InfoHub Logo

Búgingi kúngi densaýlyq saqtaý salasynda ásirese mektep jasyndaǵy balalardyń sary aýrýǵa shallyǵýy ózekti máselelerdiń biri bolyp tur. A vırýsty gepatıti (AVG) jalpy gepatıtter ishinde 77,6%, al 14 jasqa deıingi balalar arasynda 96,6% quraı otyryp, eń basty orynda tur.
Jyl saıyn A vırýsty gepatıtimen shamamen 15000-daı bala men jasóspirim syrqattanady.

A vırýsty gepatıti balalar jazǵy demalystan mektepke oralatyn kúz aılarynda jıilep ketedi. Bul atalmysh naýqastyń ınkýbasıalyq kezeńimen túsindiriledi.

Inkýbanıalyq kezeń 56 kúnge deıingi merzimdi quraıdy. Jaz aılarynda mıkroorganızmderdiń ósýi men kóbeıýine jaǵymdy jaǵdaılar týady. Óıtkeni balalar sýsyndy, jemis-jıdek pen kókónisti kóp paıdalanady. Jeke bas tazalyǵynyń qarapaıym erejelerin saqtamaǵan jaǵdaıda, ásirese balalar las sýǵa, burqaqtarǵa, aryqtarǵa túskende sary aýrýdyń osy túriniń juǵý qaýpi ulǵaıa túsedi.
Jazda AVG juqtyrǵan jáne boıynda syrqat belgileri bilinbegen bala ony qorshaǵan adamdar úshin juqpa kózi bolýy múmkin.

Bul kúnderi kóptegen mektepterdiń materıaldyq-tehnıkalyq bazasy, sanıtarlyq-gıgıenalyq jaǵdaıy tómen, tamaqtandyrý tıisti dárejede uıymdastyrylmaǵan, balalardyń jalpy syrqattaný jıiligi joǵary, sondyqtan ınfeksıa da tez taraıdy.

AVG mektep ashanalarynda durys jýylmaǵan ydys, tez búlinetin taǵam ónimderi arqyly, dárethanalarda (sýdy shúmekten ishý, dárethana qaǵazynyń jáne sabynnyń, jeke oramaldardyń bolmaýy), jeke bas tazalyǵy saqtalmaǵan jaǵdaıda (balalar dárethanadan soń, tamaqtanar aldynda qoldy jýýǵa daǵdylanbaǵan) juǵýy yqtımal.

Balalar keıde shaınalǵan saǵyzdy bólisedi, sýsyndy bir ydystan ishedi. Osynyń bári AVG-in juqtyrýǵa alyp kelýi múmkin. Keı balanyń qalamdy, qaryndashty, tyrnaqtaryn tisteıtin jaman ádetteri bolady, bul sózsiz juqpanyń bala aǵzasyna túsýine yqpal etedi.

Eresekter – ata-analar, muǵalimder balalardy gıgıenalyq daǵdylarǵa, tamaqtaný mádenıetine úıretýge tıis. Kez kelgen syrqattyń aldyn alǵan durys ekendigi belgili. AVG zardaptary – baýyr men ót bólý joldaryndaǵy patologıalyq prosester, bul balanyń uzaq ýaqyt emdám saqtaýyn qajet etedi, mektep, úı jaǵdaıynda buny júzege asyrý qıynǵa soǵady.

Mektep oqýshylary arasynla AVG-niń aldyn alý úshin biz tómenlegideı jadnama usynamyz:

- A vırýsty gepatıti – baýyrdyń qabynýyn týdyratyn jiti juqpaly aýrý.
- Bul syrqat bizdiń respýblıkamyzda, ásirese balalar arasynda keń taraǵan.
- Infekııa kózi — adam.

A vırýsty gepatıtiniń belgileri:

• álsizdik, tábettiń nasharlaýy;
• júrektiń aınýy, keıde qusý;
• dene qyzýynyń 37,5°S jáne odan da joǵary kóterilýi;
• oń qabyrǵa astynyń aýyrýy;
• zár túsiniń qoıýlanýy;
• nájistiń tússizdenýi;
• kóz ishiniń, tańdaıdyń, keıinirek qol, aıaq jáne búkil dene terisiniń sarǵaıýy.

A vırýsty gepatıti mynadaı jaǵlaılarda juǵady:
• turmystyq qatynas jolymen – jeke bas tazalyǵy saqtalmaǵanda, las qol, ydys, oıynshyq, turmystyq zattar arqyly;
• sý arqyly – las sýǵa túskende, abaısyzda sý jutyp qoıǵanda jáne juqpasy bar sýdy ishken kezde;
• tamaq arqyly – jýylmaǵan kókónis, jemis-jıdek jegende.

A vırýsty gepatıtin juqtyrý qaýpin mynadaı zıandy ádetter le ulǵaıta túseli:

• tamaqty bólisý: bir taǵam óniminen tistep jeý, bir bótelkeden ishý, bir saǵyzdy shaınaý;
• kitapty paraqtaǵanda saýsaqty shylaý;
• jumys kezinde qaryndashty, qalamdy tisteý;
• tyrnaqtardy tisteý.

Aldyn alý sharalary:

1.  Dárethanadan soń, tamaqtanar aldynda qoldy sabyndap jýý;
2.  Tek qaýipsiz ekendigi anyq nemese qaınatylǵan sý ǵana ishý;
3.  Kókónis pen jemis-jıdekti muqıat jýyp jeý;
4.  Tek shomylýǵa bolatyn jerlerde ǵana sýǵa túsý (shomylǵanda balanyń sýdy jutyp qoımaýyn qadaǵalaý);
5.  Jeke bas tazalyǵyna arnalǵan zattardy qoldaný (oramal, máýit, bet oramal jáńe t.b,)
6.  Ydysty, úı-jaıdy, mektepti taza ustaý;

Balalaryńyzdy osy qarapaıym aldyn alý sharalaryna úıretińiz, sonda olarly A vırýsty gepatıtinen saqtandyra alasyz.

R. Kolokına, M. Shýaqova

---