InfoHub Logo

“حيميا ساباقتارىندا جەكە تۇلعانىڭ ادامگەرشىلىك - رۋحاني قاسيەتتەرىن دامىتىپ، ءوزىن - ءوزى ىسكە اسىرۋ”

اڭداتپا
ۆ داننوي ستاتە يزۋچاەتسيا مەتود سامورەاليزاسيي ليچنوستي نا ۋروكاح حيميي پۋتەم رازۆيتيا نراۆستۆەننو - دۋحوۆنىح كاچەستۆ.

This article is about the method of person’s self - realization at chemistry lessons by means of development of morality qualities.

XXI عاسىردا قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ وزىندىك ۇلتتىق ءۇردىسى قالىپتاسۋدا. جاڭا ءبىلىم پاراديگماسى ءبىرىنشى ورىنعا شاكىرتتىڭ ءبىلىمىن، بىلىگى مەن داعدىسىن ەمەس، ونىڭ تۇلعاسىن ءبىلىم الۋ ارقىلى دامۋىن قويىپ وتىر.
ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جاس جەتكىنشەكتەردىڭ ءبىلىم دارەجەسىنىڭ تەرەڭدىگىمەن ولشەنەدى. قازىرگى زامانعى ءبىلىم بەرۋ الەۋمەتتىك قۇرىلىمىنىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتتەرىنىڭ بىرىنە اينالدى. ادامنىڭ جەكە باسىن قالىپتاستىرۋ نەگىزى مەكتەپتەن قالاناتىنى بارىمىزگە بەلگىلى. وقۋشىلارعا ءبىلىمنىڭ قىرى مەن سىرىن جەتىك تانىتۋ، قابىلەتتەرىن شىڭداۋ، ادامگەرشىلىك - رۋحاني قاسيەتتەرىن دارىتىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى دەگەن اتاققا لايىق بولاتىنداي ەتىپ تاربيەلەۋ – ءبىزدىڭ مىندەتىمىز بولماق. جەكە تۇلعانىڭ ادامگەرشىلىك - رۋحاني قۇزىرەتتىلىگىن كوتەرۋ ارقىلى قوعامنىڭ رۋحاني جانە ادامگەرشىلىك دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىنا قول جەتكىزۋ كۇتىلەتىن ناتيجە دەسەك بولادى.

قوعامنىڭ نەگىزگى باعىتى ءبىلىمدى دە دارىندى بالالار دايارلاۋ بولسا، ال مەكتەپتىڭ نەگىزگى كوكەيكەستى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى ءبىلىم مەن قاتار تاربيە بەرۋ، ياعني ادامگەرشىلىك تاربيەسىن قالىپتاستىرۋ. جاس ۇرپاق بويىنا باتىلدىق، ادىلدىك، مەيىرىم مەن قايىرىمدىلىق، ىزەتتىلىك پەن قامقورلىق سەزىمدەرىن ءسىڭىرۋدى ءار ۇستاز، ءار پاندە ساباقپەن ۇشتاستىرا جۇرگىزۋى قاجەت. وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ ءتيىمدى كورسەتكىشتەرىنىڭ ءبىرى – وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىك قابىلەتتەرى جانە پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى «جانام دەگەن جۇرەككە وت بەرەيىك» دەگەندەي ءاربىر ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى – وقۋشىنىڭ ءوز پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، تەرەڭ دە مازمۇندى ءبىلىم بەرۋ، وي - ءورىسىن، شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن دامىتىپ، قازىرگى نارىق زامانى باسەكەسىنە توتەپ بەرە الاتىنداي بىلىكتى، تاربيەلى شاكىرت تاربيەلەۋ.

ادامگەرشىلىك مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋدىڭ ءتيىمدى تاسىلدەرىنە ۇلتتىق پەداگوگيكا ەلەمەنتتەرى دە جاتادى. ەڭبەككە تاربيەلەۋ، پاتريوتتىق تاربيە، ادامگەرشىلىك تاربيەسى، ەكولوگيالىق تاربيە، دەنە تاربيەسى - وسى بارلىق تاربيەنىڭ وزەگى - ادامگەرشىلىك تاربيەسى، ءبىراق ول جاپادان - جالعىز ارەكەت ەتپەيدى، وسى اتالعان تاربيە تۇرلەرىمەن بىرلىكتە، دەمەك، ادامگەرشىلىكپەن قوسا بارلىق تاربيە تۇرلەرى بىرىگە كەلە ادامگەرشىلىك مادەنيەتى مەن ساپالارى قالىپتاسادى. ول ءۇشىن ساباقتى مۇمكىندىگىنشە تۇرلەندىرىپ وتكىزسە، وقۋشىلاردىڭ وقۋ ۇلگەرىمى ساپاسىنىڭ كوتەرىلەتىنىنە، پانگە قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتاتىنىنا، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاناتىنىنا كوز جەتكىزۋگە بولادى.

جەكە ادامنىڭ قالىپتاسۋىنا تابيعي جانە الەۋمەتتىك ورتا ىقپال جاسايتىنىن ەسكەرسەك، بەرىلەتىن ءبىلىمدى ىزگىلەندىرۋ، اسىرەسە حيميا - بيولوگيالىق پاندەر مازمۇنىن وسى باعىتتا جۇزەگە اسىرۋدا مۇمكىندىكتەرى مولدىعىن بايقايمىز. سەبەبى، ادام، تابيعات، قوعام ءبىر - بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. ادامنىڭ دامىپ جەتىلۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزاتىن ورتا بولسا، سول قورشاعان ورتانىڭ تابيعات بايلىقتارىن، تابيعي جاعدايلارىن مەكتەپتە وقىتىپ ۇيرەتەتىن پاندەر – حيميا مەن بيولوگيا. مەن ساباق بەرۋ ۇردىسىندە وقۋشىلاردىڭ بويىندا وزىندىك تالداۋ، ءوزىن - ءوزى ىسكە اسىرۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋدا مىنانداي نەگىزگى فاكتورلاردى باسشىلىققا الامىن:
- وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ
- جەكەلەي، جۇپپەن، توپپەن جۇمىس جۇرگىزۋ
- ويلاۋ قابىلەتىن دامىتاتىن ەسەپتەر بەرۋ
- قابىلەتىنە قاراي دەڭگەيلىك تاپسىرمالار بەرۋ
- وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق - پراكتيكالىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ.
مەن ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ قابىلەتىنە، ءبىلىم دەڭگەيىنە، ىنتاسىنا قاراي ءۇش توپقا ءبولىپ، ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋگە، ىزدەنۋگە، شىعارماشىلىققا باۋلىپ، قورىتىندى جاساۋعا ماشىقتاندىرىپ، وقۋشىنىڭ اقىل - ويىن دامىتىپ، وزىندىك دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرامىن، ساباققا ىنتاسىن ارتتىرىپ، تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا جىبەرىلگەن قاتەلەر مەن كەمشىلىكتەردى ۋاقىتىندا انىقتاپ تۇزەتۋگە مۇمكىندىك بەرەمىن. ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردى بىلىممەن قارۋلاندىرىپ قويماي، ولاردى قيسىندى ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ ءۇشىن “دوڭگەلەك ۇستەل” “برەين - رينگ “، «قارلى كەسەك»، «كىم كوپ بىلەدى؟»، «كوڭىلدىلەر مەن تاپقىرلار» ويىندارىن قولدانامىن. تىرەك سىزبا، سەمانتيكالىق كارتا تولتىرۋ، ەستافەتالىق سۇراقتار، لوتو ويىندارىن شەشتىرۋ ارقىلى، ەلەكتروندىق وقۋلىقتاردى پايدالانا وتىرىپ وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتامىن. قورىتىندى، قايتالاۋ ساباقتارىندا توپ بويىنشا ءبىلىم جارىسىن ۇيىمداستىرۋ وقۋشىلار بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، ولاردىڭ ۇجىمداسىپ، اقىلداسىپ، ءبىر - ءبىرىنىڭ پىكىرىن تىڭداپ، قۇرمەتتەۋگە، بىرىنە - ءبىرى كومەكتەسۋىنە ىقپال ەتەدى. «زات مولشەرى. مول. اۆوگادرو سانى. موليارلىق ماسسا» تاقىرىبى بويىنشا وتكىزىلگەن قايتالاۋ ساباعىندا وقۋشىلاردىڭ العان تەوريالىق ءبىلىمىن ناقتىلاۋ، ىزدەنىس، وزىندىك جۇمىس ارقىلى بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، بەكىتۋ، توپتاسىپ جۇمىس ىستەۋگە، ءوز ءبىلىمىن ءوزى باعالاۋعا، تەكسەرە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ ماقسات ەتىلدى. سىنىپ وقۋشىلارى ءۇش توپقا بولىنەدى. ءار توپقا جەكە ءۇش تاپسىرماعا دايىندالعان كەستەلەر ۇلەستىرىلەدى. ءار وقۋشى ءوزىنىڭ تاپسىرماسىن داپتەردە ورىندايدى، جاۋاپتارىن قارىنداشپەن كەستەگە سالادى. توپ جەتەكشىسى جاۋاپتاردىڭ جيىنتىعىن ەسەپتەپ، كەستەنىڭ استىنا سانىن جازادى.