يتگەرشىلىك
قۇلاعىنا قونعان شىبىندى مازاسىزدانا سىلكىپ قويىپ كولەڭكەدە جاتقان. «بۇل ارسىز شىبىنداردىڭ مارجاننىڭ جۋىلماي قالعان قازانىنان باستاپ قونباعان جەرلەرى جوق، مەنىڭ قۇلاعىما كەلىپ قونباسا قاناتى تالىپ بارا ما ەكەن؟». ابدەن زىعىردانى قايناپ، تىستەمەك بولعان، ءتىسى ساق-ساق ەتىپ اۋا قارمادى دا قالدى. بىرەۋدىڭ كولەڭكەسى ءتۇستى. ءبىر اياعىنىڭ قىسقالىعىنا قاراپ، اقساق ەلتاي ەكەنىن ءبىلدى دە، ورىنىنان تۇردى. ءتۇن ىشىندە اۋلاسىنىڭ ىشىندە بۇگەجەكتەپ تەرەزەنى سىعالاپ تۇرعان الدەكىمدى كورگەن كەزدە ۇرى ما دەپ سەسكەنىپ، بار كۇشىن ازۋ تىسىنە جيناعان كۇيى تاپ بەرگەن. ەلتايدىڭ شولاق اياعىنان قاپقان ەكەن. تانىس ادامدى قاۋىپ العانىنا ءوزى دە وكىندى، يەسى مارجان دا ماڭدايىنان سيپاي قويمادى. ەكى كۇن جۋىندى قۇيىلماعان يتاياق كۇننىڭ كوزىنە كەۋىپ قالدى. سول كۇنگى ايىبىن جۋىپ-شايماق بولىپ، قۇيرىعىن بۇلعاڭداتا ەركەلەپ، ەلتايدىڭ شاڭ باسقان بالاعىن جالادى. ازداپ جىميىپ، كۇلىمسىرەگىسى دە كەلگەن. «ادامدار باقىتتى، ءا؟ كۇلكىسى كەلسە كۇلە الادى...».
- ءاقتوس، ءاقتوس! ءوزى اقىلدى، جاقىن ادامدارىن ءتۇن ىشىندە تانىماي قالاتىنى بولماسا، جاقسى يت قوي، - دەپ باسىنان سيپاعان ەلتايدى تىپتەن جاقسى كورىپ كەتتى. كەشىرىمدى، اقكوڭىل جاندى ارسىزدىقپەن تىستەپ العانىنا قاپالانعانىن كوزىنىڭ اعىن مولايتىپ، ەكى قۇلاعىن جىمپيتىپ قاراپ بىلدىرگىسى كەلدى. تابا ناننىڭ ەكى ءتىلىمىن الدىنا تاستاي سالعاندا ءتىپتى ابدىراپ قالدى ءاقتوس. العىس ايتپاق بولىپ، ءبىر تابانىن كوتەرە ەلتايدىڭ الاقانىنا توسقان، ءبىر ۋىس باتپاقپەن بىلعاپ تاستادى. ەبەدەيسىزدىگى ءۇشىن جازاسىن كۇتىپ، ەلتايدىڭ كەرزى ەتىگىنە جاعىنىڭ استىن توسىپ ەدى. كۇتكەن سوققىنىڭ ورىنىنا ەلتاي قۇلاعىنىڭ ءتۇبىن ەركەلەتە قاسىدى. مەيىرىمگە شولدەپ ءجۇر ەدى، ءىشى ءبىرتۇرلى جىلىپ، كوزى جاساۋراعانداي بولدى. ءوزىنىڭ يەسى تالاپ دۇنيەدەن وتكەلى ماڭدايى ءبىر سيپالماعان سورلى باسى مەيىرىمگە شولدەپ ءجۇر ەدى. ورتا جولدا بۇنى ساراڭ مارجانعا قاراتىپ كەتكەنى ءۇشىن يەسىنە دە وكپەسى بار. «جۇرەگى ناشار ەكەن»، «تۇبىنە سول قۋ اراق جەتتى عوي»، «اقكوڭىل ەدى» دەپ جانازاعا جينالعان حالىقتان بۇل دا جۇبانىش كۇتىپ ەسىك الدىندا ەلەۋسىز جاتىپ الدى. ءمايىت كوتەرگەن قاۋىمنىڭ سوڭىنا تۇرا جۇگىرگەن التى جاسار ۇلعا قوسىلىپ جانۇشىرا جۇگىرىپ ەدى. قۇبىلاداعى بەيىتكە قاراي باعىت العان ماشينانىڭ شاڭىنا كومىلىپ، شىرقىراپ جىلاعان بالانى ەرەسەكتەر ۇيگە قاراي كوتەرىپ اكەتتى. يەسىنىڭ الدىنداعى سوڭعى پارىزىن وسىلاي وتەمەك بولىپ، وكپەسى وشكەنىنە قاراماستان، التى شاقىرىم الىستاعى بەيىتكە ماشينا سوڭىنان اجىراماستان جەتتى. ءبارىن كوزىمەن كوردى، ءولىم دەگەندى ۇقپاسا دا، ايتەۋىر ەندى يەسىن كورمەيتىنىن ءبىلدى.
ءقابىرشى قاۋىم تاراسا دا، بەيىت باسىنداعى جاس توپىراقتى يىسكەلەپ ۇزاق ءجۇردى. تالاپقا ءتان اراقتىڭ اششى تەرمەن ارالاس ءيىسىن سەزگىسى كەلگەن، كوكتەمگى كوك ءشوپتىڭ تامىرىنان ۇزىلە قوپارىلعان توپىراقتان وزگەشە ءيىس كەلدى. جاس ءقابىردىڭ ءيىسى، اجالعا مويىنۇسىنا قويماعان ءومىردىڭ سوڭعى ءيىسى وسى بولسا كەرەك...
الدىنا تاستالعان ەكى ءتىلىم ناندى ازۋ تىسىمەن ەكى اساپ جەپ الدى دا، ۇزىن تىلىمەن مۇرىنىنان جالاپ، ەلتايعا ەركەلەي قارادى. «يت تويعان جەرىندە» دەيدى عوي، ەكى ءتىلىم نانعا تويا قويماسا دا، ەلتايدىڭ بويىنداعى مەيىرىم مەن كەشىرىمشىلدىكتى سەزدى، يت تە بولسا. جانىمدا ازداپ كىدىرىپ، اڭگىمە ايتسا دەگەن قالاۋى دا جوق ەمەس. مارقۇم يەسى اراق ءىشىپ كەلگەن كۇنگى ۇيىندەگى ىلاڭنان كەيىن ءاقتوسىن كەلىپ قۇشاقتاپ، مۇڭىن ايتىپ ۇزاق وتىراتىن. «يتپەن يت بولىپ وتىرىسىن قارا سورلىنىڭ» دەگەن مارجاننىڭ ءزىلدى داۋىسىنا يەسى «يت تە بولسا، ءاقتوس ارتىق سەندەردەن»، - دەگەنىن ەستىپ ازداپ قومپاڭداپ قالاتىن. ەلتاي جانىندا كوپ كىدىرمەدى. ءبىر جامباسىن بۇلتىڭداتىپ، اقساقتاپ ۇيىنە قاراي كەتە باردى.
ءۇيدىڭ الدىندا بوسقا تاماق كۇتىپ جاتا بەرگەنشە، ەرتەڭ ەلتايدىڭ قويىن قايتارىسىپ، ازداپ قولعابىس ەتپەكشى نيەتىمەن كولەڭكەگە كەلىپ، شىبىنعا ەرمەك بولىپ تاعى جاتا بەرگەنى سول ەدى، ءىشى سولق ەتتى. ەت باۋىرى كۇيىپ، اۋزىنا قاننىڭ ءدامى كەلدى. تاماعى قۇرعاپ، ءتىلى اۋزىنا سىيماي الاسۇردى كەلىپ. نە بولعانىن شامالاپ تا ۇلگەرمەدى. «كەندەبايدىڭ كۇشىكتەي بەرەتىن قانشىق يتىندەي ەتىپ مەنى اتىپ تاستاعان شىعار»، - دەپ ويلادى. اينالاسىنا قاراپ، جاعدايدى انىقتايتىن شاماسى جوق، ءولىپ بارادى. اۋا جەتپەيدى، سۋ ىشسە جازىلىپ كەتەتىندەي قىڭسىلاپ كەلىپ، ءۇيدىڭ ەسىگىن تىرنالادى. يەسى اراقتان تۇنشىعىپ ءولىپ بارا جاتقاندا كەزدە دە ءمىز باقپاعان مارجان بۇنىڭ اۋزىنا سۋ تامىزا قويۋى ەكىتالاي. جانۇشىرىپ ەلتاي دوستىڭ ءۇيىن بەتكە الىپ جۇگىرە جونەلدى. اياعىنان ءال كەتىپ، سۇيرەتىلىپ، ارەڭ جەتتى. «ەلتاي كورسە ولتىرە قويماس، قۇتقارىپ الار مىنا كەساپاتتان». تەرەزەنىڭ جابىندىسىن اشىپ قاراعان ەلتايدىڭ سۇلباسىن كورىپ، ەسىككە جۇگىردى كەرى. سىرت ەتىپ اشىلار ەسىكتەگى ىلمەكتىڭ داۋىسىن كۇتىپ جاتتى. تۇراتىن، جۇرەتىن ءالى ءبىتىپ بارا جاتىر. دارمەنسىزدىگىنە جىلاعىسى كەلدى. «ادامدار باقىتتى عوي، جىلاعىسى كەلسە، كوزىنىڭ جاسىن كول ەتىپ جىلاي الادى». اراقتان بوساعان جاشىككە سالىپ كۇشىك كەزىندە يەسى الىپ كەلگەن ۇيگە. «جەتى ءجۇز تەڭگەنىڭ يمپورتنىي اراعىنا اۋىستىرىپ الدىم بۇل كۇشىكتى»، - دەپ باعاسىن كوتەرىپ ءاقتوسىن ماقتان ەتەتىن. اراققا باستەسەتىن اۋىلدىڭ جىگىتتەرى جينالىپ تاماشالايتىن يت توبەلەستە يەسىن جەرگە قاراتپاۋعا تىرىسىپ، بار جانىن سالاتىن. قۇلاعىن جالبىراتىپ تىستەتتى، قولتىعىنىڭ استىن دا جىرتىپ الدى ازۋلى يتتەرگە. ءبورىباسار اتتى يتپەن قىزىل الا قان بولىپ اقىرىنا دەيىن توبەلەسىپ، جەڭىلىپ قالعان كۇنى يەسى تالاپ تا ءبىر شىنى اراققا شىعىندالىپ العان. قابىرعاسىنىڭ استىنا تۇسكەن جاراقاتى ىرىڭدەپ، شىبىنداپ جۇرگەندە دە يەسىنىڭ الدىندا ءوزىن كىنالى سەزىنىپ، مىڭق ەتپەگەن ءاقتوس قوي بۇل.
ەسىك اشىلدى ما ەكەن دەپ ءبىر باسىن كوتەرىپ قاراپ ەدى، كوزىنىڭ الدى تۇماندانىپ، بۇكىل وكپەسى اۋزىنان اقتارىلىپ تۇسكەندەي لوقسىدى. جىلاعىسى كەلىپ ەدى، ىڭىرانا ۇلىدى. «ادامدار باقىتتى عوي، جىلاعىسى كەلسە كوزىنىڭ جاسىن توگىپ-توگىپ جىلاي الادى...» سودان كەيىن ەشتەمە سەزبەدى دە.
تۇندەلەتىپ ءيتتىڭ ولەكسەسىن اياعىنان سۇيرەپ كۇل توگىلگەن قوقىس باسىنا قاراي اقساقتاپ ەلتاي كەتىپ بارا جاتتى. كۇندىز نانعا قوسقان ۋلى ءدارىسىنىڭ قالعانىن شۇڭقىرعا تاستادى دا، ءۇش-تورت كۇرەك توپىراقپەن بەتىن جابا سالدى. ءاقتوستى كومىپ كەلگەننەن كەيىن، تەرىن باسىپ سالقىن سۋعا جۋىنىپ الدى دا، ۇتىكتەلگەن شىت كويلەگىن كيىپ، مارجاننىڭ شامى وشپەگەن تەرەزەسىن بەتكە الدى. جىبەك حالاتتىڭ وڭىرىنە سىيماي، ىلگەگىن اشسا توگىلگەلى تۇراتىن مارجاننىڭ ەكى ومىراۋىنا ۋىسىن تولتىرىپ الىپ، مەڭ-زەڭ كۇي كەشتىرەتىن راحاتىن ويلاپ، اسىعا باسىپ ەدى، قىسقا اياعى يكەمگە كەلمەي ىنتىعىپ قالدى. ەسىك الدىنداعى ءاقتوستىڭ يتاياعىنا ءسۇرىنىپ قۇلاي جازدادى. تالاپتان قالعان ەستەلىك اقتوستەن قۇتىلعاندا، كۇنگە قاڭسىعان جۇقا تەمىر يتاياق نە بولىپتى. شولاق اياعىن شولتاڭ ەتىپ كوتەرىپ، ءبىر تەپتى. سودان سوڭ ەسىككە جەتىپ «اق مارجان، مارجانتاي مەن كەلدىم»، - دەپ ۇزدىگە سىبىرلاعانى سول ەدى، توسپاسىنا ماي تامباعان كارى سۇيەگى ىڭىرانىپ ەسكى ەسىك ايقارا اشىلدى.
You Might Also Like
-
— ارقالى اقىن… اقىراعان اقىن… سوناااۋ اتىراۋدان كەلگەن اردا اقىنىمىز يتباي! — دەپ سامپىلداپ تۇرعان اسابا جىگىتتىڭ ءسوزىن اياقتاتپاستان قولىنداعى ميكروفونىن جۇلىپ العان كۇيى ...
