدا جانە شارۋاشىلىقتىڭ دامۋى.
3. ساۋلەت ونەرى مەن قۇرىلىستىڭ دامۋى.
4. ءدىن جانە مادەنيەت. يسلامنىڭ تارالۋى.
5. عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى.
ءى تاپسىرما.
تەرميندەرگە انىقتاما بەرۋ.
قىش قۇمىرا ونەرى -
عانىش -
زەرگەرلىك كاسىپ -
ايىرباس ساۋدا -
اقشا اينالىمى -
تاشناۋ -
راباد -
سيتادەل -
شاحريستان -
ءىى تاپسىرما. ديسكۋسسيالىق سۇراقتار
«كەلىسەمىن»، «كەلىسپەيمىن»
1. قالا تۇرعىندارى كوبەيۋى سالدارىنان تۇتىنۋ بۇيىمدارى وندىرىلمەدى.
2. قازاقستان جەرىنەن قىش قۇمىرا مەن سۋ قۇبىرلارىن جاسايتىن شەبەرحانالار تابىلعان جوق.
3. قىش قۇمىراشىلاردىڭ قولى جەتكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى - شىڭى بولدى.
4. ساۋلەت ونەرىن ۇستالىقتاعى شەبەرلىكتىڭ جەتىستىگى دەپ ايتۋعا بولادى.
5. ورتا عاسىر قولونەرىندە دامىعان كاسىپتەردىڭ ءبىرى - شىڭى بولدى.
6. ساۋدا ايىرباس جاعدايىندا نەمەسە اقشا ارقىلى ءجۇردى.
7. قالا ماڭىنداعى ەگىن ەگۋگە قاجەتتى جەر ساۋدانىڭ دامۋىنا بايلانىستى يگەرىلمەدى.
ءىىى تاپسىرما. تاريحي سىناق حات.
ورتا عاسىرلارداعى قولدانبالى ونەردىڭ ماتەريالدارى سارى توپىراق پەن عانىش بولدى. ساۋلەتتى ارحيتەكتۋرالىق قۇرىلىس جۇيەلەرىنىڭ سىرتقى كورىنىس ءستيلى ورتا ازيا مەن قازاقستاندا بىردەي بولدى. ءدىني كەشەندەرگە مەشىتتى، كەسەنەلەردى، مازارلاردى، مونشالاردى جاتقىزۋعا بولادى. ءوزىنىڭ العاشقى قۇرىلىس جۇيەسىڭ ساقتاعان ەسكەرتكىشتەر - بابادجا قاتىن مەن ايشا ءبيبى كەسەنەلەرى. ارحەولوگيالىق جۇمىستار كەزىندە وتىرار، تاراز، تۇركىستان قالالارىنان شىعىس مونشاسى تابىلعان. ارىستان - باب ءدىني اڭىزدار بويىنشا قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ ۇستازى بولعان. بابادجا - قاتىن كەسەنەسى - كۇيدىرىلگەن كىرپىشتەن سالىنعان، اسەم كۇمبەزدى عيمارات. ايشا - ءبيبى كەسەنەسىنىڭ سىرتقى قابىرعالارى ويۋلى تەرراكوت كىرپىشتەرمەن قاپتالعان.
ارحەولوگيلىق قازبا جۇمىستارى بارىسىندا كوپتەگەن قالالاردان شىعىس مونشالارىنىڭ ورىندارى بەلگىلى بولدى.
ءىV تاپسىرما. تۇلعانى تانى.
1. «ارابشا، تاجىكشە كىتاپتار كوپ. ال بۇل – ءبىزدىڭ تىلىمىزدەگى تۇڭعىش دانالاىق جيناق». بۇل كىمگە قاتىستى ايتىلعان؟ (ءجۇسىپ بالاساعۇني 1021 - 1075)
2. اريستوتەلدەن كەيىن ەكىنشى ۇستاز اتانعان دانىشپان، ۇلى ويشىل، ەنسيكلوپەديست عالىم؟ (ءابۋ ناسىر ءال - فارابي 870 - 950)
3. اراب ءتىلىن جەتىك بىلگەن عۇلاما عالىم، سانالى عۇمىرىن تۋعان ەلىنىڭ، حالقىنىڭ ءتىلىن زەرتتەۋگە ارناعان دانىشپان؟ (ماحمۇد قاشقاري 1030 - 1090)
V تاپسىرما. سيقىرلى قورجىن.
1. ارابتار «ءدىن ءۇشىن سوعىستى» قاشان باستادى؟ 633ج
2. 714ج شاشتى باسىپ العان اراب قولباسشىسى؟ كۋتەيبا يبن مۋسليم
3. اتلاح شايقاسى قاي جىلى بولدى؟ 751ج
4. 960ج قاراحان مەملەكەتىندە بولعان وقيعا؟ يسلام ءدىنى مەملەكەتتىك ءدىن بولدى.
5. ءجۇسىپ ءبالاساعۇنيدىڭ اتاقتى ەڭبەگىن اتا؟ «قۇت نەگىزى بىلىك»
6. قالالارداعى قۇرىلىس جۇيەسىنىڭ جاڭا تۇرلەرىن اتا؟ مەشىت پەن شىعىس مونشاسى.
7. «باقىتقا جەتۋ» اتتى فيلوسوفيلىق تۋىندىنىڭ اۆتورى؟ ءال - فارابي.
8. ياسىدا تۋعان شىعىستىڭ كورنەكتى عالىمى؟ قوجا احمەت ياساۋي
9. قورجىن ۇيلەر دەگەن نە؟ قاتار جاسالعان، ءبىر - بىرىمەن بايلانىستى ۇيلەر.
تەست
1. وعىزداردىڭ توتەمى؛
ا) بۇعى
ۆ) كيىك
س) قوي
د) كوكبورى
2. حريستياندىق كرەستىڭ تاڭباسى سالىنعان كىرپىشتەر تابىلدى؟
ا) قۇيرىقتوبە
ۆ) اقتوبە
س) سايرام
د) تالعار
3. ورتا ازيا مەن قازاقستاندا يسلام ءدىنى كەڭىنەن تاراي باستادى؟
ا) ارابتاردىڭ كەلۋىمەن
ۆ) قارلۇقتاردىڭ كەلۋىمەن
س) وعىزداردىڭ كەلۋىمەن
د) جۇڭگو اسكەرىنىڭ كەلۋىمەن
4. 714جىلى شاشتى باسىپ العان اراب قولباسشىسى؟
ا) كۋتەيبا يبن مۋسليم
ۆ) ناسىر يبن سەييار
س) فازلان
د) زياد يبن ساليح
5. ارابتاردىڭ قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىنە باسىپ كىرگەن ۋاقىتى؟
ا) VIII ع ورتاسى
ۆ) حع اياعى
س) VIIع باسى
د) حع باسى
6. حع وڭتۇستىك قازاقستان مەن جەتىسۋدىڭ قالالارىندا مەشىتتەردىڭ كوپتەپ سالىنا باستاعانىن جازعان عالىم؟
ا) ءال فارابي
ۆ) ءال بيرۋني
س) ءال ماكديزي
د) ماحمۇد قاشقاري
7. توتەم؛
ا) قۇرباندىققا شالىنعان جانۋار مەن تۇمار
ۆ) قاسيەتتى وشاق
س) شىققان تەگىن جانۋارمەن بايلانىستىرۋ
د) ۇماي اناعا سەنۋ
ۇيگە تاپسىرما:
1. ح - ءحىىى عاسىرداعى قازاقستان مادەنيەتىن -
ح – ءحىى عاسىرداعى باتىس ەۋروپا مادەنيەتىمەن سالىستىرا وتىرىپ، ۆەنن دياگرامماسىن تولتىرۋ.
2. ۇلى عالىمدار تۋرالى قوسىمشا مالىمەتتەر جيناپ كەلۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىگى: ح - ءحىىى عاسىرلاردىڭ باسىنداعى قازاقستان مادەنيەتىن وقۋشىلارعا قايتالاتا وتىرىپ، بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ تاريحي وقيعالارعا ءوز بەتىنشە باعا بەرۋىن جۇزەگە اسىرا وتىرىپ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، ءوز ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە، قوسىمشا ىزدەنۋگە باعىت بەرۋ، قورىتىندى شىعارۋ ماشىقتارىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ وتان تاريحىن زەرتتەۋگە بەلسەندىلىك ءىس - ارەكەتىن قالىپتاستىرۋ، ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
1. وقۋ قۇرالىن تەكسەرىپ تۇگەلدەۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.
وي شاقىرۋ:
ءىى قايتالاۋ ساباعىن جوسپارلاۋ.
1. قالالىق مادەنيەتتىڭ دامۋى.
2. ح - ءحىى ع. ع قولونەر، ساۋدا جانە شارۋاشىلىقتىڭ دامۋى.
3. ساۋلەت ونەرى مەن قۇرىلىستىڭ دامۋى.
4. ءدىن جانە مادەنيەت. يسلامنىڭ تارالۋى.
5. عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى.
ءى تاپسىرما.
تەرميندەرگە انىقتاما بەرۋ.
قىش قۇمىرا ونەرى -
عانىش -
زەرگەرلىك كاسىپ -
ايىرباس ساۋدا -
اقشا اينالىمى -
تاشناۋ -
راباد -
سيتادەل -
شاحريستان -
ءىى تاپسىرما. ديسكۋسسيالىق سۇراقتار
«كەلىسەمىن»، «كەلىسپەيمىن»
1. قالا تۇرعىندارى كوبەيۋى سالدارىنان تۇتىنۋ بۇيىمدارى وندىرىلمەدى.
2. قازاقستان جەرىنەن قىش قۇمىرا مەن سۋ قۇبىرلارىن جاسايتىن شەبەرحانالار تابىلعان جوق.
3. قىش قۇمىراشىلاردىڭ قولى جەتكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى - شىڭى بولدى.
4. ساۋلەت ونەرىن ۇستالىقتاعى شەبەرلىكتىڭ جەتىستىگى دەپ ايتۋعا بولادى.
5. ورتا عاسىر قولونەرىندە دامىعان كاسىپتەردىڭ ءبىرى - شىڭى بولدى.
6. ساۋدا ايىرباس جاعدايىندا نەمەسە اقشا ارقىلى ءجۇردى.
7. قالا ماڭىنداعى ەگىن ەگۋگە قاجەتتى جەر ساۋدانىڭ دامۋىنا بايلانىستى يگەرىلمەدى.
ءىىى تاپسىرما. تاريحي سىناق حات.
ورتا عاسىرلارداعى قولدانبالى ونەردىڭ ماتەريالدارى سارى توپىراق پەن عانىش بولدى. ساۋلەتتى ارحيتەكتۋرالىق قۇرىلىس جۇيەلەرىنىڭ سىرتقى كورىنىس ءستيلى ورتا ازيا مەن قازاقستاندا بىردەي بولدى. ءدىني كەشەندەرگە مەشىتتى، كەسەنەلەردى، مازارلاردى، مونشالاردى جاتقىزۋعا بولادى. ءوزىنىڭ العاشقى قۇرىلىس جۇيەسىڭ ساقتاعان ەسكەرتكىشتەر - بابادجا قاتىن مەن ايشا ءبيبى كەسەنەلەرى. ارحەولوگيالىق جۇمىستار كەزىندە وتىرار، تاراز، تۇركىستان قالالارىنان شىعىس مونشاسى تابىلعان. ارىستان - باب ءدىني اڭىزدار بويىنشا قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ ۇستازى بولعان. بابادجا - قاتىن كەسەنەسى - كۇيدىرىلگەن كىرپىشتەن سالىنعان، اسەم كۇمبەزدى عيمارات. ايشا - ءبيبى كەسەنەسىنىڭ سىرتقى قابىرعالارى ويۋلى تەرراكوت كىرپىشتەرمەن قاپتالعان.
ارحەولوگيلىق قازبا جۇمىستارى بارىسىندا كوپتەگەن قالالاردان شىعىس مونشالارىنىڭ ورىندارى بەلگىلى بولدى.
ءىV تاپسىرما. تۇلعانى تانى.
1. «ارابشا، تاجىكشە كىتاپتار كوپ. ال بۇل – ءبىزدىڭ تىلىمىزدەگى تۇڭعىش دانالاىق جيناق». بۇل كىمگە قاتىستى ايتىلعان؟ (ءجۇسىپ بالاساعۇني 1021 - 1075)
2. اريستوتەلدەن كەيىن ەكىنشى ۇستاز اتانعان دانىشپان، ۇلى ويشىل، ەنسيكلوپەديست عالىم؟ (ءابۋ ناسىر ءال - فارابي 870 - 950)
3. اراب ءتىلىن جەتىك بىلگەن عۇلاما عالىم، سانالى عۇمىرىن تۋعان ەلىنىڭ، حالقىنىڭ ءتىلىن زەرتتەۋگە ارناعان دانىشپان؟ (ماحمۇد قاشقاري 1030 - 1090)
V تاپسىرما. سيقىرلى قورجىن.
1. ارابتار «ءدىن ءۇشىن سوعىستى» قاشان باستادى؟ 633ج
2. 714ج شاشتى باسىپ العان اراب قولباسشىسى؟ كۋتەيبا يبن مۋسليم
3. اتلاح شايقاسى قاي جىلى بولدى؟ 751ج
4. 960ج قاراحان مەملەكەتىندە بولعان وقيعا؟ يسلام ءدىنى مەملەكەتتىك ءدىن بولدى.
5. ءجۇسىپ ءبالاساعۇنيدىڭ اتاقتى ەڭبەگىن اتا؟ «قۇت نەگىزى بىلىك»
6. قالالارداعى قۇرىلىس جۇيەسىنىڭ جاڭا تۇرلەرىن اتا؟ مەشىت پەن شىعىس مونشاسى.
7. «باقىتقا جەتۋ» اتتى فيلوسوفيلىق تۋىندىنىڭ اۆتورى؟ ءال - فارابي.
8. ياسىدا تۋعان شىعىستىڭ كورنەكتى عالىمى؟ قوجا احمەت ياساۋي
9. قورجىن ۇيلەر دەگەن نە؟ قاتار جاسالعان، ءبىر - بىرىمەن بايلانىستى ۇيلەر.
تەست
1. وعىزداردىڭ توتەمى؛
ا) بۇعى
ۆ) كيىك
س) قوي
د) كوكبورى
2. حريستياندىق كرەستىڭ تاڭباسى سالىنعان كىرپىشتەر تابىلدى؟
ا) قۇيرىقتوبە
ۆ) اقتوبە
س) سايرام
د) تالعار
3. ورتا ازيا مەن قازاقستاندا يسلام ءدىنى كەڭىنەن تاراي باستادى؟
ا) ارابتاردىڭ كەلۋىمەن
ۆ) قارلۇقتاردىڭ كەلۋىمەن
س) وعىزداردىڭ كەلۋىمەن
د) جۇڭگو اسكەرىنىڭ كەلۋىمەن
4. 714جىلى شاشتى باسىپ العان اراب قولباسشىسى؟
ا) كۋتەيبا يبن مۋسليم
ۆ) ناسىر يبن سەييار
س) فازلان
د) زياد يبن ساليح
5. ارابتاردىڭ قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىنە باسىپ كىرگەن ۋاقىتى؟
ا) VIII ع ورتاسى
ۆ) حع اياعى
س) VIIع باسى
د) حع باسى
6. حع وڭتۇستىك قازاقستان مەن جەتىسۋدىڭ قالالارىندا مەشىتتەردىڭ كوپتەپ سالىنا باستاعانىن جازعان عالىم؟
ا) ءال فارابي
ۆ) ءال بيرۋني
س) ءال ماكديزي
د) ماحمۇد قاشقاري
7. توتەم؛
ا) قۇرباندىققا شالىنعان جانۋار مەن تۇمار
ۆ) قاسيەتتى وشاق
س) شىققان تەگىن جانۋارمەن بايلانىستىرۋ
د) ۇماي اناعا سەنۋ
ۇيگە تاپسىرما:
1. ح - ءحىىى عاسىرداعى قازاقستان مادەنيەتىن -
ح – ءحىى عاسىرداعى باتىس ەۋروپا مادەنيەتىمەن سالىستىرا وتىرىپ، ۆەنن دياگرامماسىن تولتىرۋ.
2. ۇلى عالىمدار تۋرالى قوسىمشا مالىمەتتەر جيناپ كەلۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سولتۇستىك جارتى شاردىڭ ماتەريكتەرىن قايتالاۋ
