InfoHub Logo

Ońtústik Qazaqstan obylysy
Shardara aýdany
№ 16 kolej
Óndiristik oqytý sheberi Parmanov Bolatbek Malıkovıch 

Qyzmet babynda paıdalanylatyn basylym

Elbasy N.Á. Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty maqalasy – jalpy ultqa baǵyt alǵan baǵdarlama ekeni anyq.  Alaıda, osy baǵdarlamanyń negizgi baǵyty – jastar, rýhanı jańǵyrý aldymen jastarǵa qajet dep oılaımyn. Bul baǵytta biz – oqytýshylar,  ustazdar, aǵa býyn ókilderi, áýeli rýhanı jańǵyrtýdy neden bastaý kerek, ne nársege qatty nazar aýdarý kerektigin oılastyrǵanymyz, aıtqanymyz durys.

Osy turǵydan kelgende, Elbasy maqalasynyń alatyn orny erekshe. Memleket basshysy atap otyrǵan ıdeıalardyń qaı-qaısysynyń máńgilik  bolýyna uıytqy bolatyn dúnıe – rýhanıat pen mádenıet. Bul jolda bárimizdi tolǵandyryp júrgen máseleler barshylyq.

Sonyń ishinde atap ótkim keletini – bilim.  Ulttyq jańǵyrýdyń basty áleýeti – bilim. Qazaqtyń «Bilekti birdi jyǵar, bilimdi myńdy jyǵar» degen dana sózi halqymyzdyń o bastan bilimdi joǵary orynǵa qoıǵanyn bildiredi. Qazirgi ǵylym men tehnologıa zamanynda qazaq ultynyń  bilimdi bolýy – onyń tabıǵı mindeti. Ult kóshbasshysynyń bastamasymen jasalǵan, jasalyp jatqan ár túrli baǵdarlamalar osy baǵyttaǵy  úlken isterdiń kórinisi. Bilimdi bolý degen – sananyń ashyqtyǵy degen sóz. Nursultan Ábishuly álemdegi  jańalyqtarǵa ashyq bolýǵa, basqa  elderdiń ozyq tájirıbelerin ıgerip, jamanynan jırenýge  budan buryn da nazar aýdartqan. Sondyqtan da Qazaqstandy álem tanıdy jáne shetelderdiń jaqsy jetistikterin meńgerýge umytylyp keledi. Patrıottyq tárbıe, bilimge umtylysty arttyrý, kópshiliktiń oı-órisin keńeıtýdi  kózdegen bastama-baǵyttardyń negizi jastarǵa arnalady. Demek, atalmysh maqalanyń jastarǵa, stýdentterge, jalpy óskeleń urpaqqa bereri kóp. Bilim alyp jatqan jastardyń qandaı mamandyqqa bolmasyn jedel beıimdelýine, jan-jaqty bolýyna, ásirese, qazaqstandyq bilim berýdegi erekshelikter, ınovasıalar ıgi yqpal etedi. Sondaı-aq, ekinshi másele –  qazaq  tili, jalpy tilder taqyryby. Óziniń rýhanıatyn  tolyqtaıtyn, ultyna, eline qyzmet etetin naǵyz otansúıgish-patrıot azamattardy tárbıeleý osy máselelelrmen tyǵyz baılanysty. Óz tilin,  memleketiniń tilin bilmeı ósken urpaqtan qandaı rýhanı jańǵyrý kútýge bolady... Ana tilinde túsine almaıtyn, sóıleı almaıtyn adamnyń sanasy, batys, ózge jat elderge elikteýmen ketip, óz ultynyń múddesin eskermeýi – qundylyq retinde ózgeni tanýǵa ákelelip soǵatyny  belgili. Sonymen qatar, Elbasy shetel tilderin jetik meńgergende ǵana, basqa damyǵan eldermen terezeńdi teń ustaı alatynyńdy,  halyqaralyq eńbek naryǵynda básekege qabiletti bola alatynyńdy basa aıtyp otyr. Osy aıtylǵan máseleler jastardyń sanasynda birinshi kezekte qalyptasýy kerek. Prezıdentimiz jastarǵa úlken senim, úlken úmit artyp otyr. Qazirgi zaman qorqynyshy bolyp, álemge úreı ornatqan terorızm, ekstremızmge qarsy kúresýde de bul maqalanyń aıtary mol. Sebebi, teris aǵymdarǵa ketip jatqandar – óziniń qazaqı jeke dara qasıetin baǵalamaı, ultynyń bar rýhanı qundylyǵyn baǵalamaı, ony ózgeden izdegender. Ózimizdiń óshkenimizdi jandyryp,  joǵalǵanymyzdy tabý degenimiz – eskini ańsaý emes, eskigi qaıta barý emes. Bul –  sanamyzda ulttyq mentalıtteti qalyptastyrý, tól tarıhymyzdy jańǵyrtý, qyz-jigitterdi patrıotızmge tárbıeleý. Búgingi kún «sharýam joq» dep elden jyraq qalyp, ózgeler isteıdi dep qol qýsyryp jatatyn ýaqyt emes. Zaman aǵymyna saı ıkemdelip, ózimizdi qolǵa alyp, aınaladaǵymyzdy ózgertýge belsene jumys isteýge  mindettimiz. Osy turǵydan alǵanda, maqalada kórinis tapqan, ultty uıystyratyn taǵy bir nárse – «Týǵan jer» baǵdarlamasy. Munda naǵyz  patrıottyq tárbıeniń rýhy sezilýde. Eger biz ózimizdi naǵyz eljandy, ultjandy, otansúıgish jan dep oılasaq, sózimizdi ispen dáleldeıtin mezgil kelip jetkenin eskereıik. Týǵan jer – týǵan aýylymyzdan bastalady. Iaǵnı, týǵan jerge degen súıispenshiligimizdi, mahabbatymyzdy  týyp-ósken aýylǵan, qalaǵa tıgizer paıdaly áreketimiz arqyly dáleldesek, rýhanı jańǵyrý jolynda qosqan úlesimizidiń kórinisi bolary haq. Maqalada, sonymen qatar, «Jańa turpatty jańǵyrýdyń eń basty sharty – sol ulttyq kodyńdy saqtaı bilý dep aıtylǵan. Onsyz jańǵyrý degenińizdiń qur jańǵyryqqa aınalýy op-ońaı», – degen joldardyń astarynda úlken oı jatyr. «Ulttyq kod» degenimiz – halqymyzdyń ǵasyrlar boıy saqtap kelgen salt-dástúri, tili, ulttyq mádenıetini óshpes belgileri. Ol úshin qazaq halqynyń ótkenine úńilip, qazirgi zaman  jaǵdaıymen, bolashaqpen ushtastyrýymyz qajet.

Joǵaryda atalǵan baǵyttarda jasalyp jatqan birshama ister bar ekenin de aıtqanymyz jón bolar. Bizdiń jastarymyz rýhanı, ǵylymı izdenisterge belsene qatysýda qyzyǵýshylyq  tanytyp júrgenine dálelderimiz de joq emes. Aldymyzdan qazaǵymnyń sanasy bıik, oı-órisi keń, júrekti de, bilekti talaı balasy oqyp jatyr. Bir-birine múlde uqsamaıtyn minezder, birinen-biri asyp túsip jatqan talanttar men  daryndardyń joq emestigi bizdi  qýantady. Sebebi, Elbasy josparlap bergen bolashaqtyń baǵdaryn alyp júrer, eldiń rýhanı jańǵyrýyna  úles qosar, atsalysar da osyndaı jastar ekenine senimimiz mol. Biz ózgelerge uqsamaıtyn, darashyldyǵy, ózindik ereksheligi bar ult bolǵanda ǵana, halqymyzdyń atyn dúnıe júzine jarıa etkende ǵana, naǵyz qazaq degen atqa laıyq bolǵanda ǵana, HHİ  ǵasyrda damyǵan  eldiń qatarynda bolamyz. Ol úshin, eń  aldymen, elińdi, jerińdi súıý, salt-dástúrińdi, tilińdi, dinińdi, dilińdi saqtaý, bilimge qushtar bolý sıaqty ult rýhanıatynan bastaýymyz qajet ekenin jastar tereńinen túsinedi degen senimdemiz.

---