InfoHub Logo

Abylaı orys patshasyna baǵynbaı onymen soǵysyp, jeńiletin bolǵan soń, osy Alataýǵa qaraı aýyp keledi. Abylaı uly júz ben qyrǵyzdyń shekarasyn meken qalǵan. Qyrǵyzdar jaqyn turǵan qazaqtardy jerinen aıdap qýǵan eken.

Sodan Abylaı qyrǵyzǵa kisi salyp: «Qazaq pen qyrǵyzdyń jerin ashyp belgileıik», — dep kisi jiberipti. Abylaıdyń jibergen kisisin qabyldamaı, qyrǵyzdyń Áteke degen batyry qabyldamapty. Sonan keıin Abylaı qazaqtardy jıyp, qyrǵyzben soǵys ashty. Abylaı qyrǵyzben neshe kún soǵysyp, qyrǵyzdyń Jaıyn degen batyry Abylaıdyń oǵyna ushqan. Bul soǵysta Jaıyn batyrdyń bes uly Abylaıdyń qolyna túsken. Qyrǵyzdyń basshysy shal, ózi batyr — Áteke batyr eken. Ózi salaqtaý jatady eken. Burynǵy bir soǵysta orta júzdiń bir jas bala jigiti Átekeniń qolyna túsken eken. Onyń aty — Altybaı edi. Áteke muny jaqsy bolatyn bala dep, óz tárbıesine alyp, shaıyn qaınattyryp, atyn erttetip júredi eken. Qyrǵyzdyń batyry Jaıyn oqqa ushqannan keıin, Abylaı qyrǵyzdardy qýyp, Átekeniń jatqan jerine sheıin qýyp kelgen.

Áteke Altybaıǵa aıtypty:

— Balam, qarashy, shań qalaı shyǵady? Árıne, ary ma, beri ma?

— Oıbaı, ata, shań bizge taman qaptap kele jatyr! — deıdi.

Sonda Áteke aıtypty:

— Qudaı tóbeden urdy deseńshi, balam, atty jyldam ertteı gór! — depti. Altybaı júgirip, Átekeniń Noqtalyker degen báıge atyn erttep jiberipti. Sonyń arasynsha Abylaıdyń batyrlary qashqan qyrǵyzdy qýyp, Átekeniń ústine kelip qapty. Sonda Noqataly ker aspanǵa yrǵyp Átekeni mingizbepti. Altybaı Átekeni «qap» dep kóterip attyń ústine salyp jiberipti.

Áteke Noqtalykerge minip alǵannan keıin:

— Balam, Qudaı baqytyńdy kóterip, jolyń bolsyn! — dep, ózi «shý» dep jetkizbeı ketipti. Átekeni mingizip jibergen balany Abylaıdyń batyrlary kórip qalypty. Abylaıdyń ózi kelgennen keıin:

— Átekeni kim mingizip qutqaryp jiberdi? — dep batyrlardyn surady. Sonda bireý aıtypty:

— Osynda bir qazaq bala mingizip jiberipti.

— Sol balany maǵan taýyp ákel, qanyn urttaıyn, — dep Abylaı bir tamaq ishpeı, qanjaryna taıanyp otyryp alypty.

Abylaıdyń joldasy Malaısary batyr, onan keıin kókjal Baraq batyr Altybaıdy qoltyqtap Abylaıdyń aldyna alyp kelipti. Sonda Abylaı qanjarmen tap beripti.

Eki joldasy aıtypty:

— Aldıar taqsyr, munyń basyn alǵannan bizdiń basymyzdy al! — dep ekeýi basyn ızepti.

Sonda Abylaı han:

— Jaýqyraı qaıdan kez kelip edińder? — deıdi de, qanjaryn laqtyryp tastapty. Abylaı qanjaryn tastaǵan soń:

— Myna balany qazirden bastap kózin joǵaltyńdar! — depti.

Eki batyr balany bir myqty atqa mingizip, ekeýi bosatyp jiberipti. Altybaı eline aman-esen barypty. Abylaı qyrǵyzben soǵysyp, olardy yqtatyp Alataýdy kúngeı jaǵyna asyryp jiberipti. Abylaı ózi uly júzdi meken qylyp, sonda turyp qalǵan. Bul kezde Abylaı hannyń jasy 73-te, sonan aýyryp qaıtys bolypty.

Aýyryp jatqanda Abylaıǵa Buqar jyraý degen Abylaıdyń jyrshysy eken. Abylaı aýyryp nasharlap jatqanda Buqar jyraý qoshtasqan eken. Sonda Buqar jyraý aıtypty:

Qalyńsyz qatyn qushtyrǵan hanym-aı,
Qaıyrsyz mal baqtyrǵan hanym-aı,
Úsh júzdiń balasynan úsh kisi aıtsam,
Qalar ma eken janyń-aı! —

dep, Abylaıdyń betinen súıgen eken. Sonda Abylaı:

— Sen Buqar jyraýymsyń, — dep kózin ashty. Jyly sózben qol berip amandasty depti.

Oqýǵa keńes beremiz:

Abylaı hanmen sońǵy kezdesý

Abylaıdyń «Qandy qaraǵaı qan boldy, jol boldy» dep at berýi

Abylaıdyń qyrǵyz, ózbekke joryǵy (İİ nusqa)

---