ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى كىرىگۋ ۇستانىمدارىنا سايكەس پاندىك دامىتۋ ورتاسىن قۇرۋ
ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى كىرىگۋ ۇستانىمدارىنا سايكەس پاندىك دامىتۋ ورتاسىن قۇرۋ.
«ءبىلۋ از، بىلگەنىڭدى قولدانا ءبىلۋ كەرەك، ىستەگىڭ كەلۋ از، ىستەۋ كەرەك» (ي. ۆ. گەتە)
جۇمىسىمنىڭ ماقساتى:
جۇمىسىمنىڭ مىندەتى:
ءاربىر كەزەڭدە، قوعامدا تۋىنداعان تالاپتارعا ساي كەلەشەك ۇرپاققا بەرىلەتىن ءبىلىمنىڭ مانىنە جاڭا سيپات بەرىلىپ، جاڭا ۇستانىمدار قاراستىرىلۋدا.
ەل پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ ءوز جولداۋىندا «ۇلتتىق باسەكەلەستىك قابىلەتى ءبىرىنشى كەزەكتە ونىڭ بىلىمدىلىك دەڭگەيىمەن ايقىندالادى» دەي كەلىپ، ءبىلىم سالاسىندا ءتۇبىرلى وزگەرىستەرگە ازىرلىكتىڭ قاجەت ەكەنىن باسا ايتتى.
قازىرگى تاڭداعى ءبىلىم سالاسىندا، جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمانىڭ باستى ماقساتى – وي - ءورىسى جاڭاشىل، شىعارماشىلىق دەڭگەيدە قىزمەت ەتە الاتىن، دۇنيەتانىمى جوعارى، بىلىمدىك باسەكەگە قابىلەتتى جان - جاقتى قالىپتاسقان جەكە تۇلعا تاربيەلەۋ.
قازىرگى كەزەڭدە جاس ۇرپاق تاربيەسى، ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسى ەڭ كۇردەلى ماسەلەگە اينالىپ وتىر. وسىعان وراي، تاربيەگە قويىلاتىن قازىرگى تالاپتار تاربيەشىدەن زور شەبەرلىكتى قاجەت ەتەدى، دەگەنمەن ەسەسىنە تاربيەلەنۋشىنىڭ ىزدەنۋىنە دە زور مۇمكىندىك بەرۋدە.
ەلىمىز وقىتۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنە كوشتى. ول – ناتيجەگە باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ. ناتيجەگە باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ دەگەنىمىز – جەكە تۇلعانىڭ قۇزىرلىلىعىن قالىپتاستىرۋ. قۇزىرلىق – ول تەرەڭنەن بەرىلەتىن ءبىلىم.
تاربيەلەنۋشىنىڭ قۇزىرلىلىعىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن تاربيەشىنىڭ ءوزى ءبىر قۇزىرلىققا جەتۋى كەرەك. بۇگىنگى تاڭدا تاربيەشىگە قويىلاتىن تالاپ تا كۇشتى. جاڭا فارماسيا تاربيەشىنىڭ تەك ءوز ءپانىنىڭ تەرەڭ بىلگىرى بولۋ عانا ەمەس، تاريحي تانىمدىق، پەداگوگيكالىق، پسيحولگيالىق جانە اقپاراتتىق ساۋاتتىلىق تالاپ ەتىلۋدە. ول زامان تالابىنا ساي ءبىلىم بەرۋدە جاڭالىققا جانى قۇمار، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەپ، وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن مەڭگەرگەن جان بولعاندا عانا بىلىگى مەن ءبىلىمى جوعارى جەتەكشى تۇلعا رەتىندە ۇلاعاتتى سانالادى.
مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدا وقۋ - تاربيە جۇمىسىنىڭ باستى شارتى – پاندىك دامىتۋ ورتاسىن قۇرۋ بولىپ تابىلادى. دامىتۋ ورتاسى دەپ پايدالى ۇيىمداستىرىلعان ءارتۇرلى ماتەريالدارمەن تولىقتىرىلعان، ارنايى جابدىقتالعان جايلى جاعداي دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك. مۇنداي ورتادا بارلىق توپ بالالارىن تانىمدىق - شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتكە ءبىر ۋاقىتقا بەلسەندى ارالاستىرۋعا بولادى.
ورتانى قۇرۋدىڭ انىقتاۋىش ءساتى پەداگوگيكالىق پىكىر، ماقسات بولىپ تابىلادى. بۇل ماقساتقا جەتۋ تاڭدالعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
دامىتۋ ورتاسىن قۇرا وتىرىپ «اينالايىن» شاعىن ورتالىعىندا ءبىز توپتارداعى تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرەمىز. جاسى، دامۋ دەڭگەيى، قىزىعۋشىلىعى، بەيىمدىلىگى، قابىلەتى، قۇرامى، جەكە قابىلەتى. مەن دە ءوزىمنىڭ ۇيىمداستىرعان وقۋ ءىس - ارەكەتىمدە ءارتۇرلى ادىستەردى كەڭىنەن قولدانۋعا تىرىسامىن. ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىندەگى قازاق ءتىلىن وقىتۋدىڭ باستى ماقساتى – تاربيەلەنۋشىلەردىڭ سوزدىك قورىن مولايتۋ، قازاق تىلىنە ءتان دىبىستاردى دۇرىس وقىپ، ايتا بىلۋگە، ءبىر - بىرىمەن سويلەسە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ، ويىن انىق جەتكىزە الاتىنداي دارەجەگە جەتكىزۋ.
مۇنداي جەتىستىكتەرگە جەتكىزۋ ءۇشىن ءاربىر تاربيەشى ءوز ءىسىنىڭ حاس شەبەرى عانا ەمەس، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ سول پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋشى دانەكەر شەبەر تاربيەشى بولا ءبىلۋ كەرەك. ءوزىنىڭ ءار ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىن تۇرلەندىرىپ، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ىنتا - نازارلارىن وسى پانگە اۋدارتا ءبىلۋ كەرەك. سول سەبەپتى مەن دە ءار كەز ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىمدى تۇرلەندىرىپ، ءوز دارەجەسىندە وتكىزۋگە تىرىسامىن.
پاندىك دامىتۋ ورتاسىن ۇيىمداستىرۋعا قويىلاتىن تالاپتار:
1. ءاربىر توپتاردا ءوز جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي ماقساتقا باعىتتالعان بەلسەندى ءىس - ارەكەتكە جاعداي جاسالعان (ويىن، قوزعالىس،
بەينەلەۋ، ساحنالاۋ)
2. دامىتۋ ورتاسىنىڭ پاندەرىن ورنالاستىرۋ جانە ۇيىمداستىرۋ تاربيەلەنۋشىلەردىڭ قاجەتتىلىگى مەن جاس ەرەكشەلىكتەرىنە
سايكەستەندىرىلگەن. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالانىڭ نەگىزگى 3 قاجەتتىلىگى بار: قوزعالىستا، قارىم - قاتىناستا، تانىمدىق. بالانىڭ وزىندىك تاڭداۋى بولۋ ءۇشىن ورتادا جاعداي جاسالعان: كىممەن، قايدا، قالاي نە ويناۋ كەرەك. توپتاعى جابدىقتار مەن ماتەريالدپردى تاڭداۋ ناقتى جاستاعى بالانىڭ دامۋ ەرەكشەلىكتەرىمەن انىقتالادى.
3. دامۋ ورتاسىنداعى پاندەردىڭ جان-جاقتىلىعى. توپتىڭ ىشىندە بالالارعا قاجەتتى، ونىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىن ماتەريالدار
عانا بولۋى ءتيىس. ەگەر جاقىن ارادا ويىن قۇرالدارى پايدالانىلماسا ولاردى قولدانىستان شىعارىپ تاستاۋ قاجەت. توپ ماتەريالدارمەن وقۋ – قۇرالداردى ساقتايتىن قويماعا اينالماۋى كەرەك.
4. ۇلدار مەن قىزداردىڭ قىزىعۋشىلىعىنا سايكەس دامۋ ورتاسى مازمۇندى قۇرىلعان.
5. بارلىق جاس ەرەكشەلىگىندەگى توپتاردى دەمالۋعا جايلى ورىندار بەلگىلەنگەن.
ويىن ورتاسى:
1. سيۋجەتتىك - رولدىك ويىندارعا ارنالعان ويىن قۇرالدارى؛
2. رەجيسسەرلىك ويىندارعا ارنالعان قۇرالدار؛
3. كوپجاقتى تەكشە؛
4. ۇلگىلەر (ءۇي، گاراج، كارتا - كەستە، ويىن ايماعى جانە شىمىلدىق)
5. ەرتەگىلەردەگى جانۋارلار؛
ساۋاتتىلىق ورتاسى
ادەبي ورتالىق
حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ شىعارمالارى؛
قازاق حالقىنىڭ ەرتەگىلەرى؛
قازىرگى زامانعى اۆتورلارىنىڭ شىعارمالارى (اڭگىمەلەر، ەرتەگىلەر، تاقپاقتار)
قىزىقتى ماتەماتيكا ورتالىعى
1. «عاجايىپ قاپشىق» ويىنى
2. گەومەتريالىق فيگۋرالاردى، زاتتاردى تۇسىنە، كولەمىنە قاراي سالىستىرۋ جانە سەنسورلىق بەلگىلەرىنە قاراي توپتاۋ. مىسالى:
ۇلكەن سەبەتكە – ۇلكەن دوپتار. قىزىل قوراپتارعا – قىزىل تەكشەلەردى ت. ب.
3. گەومەتريالىق فيگۋرالاردى، زاتتاردى تۇسىنە قاراي ارنايى قۇرالدار ارقىلى اتىن اتاپ، ايىرا بىلۋگە ارنالعان ۇستەل ويىندارى
4. مونشاقتاردى جىپكە ءتىزۋ، كولەمىنە قاراي كەزەكتەستىرۋ.
5. گەومەتريالىق فيگۋرالاردى تۇسىنە، كولەمىنە قاراي ارنايى قۇرالدار ارقىلى اتىن اتاپ، ايىرا بىلۋگە ارنالعان ۇستەل ويىندارى
6. جۇيەلى ءىس - ارەكەتتە بەرىلگەن الگوريتمدى ويىندار
7. كولەمدىك، ساندىق، پىشىندىك قاتىناستاردى يگەرۋگە ارنالعان ويىندار.
بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن، شاپشاڭدىعىن دامىتۋعا ارنالعان تاپسىرمالار
لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن، شاپشاڭدىعىن دامىتۋعا ارنالعان تاپسىرمالار
ونەر ورتالىعى
1. سۋرەت سالۋ
2. ءان ايتۋ
3. بي بيلەۋ
دەنە شىنىقتىرۋ ورتالىعى
1. سپورت كەشەنى
2. شاعىن دەنە شىنىقتىرۋ بۇرىشتارى
3. ويىن قۇرالدارى
وسى ماقساتتا مەن تومەندەگى ءتورت ءادىستى قولدانامىن. ولار:
1. سۇراق - جاۋاپ ءادىسى
2. ديالوگ ءادىسى
3. سۋرەت ءادىسى
4. تەست ءادىسى
1. سۇراق - جاۋاپ ءادىسى: مىسالى:
ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
قاي اي، نەشەسى؟
اپتانىڭ قاي كۇنى؟
قانداي ويىندار وينادىق؟
بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدە نە ۇيرەندىك؟، دەگەن سياقتى جەڭىل سۇراقتار الۋ ءتيىمدى. وسى ءادىستى پايدالانۋ بالانىڭ ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتىپ، تىلدەرىنىڭ جاتتىعىپ، زەيىنى مەن ىنتاسى ارتادى. سۇراق - جاۋاپ ءادىسىن، وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ باسىندا عانا ەمەس، ورتاسىندا، بەكىتۋ ماقساتىندا سوڭىندا قويۋعا دا بولادى.
2. ديالوگ ءادىسى - بالانىڭ بالامەن، تاربيەشى مەن تاربيەلەنۋشىنىڭ قارىم - قاتىناسىن جاقسارتۋ ءۇشىن وتە پايدالى ءادىس. بالا
تاربيەشىنىڭ بەرگەن تاپسىرماسىن ورىنداي وتىرىپ، ءوز ويىن انىق جەتكىزە بىلۋگە، اشىپ ايتۋعا ۇيرەنەدى، تاربيەشىمەن تىكەلەي بايلانىسقا تۇسە الادى. مىسالى، مەن ءوز دوسىڭمەن سۇيىكتى ءىسىڭ تۋرالى اڭگىمەلەس دەپ تاپسىرما بەردىم. وسى تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا بالالار ءبىر - بىرىنە ءوز ويلارىن اشىپ ايتا ءبىلدى، ءبىر - ءبىرىنىڭ سۇيىكتى ءىسى تۋرالى تانىستى جانە ءبىر - بىرىمەن تىكەلەي بايلانىستا بولدى. سونىمەن قاتار جۇپتاسىپ جۇمىس جاساۋدى ۇيرەندى. ءوز ويلارىن بولىسە وتىرىپ، وڭ ناتيجەلەر شىعاردى.
3. سۋرەت ءادىسى – بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، ويلارىن اشىپ ايتۋ ءۇشىن ءتيىمدى ءادىس. سۋرەت
ءادىسىنىڭ ەڭ ءتيىمدى جاعى، بالا سۋرەتتى كورىپ قانا قويماي، ونداعى نارسەلەرمەن تانىسادى، جادىندا ساقتاي الادى. تاقىرىپقا ساي سۋرەتتەردى بەرە وتىرىپ جاڭا تاقىرىپ مازمۇنىن اشۋعا دا بولادى. مىسالى، «جىل مەزگىلدەرى» تاقىرىبىن وتەردە ءتورت مەزگىلدىڭ سۋرەتىن بەرىپ، بالالاردىڭ سۋرەت تۋرالى ويلارىن ورتاعا سالعىزىپ بارىپ تاقىرىپ اشىلدى.
4. تەست ءادىسى – تەستتىڭ ءتۇرى وتە كوپ. تاربيەلەنۋشىلەرگە بەرىلەتىن تەست تۇرلەرى جۇيەلى، جەڭىل تۇسىنىكتى بولۋى شارت. سوندىقتان مەن،
ءوزىمنىڭ ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتتەرىمدە وسى تەست ادىستەرىن پايدالانامىن.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
قاي ءىستىڭ مامانى بولماسىن، قاي ءپاننىڭ ءمۇعالىمى بولماسىن، ءوزىنىڭ پانىنە دەگەن وقۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ باستى مىندەت بولىپ سانالادى. ءبىلىمدى ءارقاشاندا جۇيەلى، قۇرىلىمى جاعىنان مازمۇندى ەتىپ بەرۋ، ءارتۇرلى ءادىس - تاسىلدەرمەن تۇرلەندىرۋ ءار ءمۇعالىمنىڭ ءوز شەبەرلىگىنە بايلانىستى. سوندىقتان دا ىزدەنىمپاز، وزىنە تالاپ قويا بىلەتىن، كاسىبي دەڭگەيى جوعارى، رۋحى بيىك بولۋ قاجەت.
ەلباسىنىڭ جولداۋىندا ايتىلعانداي «كەلەشەك ءمۇعالىم ماماندىعى ەڭ بەدەلدى، ءارى جوعارى اقى تولەنەتىن ماماندىقتاردىڭ ءبىرى بولۋى كەرەك. ارينە ءمۇعالىمنىڭ ءوزى دە ۋاقىت تالابىنا سايكەس بولۋى مىندەتتى» دەگەن سوزدەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، مەن دە، ءوز ءبىلىمىمدى ارى قاراي جەتىلدىرىپ، ءبىلىمى مەن بىلىگى ساي ناتيجەگە باعىتتالعان قۇزىرەتتى تۇلعا دايىنداۋعا ات سالىسامىن.
«ءبىلۋ از، بىلگەنىڭدى قولدانا ءبىلۋ كەرەك، ىستەگىڭ كەلۋ از، ىستەۋ كەرەك» (ي. ۆ. گەتە)
جۇمىسىمنىڭ ماقساتى:
جۇمىسىمنىڭ مىندەتى:
ءاربىر كەزەڭدە، قوعامدا تۋىنداعان تالاپتارعا ساي كەلەشەك ۇرپاققا بەرىلەتىن ءبىلىمنىڭ مانىنە جاڭا سيپات بەرىلىپ، جاڭا ۇستانىمدار قاراستىرىلۋدا.
ەل پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆ ءوز جولداۋىندا «ۇلتتىق باسەكەلەستىك قابىلەتى ءبىرىنشى كەزەكتە ونىڭ بىلىمدىلىك دەڭگەيىمەن ايقىندالادى» دەي كەلىپ، ءبىلىم سالاسىندا ءتۇبىرلى وزگەرىستەرگە ازىرلىكتىڭ قاجەت ەكەنىن باسا ايتتى.
قازىرگى تاڭداعى ءبىلىم سالاسىندا، جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمانىڭ باستى ماقساتى – وي - ءورىسى جاڭاشىل، شىعارماشىلىق دەڭگەيدە قىزمەت ەتە الاتىن، دۇنيەتانىمى جوعارى، بىلىمدىك باسەكەگە قابىلەتتى جان - جاقتى قالىپتاسقان جەكە تۇلعا تاربيەلەۋ.
قازىرگى كەزەڭدە جاس ۇرپاق تاربيەسى، ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسى ەڭ كۇردەلى ماسەلەگە اينالىپ وتىر. وسىعان وراي، تاربيەگە قويىلاتىن قازىرگى تالاپتار تاربيەشىدەن زور شەبەرلىكتى قاجەت ەتەدى، دەگەنمەن ەسەسىنە تاربيەلەنۋشىنىڭ ىزدەنۋىنە دە زور مۇمكىندىك بەرۋدە.
ەلىمىز وقىتۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنە كوشتى. ول – ناتيجەگە باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ. ناتيجەگە باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ دەگەنىمىز – جەكە تۇلعانىڭ قۇزىرلىلىعىن قالىپتاستىرۋ. قۇزىرلىق – ول تەرەڭنەن بەرىلەتىن ءبىلىم.
تاربيەلەنۋشىنىڭ قۇزىرلىلىعىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن تاربيەشىنىڭ ءوزى ءبىر قۇزىرلىققا جەتۋى كەرەك. بۇگىنگى تاڭدا تاربيەشىگە قويىلاتىن تالاپ تا كۇشتى. جاڭا فارماسيا تاربيەشىنىڭ تەك ءوز ءپانىنىڭ تەرەڭ بىلگىرى بولۋ عانا ەمەس، تاريحي تانىمدىق، پەداگوگيكالىق، پسيحولگيالىق جانە اقپاراتتىق ساۋاتتىلىق تالاپ ەتىلۋدە. ول زامان تالابىنا ساي ءبىلىم بەرۋدە جاڭالىققا جانى قۇمار، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەپ، وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن مەڭگەرگەن جان بولعاندا عانا بىلىگى مەن ءبىلىمى جوعارى جەتەكشى تۇلعا رەتىندە ۇلاعاتتى سانالادى.
مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدا وقۋ - تاربيە جۇمىسىنىڭ باستى شارتى – پاندىك دامىتۋ ورتاسىن قۇرۋ بولىپ تابىلادى. دامىتۋ ورتاسى دەپ پايدالى ۇيىمداستىرىلعان ءارتۇرلى ماتەريالدارمەن تولىقتىرىلعان، ارنايى جابدىقتالعان جايلى جاعداي دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك. مۇنداي ورتادا بارلىق توپ بالالارىن تانىمدىق - شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتكە ءبىر ۋاقىتقا بەلسەندى ارالاستىرۋعا بولادى.
ورتانى قۇرۋدىڭ انىقتاۋىش ءساتى پەداگوگيكالىق پىكىر، ماقسات بولىپ تابىلادى. بۇل ماقساتقا جەتۋ تاڭدالعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
دامىتۋ ورتاسىن قۇرا وتىرىپ «اينالايىن» شاعىن ورتالىعىندا ءبىز توپتارداعى تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرەمىز. جاسى، دامۋ دەڭگەيى، قىزىعۋشىلىعى، بەيىمدىلىگى، قابىلەتى، قۇرامى، جەكە قابىلەتى. مەن دە ءوزىمنىڭ ۇيىمداستىرعان وقۋ ءىس - ارەكەتىمدە ءارتۇرلى ادىستەردى كەڭىنەن قولدانۋعا تىرىسامىن. ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىندەگى قازاق ءتىلىن وقىتۋدىڭ باستى ماقساتى – تاربيەلەنۋشىلەردىڭ سوزدىك قورىن مولايتۋ، قازاق تىلىنە ءتان دىبىستاردى دۇرىس وقىپ، ايتا بىلۋگە، ءبىر - بىرىمەن سويلەسە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ، ويىن انىق جەتكىزە الاتىنداي دارەجەگە جەتكىزۋ.
مۇنداي جەتىستىكتەرگە جەتكىزۋ ءۇشىن ءاربىر تاربيەشى ءوز ءىسىنىڭ حاس شەبەرى عانا ەمەس، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ سول پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋشى دانەكەر شەبەر تاربيەشى بولا ءبىلۋ كەرەك. ءوزىنىڭ ءار ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىن تۇرلەندىرىپ، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ىنتا - نازارلارىن وسى پانگە اۋدارتا ءبىلۋ كەرەك. سول سەبەپتى مەن دە ءار كەز ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىمدى تۇرلەندىرىپ، ءوز دارەجەسىندە وتكىزۋگە تىرىسامىن.
پاندىك دامىتۋ ورتاسىن ۇيىمداستىرۋعا قويىلاتىن تالاپتار:
1. ءاربىر توپتاردا ءوز جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي ماقساتقا باعىتتالعان بەلسەندى ءىس - ارەكەتكە جاعداي جاسالعان (ويىن، قوزعالىس،
بەينەلەۋ، ساحنالاۋ)
2. دامىتۋ ورتاسىنىڭ پاندەرىن ورنالاستىرۋ جانە ۇيىمداستىرۋ تاربيەلەنۋشىلەردىڭ قاجەتتىلىگى مەن جاس ەرەكشەلىكتەرىنە
سايكەستەندىرىلگەن. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالانىڭ نەگىزگى 3 قاجەتتىلىگى بار: قوزعالىستا، قارىم - قاتىناستا، تانىمدىق. بالانىڭ وزىندىك تاڭداۋى بولۋ ءۇشىن ورتادا جاعداي جاسالعان: كىممەن، قايدا، قالاي نە ويناۋ كەرەك. توپتاعى جابدىقتار مەن ماتەريالدپردى تاڭداۋ ناقتى جاستاعى بالانىڭ دامۋ ەرەكشەلىكتەرىمەن انىقتالادى.
3. دامۋ ورتاسىنداعى پاندەردىڭ جان-جاقتىلىعى. توپتىڭ ىشىندە بالالارعا قاجەتتى، ونىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىن ماتەريالدار
عانا بولۋى ءتيىس. ەگەر جاقىن ارادا ويىن قۇرالدارى پايدالانىلماسا ولاردى قولدانىستان شىعارىپ تاستاۋ قاجەت. توپ ماتەريالدارمەن وقۋ – قۇرالداردى ساقتايتىن قويماعا اينالماۋى كەرەك.
4. ۇلدار مەن قىزداردىڭ قىزىعۋشىلىعىنا سايكەس دامۋ ورتاسى مازمۇندى قۇرىلعان.
5. بارلىق جاس ەرەكشەلىگىندەگى توپتاردى دەمالۋعا جايلى ورىندار بەلگىلەنگەن.
ويىن ورتاسى:
1. سيۋجەتتىك - رولدىك ويىندارعا ارنالعان ويىن قۇرالدارى؛
2. رەجيسسەرلىك ويىندارعا ارنالعان قۇرالدار؛
3. كوپجاقتى تەكشە؛
4. ۇلگىلەر (ءۇي، گاراج، كارتا - كەستە، ويىن ايماعى جانە شىمىلدىق)
5. ەرتەگىلەردەگى جانۋارلار؛
ساۋاتتىلىق ورتاسى
ادەبي ورتالىق
حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ شىعارمالارى؛
قازاق حالقىنىڭ ەرتەگىلەرى؛
قازىرگى زامانعى اۆتورلارىنىڭ شىعارمالارى (اڭگىمەلەر، ەرتەگىلەر، تاقپاقتار)
قىزىقتى ماتەماتيكا ورتالىعى
1. «عاجايىپ قاپشىق» ويىنى
2. گەومەتريالىق فيگۋرالاردى، زاتتاردى تۇسىنە، كولەمىنە قاراي سالىستىرۋ جانە سەنسورلىق بەلگىلەرىنە قاراي توپتاۋ. مىسالى:
ۇلكەن سەبەتكە – ۇلكەن دوپتار. قىزىل قوراپتارعا – قىزىل تەكشەلەردى ت. ب.
3. گەومەتريالىق فيگۋرالاردى، زاتتاردى تۇسىنە قاراي ارنايى قۇرالدار ارقىلى اتىن اتاپ، ايىرا بىلۋگە ارنالعان ۇستەل ويىندارى
4. مونشاقتاردى جىپكە ءتىزۋ، كولەمىنە قاراي كەزەكتەستىرۋ.
5. گەومەتريالىق فيگۋرالاردى تۇسىنە، كولەمىنە قاراي ارنايى قۇرالدار ارقىلى اتىن اتاپ، ايىرا بىلۋگە ارنالعان ۇستەل ويىندارى
6. جۇيەلى ءىس - ارەكەتتە بەرىلگەن الگوريتمدى ويىندار
7. كولەمدىك، ساندىق، پىشىندىك قاتىناستاردى يگەرۋگە ارنالعان ويىندار.
بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن، شاپشاڭدىعىن دامىتۋعا ارنالعان تاپسىرمالار
لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن، شاپشاڭدىعىن دامىتۋعا ارنالعان تاپسىرمالار
ونەر ورتالىعى
1. سۋرەت سالۋ
2. ءان ايتۋ
3. بي بيلەۋ
دەنە شىنىقتىرۋ ورتالىعى
1. سپورت كەشەنى
2. شاعىن دەنە شىنىقتىرۋ بۇرىشتارى
3. ويىن قۇرالدارى
وسى ماقساتتا مەن تومەندەگى ءتورت ءادىستى قولدانامىن. ولار:
1. سۇراق - جاۋاپ ءادىسى
2. ديالوگ ءادىسى
3. سۋرەت ءادىسى
4. تەست ءادىسى
1. سۇراق - جاۋاپ ءادىسى: مىسالى:
ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
قاي اي، نەشەسى؟
اپتانىڭ قاي كۇنى؟
قانداي ويىندار وينادىق؟
بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدە نە ۇيرەندىك؟، دەگەن سياقتى جەڭىل سۇراقتار الۋ ءتيىمدى. وسى ءادىستى پايدالانۋ بالانىڭ ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتىپ، تىلدەرىنىڭ جاتتىعىپ، زەيىنى مەن ىنتاسى ارتادى. سۇراق - جاۋاپ ءادىسىن، وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ باسىندا عانا ەمەس، ورتاسىندا، بەكىتۋ ماقساتىندا سوڭىندا قويۋعا دا بولادى.
2. ديالوگ ءادىسى - بالانىڭ بالامەن، تاربيەشى مەن تاربيەلەنۋشىنىڭ قارىم - قاتىناسىن جاقسارتۋ ءۇشىن وتە پايدالى ءادىس. بالا
تاربيەشىنىڭ بەرگەن تاپسىرماسىن ورىنداي وتىرىپ، ءوز ويىن انىق جەتكىزە بىلۋگە، اشىپ ايتۋعا ۇيرەنەدى، تاربيەشىمەن تىكەلەي بايلانىسقا تۇسە الادى. مىسالى، مەن ءوز دوسىڭمەن سۇيىكتى ءىسىڭ تۋرالى اڭگىمەلەس دەپ تاپسىرما بەردىم. وسى تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا بالالار ءبىر - بىرىنە ءوز ويلارىن اشىپ ايتا ءبىلدى، ءبىر - ءبىرىنىڭ سۇيىكتى ءىسى تۋرالى تانىستى جانە ءبىر - بىرىمەن تىكەلەي بايلانىستا بولدى. سونىمەن قاتار جۇپتاسىپ جۇمىس جاساۋدى ۇيرەندى. ءوز ويلارىن بولىسە وتىرىپ، وڭ ناتيجەلەر شىعاردى.
3. سۋرەت ءادىسى – بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، ويلارىن اشىپ ايتۋ ءۇشىن ءتيىمدى ءادىس. سۋرەت
ءادىسىنىڭ ەڭ ءتيىمدى جاعى، بالا سۋرەتتى كورىپ قانا قويماي، ونداعى نارسەلەرمەن تانىسادى، جادىندا ساقتاي الادى. تاقىرىپقا ساي سۋرەتتەردى بەرە وتىرىپ جاڭا تاقىرىپ مازمۇنىن اشۋعا دا بولادى. مىسالى، «جىل مەزگىلدەرى» تاقىرىبىن وتەردە ءتورت مەزگىلدىڭ سۋرەتىن بەرىپ، بالالاردىڭ سۋرەت تۋرالى ويلارىن ورتاعا سالعىزىپ بارىپ تاقىرىپ اشىلدى.
4. تەست ءادىسى – تەستتىڭ ءتۇرى وتە كوپ. تاربيەلەنۋشىلەرگە بەرىلەتىن تەست تۇرلەرى جۇيەلى، جەڭىل تۇسىنىكتى بولۋى شارت. سوندىقتان مەن،
ءوزىمنىڭ ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتتەرىمدە وسى تەست ادىستەرىن پايدالانامىن.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
قاي ءىستىڭ مامانى بولماسىن، قاي ءپاننىڭ ءمۇعالىمى بولماسىن، ءوزىنىڭ پانىنە دەگەن وقۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ باستى مىندەت بولىپ سانالادى. ءبىلىمدى ءارقاشاندا جۇيەلى، قۇرىلىمى جاعىنان مازمۇندى ەتىپ بەرۋ، ءارتۇرلى ءادىس - تاسىلدەرمەن تۇرلەندىرۋ ءار ءمۇعالىمنىڭ ءوز شەبەرلىگىنە بايلانىستى. سوندىقتان دا ىزدەنىمپاز، وزىنە تالاپ قويا بىلەتىن، كاسىبي دەڭگەيى جوعارى، رۋحى بيىك بولۋ قاجەت.
ەلباسىنىڭ جولداۋىندا ايتىلعانداي «كەلەشەك ءمۇعالىم ماماندىعى ەڭ بەدەلدى، ءارى جوعارى اقى تولەنەتىن ماماندىقتاردىڭ ءبىرى بولۋى كەرەك. ارينە ءمۇعالىمنىڭ ءوزى دە ۋاقىت تالابىنا سايكەس بولۋى مىندەتتى» دەگەن سوزدەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، مەن دە، ءوز ءبىلىمىمدى ارى قاراي جەتىلدىرىپ، ءبىلىمى مەن بىلىگى ساي ناتيجەگە باعىتتالعان قۇزىرەتتى تۇلعا دايىنداۋعا ات سالىسامىن.
You Might Also Like
-
تاقىرىپ 38. حاقنازار حاننىڭ تۇسىنداعى قازاق حاندىعى (پرەزەنتاسياسىمەن)
-
ماقساتى: وقۋشىلارعا الەمدەگى ەڭ ادەمى گۇلدەر تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىپ، ولار تۋرالى قىزىقتى مالىمەتتەر ىزدەتۋ.
