InfoHub Logo

Qaraǵandy oblysy, Buqar jyraý aýdany, Botaqara kenti
«Jalpy orta bilim berý №1 qazaq tirek mektebi (RO)» KMM
Mýkýysheva Shynar Seıdýalıevna
pedagog-psıholog

Kúndelikti ómirde biz asa mán bere bermeıtin «tústerdiń» adam psıhologıasyna aıtarlyqtaı yqpaly bar ekendigin búginde dúnıejúzilik ǵalymdar dáleldep shyqty. Sizdiń tańdaǵan túsińiz aınalańyzdaǵylarǵa siz týraly kóp málimetti berip turady. Máselen, jasyńyzdy, mádenıet deńgeıińizdi, bilimińizdi, erekshelikterińizdi, minezińizdi siz jıi qoldanatyn túske qarap–aq baıqaýǵa bolady. Sondyqtan da, tómende usynylǵan túster psıhologıasyn oqı otyryp, jaqyndaryńyz týraly málimet alýǵa nemese aınalańyzdaǵy adamdardyń sizge degen oń pikirin týdyra otyryp,óz stılińizdi, bedel–beıneńizdi qalyptastyrýǵa múmkindigińiz bar.

 Boıaý men tústerdi tańdap paıdalanýdyń qazaq halqynyń etnografıalyq  tarıhymen baılanysty sımvoldyq máni bolǵan. Árbir halyq túrli sımvoldyq mánge ıe. Fon jáne sýretterdiń túsi jónindegi sheshimder kompozısıaly bolyp keledi. Qazaqta keıbir tústerdiń mynandaı sımvoldyq máni bar: kók tús – aspannyń sımvoly, qyzyl tús – ottyń, kún kóziniń sımvoly, aq tús – aqıqattyń, qýanyshtyń, baqyttyń sımvoly, qara tús – jerdiń sımvoly, jasyl tús – jastyqtyń, kóktemniń sımvoly. Zatty osy tústerdiń birimen boıaǵanda oǵan belgili mán beriledi.

Qazaq órnekterinde tústerdiń ornalasýynyń ózindik tártibi bar.                                                                                                                      Mysaly: kesteli ult kıimderinde qara barqyt, kók barqyt negizgi tús (fon) retinde kóp paıdalanylǵan. Sary jáne qyzyl jipter  negizgi túster úshin unamdy bolyp esepteledi. Al qara túspen áshekeıleý sıregirek kezdesedi., olar tek syrmaqqa, aıaqqapqa, sandyqqapqa, basqa oıýlar men kúmiske júrgizgen.

Qarama-qarsy túster gammasy merekelik, jaıdary,kóterińki kóńil kúı týǵyzatyndaı áser beredi. Qarama-qarsy túster bir ýaqytta jylyd da, sýyq ta bola alady. Olar bir-biriniń tústik áserligin kúshteıdi.

Jaqyn túster gammasy sabyrlyqty, ustamdylyqty bildiredi. Osy túster gammasynda jazylǵan shyǵarmalar tylsym tynyshtyq áserin týǵyzady. Jaqyn túster gammasy tek jyly nemese sýyq bolady.

Ǵalym – natýropat-valeolog Djeıms Adamonyń adamdardyń qan tobyna baılanysty tústerdiń júıesi

Sarǵysh

Qyzyl

Qara qoshqyl                               O (İ) top

Kógildir                                       A (İİ)top

Jasyl

Qyzyl

Sarǵysh

Kógildir jasyl                           V (İİİ)top

Kúlgin

Kógildir                                     AV (İÚ)

Jasyl 

Qyzyl tús sharshaǵandy basyp, únemi jigerlendirip otyrady. Qyzyl tús ómir kúshiniń túsi. Ol júıke júıesi men ishki sekresıa bezderiniń belsendiligin arttyrady, adamnyń qusharlyǵy men umtylysynyń belgisi bolady. Bul tús júrek soǵysy men tynysty jıletip, bulshyq etterdiń jıyrylýyn kúsheıtedi. Qan kysymyn joǵarlatyp, zat almasýyn údetip, mıdyń belsendi jumys isteýine áser etedi. Qyzylsha aýrýymen aýyrǵanda qyzyl tústi kıim kıindiredi.

Jasyl tús adamnyń óz-ózine degen senimdiligin arttyrady.

Sary tús júıkeni jubatady, jaqsy kóńil kúı syılaıdy.

Kók tús uıyqtaǵan kezde kógildir abyrjýdy qossa, birkelki  jáne tereń bolady.

Aýyl áıelderi birigip tekemet basqanda, ázirlenip jatqan tekemet, kıizdiń qasyna kóz tımesin dep adyraspan jáne qyzyl tústi mata tóseıdi. Óıtkeni, ondaıda tekemetke nemese kıizge kóz tıse, salynǵan órnekter qıǵash nemese qısyq túsedi degen.

Aloeny shıpaly ósimdikterge jatqyzady. Onyń japyraǵynan alynǵan shyryn teriniń qabynýynan paıda bolatyn aýrýlardy, kúıikti emdeıdi. Sondaı-aq, aloenyń ekstraktymen, kóz aýrýlaryn, asqazannyń oıyq jaralaryn t.b. aýrýlardy emdeıdi.

Kók shaı da kádimgi qara shaı alynatyn japyraqtan alynady. Halyq ony qartaıtpaıdy, kisiniń ǵumyr jasyn uzartady dep biledi. Kók shaıdyń qant qysymyn tómendetin, artyq tuzdy qýatynyn qaterli isikten saqtaıtynyn, emdik qasıeti bar. Asqazannyń buzylýy, as qorytý aǵzalarynyń syrqaty, dárýmen jetispeýshiligi, búırektegi, qýyqtaǵy tas, qan aınalymynyń nasharlaýy, temir jetispeýshiligi, kúıik, teridegi jara t.b. aýrýlarǵa paıdaly.

Býyn aýrýlary bir túri býyndarǵa sarysý nemese túz jınaýdan da bastalady. Súıek kálsı jetispegennen syrqyraıdy. Kúnnen adamǵa "D" vıtamıni túzeledi. Ol súıek myqty bolýǵa kómektesedi. Shilde, tamyz aılarynda kún qatty ysyǵynda syrqattanǵan aıaq - qolyńdy qumǵa kómip, qyzdyrynady. Buny ár jaz saıyn jasap otyrsań tipten jaqsy. Tabıǵattyń adamǵa berer syıy kóp qoı. Sonyń biri tuzdy sý, qara balshyq. Jańaǵy aıtqan aıaq syrqyraý nemese súıek synsa, ıa 

bolmasa qatty soqqy alǵan bolsa, ol bultty kúnderi mindetti túrde qaqsap aýyrady. Bul syrqattyń aldyn alý úshin tamyz, shilde aılarynda tuzǵa barý kerek. Emdik qasıeti bar tuz tek býyn-súıekke qana kómektese qoımaıdy. Denege jara shyqsa, qyshyma bolyp aýyrsa da qara balshyqqa shomylyp, tuzben emdeledi.

AQ tús kóp jaǵdaıda jaryq, qaýipsizdik pen tazalyqty bildiredi. Sondaı-aq bul tús izgilik, páktik pen minsizdik sıaqty qasıettermen baılanystyrylady. Kıeli kitapta aq tús óte kóp qoldanylǵan. Mysaly, aıandarda ádildik pen rýhanı tazalyqqa basa nazar aýdarý úshin aq kıim kıgen adamdar men perishteler kórsetilgen.

Keri áseri: Aq tús adamda sharasyzdyq sezimin týdyrýy múmkin, qajetsizdik pen tyǵyryqqa tirelý de bar. Qyzyl tús - ómirlik energıa túsi. Qyzyl – tústerdiń ishindegi eń jyly tús. Adamnyń ómirge degen talpynysyn kúsheıtedi, adam aǵzasyndaǵy qan aınalym júıesin jaqsartady. Bul tústi sózsheń adamdar tańdaıdy, jáne erkekterdiń kópshiligine unaıdy. Ekinshi jaǵynan qyzyl tús kúsh pen qyzbalyqtyń belgisi. Qytaıda qyzyl tús baılyq pen damýdyń belgisi sanalady. Tabıǵatta adamdar qyzyl tústi qarama-qarsy jynys ókilderin ózderine kóńil aýdartý úshin qoldanady /er adamdar áıelderdi, áıelder erlerdi/. Bul tústi tańdaıtyn adamdar kúshti, qaısar bolyp keledi. Keı jaǵdaıda kek qaıtarýy da múmkin. Ádette, bul tús ashyq minezdi adamdarǵa tán.

Keri áseri: Basqynshylyq sezimi men qozý, eseńgireý men ashýshańdyqqa ákep soǵady. Tym kóp qyzyl tús adamdy nápsiqumarlyqqa ıtermeleıdi, jolyna bóget bolǵandardy qıratyp, qatigezdik pen qyrsyqtyq sezimin órshitedi

Sarǵysh tús - bostandyqty qajet etetin tús. Adamdardyń baıqalmaıtyn qabiletterin arttyrady. Depressıa, qorqynysh bılep júrgen adamdardyń kóńil-kúıin jaılandyrady. Sarǵysh tús kıgen adamdar órkókirek, táýelsiz bolyp keledi. Árdaıym tanymal bolýǵa umtylady. Bul tústi adamdar kóp kelip ketetin, aralasatyn ortada qoldanǵan jón. Bundaı jerde adamdar bir-birine ashyq, meıirimdi bolady. Eger árdaıym, kóńildi, jas kóringińiz kelse, sarǵysh tústi kıim satyp alýǵa dúkenge asyǵyńyz.

Sary tús- adamnyń oılaý, tez qabyldaý qabiletin jaqsartady. Óz ózine senimsiz, uıalshaq adamdarǵa oń áserin tıgizedi. Ádette, bul tús qýaty mol, kóp sóıleıtin, ártistik ónerge, shyǵarmashylyqqa jaqyn adamdarǵa tán. Sary tústi kıim adamǵa sarǵysh tús sıaqty áser etedi. Shamaly áldendirip, ıntellektýaldy jumysta kómektesedi. Jańa ıdeıalar men adamdardyń kózqarasyn oń qabyldaýǵa járdemdesedi. Optımızm túsi. Shabyt pen raqymshylyq sezimin arttyrady.

Keri áseri: Álsizdik paıda bolýy múmkin. Sary tús mol keńsede uzaq otyrý bas aýrýyn týǵyzýy múmkin. Asa qanyǵý júıke júıesin juqartyp, agresıa men mazasyzdyq týdyrady.

Jasyl tús – naǵyz garmonıalyq tús. Óz-ózin syılaý, tabandylyq, turaqtylyq pen tabıǵılyq túsi. Óz-ózimen shynaıy adamnyń, tektiliktiń belgisi.Adamnyń nerv júıesin tynyshtandyrady. Bul tús bireýdiń qýanysh, renishine ortaqtasa biletin, ádiletti, ózin ózi basqara alatyn,. dostary kóp adamdarǵa tán. Bul tústi unatatyn adamdar turaqty, senimdi bolyp keledi. Bul tústi kez kelgen jerde qoldana berýge bolady. Jasyl tústi kıim kıseńiz, siz kez kelgen ortada tek jaqsy jaqtan ǵana kózge túsesiz.

Keri áseri: Zerigý, egoızm men qyzǵanysh týdyrady. Sonymen qatar, keı keıde adamnyń ózine senimdiligin báseńdetedi. 

Kók tús – armanyńyzdyń oryndalýyna áser etedi. Bul tús – shyndyqtyń, bireýge degen seniń adaldyǵyńnyń belgisi retindegi tús. Eger siz birtoǵa, eshkimniń qoly jetkizsiz kóringińiz kelse, kók tústi kıim tańdańyz. Bul tús kezdesýge barǵanda óte yńǵaıly. Beriktik pen ıgiliktiń, turaqtylyqqa umtylystyń belgisi. Bul tús bir ýaqyt ómirdiń mánin izdeýge, óz oılaryńdy retke keltirýge ıtermeleıdi. 
Keri áseri: Oılardy aýyrlatyp, erkindikti tyıady.

Ashyq kók tús - salqyndatqysh, tynyshtandyratyn tús. Bul tús -beıbitshilik, tynyshtyq sımvoly. Árdaıym tepe-teńdilikke, aqyldylyqqa shaqyrady.Ashyq kók tústi rýhanı jetistikterge umtylatyn adamdar unatady.Ádette, bul tústi demalatyn jerde qoldanǵan jón. Kıim tańdaǵanda asa sezimtal, keńpeıildi kóringińiz kelse, ashyq kók tústini satyp alýyńyzǵa bolady.

Keri áseri: ashyq kók tústiń moldyǵy melanholıaǵa, enjarlyqqa, bezýshilik pen tuıyqtyqqa ákep soǵýy múmkin. Sonymen qatar, uıqyshyldyq, sharshaý men ashýshańdyq shaqyrady. 

Qara tús – jumbaq, qupıa tús.Qara tús – táýelsizdiktiń belgisi. Bul tústi aralasatyn ortasynda óziniń laıyqty orny bar adamdar unatady. Táýelsiz, bedeldi kóringińiz kelse, qara tústi kıim tańdańyz. Eleganttylyq sezimin arttyrady.
Keri áseri: Qara tústiń asa kóp mólsherde paıdalaný kúızeliske, enjarlyqqa dýshar etýi múmkin.

Qońyr tústi kóbinese shydamdy, baısaldy jandar unatady. Eshkimge táýelsiz, óziniń oıynan qaıtpaıtyn adamdar qalaıdy. Keıde olarmen aralasqanda oıyn anyq túsiný múmkin emes. Bul tús qıynshylyqty jeńýge kómektesedi. Minezdegi turaqtylyq, erkindik pen sabyrlyqtyń kórinisi ispettes. Qarym-qatynas josyǵy men turaqtylyǵyn oılaıtyn adam kóbine osy tústi tańdaıdy. 
Keri áseri: jabyrqaý sezimin ýshyqtyrady. Ózgelerden energıa izdeýge májbúrleıdi. Ekinshi plandaǵy adam bolýǵa ıtermeleıdi.

Sur tústi saq adamdar jaqsy kóredi. Olar eńbekqor, jumysta marapatqa ıe bolmasa da jumysyn toqtatpaı, jalǵastyra beredi. Sur túske qumarlarǵa bala kúninde erekshe kóńil bólinbegenin ańǵarýǵa bolady. Sondyqtan ózin kórsetýge kelgende tym jasqanshaq. Ol muny qalypty jaǵdaı dep túsinedi.

Aralas túster:

Kók-qara – tynyshtyq.
Sur-kók - sabyrlyq, nemquraılylyq.
Kók-qyzyl qońyr – óz jaǵdaıyn ózi jasap alý.
Kók-kúlgin – náziktikke talpynys.
Kógildir - túsinýge degen qulshynys, aınalasyn mahabbatqa bóleý.
Qońyr-qyzyl – belsendilik.

Tabıǵatta jyly jáne sýyq túster ǵajaıyp úılesim tapqan. Shóldiń sary qumy men kógildir aspan jáne Antraktıda muzy, kólder men teńizderdiń kók sýy jáne kún batqan sáttegi qyzǵylt tústi taý shyńdary. Janýarlar men ósimdikter álemi de jyly jáne sýyq tústerden turady. Osy jyly jáne sýyq tústerdiń ózi reńkterge bólinedi. Reńk – bul bir tústiń birneshe túrge túrlenýi. Árbir boıaý tústeriniń kóptegen reńkteri bolady. Eger kez kelgen túster reńkterinde sary nemese qyzyl tús basym bolsa, onda reńkter jylyǵa jatady. Tabıǵattyń tórt mezgilinde de osy tústerdiń, ıaǵnı jyly jáne sýyq tústerdiń barlyǵyn kórýge bolady. Mysaly: altyn kúz mezgilin alsaq, jyly tústerdi tabýǵa bolady. Bul kezde aınala qorshaǵan ósimdik álemi sary túske, qyzyl túske enip, sulýlyq mekenine  aınalady. Al, qys mezgilin alsaq aınala appaq qar, kógildir muz sýyq aýa-raıy barlyǵy qatqyl, qatal kórinis taýyp sýyq túske enedi.

Aq qaıyń japyraǵy kúz mezgilinde jınap alyp, tazartyp, keptirip qoıý kerek. Buny medısınada profılaktıkalyq zat retinde qoldanylady. Búırek, zár shyǵarý joldarynyń jáne júrek qan tamyr júıesiniń aýrýlarynda zár aıdaıtyn zat retinde, júıke júıesiniń nasharlaǵanynda qyzmetin kúsheıtetin zat retinde qoldanady.

Sút qosylǵan sháıdi ishseńiz búırekti tazartady. Al asqazan men ishekti tazartý úshin qyryqqabat pen sábizden jasalǵan salat jeseńiz shıpaly. Qyzylsha, sarymsaq, grek jańǵaǵyn kúnde tamaqqa qoldansańyz qan tamyrlary tazarady. Qıar bolsa, aǵzany qojdan (shlak) tazartyp, artyq tamaqtan aryltady.

Bizdiń kúndelikti iship-jeıtin taǵamdarymyzda pıaz ben jýa keńinen qoldanylady. Túrli salattardyń dámin keltirip, kórikti etip kórsetý úshin de óte qajet. Halyq medısınasynda pıaz ben jýa adamdar men maldardy emdeýge de paıdalanylady. Ári olardyń quramynda qajetti dárýmender de bar. Pıaz ben jýany saıajaıda, úıde de ósirýge bolady. Pıaz ben jýa bizdiń turmysymyzda qajetti ósimdik.

Halqymyz danalyqpen taǵam túrlerin toptap, belgili bir tústerge balap aıtady eken. Olar:

1. Kók. Kóktemde tasyǵan sý jer-dúnıeni kók tolqyn etedi.
2. Qyzyl. Qaryndary toıǵanda qazy-qartaǵa da qaramaı qalatyn halqymyz 3 kún et jemese, tisteri qyshyp, qyzylsyraıtyny taǵy bar. Endeshe, barlyq et taǵamyn qyzylǵa balaıdy.
3. Jasyl. Jerden ósetin ónimderdiń bárin jasyl ósimdiktiń dáni dep túsinemiz.
4. Aq. Barlyq sút taǵamdaryn aq sútke teńeý oryndy.
5. Sary. Maı óziniń túsiniń sarylyǵymen birge eń asylyn «sary maıdaı» saqtaǵan.
6. Qońyr. Bıdaıdyń, tarynyń talqanyn kójege ýmajdap qosatyn undy, kespeni qońyr túske teńeıdi.
7. Qara — tuzdy qasıetti qara dám, qara bas tuz deıdi.

Osy jeti tús belgili tártippen ornalastyrylǵanda, qaıtadan aq sáýle túzedi.

Aq sáýle degenimiz — Kún-Ananyń nury, shýaǵy, jylýy. Naýryz kúni aq dastarqan jaıylyp, aq tilekter aıtylyp, aq peıildi atalar aq batalaryn bergen, tórt túlik tóldep, aýzymyz aqqa kenelgen ýaqyt.                          

Kógildir jalǵyzdyqty, qamyǵýshylyqty, depressıany, bilgirlikti, senimdilikti jáne berilgendikti bildiredi. Eń alǵash is kórisýlerine barǵanda kók kıim kıip barǵan durys deıdi mamandar. Kók kıim sizdiń sheshim qabyldaýda batyl, jankeshti, táýekelshil ekendigińizdi aıǵaqtaıtyn kórinedi.

Kógildir reń kóp qoldanylatyn, keń taralǵan reńderdiń biri. Alaıda solaı eken dep ony kez-kelgen jerge japsyra bermegen jón deıdi. Ásirese as bólmesine jolatpaý kerek. Óıtkeni kógildir tús tamaqqa degen tábetti joǵaltady eken. Tort, túrli táttilerdiń de ishine kógildir tús aralastyrýǵa bolmaıdy. Óıtkeni kógildir tústi kórgen kezde adam sanasynda kógergen, buzylǵan taǵamdar eles beredi de, ol dereý álgi taǵamǵa degen tábetti joıady.

Kógildir adamdy tynyshtandyratyn bir reń. Ózin-ózi ólimge qıýshylyqty azaıtatyndyqtan batysta kópirlerdiń kenaryn kógildir túske boıaıdy eken. Júıke júıeleri úshin paıdaly delinedi. Sondyqtan jatyn bólmeni kógildir túspen jasaqtaý aqyldy sheshimderdiń biri kórinedi. Alaıda kógildirdiń tym qoıý reńkin qoldanbaǵan jón. Óıtkeni ol sýyqtyqty, qarańǵylyqty sıpattaıtyn bolǵandyqtan uıqyǵa keterde keri áserin tıgizedi.

Kógildir tústi bólmede eńbek etý nátıjeli kórinedi. Atalmysh reńdi bólmede synaq tapsyrǵan stýdentter joǵary nátıjeler kórsetse, shtanga kóteretinder óz múmkindiginen birshama aýyr salmaqty kótere biledi eken. Kógildir reńmen jazylǵan jazýlar da este jaqsy saqtalady eken.

Qyzyl tús ystyq, qan, qumarlyq, ǵashyqtyq, berilgendik, kúsh, qyzýqandylyq, agresıa sekildi uǵymdardy sıpattaıdy. Qan qysymyn joǵarylatady jáne tynys alýdy jedeldetedi. Adamdardy jyldam sheshim shyǵarýǵa, yntalandyrýǵa yqpal etetin bir reń.

Qyzyl tús adamnyń nazaryn tez baýraıtyn reń. Dızaın jáne dekorasıada kózge birden túsetindikten qyzyl reńdi kóp qoldansańyz utylmaısyz. Qyzyl tústi kıim kúsh, energıa beretin kórinedi. Qyzyl   bir  jaǵynan ústemdik reńi. Bireýdi jasytý úshin, eńsesin túsirý úshin qoldanylady. Qyzyl tús agressıvti tús, ol adamdy qozdyrady, is-áreketke ıtermeleıdi. Onyń orny – uıyqtaıtyn bólme, biraq onda ol qońyr túske jaqynyraq qoıý qy- zyl bolý kerek.

Sary tús kózge asa zıandy. Sary túske boıalǵan bólmede náresteler jylaýyn údetse, úlkender tez ashýlanǵysh bolady eken. Sondaı-aq sary tús metabolızmdi jyldamdatady. Sary reń álsizdeý qoldanylǵanda jylylyq jáne jarqyl, jaltyldaý, ıaǵnı ásemdik beredi. Kún kózi sekildi, jylynýdy qalaısyz, biraq qaraýdy qalamaısyz, kózińizdi shaǵylystyrady. SARY – kóńildi, belsendi, qarym-qatynas jasaýǵa járdemdesetin tús. Balalar bólmesine sarǵysh tústi perde ilip, osy tústes jıhaz qoıýǵa bolady. Sary tústi túsqaǵaz jabystyrýdyń qajeti joq – kózdi sharshatady.

Sary kóp dinde jaratýshynyń bar ekenin sıpattaıtyn bir reń.

Jasyl kópshilik uǵymynda qarym-qatynasty bildiredi. Biraq jalpyǵa ortaq tanym boıynsha tabıǵatty jáne jastyqty beıneleıdi. JASYL – adamǵa senimdilik beredi. Kabınet jáne siz jumys jasaıtyn oryn úshin tamasha tús. Ol belsendilik pen tabandylyq beredi.

Kóz úshin óte paıdaly. Sonymen qatar tynyshtandyrady, júıke júıelerine jaǵymdy áser beredi. Televızorda efırge shyǵardyń aldynda adamdardy tolqymasy úshin jasyl bólmege kirgizip kúttiretin kórinedi. Atalǵan reń sondaı-aq aýrýhanalarda da emshelýshilerdiń sabyrsyzdanbasy úshin kóp qoldanylady eken. Asqazan aýrýlaryna paıdaly delinedi bir zertteýlerde. Jasyl qabyrǵaly alańdarda adamdar asqazan aýrýymen shaǵymdanbaıtyn kórinedi.

Jasyldyń túrli reńleri túrlishe áser beredi eken:

Qoıý jasyl - sýyqtyq, baılyq, erkekshoralyq, kertartpalyqty sıpattasa,
Kók jasyl - jaǵymsyzdyqty, negatıvti,
Záıtún jasyly - tatýlyqty, beıbitshilikti,
Sarǵysh jasyl – tutynýshylardyń basqa jasyldardan artyq kóretin reńi.

Jasyl Amerıka mádenıetinde aqshany sıpattaıdy.

Qyzǵylt (oranjevyı) tús ystyqtyq, saýlyq, razylyq, jemistilikti sıpattaıdy. Kúshti jáne jomart bir sıpaty da bar.

Qyzǵylt qupıasy joq, keń taralymdaǵy, tartymdy bir tús. Máselen bir ónimniń árqaısyǵa qolaıly ekenin nemese qymbat ekenin kórsetý úshin qoldanylady.

Qara daýly bir reń. Bir jaǵynan qarańǵylyq, qara kúsh, kiná, negatıvpen baılanystyrylsa, bir jaǵynan berilgendik, tabandylyq, qajyrlyq, qaısarlyq, ójettik, turaqtylyq, shydamdylyqpen, qyraǵylyqpen, bilgirlikpen, senimdilikpen baılanystyrylady. Bir jaǵynan basqarý jáne kúsh maǵynasyna kelse,ekinshi jaǵynan qaıǵy-qasiret, baqytsyzdyq, aza (traýr) maǵynasyna keledi. Bizde jáne batysta baqytsyzdyq, aza tutýdy bildirse, Japonıada baqyttylyqtyń túsi kórinedi.

Qara basym kópshilik úshin kıim túsi. Keıbiri qarany baısaldy kóriný úshin kıedi. Bireýleri bolsa aryq kóriný úshin. Aıryqsha bul reń qalyń jáne názik kórinedi.

Aq saf tazalyqty, páktikti, kúnásizdikti beıneleıdi. Kóp mádenıette kelinder aq kıinedi. Aıryqsha tazalyqtyń belgisi bolǵandyqtyn dárigerlerdiń, laboratorıada qyzmet jasaýshylardyń kıiminiń túsi.          

Sondaı-aq aq - jaz aıynyń kıim reńi.

Kúlgin asylzada, aqsúıekterdiń túsi. Baılyqty jáne jeńisti beıneleıdi. Sonymen qatar romantızmniń, aıryqsha sezimtaldyqtyń, ǵashyqtyqtyń sımvoly.

Bul tús tabıǵatta eń sırek kezdesetin tús. Ertede adamdar kúlgin reń shyǵarý úshin teńiz baqalshaqtaryn qoldanǵan. Bul óte qıyn jumysty. Keıbireýleri kúlgin tústi tez kózge túsetin demonstrasıa reńi bolǵandyqtan dekorasıada qoldanǵandy jaqsy kóredi. Keıbiri bul tústi jasandy tús dep, qabyldamaıdy.

Qońyr topyraqtyń jáne aǵash,taqtanyń reńi. Tózimdilik jáne senimdilik beredi. Qońyr tabıǵı, tynysh, jaıly, ashyq bir atmosferany qamtamasyz etedi. Kóbinde erkekterdiń súıikti reńi. Keıde keıbir tondardyń eskirgen, ońǵan túri sekildi de áser beredi. Aıtpaqshy qońyr reńkke baılanysty zertteýlerdiń sońy mynadaı nátıjege ulasypty: Bir óner mýzeıiniń qabyrǵalaryn qońyrǵa boıaǵanda mýzeıdi tamashalaýshylar tez-tez aralap, ol aradan jyldam aıaqtaryn jaltyratypty. Al aqpen boıalǵanda kórýshiler uzaq ýaqyt aralaǵan. Sondyqtan dúnıedegi fast fýd restorandary ústel, oryndyqtaryn dereý qońyr túske aýystyrǵan kórinedi. Rasymen de, aq qabyrǵaly fast fýd restorandaryn kezdestirý qıyn.

Alqyzyl (rozovyı) romantıkanyń jáne náziktiktiń, ásemdiktiń reńi. Tynyshtandyrady. Jaılandyrady jáne júrekti jumsartady. Túrme torlaryn al qyzylǵa boıaǵanda túrmedegilerdiń arasynda agressıvti áreketter azaıǵan. Adam ashýlanǵysy kelse de alqyzyl tústiń qasynda onysy ońaıǵa túspeıtin kórinedi. Júrektiń tamyrlary jyldam áreket ete almaıde eken. Atalmysh tús energıańdy basatyn tynyshtandyratyn, persen dárisi sekildi kórinedi. Tipten reń soqyrlary, ıaǵnı reńge mán bermeıtinderdiń ózi sabyrly qalypqa túsedi eken. Alaıda sońǵy zertteýlerge súıensek, ókinishtisi sol, munyń áseri qysqa bir súrege ǵana sozylady eken. Aǵza burynǵy haline kelgende burynǵysynan áldeqaıda agressıvti bolady eken.

Qazaqy tús jorý. Tús jorý ómir qajettiliginen týǵan halyq danalyǵynyń bir nyshany. Árbir adam júreginde, sanasynda senim, ılanym uıalaǵan.

Aq boz at kórseń, isiń ońalady;
Sary jylan kórseń, úılenesiń;
Qara at kórseń, sátsizdikke urynasyń;
Kógildir ashyq aspan kórseń, jaqsylyqqa jolyǵasyń;
Qara tús - jolǵa, saparǵa shyǵasyń;
Aqshańqan bulttar - kiris;
Qońyr tús - kútken adamyńmen júzdesý;
Kók tús nárseler - úlken áńgime, salmaqtyq;
Qyzyl tús - mahabbat, syrqatqa kezdesý;
Aq kóılek kıseń, qýanasyń;
Túsińde aq tis kórseń, paıdaǵa batasyń;
Aq qaǵaz kórseń, dostyq belgisi:
Tústi qaǵaz kórseń, uıalasyń, renjısiń;
Sary tústi kórseń aıyrylysý, muńaıý, saǵyný.

Paıdalanylǵan ádebıetter:

1. Beıneleý óneri oqýlyǵy Aıdarova Z.
2. Qazaq  ensıklopedıasy I tom
3. Eralın Q. Zaımoglý Ó. «Bastaýysh synypta beıneleý ónerin oqytý» ádistemesi. Oqý quraly. Túrkistan. Turan. 2009.
4. Kópeev M. J. «Adam men juldyzdar araqatynasy» Qazaq tarıhı. – Almaty, 1995. – № 6.
5. Densaýlyq jáne ómirlik daǵdylar 2008. №4
6. Dárgerlik keńester ınternet jelisi
7. Internet jelisi; «Tústermen qazaqı tús jorý»
8. Internet jelisi; «Jasyl dárihana»
9. Balalar Ensıklopedıasy, II- tom

---