InfoHub Logo

BAIANDAMA
«Adamgershilikke tárbıeleý quraly – eńbek pen ata-ana úlgisi» (Ybyraı Altynsarın)

Balaǵa beriletin adamgershilik tárbıe degenimiz ne? Ony qashan, qaı ýaqytta bastaýǵa bolady? Ol ne úshin qajet? – osyndaı suraqtar jalpy bilim beretin mekteptiń aldyna qoıylatyn máseleli suraq bolyp otyr. Mektep bitirýshi árbir oqýshyǵa mekteptik kezeńde sáıkes jáne jetkilikti túrde adamgershilik bilim berilýi kerek, ıaǵnı bala adamgershilik biliminiń bastaýlarymen úzdiksiz ári júıeli túrde sýsyndaýy qajet.

Jańa kezeńdegi bilim berýdiń ózekti máselesi jas urpaqqa - adamgershilik - rýhanı tárbıe berý. Qundy qasıetterge ıe bolý, rýhanı baı adamdy qalyptastyrý onyń týǵan kezinen bastalýy kerek. Halyqta «Aǵash túzý ósý úshin oǵan kóshet kezinde kómektesýge bolady, al úlken aǵash bolǵanda ony túzete almaısyń» dep beker aıtylmaǵan. Sondyqtan balanyń boıyna jastaıynan izgilik, meıirimdilik, qaıyrymdylyq, ıaǵnı adamgershilik qundy qasıetterdi sińirip, óz - ózine senimdilikti tárbıeleýde otbasy men pedagogtar sheshýshi rol atqarady.

Adamgershilikke tárbıeleýdiń mańyzdy pedagogıkalyq mindetteri - oqýshylardyń belsendilik ómirshildik, sanalylyq kózqarasyn, sóz ben istiń birligin adamgershilik normalarynan aýytqýlarǵa jol bermeýdi qalyptastyrý. Ol balanyń jeke basynyń qalyptastyrýshy, damýdyń asa mańyzdy bir salasy. Bul arqyly Otanǵa, eńbekke qatynasyn aıqyndaıdy. Tárbıeli ustaz shákirtterge jan - jaqty tárbıeni osy adamgershilik tárbıesinen bastaıdy. Sebebi bul onyń adamgershilik sezimin, senimin belgili maqsatqa, baǵytqa jeteleý is - áreketin uıymdastyrýdy jetildiredi. Sonda ǵana ustaz shákirtterdiń izgi nıettiligin, adaldyǵyn, kishipeıildiligin qalyptastyrady.

Rýhanı - adamgershilik tárbıe - eki jaqty proses. Bir jaǵynan ol úlkenderdiń, ata - analardyń, pedagogtardyń balalarǵa belsendi yqpalyn, ekinshi jaǵynan - tárbıelenýshilerdiń belsendiligin qamtıtyn qylyqtarynan, sezimderi men qarym - qatynastarynan kórinedi. Sondyqtan belgili bir mazmundy iske asyra, adamgershilik yqpaldyń ár túrli ádisterin paıdalana otyryp, pedagog istelgen jumystardyń nátıjelerin, tárbıeleýshileriniń jetistikterin zer salyp taldaý kerek.

Adamgershiliktiń negizi minez - qulyq normalary men erejelerinen turady. Olar adamdardyń is - qylyqtarynan, minez - qulyqtarynan kórinedi, moraldyq ózara qarym - qatynastardy basqarady. Otanǵa degen súıispenshilik, qoǵam ıgiligi úshin adam eńbek etý, ózara kómek, sondaı - aq qoǵamǵa tán adamgershiliktiń ózge de formalary, bul - sananyń, sezimderdiń, minez - qulyq pen ózara qarym - qatynastyń bólinbes elementteri, olardyń negizinde qoǵamymyzdyń qoǵamdyq - ekonomıkalyq qundylyqtary jatady. Balanyń ómirge belsendi kózqarasynyń baǵyty úlkender arqyly tárbıelenedi. Tárbıeleý, bilim berý jumysynyń mazmuny men formalary balalardyń múmkindigin eskerý arqyly naqtylanady. Adamgershilikke, eńbekke tárbıeleý kúndelikti ómirde, úlkenderdiń qoldan keletin jumysty uıymdastyrý prosesinde, oıyn jáne oqý isinde josparly túrde iske asady.