InfoHub Logo

Taqyryby: Abaıdyń mýzykalyq murasy (slaıdymen)
Sabaqtyń maqsaty:
I. Bilimdilik: Uly sazger Abaıdyń qazaq mýzykasy ómirinde alatyn orny, ánderiniń ereksheligi týraly bilim berý.
II. Damytýshylyq: Mýzykany tyńdaı jáne túsine bilý, án aıtý qabiletterin jetildirý. Abaı ánderin oqýshynyń sanasyna sińirý.
III. Tárbıelik: Abaı ánderi arqyly estetıkalyq, adamgershilik tárbıe berý. Abaıdyń qaldyrǵan murasyn jalǵastyratyn, sanaly, ónerli, bilimdi azamattardy tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Kiriktirilgen sabaq
Sabaqtyń tıpi: Jańa sabaq
Sabaqtyń ádis - tásilderi: túsindirý, baıandaý, áńgimeleý,
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqtada slaıd, mýzykalyq aspaptar, sýretter, Abaıdyń portreti

Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi: Búgingi sabaqtyń maqsaty men ereksheligin habarlaý. Oqýshylardyń kóńilin sabaqqa aýdarý

II. Refleksıa
Sabaqty oqýshylar bir – birine Abaıdyń naqyl sózderin qoldaný arqyly tilek aıtýmen bastaıdy.
Mysaly: Abaı atamyz «... sende bir kirpish dúnıege
ketigin taýyp bar qalan» - demekshi sen de ómirden óz jolyńdy tabýǵa tilektespin.

Muǵalim: Meniń de senderge aıtar tilegim:
«Osyny oqyp, oılaı ber, bolsań zerek.
Eńbekti sat, ar satyp nege kerek?
Úsh - aq nárse – adamnyń qasıeti:
Ystyq qaırat, nurly aqyl, jyly júrek.» - endeshe men de bastysy senderde de osy úsh adamdyq qasıettiń bolǵanyn tileımin!

III. Jańa sabaq
Abaıdyń mýzykalyq murasy jaıynda aıtar bolsaq Uly aqyn, aǵartýshy mýzyka salasynda da aıtarlyqtaı mura qaldyrdy. Óziniń asyl óleńderin, qara sózderin qaǵazǵa túsirip, keıingi urpaqqa jazyp qaldyrsa, mýzyka jóninde onyń mundaı múmkinshiligi bolmady. Óıtkeni Abaı ómir súrgen kezderde qazaqta mýzykanyń jazba mádenıeti joq edi, halyqtyq mýzyka aýyz dástúrlik qalypta edi. Sondyqtan Abaı ánderi de qazaqtyń basqa án - kúıleri sıaqty, aýyzdan – aýyzǵa, zamannan – zamanǵa aýysa otyryp jetken 20 - ǵa jýyq ánderi bar. Abaı ánderi jaıynda aıtylǵan zertteýshilerdiń sózderine kóz jibeıik.
1. «Abaı qazaq óleńiniń qurylysyna jańa forma engizdi»
G. Shombalova.

2. «Abaı ánderi qazaq halqynyń dástúrli mýzykalyq shyǵarmashylyǵy negizinde qalyptasty, halyq kompozıtorlarynyń ónerinen nár aldy»
B. G. Erzakovıch.
3. «Abaı ánderi óziniń tabıǵatymen, rýhymen, naǵyz ulttyq án úlgisi boldy, olar qazaqtyń halyq mýzykasy dástúrine negizdelgen, orys áýenderi men romanstarynyń elementterin engizý, arqyly ulttyq mýzyka ónerin baıytty, keńeıtti, tolyqtyrdy»
A. Q. Jubanov

IV. Sóz kezegin áriptesim --------------------------- beremin

V. Búgingi sabaqta Abaıdyń birneshe ánine toqtalamyz. Sonyń biri « Aıttym sálem, Qalamqas» áni. Aldaryńdaǵy mátindi oqyp tanysaıyq.
«Aıttym sálem, Qalamqas...»
Abaıdyń 1889 jyly jazǵan óleńi. Árqaısysy 4 tarmaqty, 10 shýmaqtan turady. Shyǵarma Abaıdy dúnıejúzi ádebıettiń óresine kótergen týyndylarynyń biri. Óleńde aqyn jastyqty, sulýlyqty, ǵashyqtyqty jyrǵa qosyp, birin - biri súıgen eki jastyń súıispenshiligin, ishki sezimderin ashyp kórsetedi. Keıipker monology arqyly onyń jan - júregin, kirshiksiz aq mahabbatyn sóıletedi. Týyndydaǵy súıgen qyzyna sálem joldaýshy jigit – Abaı tusyndaǵy oqyǵan, ómirden toqyǵany kóp jańa turpatty azamat.
Óleń 7 - 8 býyndy qara óleń uıqasymen órnektelgen. Alǵash ret 1909 jyly Sankt-Peterbýrgte jaryq kórgen «Qazaq aqyny Ibrahım Qunanbaıulynyń óleńi» atty jınaqta jarıalandy. Aqyn bul óleńine án shyǵarǵan. Ol negizinen óleńniń bastapqy 3 shýmaǵy boıynsha aıtylyp júr. Abaı bul ánmen qazaq halqynyń ádet - ǵurpyna, salt - sanasyna, talǵam – tanymyna, dástúrine qaıshy kelmeıtin «Sálem hat» atty jastyqty, sulýlyqty, mahabbatty jyrlaıtyn jańa bir poezıalyq mýzykalyq janrdy dúnıege ákeldi.

VI. Ánniń sózimen tanysaıyq
Aıttym sálem, Qalamqas
Aıttym sálem Qalamqas
Saǵan qurban mal men bas
Saǵynǵanda seni oılap
Keler kózge ystyq jas
Senen artyq jan týmas
Týsa týar – artylmas
Bir ózińnen basqaǵa
Yntyqtyǵym aıtylmas