InfoHub Logo

Atyraý oblysy, Mahambet aýdany,
Alǵa orta mektebiniń bastaýysh synyp muǵalimi
Temirova Muhsına

Sabaqtyń taqyryby: Yntymaǵy jarasqan elmiz.
Sabaqtyń maqsaty: «yntymaq» uǵymynyń adamgershilik qundylyq retindegi mánin ashý.

Mindetteri:
- yntymaq, birlik uǵymy týraly túsinikterin keńeıtý;
- dostyq qarym - qatynastaryn nyǵaıtý;
- tatýlyqta, birlikte, beıbitshilikte ómir súrýge tárbıeleý.

Shattyq sheńberi:
Tárbıeshi: Balalar, qane «Shattyq sheńberine» tura qoıaıyq.
«Qazaqstan - ortaq úıimiz» óleńin aıtaıyq.
Tileımiz – beıbit kún
Sary, aqpyz, qaramyz,
Bárimiz de balamyz.
Bir qalada turamyz,
Bir mektepke baramyz,
Biz baldyrǵan teń basqan.
Dos qushaǵyn elge ashqan.
Tilegimiz - beıbit kún,
Ashyq bolsyn keń aspan.

Áńgimeleý:
Tárbıeshi: Men senderge, balalar «Tas pen arbakeshter» degen áńgime oqyp bereıin. Muqıat tyńdap otyramyz.

Tas pen arbakeshter
Bir kúni taýda alaı - dúleı daýyl soǵyp, naızaǵaı jarqyldap, shelektep jańbyr tókti. Osyndaı dúleı jelden tastyń bir kesegi taý soqpaǵyna qulap túsip, joldy bógep qaldy.

Ertesinde jarqyrap kún shyqty. Joldan eki arba kórindi. Bul qalaǵa tuz ben qaramaıǵa ketip bara jatqan dúkenshi edi. Ol jolda jatqan tasqa jaqyndap, ıterip kórip edi, ornynan qozǵalta almady.
- Qandaı, úlken kesek! Mynany ornynan qozǵaltý múmkin emes. Bálkim, menen de kúshtirek bireý kelip, tómenge laqtyryp tastar, kúte turaıyn.
Birer ýaqyt ótkennen keıin arbamen kele jatqan otynshy kórindi. Olda tasqa kelip, ary - beri ıterip kórip edi, ornynan qozǵalta almady.
- Endi ne isteısiń, kúte turaıyq, múmkin bizden de kúshti bireý kelip, joldy tazartar.
Ýaqyt zýyldap óte berdi. Jolda arbakeshter birinen soń biri kelip, úlken kerýen bolyp qaldy. Toptanǵan adamdar shýyldap, tasty qozǵalta almady. Bir kezde qolynda taıaǵy bar, jaıaý qart adam kórindi. Ol arbakeshtermen amandasyp, jón surady.
- Sender nege ótpeı tursyńdar?- dedi qarıa.
- Qalaı ótemiz?
- Aqylmen.
- Buǵan aqyldyń ne qajeti bar?- dedi arbakeshter ashýlanyp.
- biz qansha áýrelensek te, eshqaısymyz tasty qozǵaı almadyq.
- Al sender tasty báriń birigip, qozǵap kórdińder me?
- Rasynda da! Qane, jigitter, bárimiz birigip ıterip jibereıikshi!
Arbakeshter bári birigip, jınalyp tasty tómenge ıterip jiberdi. Dáý tas gúrs etip, tómenge qulap tústi. Jol bosap, arbakeshter ary qaraı júre bastady.

Suraq: Qalaı oılaısyńdar, balalar arbakeshter nege tasty ózderi ıterip jibermedi. Olarǵa ne jetpedi?

Tárbıeshiniń tolyqtyrýy: Arbakeshter alǵashqyda tosylyp turyp qaldy. Olar bir - birlep tasty ıtere almady. Sol kezde olarǵa aqyldy qarıa kómekke keldi. Qarıanyń aqylynyń arqasynda olar tasty tómenge ıterip jiberip joldy tazartty.

Mine, balalar aýyzbirliktiń arqasynda úlkenniń aqylyn tyńdaǵannan, olar birigip, jumyla kóterip tasty ap tastady.. «Jumyla kótergen júk jeńil» degen sóz osydan qalǵan eken.

Qazaq ertegisi «Yrys aldy - yntymaq»

Baıaǵyda bir aqyldy qarıa bolypty, onyń toǵyz uly bar eken. Biraq balalary ákesiniń aqylyn tyńdamaı, árqaısysy óz betinshe júrip - turypty. Olardyń bul qylyǵyn aınalasyndaǵy kórshileri kúlki etedi eken. Úlkeni kishisin sabaıdy, kishisi úlkenine ajyraıa qaraıdy. Birligi joq toǵyz balasyn qalaı aqylǵa salam dep qarıa kóp oılanady. Aılasy taýsylǵan qarıa toǵaıdan bir qushaq tobylǵy ákelip, balalaryn túgel shaqyryp alady. Sonan soń:
- Qane, balalarym, kúshterińdi synap kóreıin, myna tobylǵyny tobymen syndyryńdar,- deıdi.
Toǵyz ul kezektesip kúshterin synaıdy. Býylǵan bir qushaq tobylǵyny eshqaısysy syndyra almaıdy, ábden tıtyqtap sharshaıdy.
Qarıa endi tobylǵynyń baýyn sheship:
- Endi bir - birlep syndyryp kórińder,- deıdi.
Balalary tobylǵyny sol zamatta - aq syndyryp tastaıdy. «Mine, syndyrdyq»,- dep maqtanady. Shal balalaryn otyrǵyzyp qoıyp sózin bastaıdy:

- Men senderdiń keleshekterińdi oılap qapa bolamyn. Dushpandaryń kóp, dostaryń joq, bir - birińe qas bolsańdar erteńgi kúni enderdi de jańaǵy tobylǵy uqsatyp syndyryp tastaıdy, jan - jaqqa shashyrap ketesińder aý dep oılaımyn depti. Al tatý bolyp, bir - birińdi qamqorlap, kómektesip júrseńder býylǵan tobylǵydaı senderdi eshkimde syndyra almaıdy. Aýyzbirlikte bolyp, tatý júrgenderińdi qalaımyn deıdi qart. Kóp uzamaı qart dúnıeden ótedi. Balalary bar tirshilik, qıynshylyq ózderine túskenin túsinip, aqylǵa kelip, birlesip tirshilik etýge kóshedi. Bir - birlerine kómektesip, tatýlyqta ómir súre bastaıdy. Sodan soń bulardyń jaǵdaılary jaqsaryp, turmystary túzelip qalady. «Yrys aldy - yntymaq»degen sóz osydan qalǵan eken.

Suraq: Qarıanyń balalary nege býylǵan tobylǵyny syndyra almady?

Tárbıeshiniń túsindirmesi:
Shyǵarmada qarıanyń balalary aýyzbirlikteri joq, árkimge kúlki bolyp, bet - betimen ketken edi. Qarıa oılana kelip balalaryn aqylmen, birlesip, yntymaqta ómir súrýge shaqyrdy. Balalary ákeleriniń aıtqanyn tyńdap, bir - birimen tatý bolyp, birlesip eńbek etip, ákeleriniń ósıetin oryndapty. Osylaısha olar kezdesken qıynshylyqtardy jeńip, aýyzbirlikteriniń arqasynda jaqsy jetistikterge jetipti. Mine, árkimge kúlki bolmaı, jaqsy ómir súrý úshin, tatýlyq, birlik, bir - birin syılaý kerek eken.

Oıyn «Qazaqstanda turatyn halyqtar»
Balalar sheńberge turyp, bir - birine dopty laqtyrý arqyly Qazaqstanda
turatyn halyqtardy ataıdy.

Áńgimelesý:
- Biz qaı elde turamyz?
- senderdiń týystaryńnyń, kórshilerińniń, dostaryńnyń arasynda basqa ult ókilderi barma?
Tárbıeshi:
- Bizdiń el – kóp ultty memleket. Qazaqstanda kóptegen halyqtar turady, olar bir - birimen tatý, dos baýyrlardaı ómir súrip jatyr. Qazaqstandy olar óz jerim, óz elim dep maqtan tutady. Yntymaqta, birlikte ómir súrip jatyr. 1 - mamyr - Yntymaq, Beıbitshilik, Birlik kúni. Erteń biz osy birlik kúnin toılaımyz. Elimizde turyp jatqan ózge ult ókilderi ózderiniń salt - dástúrlerin, án - jyrlaryn kórsetedi.

Prezıdentimiz, elimizdi birlikke, yntymaqqa, beıbitshilikke, tatýlyqqa ómir súrýge shaqyrady. Sondyqtan biz elimizdi «Yntymaǵy jarasqan el»dep aıtsaq artyq aıtqandyq emes.

Dáıek sóz:
«Yrys aldy - yntymaq» degen búgingi bizdiń sabaǵymyzdyń dáıek sózi shyǵady, balalar.
- Yntymaq bolsa, birlik bolady, birlik bar jerde tirlik bolady, balalar. Syılastyq, yntymaq bar jerge, yrys, bereke qonady. Sondyqtan da halqymyz:»Yrys aldy - yntymaq»dep tegin aıtpaǵan.

Dáptermen jumys:
Ult ókilderiniń ulttyq kıimderin atap, boıaıdy

Qorytyndylaý:
Tárbıeshi: balalar, biz búgin yntymaq, aýyzbirlik, uıymshyldyq, dostyq týraly áńgimeledik. Osyndaı tatýlyǵymyzdyń arqasynda, dostyǵymyzdyń arqasynda, aýyzbirshiliktiń arqasynda barlyq máselelerdi ońaı sheshýge bolatynyn túsindik.
Otanymyzdyń kóp ultty ekenin, ondaǵy halyqtardyń dostyǵy, tatýlyǵy týraly, kıimderi, salt - dástúrleri týraly bildik.

Olaı bolsa, balalar, birligimiz, yntymaǵymyz jarasqan, egemendi elmiz dep aıtýǵa ábden bolady eken. Elimiz aman, jurtymyz tynysh bolsyn dep, beıbitshilik máńgilik ornasyn dep «Aq kógershin»ánin aıta qoıaıyq.

Júrekten – júrekke:
Aq kógershin
Óleńi: N. Baımuhamedov
Áni: A. Jubanov
Aq kógershin, kógershin,
Qolqanat qus sen ediń.
Bar, kezip qaıt, el úshin.
Keń dúnıeniń kólemin.
Ádilettiń qusy dep,
Kóz almastan jolyńnan,
Ushyramyn qolymnan.
El tilegin alyp ush,
Adamzattyń baǵyna.
Qara bultty jaryp ush,
Muhıttyń arǵy jaǵyna.
Kózin senen almaıdy
Aq nıeti bar adam.
Aq qanatyń talmaıdy
Ádiletten jaralǵan.
Tynysh beıbit ómirdiń
Belgisi bop qanat qaq.
Álemge ortaq kóńildiń
Qaıt shyńyna qonaqtap.