InfoHub Logo

Jańa tehnologıalardy paıdalanýdaǵy meniń maqsatym bilim alyp jatqan ár balany bilikti, bilimdi azamat bolýǵa, qazaq tarıhyn tanyp bilýge, Otanyn súıýge tárbıeleý.

L.N.Tolstoı «Úıretý ádisteri týraly» eńbeginde «Olaqtyqtyń belgisi - bir ǵana ádisti bilý, sheberliktiń belgisi-túrli ádisti bilý, kerek kezinde joq ádisti de taba bilý. Muǵalim kóp ádisti bilý kerek, olardy ózine súıenish, qolǵabys esebinde qoldaný kerek» degen. Oqytýshynyń búkil maqtanyshy-shákirtterinde. Oqytýshy jańa aqparattyq tehnologıalarda jumys isteý qabileti bar bilikti pedagog, myqty psıholog.

Tarıh páni erekshe. Pándi oqytýda oqytýshy oqýshymen óte kóp jumys júrgizýi kerek. Jańa tehnologıalardyń túrlerin tarıh sabaǵynda  paıdalaný – oqýshylardyń erkin sóıleýin, logıkalyq oılaýyn, til baılyǵyn jetildiredi. Pikir – saıys, suhbat jáne t.b. ádis-tásilder aralasqan sabaq barysy oqýshylarǵa áserli bolyp, izdenýge shabyt beredi. Jańa tehnologıany júzege asyrýda oqytýshy belsendiligi, shyǵarmashylyq izdenisi, óz mamandyǵyna  degen súıispenshiligi, aldyndaǵy shákirtterin baǵalaýy erekshe oryn alady. Jańa tehnologıanyń ózi ár túrli atqarýshylardyń sheberligine baılanysty ár qıly júzege asyrylýy múmkin. Ár sabaqtyń sapaly bolyp, onyń tıimdiligin arttyrý - izdenimpaz, shyǵarmashylyǵy shyńdalǵan ustazdyń qolynda.

Osyndaı oqytýdyń jańa tehnologıalarynyń birine - sabaqty, dáristi ótkizýdi «Synı turǵydan  oılaý baǵdarlamasy» boıynsha uıymdastyrý jatqyzylady. Bul ádiste taldanyp otyrǵan másele boıynsha ár bir oqýshy óz topshylaýyn, óz paıymyn bildiredi, ózindik dálelder keltiredi, basqalardyń oı túıinderin synaıdy, olardyń mándi, maǵynaly jaqtary jóninde óz pikirin, óz toqtamyn jasaıdy. Oqýshy buryn tek tyndaýshy bolsa, endi izdenýshi, oılanýshy, óz oıyn dáleldeýshi bolady, al oqytýshy osy áreketke baǵyttaýda, oqýdy uıymdastyrýda jetekshi ról atqarady.

Bul strategıa sabaq júıesinde ishteı úsh kezeńge bólinedi:

Qyzyǵýshylyqty oıatý. Bul kezeńde oqýshylardy sabaqqa psıhologıalyq turǵydan daıyndaı otyryp, qyzyǵýshylyqtaryn arttyrýdyń ártúrli ádis amaldary qarastyrylady. Sondaı-aq oqýshylardy qalaı qyzyqtyrý kerek degen suraqqa jaýap dep qaraýǵa bolady;

-   oqýshynyń burynǵy tájirıbesimen baılanys ornatý;

-   jańa ıdeıany túsinýge daıyndaý;

Oqýshy óz biletinin eske túsiredi, qaǵazǵa jazady, kórshisimen bólisedi, tobynda talqylaıdy. Bul kezeńde  «Asosıasıa» , «Toptaý», «Túrtip alý»,

«Boljaý», «Álemdi sharlaý», ádisterin paıdalanýǵa bolady.
Maǵynany tanı bilý - jańa bilimdi ıgerý kezeńi:

Bul kezeńde oqýshy jańa aqparatpen tanysady. Taqyrypty muǵalim túsindirip oqyp bermeıdi. Taqyryp boıynsha oqýshylar ózderi jumys isteıdi jáne toppen jumys jasap belsendilik kórsetýge jaǵdaı jasalady. Oqýshynyń bilimin qalyptastyrý deńgeıinde, ony zertteý, taldaý, jaýap tabý úshin jetkilikti materıal bolý kerek, ol úshin:

- materıaldy meńgerý;

- suraq qoıý;

- barlyq múmkin baılanystardy ótkizý; «Ózara oqytý ádisi», «Keń aýqymdy leksıa» ádisi, «Insert» ádisi, «Bilemin, bilgim keledi, úırenemin», t.b. ádis-tásilderdi qoldaný oqýshynyń ózdiginen bilim alý, shyǵarmashynyń is-áreketteriniń oıanýy, bir sózben aıtqanda , ózindik eńbek etý kezeńine aınaldyrady.

3. Oı tolǵanys. Jańa alynǵan bilimdi aıqyndaıtyn jáne ushtaıtyn deńgeıde oqýshyda sheshim qabyldaı alatyn múmkindik bolý kerek:

- boljaý jasaı bilý jáne olardyń durystyǵyn testileý;

- jańadan paıda bolǵan jaǵdaılardy tez túsinýge osy bilimdi qoldaný;

Tolǵanýdy tıimdi etýge laıyqtalǵan: «Keıipkerge hat», «Kýbızm», «T kestesi» t.b. ádis-tásilder ár sabaqtyń ereksheligine aýyr-jeńildigine qaraı laıyqty qoldanylady. Bul ádistiń tıimdiligi sabaqtan tysqary qalatyn oqýshy bolmaıdy.

Syn turǵysynan oılaýdy úıretý úshin myna sharalardy oryndaýy shart: Syn turǵysynan oılaýdy úıretý úshin ýaqyt kerek. Oqýshylarǵa óz oıyn ashyq, erkin aıtýǵa  ruqsat berý. Ár túrli ıdeıalar men pikirlerdi qabyldaý. Úırený barysynda oqýshylardyń belsendi is-áreketin qoldaý.

Oqýshylardyń bir-biriniń jaýabyna jasaǵan synynyń dáleldi, dáıekti bolýyn talap etý. Keıbir  oqýshylar qolaısyz jaǵdaıǵa túsip qalsa, ájýalamaý, keleke etpeý. Syn turǵysynan oılaýdy baǵalaý, oqýshylar arasynda senimdilikpen jumys jasaý, bar yntasymen oqýǵa berilý, pikirlerdi tyńdaý, qurmetteý, óz pikirin ashyq bildirýin talap etý.

Sondaı jańa tehnologıalardyń biri ınteraktıvti oqytý psıholog-ǵalymdardyń aıtýynsha, bala bilimdi tórt túrli jaǵdaıda alady eken: daıyn bilimdi qabyldap alý, zertteý barysynda jańalyq ashý, ár túrli jaǵdaıda áserdi seziný jáne sıntez arqyly buıym qurastyrý nemese ónim jasaý. Interaktıvti oqytý ádisteri oqýshylarǵa roldik oıyndar arqyly ár túrli jaǵdaıda áserdi sezinýge jol ashady, ár túrli bilimderdi sıntezdeý kezinde shyǵarmashylyq ónim jasaýǵa jaǵdaı jasaıdy, degenmen  túrli sıtýasıalar men málimetterdi taldap, saraptap, zertteý barysynda jańalyq ashýǵa kóbirek múmkindik beredi.

Árbir ınteraktıvti oqytý tehnologıasynyń ádisterin paıdalanǵanda tarıh sabaqtarynan belgili bir taqyryptar qamtylady. Mysaly, «Qazaq Handyǵynyń qurylýy»taqyryby boıynsha «Eki jaqty kúndelik», «Oı shaqyrý», «Venn dıagramsy», «Toptastyrý», t.s.s. ádis-tásil túrleri paıdalanylady.

Tarıh sabaqtarynyń halqymyzdyń ótkeni, búgini, keleshegi týraly oqýshyda júıeli bilim berýde tárbıe–tanymdyq múmkinshilikteri mol desek, Qazaqstan tarıhyn oqyp úırený barysynda oqýshylardyń ózdik jumysyn mynadaı túpnusqalarmen: 

a) Oqýlyq; 

á) Tarıhı kózder men materıaldar: derekter, qujattar, fotoqujattar, statısıka, kórkem ádebıet jáne basqalar; 

b) Anyqtamalyq, qoǵamdyq – saıası, ǵylymı-kópshilik ádebıetter; 

v) Buqaralyq aqparat quraldary jáne baspasóz materıaldary; 

g) Kompútermen, elektrondy oqýlyqpen jáne basqalarmen ushtastyrýǵa bolady. 

Tarıhty oqyp–úırenýde muǵalim basshylyǵymen oqýshylar shyǵarmashylyqpen jumys isteýge úırenedi. Oqýlyq mátinin túsinýge, ony oqýǵa, oqyǵanyn esinde saqtap qaıta áńgimelep berýge, túrli qujattardyń jaı jáne kúrdeli josparyn jasaýǵa, tezıs, konspekt, referat jazýǵa úırenedi, oqyǵan materıaldy sanaly ári berik meńgerýge tyrysady. Mysaly: Sabaqta «Qazaq Handyǵynyń qurylýy» taqyrybyn ótkende «oı shaqyrý» ádisin tıimdi qoldanamyn. Oqýshylardyń «Handyq, han, memleket» sózderiniń maǵynasyn qalaı túsinetindikteri boıynsha óz oılaryn ortaǵa salýǵa usynylady. Oqýshylardyń óz oılaryn ortaǵa salý arqyly taqyryp meńgertiledi. Nemese “Datalar sóıleıdi” ádisi boıynsha qazaq Handyǵynyń qurylýy týraly jazylǵan tarıhı derekterdi taldaý jumysy jasalady. 

1. 1445, 1456, 1465, t.b. 

2. Han sózine «Toptastyrý» strategıasy boıynsha ortaq jaýap shyǵarylyp, taldaý jasalady.

3. «Portretter sóıleıdi» (kórsetilgen fotosýrettegi adamnyń aty-jónin atap, ómirbaıanyna toqtalý)            

4. «Bul kimniń sózi?» (berilgen jyrdyń qaı hannyńsózi ekenin anyqtaý)

5.«Venn dıagramsy» arqyly oqýshylar handar arasyndaǵy baılanystardy aıqyndaı bilýge daǵdylanady. 

6.«Tarıh dóńgelegi» oıyny. Bul oıyn  taraýdy, taqyrypty qorytyndylaý úshin tıimdi. (Tulǵalar, jyldardy sóıletý, termın sózder,qanatty sózder, )

8. Tulǵalar bóliginde - tarıhı tulǵany tabýǵa arnalǵan suraq.

9. Jyldardy sóıletý bóliginde - data, ýaqyt, sanǵa sáıkes suraq  jasyrylǵan.

Sabaq sońynda oqýshylardan ózara keri baılanys arqyly qorytyndy jasaımyn:

Keri áseri paraǵy:

Bilemin. Bilgim keledi. Suraǵym.

Tarıh sabaqtaryn ótkende ınterbelsendi tásilderdi qoldaný arqyly tómendegideı nátıjelerge qol jetkizýge bolady:

- berilgen aqparatty qarastyra otyryp, ondaǵy kórsetilmegen jaqtaryn anyqtaı alady; 
- úırengen bilimdi dereý qoldana biledi; 
- shyǵarmashylyq qabiletteri shyńdalyp, ómirmen baılanysy kúsheıdi; 
- naqty aqparatty júıeleı alady; 
- ynta qyzyǵýshylyqtary, tanymdyq is-áreketteri, oılaý belsendilikteri, tapqyrlyqtary artady; 
- oqýshynyń derbestigi, óz-ózine senimi, ózin ustaı bilý, óz oıyn ózgeniń oıymen salystyrý, tolyqtyrý daǵdylary , quzirettilikteri qalyptasty; 
- alǵan bilimin ómirde paıdalanýǵa daǵdylanady; 
- shyǵarmashylyq qabiletteri artady.

Qoryta kelgende, óz tájirıbemde oqytý men oqý úderisinde jańa tehnologıalardyń  tıimdiligi paıdalanýdy  túrli ádisterin paıdalaný arqyly, oqýshy yntasynyń artqandyǵyn, bir-birine synı kózben qaraýǵa úırengendigin,  ózindik kózqarastaryn bildirip, ashyq pikirtalasqa túse  alǵandyqtaryn, oı-órisiniń keńeıgendigi baıqalady. El bolashyǵyn órkendeter  talaby taýdaı,qabileti mol,óz betimen jumys jasaı alatyn izdenimpaz oqýshylardy  tárbıeleýde  qajyrly eńbek pen kúsh qýatymyzdy aıamaıyq.

Sydykova Aınýr Mahambetovna

JETİSAI MEDISINA KOLEJİ

---