Áke men bala Ybyraı Altynsarın
Ybyraı Altynsarın (1841 - 1889)
ÁKE MEN BALA
Sabaqtyń maqsaty: Y. Altynsarın ómiri, shyǵarmashylyǵy, eńbek joly týraly bilimderin tereńdete túsý. Y. Altynsarın «Áke men bala» áńgimesin jan - jaqty talqylaý.
Damytýshylyq: «Áke men bala» áńgimesiniń negizgi ıdeıasyn, taqyrybyn, aıtar oıyn oqýshylardyń júregine jetkizý. Oqýshylardy ózindik taldaý, jınaqtaý jasaýǵa, oılaı bilýge daǵdylandyrý, óz oıyn tolyq jetkize bilýge tóseldirý.
Tárbıelik: Pedagog - jazýshynyń halyqqa bergen baǵyt - baǵdaryn oqýshylar boıyna darytý, úlgi etý.
Oqýshylardy eńbekqorlyqqa baýlý, jaman ádetten saqtandyrý.
Til damytý:
Balalar!
Men sabaǵymdy J. Balasaǵunıdiń mynadaı sózderimen bastaǵym kelip tur:
“Adamda jaqsy qasıet bolmasa oǵan baq ta, baqyt ta qonbaıdy.”
Al endi sender adamnyń qandaı jaqsy qasıetterin bilesińder?
Shyǵarmashylyq jumys
«Jaqsylyq tamshysy» atty shyǵarmashylyq jumys. Ár bala tamshyǵa ózi jasaǵan jaqsy isterin nemese óziniń boıyndaǵy jaqsy qasıetterin jazyp jetkizedi. Muǵalim taqtadaǵy aq qaǵazǵa tamshylardy ilýdi usynady. Tamshyny ilip jatqanda ár bala ózgelerge, aınalasyna ózi jasaǵan jaqsylyqtaryn, qasıetterin jarıa etedi.
K İ R İ S P E
Biz ótken sabaqta qandaı aqynmen tanystyq?
SURAQ - JAÝAP
Y. Altynsarın kim?
Y. Altynsarın qaı jerde týǵan?
Ol balalarǵa arnap ne ashty?
Ybyraıdy kim tárbıeledi?
Y. Altynsarınniń qandaı shyǵarmalary bar?
Iaǵnı, balalarǵa tálim – tárbıe berýde aqyn – jazýshylarymyzdyń shyǵarmalary óte kóp, endeshe búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby Y. Altynsarınniń «Áke men bala» atty áńgimesimen tanysamyz.
Osy mátinde jańa ózderiń aıtyp ketken adamnyń jaqsy qasıetterin kezdestiremiz.
JAŃA SÓZDERMEN JUMYS
Eski taǵa - staraıa podkova
Ala júr - zahvatı soboı
Iilip aldy - naklonılsá ı vzál
Usta – kýznes
Shıe – vıshná
Balasyna qaramaı - ne obrashaıa vnımanıa na syna
Aıańdap júrdi – shlı medlenno
Jerge tústi – ýpal na zemlú
Eriný – polenıtsá
Azǵa qanaǵat etý – dovolstvovatsá malym
Kópten qur qalasyń – ostaneshsá nı s chem
ÁKE MEN BALA
Bir adam on jasar balasyn ertip, eginnen jaıaý qaıtyp kele jatsa, jolda
qalǵan attyń bir eski taǵasyn kórip, balasyna aıtty:
Anaý taǵany, balam ala júr, - dedi
Bala ákesine:
Synyp qalǵan eski taǵany alyp ne qylaıyn, - dedi.
Ákesi úndemedi, taǵany ózi ıilip aldy da, júre berdi.
Qalanyń shetinde temirshi ustalar bar eken, soǵan jetken soń, ákesi qaıyrylyp, manaǵy taǵany solarǵa úsh tıynǵa satty.
Odan biraz jer ótken soń, shıe satyp aldy. Sonymen, shıeni oramalyna túıip, shetinen ózi bir - birlep alyp jep, balasyna qaramaı, aıańdap júre berdi. Biraz ótken soń, ákesiniń qolynan bir shıe túsedi. Artynda kele jatqan bala da tym - aq qyzyǵyp keledi eken, jerge túsken shıeni jalma - jan jerden alyp, aýzyna saldy. Shamaly júrgen soń jáne bir shıe, onan biraz ótken soń jáne bir shıe, sonymen ár jerde bir ákesiniń qolynan túsken shıeni on shaqty ret ıilip, jerden alyp jedi. Eń sońynda ákesi toqtap turyp,
balasyna shıeni oramalymen berip turyp aıtty:
Kórdiń be, mana taǵany jamansynyp jerden bir ǵana ıilip kóterip alýǵa erindiń. Endi sol taǵaǵa alǵan shıeniń jerge túskenin alamyn dep bir eńkeıýdiń ornyna on eńkeıdiń. Munan bylaı esińde bolsyn:
Az jumysty qıynsynsań, kóp jumysqa tap bolasyń: azǵa qanaǵat ete bilmeseń, kópten qur qalarsyń, - dedi.
S E R G İ T Ý S Á T İ
Dostyǵy jarasqan,
Syıly biz balamyz.
Kelisip bárimen,
Tatýlyq tabamyz.
Bárimiz bir bolsaq,
Bárin de jeńemiz.
Kúndeı bop kúlimdep,
Taýdaı bop ósemiz.
MÁTİN JÁNE ÓTKEN TAQYRYP BOIYNSHA SURAQ - JAÝAP
1. Y. Altynsarın qandaı kitap jazdy?
2. Y. Altynsarın kim?
3. Ákesi jolda ne taýyp aldy?
4. «Anaý taǵany ala júr, balam» - kimniń sózi?
5. Balasy ne dedi?
6. Ákesi taǵany ne istedi?
7. Mátinde kezdesetin maqaldy tap?
8. Ákesi balasyna shıeni nege bermedi?
9. Ákesi balasyna qandaı aqyl aıtty?
10. Bul áńgime senderdi nege úıretti?
S Ó Z J U M B A Q
S U R A Q T A R:
1. Y. Altynsarın kim?
2. Y. Altynsarındi kim tárbıeledi?
3. Shıeni neshe... satyp aldy?
4. Y. Altynsarın qazaq balalaryna arnap ne jazdy?
5. Áke men bala ne taýyp aldy?
6. Y. Altynsarın qaıda týǵan?
- Baǵalaý
- Úıge tapsyrma
- Mátindi áńgimeleý
- Eńbek týraly maqal - mátel jattaý
Júrekten - júrekke
Oqýshylar taǵany jaqsy tilek aıta otyryp bir - birine syılaıdy.
Áke men bala Ybyraı Altynsarın slaıd júkteý
ÁKE MEN BALA
Sabaqtyń maqsaty: Y. Altynsarın ómiri, shyǵarmashylyǵy, eńbek joly týraly bilimderin tereńdete túsý. Y. Altynsarın «Áke men bala» áńgimesin jan - jaqty talqylaý.
Damytýshylyq: «Áke men bala» áńgimesiniń negizgi ıdeıasyn, taqyrybyn, aıtar oıyn oqýshylardyń júregine jetkizý. Oqýshylardy ózindik taldaý, jınaqtaý jasaýǵa, oılaı bilýge daǵdylandyrý, óz oıyn tolyq jetkize bilýge tóseldirý.
Tárbıelik: Pedagog - jazýshynyń halyqqa bergen baǵyt - baǵdaryn oqýshylar boıyna darytý, úlgi etý.
Oqýshylardy eńbekqorlyqqa baýlý, jaman ádetten saqtandyrý.
Til damytý:
Balalar!
Men sabaǵymdy J. Balasaǵunıdiń mynadaı sózderimen bastaǵym kelip tur:
“Adamda jaqsy qasıet bolmasa oǵan baq ta, baqyt ta qonbaıdy.”
Al endi sender adamnyń qandaı jaqsy qasıetterin bilesińder?
Shyǵarmashylyq jumys
«Jaqsylyq tamshysy» atty shyǵarmashylyq jumys. Ár bala tamshyǵa ózi jasaǵan jaqsy isterin nemese óziniń boıyndaǵy jaqsy qasıetterin jazyp jetkizedi. Muǵalim taqtadaǵy aq qaǵazǵa tamshylardy ilýdi usynady. Tamshyny ilip jatqanda ár bala ózgelerge, aınalasyna ózi jasaǵan jaqsylyqtaryn, qasıetterin jarıa etedi.
K İ R İ S P E
Biz ótken sabaqta qandaı aqynmen tanystyq?
SURAQ - JAÝAP
Y. Altynsarın kim?
Y. Altynsarın qaı jerde týǵan?
Ol balalarǵa arnap ne ashty?
Ybyraıdy kim tárbıeledi?
Y. Altynsarınniń qandaı shyǵarmalary bar?
Iaǵnı, balalarǵa tálim – tárbıe berýde aqyn – jazýshylarymyzdyń shyǵarmalary óte kóp, endeshe búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby Y. Altynsarınniń «Áke men bala» atty áńgimesimen tanysamyz.
Osy mátinde jańa ózderiń aıtyp ketken adamnyń jaqsy qasıetterin kezdestiremiz.
JAŃA SÓZDERMEN JUMYS
Eski taǵa - staraıa podkova
Ala júr - zahvatı soboı
Iilip aldy - naklonılsá ı vzál
Usta – kýznes
Shıe – vıshná
Balasyna qaramaı - ne obrashaıa vnımanıa na syna
Aıańdap júrdi – shlı medlenno
Jerge tústi – ýpal na zemlú
Eriný – polenıtsá
Azǵa qanaǵat etý – dovolstvovatsá malym
Kópten qur qalasyń – ostaneshsá nı s chem
ÁKE MEN BALA
Bir adam on jasar balasyn ertip, eginnen jaıaý qaıtyp kele jatsa, jolda
qalǵan attyń bir eski taǵasyn kórip, balasyna aıtty:
Anaý taǵany, balam ala júr, - dedi
Bala ákesine:
Synyp qalǵan eski taǵany alyp ne qylaıyn, - dedi.
Ákesi úndemedi, taǵany ózi ıilip aldy da, júre berdi.
Qalanyń shetinde temirshi ustalar bar eken, soǵan jetken soń, ákesi qaıyrylyp, manaǵy taǵany solarǵa úsh tıynǵa satty.
Odan biraz jer ótken soń, shıe satyp aldy. Sonymen, shıeni oramalyna túıip, shetinen ózi bir - birlep alyp jep, balasyna qaramaı, aıańdap júre berdi. Biraz ótken soń, ákesiniń qolynan bir shıe túsedi. Artynda kele jatqan bala da tym - aq qyzyǵyp keledi eken, jerge túsken shıeni jalma - jan jerden alyp, aýzyna saldy. Shamaly júrgen soń jáne bir shıe, onan biraz ótken soń jáne bir shıe, sonymen ár jerde bir ákesiniń qolynan túsken shıeni on shaqty ret ıilip, jerden alyp jedi. Eń sońynda ákesi toqtap turyp,
balasyna shıeni oramalymen berip turyp aıtty:
Kórdiń be, mana taǵany jamansynyp jerden bir ǵana ıilip kóterip alýǵa erindiń. Endi sol taǵaǵa alǵan shıeniń jerge túskenin alamyn dep bir eńkeıýdiń ornyna on eńkeıdiń. Munan bylaı esińde bolsyn:
Az jumysty qıynsynsań, kóp jumysqa tap bolasyń: azǵa qanaǵat ete bilmeseń, kópten qur qalarsyń, - dedi.
S E R G İ T Ý S Á T İ
Dostyǵy jarasqan,
Syıly biz balamyz.
Kelisip bárimen,
Tatýlyq tabamyz.
Bárimiz bir bolsaq,
Bárin de jeńemiz.
Kúndeı bop kúlimdep,
Taýdaı bop ósemiz.
MÁTİN JÁNE ÓTKEN TAQYRYP BOIYNSHA SURAQ - JAÝAP
1. Y. Altynsarın qandaı kitap jazdy?
2. Y. Altynsarın kim?
3. Ákesi jolda ne taýyp aldy?
4. «Anaý taǵany ala júr, balam» - kimniń sózi?
5. Balasy ne dedi?
6. Ákesi taǵany ne istedi?
7. Mátinde kezdesetin maqaldy tap?
8. Ákesi balasyna shıeni nege bermedi?
9. Ákesi balasyna qandaı aqyl aıtty?
10. Bul áńgime senderdi nege úıretti?
S Ó Z J U M B A Q
S U R A Q T A R:
1. Y. Altynsarın kim?
2. Y. Altynsarındi kim tárbıeledi?
3. Shıeni neshe... satyp aldy?
4. Y. Altynsarın qazaq balalaryna arnap ne jazdy?
5. Áke men bala ne taýyp aldy?
6. Y. Altynsarın qaıda týǵan?
- Baǵalaý
- Úıge tapsyrma
- Mátindi áńgimeleý
- Eńbek týraly maqal - mátel jattaý
Júrekten - júrekke
Oqýshylar taǵany jaqsy tilek aıta otyryp bir - birine syılaıdy.
Áke men bala Ybyraı Altynsarın slaıd júkteý
You Might Also Like
